OJCOWSKI PARK

NARODOWY

Jeden z 23 parków narodowych w Polsce, utworzony w 1956.
Znajduje się on w województwie małopolskim, w powiecie
krakowskim, około 15 km od Krakowa.

Położenie Parku

Ojcowski Park Narodowy leży w południowej części
Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej (50°12' szerokości
geograficznej północnej, 19°46' długości geograficznej
wschodniej) i obejmuje środkową część Doliny Prądnika o
długości ok. 12 km (od Pieskowej Skały do Prądnika
Korzkiewskiego), dolną i środkową część doliny
Sąspowskiej o długości 5 km oraz przyległe fragmenty
wierzchowiny jurajskiej.
Jego powierzchnia, po zmianach dokonanych w 1997 r.
wzrosła z 1890 ha do 2145,62 ha. Administracyjnie Park
leży w województwie małopolskim.

Historia



W XIX w. przyroda OPN ponosiła wielkie straty – wycinano całe
drzewostany, rozkopywano jaskinie by wydobyć nagromadzony w
nich nawóz, odłamywano skalne nacieki. Równocześnie jednak
dokonywano tu pierwszych odkryć archeologicznych, naukowcy
opisywali rzadkie gatunki roślin i zwierząt, a piękno Doliny
Prądnika przyciągało pierwszych turystów. W prasie pojawiały się
głosy o konieczności ochrony tego unikalnego przyrodniczo
miejsca, a światli ziemianie i przedsiębiorcy starali się zapobiec
dalszej jego dewastacji wykupując jego tereny z rąk prywatnych.
Amator-archeolog Jan Zawisza rozpoczął wykupy od wrocławskich
kupców, którzy bez skrupułów wycinali lasy, kontynuował wykupy
następny

właściciel Ludwik

Józef

Krasiński,

założona

z

inicjatywy Adolfa Dygasińskiego spółka akcyjna wykupiła zamek w
Pieskowej Skale, pod koniec XIX w. założono muzeum regionalne
w Ojcowie.



Starania o ochronę przyrody Doliny Prądnika miały już miejsce
przed drugą wojną światową. Projekt utworzenia rezerwatu
przyrody w Dolinie Prądnika i Sąspowskiej powstał pod
kierunkiem prof. Władysława Szafera już w 1924. Z jego też
inicjatywy opracowano pierwszą monografię przyrodniczą Doliny
Prądnika i Doliny Sąspowskiej i zaprojektowano pierwszy rezerwat
przyrody, który według jego autorów (prof. Szafer i inż. S. Richter)
miał służyć nauce jako teren badań naukowych, a dla turystów
przygodnie odwiedzających te strony oraz dla letników (...)
stanowić źródło niezapomnianych wrażeń estetycznych.



Do utworzenia rezerwatu przed II wojną światową jednak nie
doszło, a plany te zaczęły być realizowane dopiero w 1953. Na
mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z 14 stycznia 1956
utworzono Ojcowski Park Narodowy. Był szóstym z kolei parkiem
narodowym w Polsce. W 1981 ustanowiono wokół OPN strefę
ochronną,

tworzoną

przez Zespół

Jurajskich

Parków

Krajobrazowych. Po korekcie granic w 1997 powierzchnia tej
strefy wynosi obecnie 6777 ha.

Rzeźba terenu



Wyróżnia się formy dolinne i wierzchowinowe. Do form
dolinnych należą jary o głębokości do 100 m, nieduże
dolinki krasowe, wąwozy oraz terasy i stożki (usypiskowe
bądź napływowe). Na wznoszącej się ponad dolinami
wierzchowinie występują ostańce. Największe doliny
to Dolina Prądnika i Dolina Sąspowska. Tworzą one
krasowe jary o płaskim dnie i stromych, często
pionowych lub nawet podciętych zboczach. Ich dnem
stale spływają potoki. Do tych dwóch głównych jarów
uchodzi wiele mniejszych i przeważnie bezwodnych dolin
bocznych. U wylotu dolin bocznych często tworzą się
stożki napływowe spychające potok pod przeciwległy
brzeg. Obserwujemy to np. u wylotu Wąwozu
Korytania, Wąwozu za Krakowską Bramą i innych.



Wynikiem kolejnych etapów rozwoju dolin są
występujące na zboczach niektórych dolin terasy,
pozostałe po nich fragmenty często tworzą ciekawe
formy skalne, jak np. Igła Deotymy czy Brama
Krakowska. Terasy te były wygodnym miejscem do
wznoszenia budowli obronnych, na terasach właśnie
zbudowano zamek w Pieskowej Skale i w Ojcowie.

Geologia



Utworami geologicznymi odsłaniającymi się w rejonie Ojcowskiego
Parku Narodowego są wapienie górno jurajskie, osiągające ok. 200
m miąższości, powstałe z nagromadzenia ogromnej ilości
szczątków organizmów, które żyły w morzu jurajskim ok. 150 mln
lat temu. Barwa ich jest z reguły biała, jasnożółta lub jasnoszara.



W okolicach Ojcowa występują dwa typy wapieni - skaliste i
ławicowe. Formy skałkowe zbudowane są głównie z wapieni
skalistych, wyróżniających się dużą twardością, zwięzłością,
spękaniami

ciosowymi

i

brakiem

krzemieni.

Spośród

skamieniałości najczęściej można spotkać gąbki. Tereny położone
między skałkami zbudowane są z wapieni ławicowych o różnej
grubości ławic, litologicznie zbliżonych do skalistych, różniących
się od nich wyraźnym warstwowaniem i obecnością buł
krzemiennych. Wśród skamieniałości występują ramienionogi i
bardzo rzadko amonity.

Hydrologia - Dorzecze Prądnika



Dorzecze Prądnika jest typowym obszarem krasowym,
wyróżniającym się małą ilością potoków i dolin stale
odnawianych oraz znaczną przewagą mniejszych dolin i
wąwozów odwadnianych okresowo. Osią hydrograficzną
dorzecza jest potok Prądnik, lewy dopływ Wisły,
wpadający doń w Krakowie pod nazwą Białucha. Jedynym
stałym dopływem Prądnika na terenie Parku jest
Sąspówka,

a

poniżej

jego

granic

-

Korzkiewka.

Powierzchnia całego dorzecza Prądnika wynosi 195,2 km

2

,

z czego w granicach OPN leży 21,4 km

2

 (łączna długość

potoków - 16,6 km, w tym Prądnik - 12,2 km). Potoki
Prądnik i Sąspówka są zaopatrywane w wodę przez ok. 20
źródeł

szczelinowo-krasowych

(zwanych

również

wywierzyskami),

występujących

na

poziomie

den

dolinnych, często w korytach potoków lub w ich pobliżu.
Mają one wydajność najczęściej do 10 l/s, a niektóre nawet
kilkadziesiąt l/s; w ostatnich latach jednak ich wydajność
spada. Wody źródeł odznaczają się dużą czystością i niską
temperaturą, która ulega małym wahaniom, zwłaszcza w
okresie letnim (od 8,5 do 10°C).

Hydrologia - Źródła



Źródła

są

naturalnymi

wypływami

wód

podziemnych, które w okolicach Ojcowa układają się
w trzech piętrach wodonośnych. Największą rolę w
kształtowaniu

stosunków

hydrogeologicznych

odgrywa

piętro

w

wapieniach

jurajskich,

charakteryzujące się szerokim rozprzestrzenieniem i
dużymi zasobami wód. Piętro kredowe pojawia się
jedynie w okolicach Skały i ma niewielkie znaczenie,
a najmniejszą rolę odgrywa najwyższe piętro
wodonośne - czwartorzędowe.



Średnie stany roczne i miesięczne wód Prądnika i
Sąspówki wykazują duże wyrównanie. W rocznym
przebiegu wodostanów Prądnika wyróżniają się dwa
maksima - wczesno wiosenne lub zimowe i letnie;
najniższe stany przypadają na miesiące zimowe (I,
II) i jesienne (XI, XII). Średni przepływ Prądnika
wynosi 370 l/s, a Sąspówki 120 l/s. Rocznie
odprowadzają one z całego dorzecza (na granicy
Parku w Prądniku Korzkiewskim) przeciętnie 11 670
000 m

3

 wody, przy czym największe dopływy notuje

się w VII i VIII, najmniejsze zaś w I i II.

Hydrologia – bilans wodny



Ostatnio spada nie tylko wydajność źródeł,
zmniejszają się też przepływy potoków; jest to
spowodowane

powiększaniem

się

leja

depresyjnego

w

związku

z

kopalnianą

eksploatacją rud cynku i ołowiu w rejonie
Olkusza.



W stosunkach wodnych Ojcowskiego Parku
Narodowego pewną rolę odgrywają również
podmokłe łąki na terasach zalewowych wzdłuż
potoków oraz kilkanaście stawów rybnych (pod
zamkiem w Pieskowej Skale i u wylotu Doliny
Sąspowskiej), które gromadzą spore ilości wody.
Dodatni wpływ na bilans wodny OPN miały lata
1996-1997, w których wystąpiły zwiększone
opady. Osobne zagadnienie stanowi czystość
wód powierzchniowych na terenie Parku. Potok
Prądnik jest stale zanieczyszczany ściekami z
mleczarni w Skale oraz lokalnymi źródłami
zanieczyszczeń na całej swej długości, których
liczba wzrasta.

Hydrologia - Zagrożenie zanieczyszczeniami



W Prądniku występują nawet pewne
gatunki roślin charakterystyczne dla wód
silnie zanieczyszczonych. Wody Sąspówki
natomiast są czyste, chociaż potencjalnym
zagrożeniem jest dla nich wieś Sąspów
położona w odcinku źródłowym tego
potoku.



Dużą nadzieję na poprawę czystości wód
Prądnika stwarza oczyszczalnia ścieków w
Skale wybudowana kilka lat temu, która w
niedługim czasie przejmie ścieki również z
terenu OPN. Wody źródlane są w zasadzie
czyste, ale niektóre ich parametry badane
ostatnio wskazują na stopniowe
zagrożenie części źródeł, zwłaszcza
leżących w rejonie zwiększonej penetracji
ludzkiej, np. żródło miłości przy
Krakowskiej Bramie.

Klimat



Stosunki

klimatyczne

Ojcowskiego

Parku

Narodowego są uwarunkowane
niezwykle

zróżnicowaną

rzeźbą, a w związku z tym
zmiennością

ekspozycji,

dużymi deniwelacjami terenu
oraz stopniem pokrycia przez
szatę roślinną. Klimat Parku
ma cechy klimatu górskiego
m.in. pod względem rozkładu
nasłonecznienia,

dużych

amplitud dobowych temperatur
powietrza, częstych inwersji,
niskich

niedosytów

wilgotności.

Jaskinie



Jaskinie i schroniska skalne są
charakterystyczną grupą form
związanych z wapieniami i
działalnością krasową wód
podziemnych. Wyżyna
Krakowsko-Częstochowska jest
obszarem licznego ich
występowania. Do tej pory
zinwentaryzowano tu ok. 1900
jaskiń i schronisk (małych
jaskiń), z czego na Ojcowski
Park Narodowy przypada
ponad 700. Rozwinęły się one
głównie w skalistej odmianie
wapienia jurajskiego.

Jaskinie w ojcowskim parku narodowym

Do najdłuższych jaskiń na terenie
Parku należą: Łokietka (320 m),
Ciemna (209 m), Zbójecka (189
m), Okopy Wielka Dolna (110 m),
Sąspowska (100 m), Krakowska
(96 m), Koziarnia (90 m), Biała
(84 m). Natomiast najdłuższą
jaskinią w pd. części Wyżyny jest
Wierzchowska Górna (950 m)
leżąca w sąsiedztwie OPN, w
Dolinie Kluczwody. Najliczniejsze
skupisko dużych jaskiń znajduje
się w wąwozie Jamki; pozostałe,
mniejsze jaskinie i schroniska
leżą przeważnie na lewym zboczu
Doliny Prądnika, od Grodziska po
Prądnik

Korzkiewski,

a

kilkanaście

w

Dolinie

Sąspowskiej. Mają one na ogół
przebieg

poziomy

i

rozmieszczone są na różnych
wysokościach nad dnem dolin.
Niektóre wejścia do jaskiń są
dobrze

widoczne,

jednak

większość z nich jest trudna do
odnalezienia w skałkach.

ŚWIAT

ROŚLIN

Różnorodność szaty roślinnej Parku



Jeśli weźmiemy pod uwagę urozmaiconą
rzeźbę, różne ekspozycje terenu i dużą
zmienność

mikroklimatu

-

otrzymamy

pełniejszy

obraz

bogactwa

flory

Ojcowskiego Parku Narodowego, na które
składa się ok. 1000 gatunków roślin
naczyniowych

skupionych

w

ok.

30

zespołach roślinnych (trzecie miejsce w
Polsce

po

Tatrach

i

Pieninach

pod

względem liczebności gatunków), ponad
230 gatunków mchów i wątrobowców,
niespełna 1200 gatunków grzybów i blisko
200 gatunków porostów. W szacie roślinnej
okolic Ojcowa występuje wiele gatunków
reliktowych, tzn. pozostałości z minionych
epok. Brak jest natomiast endemitów, czyli
gatunków

rosnących

na

niewielkich,

ograniczonych terenach. Brzoza ojcowska
uznawana przez długi czas za endemit,
występuje także w innych krajach (m.in. w
Skandynawii).

Gatunki występujące na terenie Parku



Na bogatą florę Parku składają się głównie gatunki środkowoeuropejskie
(najliczniejsze), północnoeuropejskie i azjatyckie. Są to na ogół pospolite
składniki flory Doliny Prądnika, tworzące runo lasów liściastych lub
wchodzące w skład typowych zbiorowisk leśnych (m.in. buk, grab, dąb
szypułkowy). Wśród ok. 50 gatunków górskich występuje tu grab, jodła,
tojad smukły i mołdawski, żywiec gruczołowaty i in. Do rzadkich roślin w
tej grupie należy chaber miękkowłosy rosnący w Dolinie Zachwytu. W runie
lasów jaworowych na pn.-wsch. stokach Chełmowej Góry i na skałach
Czyżówki rośnie cienioluby gatunek rzadkiej paproci - języcznik zwyczajny.



W OPN występują również gatunki kserotermiczne (ok. 200), a wśród nich
tzw.

pontyjskie,

występujące

głównie

na

obszarach

stepowych

otaczających od pn. i zach. Morze Czarne. Typowymi przedstawicielami
flory stepowej są: ostnica Jana, porastająca kępami skałkę Jonaszówka u
wylotu Doliny Sąspowskiej i Górę Koronną naprzeciwko Krakowskiej Bramy
oraz wisienka karłowata mające swoje naturalne stanowisko w Grodzisku.
Wybitnie kserotermicznym gatunkiem jest również aster gawędka.

Lasy



Spośród zespołów roślinnych Ojcowskiego
Parku

Narodowego

największą

powierzchnię zajmują lasy (ponad 1500
ha)

i

zarośla

pokrywające

skrawki

wierzchowin,

strome

zbocza

i

fragmentarycznie tereny nad potokami.
Na

wierzchowinach

spotykamy

przeważnie zbiorowiska o typie borów
mieszanych, które stopniowo przechodzą
w zbiorowiska lasów bukowych: na
stokach pn. buczyna karpacka, zaś w
sąsiedztwie skał o ekspozycji pd. - ciepłe
buczyny i zarośla; na skałkach występują
murawy kserotermiczne. Cieniste stoki o
wystawie pn. i pn.-wsch. zajmują skrawki
lasów jaworowych, natomiast zbocza o
innej ekspozycji i żyźniejszych glebach
porastają grądy, a dna dolin resztki łęgów
nadrzecznych i łąki jako zbiorowiska
wtórne.



Bogata jest również roślinność niższa
Parku. Glony porastają wilgotne skałki
tworząc często skupienia ciemnych sinic,
a w potokach w okresie zimowym można
spotkać

ginący

gatunek

wodolubka

(Hydrurus foetidus), będący reliktem z
okresu schyłku zlodowacenia. Występuje
on bardzo rzadko, z reguły na kamieniach
w

postaci

brunatnych

nici

lub

galaretowatych sznurów; woń jego plechy
wydobytej z wody przypomina zapach
śledzi.

Grzyby



Interesującą grupą organizmów są także grzyby. Na
ogólną ich liczbę niespełna 1200 gatunków składa
się ponad 700 grzybów wieloowocnikowych i z górą
450 mikroskopowych. Wśród znanych dotychczas
stwierdzono wiele nowych dla mykoflory Polski. Za
dużą osobliwość należy uznać purchawicę olbrzymią,
znalezioną tu trzykrotnie (1876, 1964 i 1991 r.),
jeden z największych znanych grzybów na świecie.
Oryginalną budową wyróżniają się gwiazdosz
czteropromienny i soplówka jodłowa, a także
sromotnik

bezwstydny,

który

rozmnaża

się

wykorzystując zjawisko zoochorii (rozsiewanie roślin
za pośrednictwem zwierząt).



Grzyby jadalne nie należą na terenie Parku do
rzadkości. W ostatnich latach często można spotkać
tu borowika szlachetnego, natomiast owocniki
mleczaja rydza są trudne do odnalezienia. Coraz
rzadsze są maślaki i podgrzybki, a niektóre grzyby,
jak np. smardz czy okazała żagwica listkowata
zostały prawdopodobnie wyniszczone bezpowrotnie.

Mchy i Porosty



Porosty Parku wykazują zazwyczaj duże
pokrewieństwo z pienińskimi, a większość z
nich to tzw. kalcifilne, czyli związane z
podłożem

wapiennym.

Flora

porostów

nadrzewnych jest uboga, co związane jest z
wpływem

szkodliwych

zanieczyszczeń

przemysłowych.



Z ok. 160 gatunków mchów i ponad 70
wątrobowców

większość

występuje

na

skałkach, gdzie wykorzystują każdy załom i
szczelinę. Wiele z nich pokrywa ocienione
skały tworząc zwisające darnie o dużej
(nawet

do

30

m

2

)

powierzchni.

Charakterystyczna jest przewaga ilościowa
mszaków będących reliktami polodowcowymi.
Zależnie od ekspozycji obok siebie, spotyka
się

gatunki

arktyczno-alpejskie,

kserotermiczne i śródziemnomorskie.

Działalność człowieka na przestrzeni lat



Gospodarcza działalność człowieka w okresie ostatnich ok.
175 lat przyczyniła się w znacznym stopniu do zmian w
szacie roślinnej. Wskutek wyrębów ustępowały przede
wszystkim zespoły cieniolubne o małej tolerancji
ekologicznej, np. reliktowe lasy górskie (jaworzyny,
buczyna), a w wyniku osuszania - podmokłe łąki,
turzycowiska. Natomiast roślinność kserotermiczna
(zwłaszcza naskalna) nie ponosiła większych strat, a w
niektórych miejscach gospodarka ludzka przyczyniła się
nawet do jej rozprzestrzenienia.



Bardzo wiele, bo aż 36 gatunków roślin zostało zupełnie
wyniszczonych. W połowie XIX w. rozpoczęto pierwsze
wyręby lasów w okolicach Ojcowa, a katastrofalnych
zniszczeń drzewostanów dokonali wrocławscy kupcy po
nabyciu dóbr ojcowskich od A. Przeździeckiego. Do 1900 r.
ubytek szaty leśnej wg badań prof. S. Michalika wyniósł
80% lasów wierzchowinowych i prawie 40% na zboczach
dolin.

ŚWIAT ZWIERZĄT

Fauna Ojcowskiego Parku Narodowego



Bogatą fauną Ojcowskiego Parku
Narodowego, w skład której
wchodzi wiele gatunków górskich i
stepowych, interesowano się od
dawna poświęcając jej wiele
opracowań już od połowy XIX
wieku. Powstała ona w rezultacie
długotrwałego rozwoju i przemian
klimatycznych w czwartorzędzie,
głównie w holocenie. Szacuje się,
że teren Parku i jego otulinę
zamieszkuje ok. 11 tys. gatunków
zwierząt, z czego do tej pory
wykazano ok. 6 tys. Do najlepiej
poznanych grup należą kręgowce,
a z bezkręgowców np. ślimaki,
chrząszcze i owady bezskrzydłe

Nietoperze



Najbardziej charakterystycznymi ssakami Parku
są nietoperze. Spośród 25 gatunków żyjących w
Polsce, na terenie OPN i najbliższej okolicy
stwierdzono 17. Dość często spotkać można w
czasie hibernacji w jaskiniach podkowca małego
i nocka dużego. Dawniej tworzyły one w okresie
snu zimowego kolonie naścianach jaskiń; dziś
można już spotkać tylko pojedyncze okazy.
Pozostałe gatunki takie jak np. gacek brunatny
(wielkouch), mroczek późny i mopek są na ogół
rzadkie.

Stylizowaną

sylwetkę

nietoperza

umieszczono w godle Parku.



Oprócz

nietoperzy

w

Ojcowskim

Parku

Narodowym występują pospolite w kraju
gatunki

ssaków.

Ssaki

parzystokopytne

reprezentują: sarna (ok. 150 okazów) i dzik,
którego liczba wskutek migracji ciągle się waha
i wynosi od kilku do ok. 20 osobników. Z
gatunków drapieżnych najczęstszy jest lis (ok.
60 osobników), natomiast rzadziej spotyka się
borsuka, kunę leśną, tchórza i

gronostaja.

Gatunki leśne



Na

terenie

Parku

licznie

występuje zając szarak, a z
gryzoni wiewiórka, mysz leśna,
polielica i nornica ruda. Nad
wodami Prądnika i Sąspówki
żyje

piżmak

-

gatunek

pochodzący

z

Ameryki

Północnej, który sprowadzony
w

1905

r.

dla

celów

hodowlanych do Czech, w 1925
r. przedostał się do Polski.



W 1985 r. do OPN wprowadzono 3 pary bobrów,
pochodzących z Pojezierza Suwalskiego, które dobrze
przystosowały się do nietypowego dla nich środowiska -
wartko płynących i płytkich potoków, często o kamienistych
brzegach utrudniających kopanie nor. Aklimatyzacja tych
zwierząt w Parku przebiegała pomyślnie i w latach 1986-
1989 obserwowano wzrost liczby żyjących tu osobników.
Największą ich liczbę - 15 szt. - zanotowano w latach 1988-
1989. Towarzyszyło temu znaczne przerzedzanie łęgów
nadrzecznych, budowa nowych tam na potokach, wzrost
liczby nor. W 1989 r. zaobserwowano nowe stanowisko
bobrów na potoku Prądnik we wsi Januszowice, ok. 3 km na
pd. od granicy OPN. W 1993 r. większość bobrów opuściła
teren

Parku.

Obecnie

w

Dolinie

Prądnika

bytuje

prawdopodobnie tylko jedna rodzina bobrów.

Ptaki



Dotychczas

w

Ojcowskim

Parku

Narodowym

stwierdzono około 120 gatunków ptaków, z czego 94
to ptaki lęgowe, spośród których połowa żyje przez
cały rok w Ojcowie i okolicach. Większość ptaków
zamieszkuje lasy.



Z drapieżników dziennych występują tu jastrząb,
krogulec, myszołów, sokół pustułka oraz rzadko
spotykane kobozy i trzmielojady a z nocnych puszczyk
i sowa uszata. Z innych ptaków spotyka się tu bociana
czarnego, 4 gatunki gołębi: grzywacza, siniaka,
turkawkę i sierpówkę, liczne gatunki ptaków
śpiewających - drozda, kosa, 6 gatunków sikor, ziębę,
wilgę i rudzika oraz przylatujące tu na zimowiska
kwiczoły, jemiołuszki i czeczotki, 8 gatunków
dzięciołów, z których najbardziej interesujące to
dzięcioł czarny, zielony i zielonosiwy oraz rzadki
dzięcioł

średni

i

dzięciołek.

Rzadkie

lecz

charakterystyczne

dla

ojcowskich

lasów

ptaki

reprezentuje

mysikrólik,

zniczek

i

4

gatunki

muchołówek.



Naturalnym środowiskiem dla kilku gatunków
ptaków są wapienne skałki, wśród których żyją
kawki, jeżyki, pustułki, a nawet szpaki. W ubiegłym
stuleciu wymieniano z Ojcowa nagórnika (drozda
skalnego). Prawdopodobnie wyginął puchacz -
największa z naszych sów, a o jego wcześniejszym
występowaniu świadczy nazwa jednej ze skał
ojcowskich - Puchacza (Puchaczowa).



Nad wodami zamieszkuje pluszcz i pliszka górska,
obydwa gatunki typowe dla górskich potoków oraz
związany z tym środowiskiem, rzadki w Parku
zimorodek. Począwszy od 1976 r. w Dolinie
Sąspowskiej corocznie pojawia się na krótko bocian
czarny (od 1990 r. ptak ten gnieździ się w OPN).

Płazy i gady



Na

niewielkim

obszarze

Ojcowskiego

Parku Narodowego występuje 7 gatunków
płazów i 5 gatunków gadów. Płazy
reprezentują gatunki pospolite w całym
kraju, a więc traszka zwyczajna i
grzebieniasta, kumak nizinny, ropuchy:
szara i zielona, żaba trawna i rzekotka
drzewna.



Z gadów natomiast występują: padalec
zwyczajny, jaszczurka zwinka oraz żmija
zygzakowata, zaskroniec zwyczajny i
gniewosz plamisty.Gady to zwierzęta
ciepłolubne. Występują najczęściej na
silnie nasłonecznionych stokach wąwozów
porośniętych sucholubną roślinnością, na
rumowiskach skalnych, ale też w lasach
liściastych i w środowiskach wilgotnych.
Wśród płazów i gadów OPN brak jest
gatunków górskich.



Płazy i gady to dwie gromady kręgowców. Ich cechą
wspólną jest zmienna, zależna od otoczenia
temperatura ciała, natomiast różnią się wieloma
innymi cechami. Ciało płazów pokryte jest nagą i
wilgotną skórą, podczas gdy skóra gadów jest sucha
i posiada łuski. Wszystkie płazy są przynajmniej
częściowo związane z wodą, ponieważ w okresie
młodocianym przechodzą przez stadium kijanki,
która oddycha skrzelami. Dlatego najłatwiej spotkać
je wiosną podczas godów. Gromadzą się wtedy w
zbiornikach wodnych w miejscach o płytkiej, szybko
nagrzewającej się wodzie. Rozwój gadów jest
niezależny od środowiska wodnego.

Owady



Najliczniejszą grupą zwierząt w Parku i w
jego otulinie są owady, reprezentowane
przez ok. 6 tys. wykazanych dotąd gatunków.
Większość z nich to formy o szerokim
zasięgu występowania, lecz spotyka się tu
również elementy górskie - relikty zimnego
okresu tundrowego, jak też kserotermiczne -
przybyłe

tu

w

holoceńskim

optimum

klimatycznym.



Owady

bezskrzydłe

reprezentują

skoczogonki, pierwogonki i widłogonki. Ze
skoczogonków żyjących w glebie na uwagę
zasługują rzadkie gatunki spotykane poza
Parkiem na pn. Europy (Grenlandia) i w
wysokich górach (Alpy, Pirin). Górskie
gatunki owadów koncentrują się przeważnie
na Chełmowej Górze, w dnach dolin (wąwóz
Jamki) i w sąsiedztwie ocienionych skał.
Interesującym owadem należącym do tej
grupy jest zrówieńka z rzędu owadów
prostoskrzydłych.



Szczególnie osobliwym środowiskiem życia dla wielu
owadów są jaskinie. W jednej z nich - Nietoperzowej (już
poza terenem Parku) występuje rzadki gatunek
skoczogonkaMesachorutes ojcoviensis znany z pd. i
zach. Europy. Charakterystyczne dla tej grupy zwierząt
są także pajęczaki (np. Meta menardi), krocionogi,
równonogi i in.



Z pozostałych osobliwości entomologicznych należy
zwrócić uwagę na rzadkie w Polsce dwa gatunki
pluskwiaków

równoskrzydłych,

tj.

skoczka

uszatego Ledra aurita i piewika gałązkowca (Cicadetta
montana). Pierwszy z nich ma oryginalną budowę ciała
(stąd jego nazwa). Odznacza się on nadrzewnym trybem
życia. W Polsce został po raz pierwszy wykazany w
Dolinie Sąspowskiej przez Antoniego Wagę w 1855 r. W
latach powojennych znaleźli go w Ojcowie prof.prof.
Wacław Szymczakowski i Jarosław Urbański. Jego
występowanie w Parku zostało potwierdzone w latach
1989 i 1997. Natomiast piewik jest bliskim krewniakiem
egzotycznych cykad żyjących na pd. Europy. Na terenie
Parku jest obserwowany na kilku stanowiskach. Larwy
rozwijają się kilka lat w glebie żywiąc się sokami z
korzeni roślin. Postacie dorosłe żyją około miesiąca.

Gatunki wodne



W wodach Sąspówki żyją ryby, z których najpospolitsze
są pstrągi potokowe, natomiast w Prądniku oprócz
pstrągów potokowych żyją, pochodzące ze stawów
rybnych, pstrągi tęczowe. Wśród ślimaków interesujące
jest występowanie tu wielu gatunków górskich (np.
niektórych świdrzyków) oraz południowych. Jednym z
największych i najpiękniejszych przedstawicieli tej
grupy zwierząt jest ślimak nagi - pomrów błękitny.



Do

charakterystycznych

przedstawicieli

środowisk

wodnych należą wypławki, skąposzczety, wodopójki,
jętki, ważki i chruściki. W zimnych źródłach Doliny
Sąspowskiej występuje wypławek alpejski - relikt epoki
lodowcowej. Z innych interesujących bezkręgowców OPN
wymienić

należy

rozpowszechnioną

w

Karpatach

dżdżownicę - Eisenia lucens. Żyje ona w zbutwiałym
drewnie, a przy podrażnieniu wydziela świecący w
ciemności śluz.