Zatrucia Grzybami
podział i klasyfikacja zatruć grzybami
RatMed II 2010/2011
Adam Machowski
Andrzej Świrski
Grzyby
Grzyby są organizmami stanowiącymi
odrębne królestwo. Najbardziej cenimy je za
ich smak i aromat. Faktem jest ,że mają one
niewielką wartość odżywczą. Ich głównym
składnikiem jest woda (87 proc.). Resztę
stanowią: białko, tłuszcze, węglowodany
oraz pierwiastki – wapń, żelazo, magnez,
fosfor, kobalt, cynk, potas, miedź, fluor,
selen, jod, mangan, kwas foliowy, witaminy
B1, B2, B3, B6, PP, C.
Zatrucie grzybami
O zatruciu grzybami mówimy
wtedy, gdy doszło do działania na
organizm człowieka trucizn
zawartych w grzybach trujących.
Podział zatruć
Wyróżnia się trzy zasadnicze typy zatruć
pokarmowych grzybami:
• cytotropowe
• neurotropowe
• gastryczne
Zatrucia cytotropowe
Zatrucia cytotropowe charakteryzują się przede wszystkim
uszkodzeniem komórek narządów wewnętrznych: wątroby,
śledziony, nerek, serca itp. Objawy chorobowe występują
po długim okresie utajenia, wynoszącym po spożyciu
muchomora sromotnikowego, wiosennego i jadowitego od
8 do 14 godzin (wyjątkowo do 40 godzin), piestrzenicy
kasztanowatej od 5 do 8 godzin; natomiast w przypadku
spożycia zasłonaka rudego od 3 do 14 dni. Zatrucia
cytotropowe bardzo często kończą się śmiercią; zanim
bowiem wystąpią pierwsze objawy zatrucia, dochodzi do
znacznego uszkodzenia narządów wewnętrznych, a nawet,
jak w przypadku spożycia muchomora sromotnikowego,
do hemolizy krwi.
Zatrucia neurotropowe
Zatrucia neurotropowe cechuje ujemny
wpływ na system nerwowy człowieka.
Pierwsze objawy chorobowe występują po
krótkim okresie utajenia, wynoszącym od
15 minut do 2 godzin. Ze względu na
różne objawy kliniczne, zatrucia
neurotropowe dzieli się na dwie grupy.
I Grupa zatruć neurotropowych
Zatrucia tą grupą charakteryzują się zwolnieniem akcji serca,
spadkiem tętna, zaburzeniem oddychania, uczuciem
gorąca i silnym ślinotokiem. Objawy te wywołuje
muskaryna, zawarta głównie w strzępniakach i niektórych
lejkówkach, już po 15-30 minutach od spożycia grzybów.
Oddzielną pozycję w zatruciach grzybami stanowi krowiak
podwinięty, który spożyty w stanie surowym lub ugotowany
i spożyty z wywarem w postaci np. zupy, powoduje bardzo
liczne przypadki zatruć pokarmowych, zaliczanych do
grupy muskarynowej typu neurotropowego. Krowiak
podwinięty zawiera muskarynę, acetylocholinę oraz inne
substancje dotychczas niezidentyfikowane powodujące
objawy kliniczne typowe dla schorzeń alergicznych.
II Grupa zatruć
neurotropowych
Druga grupa zatruć charakteryzuje się silnym podnieceniem
nerwowym, aż do napadów szału i halucynacji oraz
przyspieszeniem akcji serca. Objawy te powoduje substancja o
działaniu psychotropowym zbliżona budową chemiczną do
atropiny, zwana mikoatropiną (obecnie zidentyfikowana jako
kwas ibotenowy, muscymol i muskozon) zawarta w
muchomorze plamistym i czerwonym. Okres utajenia objawów
chorobowych wynosi około 2 godziny. Podobne objawy
występują po spożyciu potrawy z czernidłaków, jeśli następnie
wypije się choćby niewielką ilość alkoholu. Czernidłak pospolity
zawiera substancję, zwaną kopriną, składem chemicznym i
działaniem na organizm ludzki zbliżoną do antabusu, znanego
środka przeciwalkoholowego. Dlatego też po spożyciu
czernidłaków należy wstrzymać się od picia alkoholu przez 3
dni.
Zatrucia gastryczne
Zatrucia gastryczne charakteryzują się objawami
ostrych nieżytów żołądkowo-jelitowych, jak bóle
brzucha, wymioty, biegunka, czasami podwyższona
temperatura. Następuje znaczne odwodnienie
organizmu i zaburzenia równowagi kwasowo-
zasadowej płynów ustrojowych. Objawy te występują
od 2 do 5 godzin po spożyciu niektórych (uznanych za
trujące) gołąbków i mleczajów, wieruszki zatokowatej,
gąski tygrysowatej, borowika grubotrzonowego,
tęgoskóra i innych gatunków spożytych szczególnie w
stanie surowym. Substancjami toksycznymi są związki
terpenowe i inne jeszcze nieznane związki organiczne.
Kliniczny podział zatruć
grzybami
Obejmuje on dwie grupy zespołów
chorobowych
1. Zespoły o krótkim czasie wylęgania
objawów, do 6 godzin od momentu
zjedzenia grzybów.
2. Zespoły o długim czasie wylęgania
objawów, czyli powyżej 6 godzin od
momentu spożycia grzybów.
Do pierwszej grupy zespołów chorobowych
zaliczamy:
1. zespół nieżytu żołądkowo-jelitowego
2. zespół muskarynowy
3. zespół pobudzenia psychoruchowego,zwany
zespołem muchomora plamistego
4. zatrucie czernidlakiem pospolitym
Do drugiej grupy należą:
5. zespół sromotnikowy
6. zespoły rzekomosromotnikowe
7. zatrucie zasłonakiem rudym
Syndrom żołądkowo-
jelitowy
• Może wystąpić po spożyciu wielu gatunków grzybów,
które zawierają związki żywicopodobne, drażniące
miejscowo błonę śluzową przewodu pokarmowego.
• Nieżyt żołądkowo-jelitowy zaczyna się nagle w 3-5
godzin po zjedzeniu grzybów i przebiega burzliwie z
nudnościami, wymiotami, bólami brzucha i biegunką.
• Mogą dołączyć się objawy odwodnienia. Choroba
ustępuje w ciągu 24-48 godzin.
• Nie ma uszkodzenia wątroby.
Syndrom muskarynowy
• Muskaryna organizmie człowieka pobudza
receptor cholinergiczny (zwanym też dlatego
muskarynowym) w układzie nerwowym
przywspółczulnym, co powoduje wystąpienie
charakterystycznych objawów już po upływie
1 do 2 godzin od spożycia grzybów
• Główne objawy to: ślinotok, zlewne poty,
łzawienie, zwężenie źrenic, kurczowe bóle
brzucha, niezbyt obfite wymioty i zwolnienie
akcji serca.
Syndrom muchomora
plamistego
Występuje po zjedzeniu muchomora
czerwonego i muchomora plamistego.
W zależności od rodzaju toksyny
obserwujemy różny obraz kliniczny
zatrucia, który często nakłada się na siebie:
• muskaryna i bufotenina: stan podniecenia,
halucynacje napady histerii, osłabienie
• muskarydyna: biegunka, wymioty, poty,
ślinotok, osłabione wydzielanie moczu
Zatrucie czernidlakiem
pospolitym
• W grzybach należących do gatunku (czernidlak pospolity lub
bedłka atramentowa) występuje dwusiarczek
czteroetylotiuramu.
• Zjedzenie tych grzybów wywołuje niewielkie objawy nieżytu
żołądkowo-jelitowego. Natomiast późniejsze wypicie alkoholu
(nawet w 2-3 dni po spożyciu czernidlaka) powoduje
wystąpienie burzliwej reakcji związanej z zablokowaniem
dehydrogenazy alkoholowej, w wyniku czego alkohol utlenia
się w organizmie tylko do aldehydu octowego.
• Powoduje to wystąpienie charakterystycznych objawów:
zaczerwienie twarzy, uderzenia gorąca, pulsowanie krwi w
głowie, kołatania serca i wzrost ciśnienia krwi.
Zespół sromotnikowy
Muchomor sromotnikowy jest
najgroźniejszym grzybem trującym.
Wyodrębniono z niego jedenaście
składników trujących, które dzielą się
dwie grupy:
1. falotoksyny
2. amatotoksyny
Amatakosyny hamują w komórkach
narządów wewnętrznych syntezę
białek i powodują ich śmierć. Mają
one szczególne powinowactwo do
wątroby, choć uszkadzają też
komórki innych narządów: cewek
bliższych nerek, trzustki, jąder,
mięśnia sercowego i mózgu, a we
krwi granulocyty obojętnochłonne i
erytrocyty
• Pierwsze objawy zatrucia muchomorem sromotnikowym występują
dopiero po upływie 6-24 godzin od spożycia grzybów.
• Są to nudności, wymioty, bóle brzucha i biegunka, które trwają 1-2
dni. Ich wynikiem jest znaczne odwodnienie z ogólną utratą sił,
spadkiem ciśnienia tętniczego krwi, zmniejszeniem ilości
oddawanego moczu.
• Potem następuje stan pozornej poprawy (kilka do kilkunastu godz.), a
w końcu dramatyczne pogorszenie stanu chorego.
• W 2-3 dobie choroby pojawia się żółtaczka, która jest spowodowana
uszkodzeniem wątroby przez wymienione toksyny i znajduje to
potwierdzenie w badaniach biochemicznych krwi.
• W ciężkich przypadkach może dojść do ostrej niewydolności wątroby i
rozwoju śpiączki wątrobowej kończącej się śmiercią chorego.
• Mogą też występować inne zaburzenia np. skaza krwotoczna czy
niewydolność nerek.
• Zatrucie muchomorem sromotnikowym obarczone jest dużą
śmiertelnością od 11 do 40%, ponieważ objawy występują późno, gdy
doszło już do nieodwracalnego uszkodzenia wątroby.
Zespoły
rzekomosromotnikowe
• Jest spowodowany spożyciem Zasłonaka rudego
zawierającego termostabilną truciznę – orellaninę.
• Okres utajenia wynosi od 4 do 14-21 dni.
• Orellanina uszkadza kanaliki nerkowe, powodując
zmiany martwicze. Początkowo występują
*zaburzenia żołądkowo-jelitowe, uczucie pragnienia,
bóle głowy i okolicy lędźwiowej.
• W przypadku zjedzenia dużej ilości grzybów,
niewydolność nerek może rozwinąć się już po 2-3
dniach. Śmiertelność jest oceniana na ok. 15%.
Długi okres utajenia powoduje trudności z
rozpoznaniem.
Dziękujemy.