Nadwrażliwość typu I

Nadwrażliwość



Stan spaczonej odpowiedzi
immunologicznej prowadzący do
uszkodzenia tkanek i
zapoczątkowujący proces chorobowy



Reakcje nadwrażliwości są związane
z rozpoznawaniem czynników
nieszkodliwych lub własnych
tkanek jako czynniki szkodliwe

Typy reakcji nadwrażliwości



Typ I – reakcja natychmiastowa
(alergie)



Typ II – reakcja cytotoksyczna
zależna od przeciwciał



Typ III – kompleksy immunologiczne
odkładające się w tkankach



Typ IV – reakcje opóźnionej
nadwrażliwości (DTH)



Typ V – nadwrażliwość
„stymulacyjna”

Alergia



Nieprawidłowość odpowiedzi
immunologicznej wynikająca z
narażenia na czynniki zewnętrzne



Zachodzą w niej szczególnie silne
reakcje – mała dawka antygenu
może
wywołać
gwałtowne objawy

Atopia



Dziedziczna skłonność do
nadmiernego wytwarzania
przeciwciał IgE rozpoznających
niektóre antygeny występujące w
środowisku

lub



Synonim choroby u której podłoża
leżą mechanizmy nadwrażliwości
typu I

Czynniki warunkujące
wystąpienie alergii



Czynniki genetyczne - ryzyko większe
u osób z obciążeniem rodzinnym,
alergia wynika z interakcji wielu genów.



Czynniki środowiskowe :



czynniki infekcyjne (wirusy, bakterie, pasożyty)



czynniki toksyczne (zanieczyszczenia

środowiskowe i inne)



ekspozycja na alergen



znaczenie pokarmu naturalnego w diecie

niemowlęcia (za mało IgG)

Alergeny



Antygeny zdolne do wywołania
reakcji alergicznej czyli uruchomieniu
odpowiedzi humoralnej z udziałem
IgE

Struktura alergenów



Alergeny białkowe – białka globularne o
masie 10-40 kDa, dobrze rozpuszczalne w
wodzie (alergeny roztoczy kurzu domowego)



Alergeny małocząsteczkowe o
charakterze haptenów – alergizują po
sprzęgnięciu z nośnikiem np. białkiem
surowicy . Są lekami (głównie penicyliny,
środki zwiotczające, narkotyczne leki
przeciwbólowe)

Mechanizmy reakcji
alergicznej

Udział IgE w reakcjach
alergicznych



Receptory wiążące IgE to:



FcεRI – duże powinowactwo,

wiązanie bardzo trwałe, bezpośrednie
uczestnictwo w reakcjach
alergicznych, występuje głównie na
komórkach tucznych i bazofilach



FcεRII – udział w regulacji syntezy

IgE oraz uczestnictwo w niszczeniu
pasożytów przez bazofile

Regulacja wytwarzania
IgE

Regulacja pozytywna (etapy)

Aktywacja limfocytów B

•

czasowe wytwarzanie IgM

•

Limfocyt B wiąże odpowiedni antygen przez rec. BCR

•

IL-4 lub IL-13 prowadzą do powstania w limfocycie czynnika
transkrypcyjnego STAT6

•

Niezbędna interakcja cząsteczki CD40 (limf B) z ligandem
CD40L (limf T CD4+)

•

Prowadzi to do wytwarzania swoistych przeciwciał IgE

Proliferacja nasilana przez sFCεRII (forma
rozpuszczona) i przekształcanie się limfocytów B
IgE+ w komórki plazmatyczne (regulowane przez IL-5
i IL-6)

Regulacja wytwarzanie
IgE

Regulacja negatywna

•

Działanie supresyjne na rozwój
limfocytów B oraz wytwarzanie IgE
wykazują IFN-γ, a także IFN-α, TGF-β
i IL-12

•

Hamująco działają też duże stężenia
IgE oraz kompleksy IgE+antygen.

Udział komórek tucznych



Uczestniczą w procesach: odpowiedź
przeciwzakaźna przeciw pasożytom, angiogeneza,
przebudowa tkanek



Na powierzchni znajduje się receptor typu Toll,
przez który zostaje aktywowana pod wpływem
prod. Bakteryjnych i wirusowych



Liczne ziarna w cytoplazmie z mediatorami
procesów zapalnych



Występują w 2 postaciach: MC

(tryptazododatnie),

(tryptazo- i chymazododatnie)



– wrażliwe na kromoglikan dwusodowy

stosowany w leczeniu alergii

Udział bazofilów



Krążą we krwi, w tkankach w małej
ilości.



Na ich powierzchni znajduje się
receptor FcεRI i określone mediatory
w cytoplazmie



W porównaniu z kom tucznymi,
reagują wolniej na bodźce
prowadzące do degranulacji, ale są
bardziej wrażliwe i uwalniają
mediatory przy niższych stężeniach
czynników prowadzących do
degranulacji

Aktywacja komórek tucznych
i bazofilów



Naturalnym mechanizmem jest
związanie alergenu przez przeciwciała
IgE połączone z błoną komórkową za
pośrednictwem FcεRI . Dochodzi do
agregacji receptorów, co prowadzi do
degranulacji i uwolnienia mediatorów
procesu zapalnego



Aktywacja może zajść niezależnie od
udziału alergenu np. pod wpływem
anafilotoksyn lub chemokin

Mediatory i czynniki

Dzielą się na 3 grupy:



Mediatory magazynowane w

ziarnach (preformowane)



Mediatory powstające w wyniku

działania bodźca



Cytokiny

Mediatory
preformowane

1. Aminy biogenne -

serotonina i histamina

•

bierze udział w odpowiedzi natychmiastowej,

•

zwiększa przepuszczalność naczyń,

•

kurczy mięśnie gładkie oskrzeli,

•

podrażnia zakończenia nerwów czuciowych,

•

nasila wydzielanie innych mediatorów,

•

aktywuje inne komórki do procesów zapalnych.

Istotne tu są receptory H1 (działanie miejscowe,

prozapalne), H2

Mediatory
preformowane

2. Proteoglikany –

zawierają heparynę (typ CMC)

lub siarczan chondroityny (typ MMC). Tworzą
rusztowanie dla innych mediatorów oraz regulują
prędkość ich uwalniania

3. Neutralne proteazy serynowe i kwaśne

hydrolazy

– aktywują mediatory reakcji

zapalnych, a także trawią elementy zrębu tkanki
łącznej (fibrynogen i kolagen typu IV)

4. Czynniki chemotaktyczne
5. Białko kryształów Charcota – Leydena

(bazofile)

6. TNF i IL-4 –

indukcja miejscowego stanu

zapalnego

Mediatory generowane

Metabolity kwasu
arachidonowego



Prostaglandyny

•

najistotniejszą jest PGD

(zwiększa

przepuszczalność i rozszerza naczynia
oraz kurczy oskrzela)



Leukotrieny

•

LTC

LTE

LTD

- wzmagają kurczliwość

mięśni gładkich (obrzęk)

Mediatory generowane

Czynnik aktywujący płytki (PAF)

•

Kurczy oskrzela,

•

Powoduje wzrost przepuszczalności
naczyń

•

Zwiększa wrażliwość oskrzeli

•

Działa chemotaktycznie i aktywująco na
neutrofile, monocyty i eozynofile

Cytokiny



Wytwarzają TNF i IL-4, które
magazynowane są w ziarnach, pod
wpływem aktywacji komórki tucznej
za pośrednictwem receptora FCεRI

Udział eozynofilów



W ich aktywacji i proliferacji biorą
udział cytokiny, tj. GM-CSF, IL-3, IL-5



Ich liczba zwiększa się w chorobach
alergicznych



Cytokiną szczególnie ważną dla
proliferacji eozynofilów jest IL-5



Dwupłatowe jądro, w cytoplazmie
ziarna pierwotne i wtórne

Mediatory wydzielane przez
eozynofile

Mediatory ziaren:

Główne białko zasadowe (MBP) – silne właściwości
cytotoksyczne, toksyczne dla larw przywr i innych pasożytów.
Powoduje skurcz oskrzeli (blokowanie rec. M2 we włóknach
przywspółczulnych dróg oddechowych).

Peroksydaza eozynofilowa (EPO) – w macierzy ziaren
eozynofilów, inicjuje powstanie reaktywnych form tlenu,
współuczestniczy w zabijaniu wirusów, bakterii i komórek
nowotworowych, w pewnych warunkach może indukować
degranulację kom. tucznych.

Białko kationowe eozynofilów (ECP) – aktywność
cytotoksyczna, właściwości prokoagulacyjne, hamowanie
proliferacji limfocytów T, działają przeciwwirusowo, stymulują
wytwarzanie śluzu i GAG, indukują uwalnianie histaminy z
bazofilów.

Neurotoksyna (EDN, białko X) – toksyczny wpływ na tkankę
nerwową.

Inne mediatory – aktywowane eozynofile wytwarzają LTC4 i PAF

Rola eozynofilów



W zakażeniach pasożytniczych –
współdziałają z komórkami tucznymi i
IgE, zapewniają obronę lokalną.



W procesach alergicznych – ECF-A,
GM-CSF, IL-5 i inne, TNF są
odpowiedzialne za wzrost liczby
eozynofilów w reakcjach alergicznych,
mogą współuczestniczyć w destrukcji i
przebudowie tkanek w trakcie procesów
zapalnych

Przebieg odpowiedzi
immunologicznej na alergen



Reakcja natychmiastowa (anafilaktyczna) –

•

Zachodzi po kilku minutach od kontaktu z alergenem i
ustępuje w ciągu godziny

•

Przyczyną są mediatory uwalniane z komórek tucznych i
bazofilów

•

Jej nasilenie zależne jest od narządu i układu, którego
dotyka

•

Może wystąpić w charakterze miejscowym lub
doprowadzić do niewydolności krążenia i oddychania

•

Degranulacja może być efektem związania się alergenu z
IgE na błonie komórkowej, związana z nieswoistą
aktywacją komórek tucznych i bazofilów przez składniki
dopełniacza o charakterze anafilotoksyn lub wynikać z
mostkowania receptorów dla IgE przez związki
wielkocząsteczkowe

Przebieg odpowiedzi
immunologicznej na alergen



Reakcja późna (late-phase reaction
LPR)

•

Występuje przy częstym lub ciągłym
narażeniu na alergen, co prowadzi do
przewlekłego stanu zapalnego i
nieodwracalnego uszkodzenia tkanek.

•

Odpowiedzialne za to są: leukotrieny
(LTC4), PAF, cytokiny (TNF, IL-1, IL-4) i
chemokiny (eotaksyna).

•

Szczyt reakcji późnej ujawnia się po 6-8h
po ekspozycji na alergen, a ustępuje po
12-24h.

•

Objawia się nasiloną dusznością.

Odczulanie (ITA)



Polega na powtarzanych iniekcjach początkowo
małych, potem coraz większych dawek alergenów.
Prowadzi to do tworzenia swoistych przeciwciał IgA
i IgG (blokujące), które uniemożliwiają wiązanie
alergenu z IgE



Po immunoterapii alergenem zaobserwowano
osłabienie mechanizmów efektorowych



ITA podjęzykowa – ograniczenie działań ubocznych,
słabsza efektywność



Wskazaniem do stosowania są:

uczulenia na jad owadów,

zdefiniowany alergen wziewny.