NADWRAŻLIWOŚĆ TYPU I, II, III,
IV



Wg. klasyfikacji Gella i Coombsa

trzy pierwsze reakcje
nadwrażliwości zachodzą z
udziałem

przeciwciał

, a typ IV

zależy głównie od

limfocytów T

i

makrofagów

.

NADWRAŻLIWOŚĆ TYPU I z
udziałem IgE:

ALERGIA



Reakcje nadwrażliwości wczesnej (anafilaksja).

Najczęstsza postać nadwrażliwości.



Z powodu alergii cierpi około 17% społeczeństwa.



Alergia może przejawiać się w

postaci łagodnej

(

katar sienny, wyprysk atopowy, pokrzywka

), do

stanów zagrażających życiu (alergia na ukłucie

pszczoły, na orzeszki ziemne, penicylinę).



Reakcja ta zachodzi z udziałem

przeciwciał IgE

,

które znajdują się w znikomej ilości w krążeniu

zdrowego człowieka.

ALERGIA



Poziom IgE może wzrosnąć 30-

krotnie,

a poziom swoistych

przeciwciał IgE nawet 100-krotnie u

osób z

alergią

lub

zarażonych

robakami

.



Reakcje alergiczne rozwijają się

przeciwko zwykłym nieszkodliwym

antygenom

(

pyłki, żywność

) i

antygenom mikroorganizmów

(

grzyby, pasożyty

).

ALERGIA



Niektóre osoby

wykazują genetyczną

predyspozycję

(udział w niej bierze 20 lub

więcej polimorficznych loci) do reagowania

na pewne antygeny wytwarzaniem

przeciwciał klasy IgE

(ATOPIA)

.



Rozwój atopii uwarunkowany jest także

przez

czynniki środowiskowe

(zapadalność

na atopię w krajach uprzemysłowionych

wzrasta, a jest to związane z

zanieczyszczeniem

oraz

zmniejszoną

ekspozycją na infekcje

bakteryjne we

wczesnym dzieciństwie).

ALERGIA



Osoby cierpiące na atopię
charakteryzują się wysokim poziomem
krążących przeciwciał IgE,
predysponującym do wystąpienia alergii.
Wykonując

test Prausnitza-Kustnera

wprowadza się alergen śródskórnie.



W dodatnim teście skórnym

natychmiast

pojawia się

bąbel (

zebrany płyn

)

i

zaczerwienienie

w miejscu nakłucia.

ALERGIA



Pierwsze podanie alergenu w dawce
uczulającej wywołuje syntezę

swoistych przeciwciał

klasy IgE

.

Przeciwciała IgE mają znaczne
powinowactwo wobec

komórek

tucznych (mastocyty) i bazofili

i są to

tzw.

przeciwciała

homocytotropowe

(przeciwciała danego gatunku łączą się
jedynie z mastocytami tego samego
gatunku).

FAZA UCZULENIA



Receptory limfocytów B swoiste dla
alergenu, wiążą go, pochłaniają,
przetwarzają i prezentują antygen
połączony z cząsteczką MHC klasy II

limfocytom Th2

. Limfocyty rozpoznają

antygen i indukują

przełączenie klas

wytwarzanych antygenowo swoistych

przeciwciał poprzez wydzielanie IL-4.



Powtórne podanie

alergenu wyzwala

reakcję typu anafilaktycznego.

FAZA EFEKTOROWA



Swoiste przeciwciała IgE wytwarzane

na skutek zetknięcia się organizmu z

antygenem (alergenem)

rozchodzą się

po całym organizmie, kontaktując się z

komórkami tucznymi (w tkankach) i

bazofilami (we krwi).

Komórki te mają

receptory o dużym powinowactwie do

regionu Fc IgE. Wiązanie to nie wywiera

większego wpływu na komórki tuczne,

dopóki nie zetkną się one poprzez

IgE

ze swoistym alergenem i zwiążą go

krzyżowo na swojej powierzchni

.

ALERGIA

ALERGIA

Uwolnienie mediatorów wymaga energii i odbywa

się w etapach

:

1.

Wzrost

stężenia jonów wapnia

w komórce

tucznej,

2.

Aktywacja

fosfodiesterazy komórkowej

3.

Obniżenie stężenia cAMP,

4.

Ziarnistości cytoplazmatyczne bogate w

mediatory migrują do błony komórkowej,

5.

Następuje

egzocytoza i uwolnienie ziarnistości

na zewnątrz.

Farmakologiczne mediatory:

1.

Histamina

, wiąże się z dwoma receptorami na

komórkach docelowych, H1 i H2.

Histamina działając na

receptor H1

powoduje:



Skurcz mięśni gładkich (drogi oddechowe)



Zwiększenie przepuszczalności naczyń



Wydzielanie śluzu przez komórki kubków

Histamina działając na

receptor H2

powoduje



Zwiększenie wydzieliny żołądkowej



Zmniejszenie wydzielania mediatorów przez

bazofile i komórki tuczne

2.

SRS-A wolnoreagujący czynnik anafilaktyczny

. Są

to leukotrieny siarczkowe (lipooksygenazowe

pochodne kwasu arachidonowego).



Działają na obwodowe odcinki układu

oddechowego (zwężenie oskrzeli)



Nasilają przepuszczalność naczyń

powodując obrzęk

3.

Heparyna

(działanie przeciwkrzepliwe)- związana z

histaminą w komórkach

4.

Serotonina

, głównie u zwierząt



Skurcz mięśni gładkich



Zwiększona przepuszczalność naczyń

włosowatych

Farmakologiczne mediatory:

Farmakologiczne mediatory:

5.

Prostoglandyny

(cyklooksygenazowe metabolity
kwasu arachidonowego)



PGD2

-powoduje skurcz oskrzeli



PGE1

i

PGE2

-rozszerzają oskrzela



PGE2

-działają chemotaktycznie

na eozynofile



PGI2

-powoduje obrzęk śluzówki

Farmakologiczne mediatory:

6.

PAF-czynnik aktywujący płytki

(lipid)



Agregacja płytek



Wydzielanie wazoaktywnych
mediatorów (serotoniny)



Skurcz mięśni gładkich (oskrzela)

7.

Kininy, np. bradykinina



Wzrost przepuszczalności naczyń



Obniżenie ciśnienia krwi



Skurcz mięśni gładkich

MEDIATORY PROZAPALNE O
WŁAŚCIWOŚCIACH CHEMOTAKTYCZNYCH



ECF-A

chemotaktyczny czynnik

anafilaktyczny dla eozynofili



NCF-A

chemotaktyczny czynnik

anafilaktyczny dla neutrofili



LTB4 leukotrien B4

(pochodne

kwasów tłuszczowych)- silna
chemotaksyna dla PMN, eozynofili i
makrofagów; powodują adhezję
leukocytów do naczyń, degranulację
i obrzęk

MEDIATORY POWODUJĄCE
NISZCZENIE TKANEK



Toksyczne rodniki tlenu i azotu,

wydzielane przez PMN, makrofagi,
komórki tuczne



Kwaśna hydrolaza

, wydzielana przez

komórki tuczne



Główne białko zasadowe (MBP)

, białko

o silnym działaniu destrukcyjnym
pochodzące z granuli eozynofilów

ALERGIA



Miejscowo

, np. w jamie nosowej,

wydzielane mediatory powodują

zaczerwienienie, świąd i zwiększenie

wydzieliny przez komórki nabłonkowe

śluzówki

, co prowadzi do pojawienia się

kataru siennego

.



Alergeny mogą wywołać również

reakcje

skórne

zarówno wskutek

miejscowego z

nimi kontaktu

(

pokrzywka

)

lub po ich

wchłonięciu

(np.

pokrzywka pojawiająca

się po zjedzeniu skorupiaków, truskawek

czy mleka krowiego

).

ALERGIA



Coraz więcej danych wskazuje na istotną
rolę alergii pokarmowych w migrenie i
innych słabo zdefiniowanych fizycznych i
umysłowych bólach.



Uogólnione

wydzielanie histaminy

i innych

substancji uwalnianych przez komórki
tuczne może prowadzić do znacznego

rozszerzania naczyń, wywołując
zagrażające życiu reakcje anafilaktyczne

,

które wymagają leczenia adrenaliną w
celu zwiększenia ciśnienia krwi.

ALERGIA

•

Leukotrieny,

•

histamina,

•

prostaglandyny,

•

czynnik aktywujący płytki

uwalniane z komórek tucznych są

zasadniczymi mediatorami

nadwrażliwości typu I.

ALERGENY

Pyłki traw



Tymotka



Żyto



Ambrozja

Pyłki drzew



Platan



Brzoza

Jady owadów



Pszczoła



Osa



Mrówka

Mikroorganizmy



Pleśnie (

zarodniki

Alternaria,

Cladosporium,

Aspergillus

)



Wirusy



Robaki pasożytnicze

(cysty bąblowca)

Sierść zwierząt, łupież

zwierzęcy, pióra

Surowica
Szczepionki

ALERGENY

Pokarm



Mleko



Owoce (truskawki)



Pszenica



Jaja



Ryby



Orzechy



Czekolada



Owoce morza (skorupiaki)

ALERGENY

Kurz domowy

(kał roztoczy kurzu
Dermatophagoides

pteronyssinus)

Leki



Penicylina



Salicylany



Leki p/bólowe



Witaminy



Leki
znieczulające

Leki stosowane w przeciwdziałaniu

natychmiastowej nadwrażliwości wywołują
dwojaką reakcję:



Hamują wytwarzanie lub wydzielanie
mediatorów stanu zapalnego

1.

Niesteroidowe leki p/zapalne

– aspiryna

2.

Syntetyczne steroidy

(glikokortykosteroidy)

3.

Hamują uwalnianie mediatorów przez
stabilizowanie błon lizosomów

(steroidy –

betametazon), intal – kromoglikan
disodowy

4.

Inhibitory wydzielania histaminy

(cromylon)

Leki stosowane w przeciwdziałaniu
natychmiastowej nadwrażliwości wywołują
dwojaką reakcję:



Inhibitory działania mediatorów

, np.

antagoniści receptora dla histaminy. To

czynniki, które blokują receptor H1, są

najczęściej stosowane do przynoszenia ulgi w

kichaniu, katarze i swędzeniu oczu związanym z

katarem siennym.



Glikokortykosteroidy

również hamują działanie

niektórych mediatorów stanu zapalnego.



Inne leki, jak

adrenalina, teofilina

są stosowane

w przeciwdziałaniu skutkom wywołanym przez

mediatory, jak niskie ciśnienie krwi, skurcz

oskrzeli.

Przeciwdziałanie natychmiastowej
nadwrażliwości



Odczulanie

stosowane jest głównie do

zmiany szlaku odpowiedzi z

dominującej

TH2

z wytwarzaniem

przeciwciał

klasy IgE

na

odpowiedź

TH1 z produkcją przeciwciał klasy IgG

.



Metoda ta wymaga podawania

alergenu w postaci

iniekcji lub drogą

pokarmową w dawkach małych i

wzrastających

. Sukces osiągnięto

jedynie z kilkoma alergenami, np.

jadem zwierząt.

Przeciwdziałanie natychmiastowej
nadwrażliwości



Większe ilości wytwarzanego

przeciwciała klasy IgG niż IgE

powoduje, że łączy się ono z

antygenem

zanim on zdąży połączyć

się z IgE na komórkach tucznych czy

bazofilach i spowodować degranulację

komórek.



IgG może również usuwać Ag zanim

spowoduje on stymulację produkcji IgE

przez limfocyty B, zmniejszając ilość

wytworzonego przeciwciała klasy IgE

swoistego dla Ag.

NADWRAŻLIWOŚĆ TYPU II Z
UDZIAŁEM IgG i IgM



Przeciwciała same lub w połączeniu z
dopełniaczem mogą wywołać reakcję
nadwrażliwości.

Reakcje te mogą być

skierowane przeciwko obcym lub
własnym antygenom (związanym z
komórką -

antygenom komórkowym

) i

zwykle

powodują lizę i zniszczenie

komórki

. Dlatego nadwrażliwość typu

II nazywana jest

nadwrażliwością

cytotoksyczną.

NADWRAŻLIWOŚĆ TYPU II Z
UDZIAŁEM IgG i IgM



Choroby powodowane przez ten typ

nadwrażliwości dotyczą

erytrocytów

(anemie) i

własnych komórek

(choroby

autoimmunizacyjne).

Zabicie komórki zachodzi

przez mechanizmy, w których biorą udział



przeciwciała,



dopełniacz,



komórki K,



fagocyty

,



jak

fagocytoza, liza, cytotoksyczność zależna od

przeciwciał.

NADWRAŻLIWOŚĆ TYPU II Z
UDZIAŁEM IgG i IgM

Niezgodność w zakresie antygenu

Rh



Przeciwciała anty-Rh klasy IgG

przechodzą przez łożysko i wiążą
się z

erytrocytami płodu

powodując ich

opsonizację i lizę

.

Wywołuje to

anemię

hemolityczną u noworodka

.

NADWRAŻLIWOŚĆ TYPU II Z
UDZIAŁEM IgG i IgM

Reakcje na transfuzje



Przetoczenie krwi z

niewłaściwą grupą

układu ABO

powoduje wystąpienie

reakcji potransfuzyjnej

, która objawia

się

masywną, zagrażającą życiu

hemolizą wewnątrznaczyniową

. W

reakcji tej związane z

erytrocytem

przeciwciało anty-A lub anty-B

aktywuje dopełniacz

, co prowadzi do

natychmiastowej

lizy przetoczonych

krwinek czerwonych

.

NADWRAŻLIWOŚĆ TYPU II Z
UDZIAŁEM IgG i IgM

NADWRAŻLIWOŚĆ TYPU II Z
UDZIAŁEM IgG i IgM

Autoantygeny



Przeciwciała przeciwko własnym

antygenom wytwarzane są wtedy,

gdy zostanie zmieniona tolerancja

na nie. W

zespole Goodpasteura

(choroba autoimmunizacyjna)

autoprzeciwciała

przeciwko

błonie

podstawnej płuca i nerki

powodują

stan zapalny i krwotok

w miejscu

wiązania przeciwciała.

NADWRAŻLIWOŚĆ TYPU II Z
UDZIAŁEM IgG i IgM



Przeciwciała przeciwko

erytrocytom

powodują

autoimmunizacyjne

anemie

hemolityczne

. Przeciwciała

przeciwko receptorowi dla

acetylocholiny

powodują utratę

receptora, redukując przewodzenie

impulsów nerwowych przez

połączenia nerwowo-mięśniowe

(

miastenia

).

NADWRAŻLIWOŚĆ TYPU II Z
UDZIAŁEM IgG i IgM

Leki



Penicylina indukuje typ
nadwrażliwości natychmiastowej z
udziałem IgE, ale może również

stymulować wytwarzanie przeciwciał
IgG

.

IgG łączy się z penicyliną

związaną z erytrocytami

,

indukując ich

hemolizę.

Reakcja ta ulega

zatrzymaniu, gdy lek zostanie
usunięty.

NADWRAŻLIWOŚĆ TYPU II Z
UDZIAŁEM IgG i IgM

Autoprzeciwciała



Skierowane przeciwko cząsteczkom

receptora dla hormonu

działają jako

stymulatory, jak naturalne ligandy.

Klasycznym przykładem jest

choroba

Gravesa

, w której przeciwciała

powodują nadmierną aktywność
tarczycy.

NADWRAŻLIWOŚĆ TYPU III Z UDZIAŁEM
KOMPLEKSÓW IMMUNOLOGICZNYCH



Reakcje te są mediowane podobnie do

reakcji typu II przez

przeciwciała klasy

IgG wiążące dopełniacz

. Główną

różnicą między dwoma typami reakcji

stanowi charakter antygenu. W reakcji

typu III są to

antygeny rozpuszczalne

.

Kompleksy immunologiczne

(KI)

powstają

w

krążeniu

lub w

tkankach

w

następstwie interakcji



rozpuszczalnego Ag ze swoistym dla

niego przeciwciałem.

NADWRAŻLIWOŚĆ TYPU III Z UDZIAŁEM
KOMPLEKSÓW IMMUNOLOGICZNYCH

W warunkach prawidłowych KI są

usuwane przez komórki żerne na
drodze fagocytozy

(którą znacznie

przyspiesza połączenie się
kompleksu z dopełniaczem)

i nie

dochodzi do uszkodzenia tkanki.

Powstanie KI jest więc pierwszym
krokiem prowadzącym do
eliminacji antygenu.

NADWRAŻLIWOŚĆ TYPU III Z UDZIAŁEM
KOMPLEKSÓW IMMUNOLOGICZNYCH

Jednakże, gdy powstaną

małej wielkości kompleksy

,

które utrzymują się dłużej w tkance, mogą

powodować jej uszkodzenie o charakterze

miejscowym (reakcja Arthusa) lub uogólnionym

.

Zdarza się tak przy:



nadmiarze antygenu

charakterystycznym dla

przewlekłych infekcji (WZW, zakażenie

paciorkowcowe, malaria) i chorób

autoimmunizacyjnych



wówczas, gdy

przeciwciało odznacza się bardzo

niskim powinowactwem

wobec antygenu



gdy występują

zaburzenia procesu fagocytozy lub

aktywacji dopełniacza

NADWRAŻLIWOŚĆ TYPU III Z UDZIAŁEM
KOMPLEKSÓW IMMUNOLOGICZNYCH

NADWRAŻLIWOŚĆ TYPU III Z UDZIAŁEM
KOMPLEKSÓW IMMUNOLOGICZNYCH

Antygeny wywołujące ten typ

nadwrażliwości to:

1.

Antygeny mikroorganizmów

2.

Autoantygeny

3.

Obce składniki surowicy

NADWRAŻLIWOŚĆ TYPU III Z UDZIAŁEM
KOMPLEKSÓW IMMUNOLOGICZNYCH



Jeśli KI nie są szybko fagocytowane,
mogą wywołać poważne zmiany zapalne
w tkankach, albo w ścianie drobnych
naczyń krwionośnych, w zależności od
miejsca powstawania KI.



KI najczęściej deponowane są w:

1.

błonie podstawnej naczyń

2.

błonie kłębków nerkowych

3.

błonie maziowej stawów

.

Mechanizmy nadwrażliwości
typu III



Uszkodzenie tkanki jest często spowodowane

aktywacją układu dopełniacza

, która prowadzi do

chemotaksji neutrofili

i

wydzielania enzymów

litycznych

w efekcie ich degranulacji.



Miejscowe

odkładanie KI powoduje

reakcję Arthusa

(zaczerwienienie, obrzęk, naciek złożony gł. z

leukocytów obojętnochłonnych; w ciągu 3-8 h – w

konsekwencji martwicę tkanki).



KI mogą mieć

wpływ ogólny

, jak wystąpienie

gorączki, zapalenie naczyń, stawów, obrzęki,

zapalenie kłębków nerkowych.

NADWRAŻLIWOŚĆ TYPU III Z UDZIAŁEM
KOMPLEKSÓW IMMUNOLOGICZNYCH



Warto zauważyć, że

zwiększona przepuszczalność

naczyń krwionośnych

sprzyja zarówno

odkładaniu

się kompleksów w naczyniach, jak i przechodzeniu

dopełniacza i neutrofilów do tkanek

, co potwierdza

bliski związek między

nadwrażliwością typu I i III

.



Istnieje również pewne podobieństwo do

nadwrażliwości typu II

, niektóre przypadki

kłębuszkowego zapalenia nerek są bowiem

wynikiem działania przeciwciał skierowanych

przeciwko samej błonie podstawnej

, ale

uszkodzenie, jakie powodują, jest identyczne ze

spowodowanym przez odkładanie się kompleksów

immunologicznych

.

Mechanizmy nadwrażliwości
typu III

Przykłady:



Podawanie

choremu przeciwciał

(źródłem ich jest obca gatunkowo
surowica, np. końska stosowana w
leczeniu),

aby uchronić go przed

toksynami bakteryjnymi (toksyna
tężca) lub też stosowana w leczeniu
zapalenia płuc.

Mechanizmy nadwrażliwości
typu III



Może rozwinąć się odpowiedź humoralna
(

choroba posurowicza

) p/ko przeciwciałom

końskim i tworzyć z nimi kompleksy.

Małe

KI osadzają się następnie w różnych
naczyniach krwionośnych

(

zapalenie

naczyń krwionośnych, powodując około
tygodnia później gorączkę z objawami
skórnymi i stawowymi

) lub mogą

przedostawać się naczyniami do nerki,
powodując

zapalenie kłębków nerkowych

.

Choroby związane z
nadwrażliwością typu III



choroby płuc (zapalenie pęcherzyków płucnych)

–

wdychanie zarodników bakterii, promieniowców i

pewnych grzybów lub odchodów ptaków. Może być

wynikiem reakcji typu Arthusa w płucach;

przeciwciała IgG są połączone z Ag wziewnym.



choroby układowe wywołane przez zakażenia

paciorkowcowe (

paciorkowcowe zapalenie nerek

)



alergie na leki

(penicylina, sulfonamidy)



choroba posurowicza

(podana obcogatunkowo

surowica , np. końska stosowana w leczeniu

zapalenia płuc, wywołuje powstanie przeciwciał); na

początku małe kompleksy osadzają się w różnych

naczyniach krwionośnych, powodując około tygodnia

później gorączkę z objawami skórnymi i stawowymi

Choroby związane z
nadwrażliwością typu III



choroby autoimmunologiczne

[

toczeń

rumieniowaty układowy

, choroba o nieznanej,

być może wirusowej etiologii, w przebiegu

której powstają autoprzeciwciała skierowane

przeciwko antygenom jądrowym – DNA, RNA

oraz białkom związanym z DNA i RNA, które

osadzają się wraz z dopełniaczem w nerkach,

skórze, stawach, mózgu, itp.;

reumatoidalne

zapalenie stawów

charakteryzuje się zarówno

miejscowym (reakcja Arthusa) uszkodzeniem

powierzchni stawów, jak i uogólnionym

zapaleniem naczyń; u chorych wykrywa się

autoprzeciwciała przeciwko IgG;

zapalenie

tarczycy

]

wywołane przez autoantygeny.

Leczenie



zmniejszenie stanu zapalnego

(aspiryna, leki p/histaminowe,
kortykosteroidy)



supresja odpowiedzi immunologicznej
(immunosupresja)

(kortykosteroidy,

cytotoksyczne leki immunosupresyjne)

NADWRAŻLIWOŚĆ TYPU IV,
PÓŹNA



W reakcji nadwrażliwości typu IV

uczestniczą w większym stopniu

komórki T

niż przeciwciała i

rozpoczyna się ona

po 24 h

od

kontaktu z Ag.



Należy do niej

nadwrażliwość

bakteryjna

(odpowiedź na

Mycobacterium tuberculosis) oraz

nadwrażliwość indukowana przez małe

cząsteczki, które mają kontakt ze

skórą –

alergia kontaktowa

.

NADWRAŻLIWOŚĆ TYPU IV,
PÓŹNA



Obok

limfocytów T

zasadnicza rolę

odgrywają

komórki dendrytyczne,

monocyty, makrofagi i cytokiny

.



Ten typ nadwrażliwości obserwuje się
również w klinice, gdy układ
odpornościowy nie może usunąć
antygenu (

skutkiem tego jest zwykle

rosnąca liczba makrofagów, często
tworzących ziarniniaki

) i prowadzi to

do

zapalenia

przewlekłego

.

NADWRAŻLIWOŚĆ TYPU IV

Reakcja tuberkulinowa



Początkowe badania

przeprowadzone przez

Kocha

wykazały, że gdy pacjentom chorym

na

gruźlicę

(

tuberculosis -TB

)

podawano podskórnie antygeny

prątków gruźlicy, to pojawiły się u

nich gorączka i nudności. Ta

reakcja

tuberkulinowa

jest dzisiaj podstawą

testu, za pomocą, którego bada się,

czy dana osoba ma odporność

komórkową na gruźlicę.

Reakcja tuberkulinowa



W teście tym (

Mantoux

) małe ilości

oczyszczonego białka pochodzącego z

tuberkuliny uzyskanej z prątków gruźlicy

podaje się podskórnie, a miejsce

nakłucia ocenia się po 48-72 h później

.

W dodatnim teście skórnym tworzy się

zgrubienie skóry, stwardnienie,

czerwony obrzęk. Reakcja ta zachodzi z

udziałem komórek

dendrytycznych,

limfocytów T, makrofagów i

wydzielanych cytokin, np. IFN-γ

.

TWORZENIE ZIARNINIAKA



Limfocyty Th

kontrolują rozwój

infekcji wywołanych przez

mikroorganizmy

wewnątrzkomórkowe, takie jak

prątki i niektóre grzyby. Prątki w

porównaniu z innymi

wewnątrzkomórkowymi

organizmami wywołującymi

infekcje, unikają mechanizmów

prowadzących do ich eliminacji.

TWORZENIE ZIARNINIAKA



Antygen pozostaje nadal i powoduje

„przewlekłą” stymulację limfocytów Th

oraz ciągłe wytwarzanie cytokin.

Stan ten

powoduje gromadzenie i łączenie się

makrofagów zawierających

mikroorganizmy (

powstają tzw. komórki

olbrzymie

) i proliferację fibroblastów, co

w rezultacie prowadzi do otoczenia

mikroorganizmów ścianą i utworzenia

ziarniniaka

.



Długo utrzymujące się ziarniniaki, np. w zaleczonej

gruźlicy mogą ulec zwapnieniu (ognisko Ghona

stwierdzane na zdjęciu RTG).

TWORZENIE ZIARNINIAKA



Ten przewlekły stan zapalny obserwuje się

zarówno w

gruźlicy

, jak i w

gruźliczej postaci trądu

powodowanego przez M. leprae, brucelozie,

leiszmaniozie.



Tworzenie się ziarniniaków obserwuje się również

w zakażeniach robakami pasożytniczymi

(

schistosomoza -

ziarniniaki powstające wokół jaj

pasożyta), zakażeń grzybiczych (np. Histoplasma)

i wtedy, gdy nie można określić antygenu

[(

sarkoidoza

(obecność guzków w płucach, skórze,

oku)

, choroba Crohna

(odcinkowe zapalenie jelita

krętego; prawdopodobnie jest skutkiem

autoimmunizacji przeciwko antygenom jelita

stymulowanej przez reagujące krzyżowo

bakterie)].

ALERGIA KONTAKTOWA



Wiele małych cząsteczek (

hapteny

)

(

drobnocząsteczkowe produkty roślinne lub

substancje chemiczne

) przechodzących przez

skórę mogą powodować alergię kontaktową i

zapalenie skóry.

Przykład:



metalowe zapięcia pasków do zegarka



trucizna dębu, bluszczu



nikiel



terpentyna



niektóre kosmetyki



fenylodiamina stosowana w farbach do włosów

ALERGIA KONTAKTOWA



Cząstki te wiążą się kowalencyjnie z

białkami skóry

, kompleks ten jest

prezentowany przez komórki

dendrytyczne skóry (

Langerhansa

) w

połączeniu z cząsteczkami

MHC klasy II

limfocytom Th1

.



W czasie ponownego kontaktu Ag

prezentowany jest

limfocytom pamięci

Th, które wydzielając cytokiny

powodują rozszerzenie naczyń,

aktywację makrofagów i w rezultacie

wystąpienie wysypki z obrzękiem

.

Mediatory nadwrażliwości typu późnego:



czynnik hamujący migrację

makrofagów (MIF)



czynniki pobudzające makrofagi (INF-

gamma, TNF-alfa)



czynnik hamujący migrację neutrofili



czynnik chemotaktyczny dla

makrofagów (IL-8)



IL-2 czynnik wzrostu komórek T



TNF-beta (limfotoksyna) liza komórek

nowotworowych

Mediatory nadwrażliwości typu późnego:

Zaktywowane makrofagi

wydzielają

biologicznie czynne substancje,
które wywołują stan zapalny i
niszczą bakterie i komórki
nowotworowe:



IL-1, 6, 8, TNF-alfa



Metabolity tlenu



Proteazy i inne enzymy lizosomalne

Mediatory nadwrażliwości typu późnego:



Niekiedy w nadwrażliwości biorą
udział

limfocyty cytotoksyczne Tc

,

które działają bezpośrednio
cytotoksycznie:



Perforyna

(dziurawienie błony

komórkowej)



Proteazy serynowe, proteoglikany i
cząsteczki przypominające TNF

(hydroliza białka komórkowego)



Endonukleazy

(fragmentacja DNA)