OPEC

(ang. Organization of the Petroleum Exporting Countries)

– Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową

OPEC jest organizacją zrzeszającą największych światowych eksporterów ropy naftowej.

Impulsem do jej utworzenia była konieczność ochrony przed dyktatem naftowych

koncernów. Dziś jednak wielu uznaje ją za kartel dążący do przejęcia kontroli nad

światowym rynkiem ropy.

W latach 50-tych ceny na światowym rynku
ropy kształtowane były przez wielkie koncerny
naftowe. Największe zyski czerpało „Siedem
Sióstr” – kartel siedmiu największych
kompanii, skupiających większość wydobycia,
rafinerii i dystrybucji (British Petroleum,
Exxon, Gulf Oil, Mobil, Royal Dutch Shell,
Standard Oil i Texaco). Wraz z rosnącym
zapotrzebowaniem na ropę rosły zyski firm
zajmujących się jej wydobyciem, ale tylko
niewielki procent dochodu ze sprzedaży ropy i
jej pochodnych trafiał do skarbu państw, na
terenie których była ona wydobywana. 

Monopol wielkich kompanii, którego skutkiem było bogacenie się państw zachodnich

kosztem najbiedniejszych, ale zasobnych w ropę państw doprowadził do powstania

organizacji, która miała bronić interesów krajów eksportujących ropę i stanowić

przeciwwagę dla „Siedmiu Sióstr”.

OPEC (The Organization of the Petroleum Exporting Countries), czyli Organizacja Krajów

Eksportujących Ropę Naftową jest organizacją zrzeszającą największych światowych

eksporterów ropy naftowej. Została utworzona w trakcie trwającej od 10 do 14 września 

1960 roku konferencji w Bagdadzie. Celem Organizacji jest: 

·  ochrona interesów i ujednolicenie strategii handlowych Państw Członkowskich, 

·  dążenie do zapewnienia równowagi między podażą a popytem oraz utrzymanie

stabilnych cen ropy na rynku światowym.

Głównym narzędziem  w dążeniu do realizacji tych celów mają być normy wydobycia, za
pomocą których Organizacja chce dostosowywać tempo produkcji do wymagań rynku i
utrzymując równowagę między popytem a podażą nie dopuszczać do gwałtownych wahań
ceny ropy.

Pierwotnie siedziba OPEC znajdowała się w Genewie, jednak 1 września 1965 została
przeniesiona do Wiednia.

Członkowie:

Zgodnie ze statutem OPEC „każdy kraj, będący znaczącym eksporterem ropy naftowej w
stanie surowcowym, którego podstawowe dążenia są zbieżne z dążeniami Państw
Członkowskich może zostać pełnoprawnym Członkiem Organizacji, jeśli otrzyma akceptację
trzech czwartych Państw Członkowskich, wliczając w to jednomyślną akceptację Państw
Założycielskich”.

Roczna składka członkowska OPEC
wynosi około 3 miliony dolarów.

Państwa  założycielskie to oczywiście pięć krajów, które brały udział w bagdadzkiej
konferencji –Arabia Saudyjska, Irak, Iran, Kuwejt i Wenezuela. 

W następnych latach dołączyło do nich jeszcze dziewięć krajów – Katar (w
1961), Indonezja iLibia (1962), Abu Dabi (1967, od 1971 roku wraz z sześcioma
sąsiednimi państwami jako Zjednoczone Emiraty
Arabskie), Algieria (1969), Nigeria (1971), Ekwador (1973 do 1992 i ponownie od
2007), Gabon (1975 do 1996) i Angola (2007).

Struktura:

Głównym organem OPEC jest Konferencja złożona z przedstawicieli wszystkich
Państw Członkowskich (Heads of Delegation), z których każdy ma jeden głos.
Konferencja podejmuje decyzje dotyczące głównych strategii Organizacji oraz
sposobach ich realizacji, a także decyduje o przyjęciu nowych Państw
Członkowskich. Organizowana jest dwa razy w roku, w marcu i wrześniu, oraz
dodatkowo zawsze, kiedy wymaga tego sytuacja. Konferencja wspierana jest
przez Sekretariat, zarządzany przez Komitet Gubernatorów (Board of
Governors), na czele którego stoi Sekretarz Generalny.

Działalność:

W pierwszej dekadzie swojej działalności OPEC nie była zbytnio efektywna. Od
1958 do 1971 roku ceny ropy stale spadały. Za baryłkę ropy, która w 1958 roku
kosztowała 10,88 dolarów, w 1970 roku płacono 7,36 dol. Dopiero w początku lat
70-tych zaczął się powolny wzrost cen ropy.

Do ich dramatycznego wzrostu doszło dopiero w 1973 roku, w czasie pierwszego
kryzysu naftowego. Szóstego października 1973 w wyniku syryjsko - egipskiej
agresji na Izrael rozpoczęła się wojna Jom Kippur. W czasie konfliktu państwa
Europy Zachodniej oraz Stany Zjednoczone opowiedziały się po stronie Izraela. W
odwecie kraje arabskie zrzeszone w OPEC postanowiły wstrzymać handel z tymi
krajami. W tym samym czasie OPEC zdecydowała się na zmniejszenie wydobycia
ropy, zmniejszając tym samym jej podaż i doprowadzając do gwałtownego wzrostu
cen tego surowca.

W tym czasie cena ropy skoczyła z 8,69 do ponad 27,20 dolarów za baryłkę. 

Drugi kryzys naftowy rozpoczął się w 1979 roku. Spowodowany był głównie
gwałtownym spadkiem wydobycia, którego przyczyną była sytuacja polityczna na
Bliskim i Środkowym Wschodzie – wkroczenie wojsk radzieckich do Afganistanu,
rewolucja islamska w Iranie. Cena ropy gwałtownie wzrosła i w 1980 roku sięgnęła 70
dolarów za baryłkę, jednak, inaczej niż w czasie pierwszego kryzysu, nie był to stały
wzrost i cena równie szybko zaczęła spadać. Dodatkowo, importerzy ropy postanowili
ograniczyć do minimum zużycie tego surowca i zaczęli, przynajmniej częściowo,
zaopatrywać się w ropę wydobywaną na Alasce i Morzu Północnym. Doprowadziło to
spadku popytu i zmusiło państwa OPEC do zmniejszenia wydobycia, w wyniku czego ich
zarobki wyraźnie spadły.

Od lat 90-tych cena ropy stale rośnie, konflikt w Zatoce Perskiej i  katastrofy  takie jak
huragan Katrina powodują ich dalszy wzrost. 2 stycznia 2008 roku cena za bryłkę
przekroczyła 100 dolarów i nadal rośnie.

Skutki:

Wprawdzie stałe podnoszenie cen ropy pokazało jak silna jest

pozycja OPEC i pozwoliło wzbogacić się państwom Organizacji,

jednak jednocześnie bardzo boleśnie uświadomiło importerom ropy

ich uzależnienie od OPEC. To  skłoniło największych importerów –

Stany Zjednoczone, Japonię oraz państwa Europy Zachodniej do

inwestowania w badania alternatywnych źródeł energii, co może

skutkować zmniejszeniem zużycia ropy, a tym samym uderzy w

państwa zrzeszone w OPEC, oraz poszukiwania nowych złóż ropy.

Obecnie intensywnie eksploatowane są złoża ropy w Rosji, na

Alasce oraz na Morzu Północnym.

Krytyka:

Stałym elementem, towarzyszącym OPEC niemal od początku jej istnienia, jest lawina spadającej

na Organizację krytyki.

OPEC, jako kartel, krytykowana jest za dążenie do przejęcia kontroli nad rynkiem ropy,  zawyżanie

jej cen, wyłącznie w celu zwiększenia zarobków państw członkowskich oraz doprowadzenie do

wzrostu inflacji. Faktem jest, że skupiając w swoich rekach 40 procent wydobycia ropy,15 procent

wydobycia gazu oraz 77,6 procent światowych rezerw ropy OPEC ma ogromny wpływ na ceny

ropy, a przez to również na ceny wszystkich artykułów, do wyrobu których ropa lub jej pochodne

są bezpośrednio (jako surowiec) lub pośrednio (do transportu) potrzebne. 

Od lat, dążąc do poprawy wizerunku Organizacja wyraża swoją chęć pomocy państwom

rozwijającym się, podkreśla dbałość o ekologię. W 1975 roku OPEC powołała OFIE (Opec Fund for

International Development) znany też jako Fundusz Specjalny (OPEC Special Fund), którego celem

jest pomoc krajom rozwijającym się, a głównym źródłem finansowania są dobrowolne składki

przekazywane przez Państwa Członkowskie.

1960

Formacja OPEC została założona przez pięć produkujących ropę krajów

rozwijających się w Bagdadzie we wrześniu 1960 r. kiedy miały miejsce

zmiany na światowym rynku gospodarczym i politycznym, z intensywną

dekolonizacją i narodzinami wielu nowych niezależnych państw w krajach
rozwijających się. Międzynarodowy rynek ropy naftowej był zdominowany

przez „Siedem Sióstr" firm międzynarodowych i był w dużej mierze

odrębny od byłego Związku Radzieckiego (FSU) i innych gospodarek

centralnie planowanych (CPE). OPEC opracowała wspólną wizję, ustaliła

swoje cele i siedzibę swojego sekretariatu najpierw w Genewie, a

następnie, w 1965 roku, w Wiedniu. Przyjęła „Deklarację Polityki Ropy

Naftowej w Krajach Członkowskich” w 1968 roku, w którym podkreślono

niezbywalne prawo wszystkich krajów do wykonywania stałej suwerenności

nad ich naturalnymi zasobami w interesie rozwoju kraju. Członkostwo

wzrosła do dziesięciu do roku 1969.

1970
Podczas tej dekady wzrosło międzynarodowe znaczenie
OPEC, a jej kraje członkowskie przejęły kontrolę nad
przemysłem krajowym ropy naftowej i nabytych
głównych cen na rynkach światowych. W dwóch
przypadkach, ceny ropy mocno wzrosły:

• w zmieniających się rynkach, wywołane przez
arabskie embarga na ropę w 1973 roku

• i wybuchu rewolucji irańskiej w 1979 roku. 

OPEC rozszerzył mandat z pierwszego szczytu szefów
państw i rządów w Algierze w 1975 roku, w czasie
którego omawiano trudną sytuację najbiedniejszych
krajów i wezwał do nowej ery współpracy w stosunkach
międzynarodowych, w interesie świata rozwoju
gospodarczego i stabilności. Doprowadziło to do
ustanowienia Funduszu Rozwoju Międzynarodowego
OPEC w 1976 roku. Kraje członkowskie rozpoczęły
ambitny społeczno-ekonomiczny program rozwoju.
Członkostwo wzrosło do 13 państw w 1975 roku.

1980

Po osiągnięciu rekordowego poziomu na początku dekady, ceny zaczęły
spadać, przed krachem w 1986 roku, w odpowiedzi na duży przesyt ropy i
zmiany konsumentów od tego węglowodoru. Akcje OPEC na rynku ropy
naftowej spadły znacząco i jej łączne przychody z ropy naftowej spadły
poniżej jednej trzeciej wcześniejszych zysków, powodując poważne trudności
ekonomiczne dla wielu krajów członkowskich. Ceny akcji osiągnięte przez
OPEC w końcowej części dekady, doprowadziły do wzrostu światowego
wydobycia ropy dzięki czemu sytuacja zaczęła się stabilizować.  W tym celu
wspierane przez OPEC wprowadzenie pułapu produkcji grupy podzielone
między krajami członkowskimi i Basket odniesienia dla cen, jak również
znacznego postępu w dialogu OPEC / spoza OPEC i współpracy, postrzegane
jako istotne dla stabilności rynku i rozsądnych cen. Na arenie
międzynarodowej energii, pojawiły się kwestie ochrony środowiska

1990

Wahania cen były mniej dramatycznie niż w 1970 i 1980, szybkie działania OPEC
zmniejszyło wpływ rynku na działania wojenne na Bliskim Wschodzie w latach 1990-
91. Ale nadmierna zmienność i ogólne osłabienie cen zdominowały dekady i kryzys
gospodarczy Azji Południowo-Wschodniej, a łagodne zimy na półkuli północnej przełomu
1998/99 roku, spowodowały powrót do poziomu cen z 1986 roku. Jednak stała odbudowa
bardziej zintegrowanego rynku ropy naftowej, który był dostosowany do świata post-
sowieckiego, wielkiego regionalizmu, globalizacji, rewolucji komunikacji i trendów high-
tech (zaawansowanych technologii). Przełom w dialogu producent-konsument
doprowadził do dalszego postępu w rozwoju współpracy w OPEC i poza. Po Szczycie
Ziemi w 1992 roku, OPEC rozpoczął poszukiwania bezstronnego, zrównoważonego i
realnego sposobu na polepszenie dostaw ropy. Jeden kraj opuścił OPEC, podczas gdy inny
zawiesił swoje członkostwo.

2000

Innowacyjne ceny ropy OPEC pomogły wzmocnić i ustabilizować ceny ropy w pierwszych

latach dekady. Jednak połączenie sił rynkowych, spekulacje i inne czynniki zmieniły

sytuację w 2004 roku, powodując wzrost cen i wzrost zmienności w prawidłowe

zaopatrzone rynku w ropy. Ropa była coraz częściej uznawana za swego rodzaju kapitał.

Ceny wzrosły do rekordowego poziomu w połowie 2008 r., zanim upadł narastający

globalny kryzys finansowy i recesja gospodarcza. OPEC stało się wiodącą organizacją we

wspieraniu sektora naftowego, w ramach globalnych wysiłków w celu rozwiązania kryzysu

gospodarczego. OPEC podczas drugiego i trzeciego spotkania na szczycie w Caracas i

Rijadzie w 2000 i 2007 r. ustala ustabilizowanie rynku energii, zrównoważenia rozwoju i

ochrony środowiska, jako trzy tematy przewodnie, które przyje jako kompleksową

długoterminową strategię w 2005 roku. Jeden kraj dołącza w szeregi OPEC, drugi wznawia

swoje członkostwo, a trzeci je zawiesza

Bibliografia:
http://www.econlib.org/library/Enc/OPEC.html
http://www.opec.org/library/what%20is%20OPEC/whatisOPEC.pdf
http://www.opec.org/library/FAQs/PetrolIndustry/q1.htm
http://www.bbn.gov.pl/dokumenty/opec.pdf.

Źródło: W. Roszkowski, Półwiecze: historia poliyczna świata po 1945
roku, Warszawa 2005.

Wkońcu Koniec 

Dzięki