Wprowadzenie do
rachunkowości

Pojęcie i zakres

rachunkowości

• Rachunkowość jest systemem

odzwierciedlania w mierniku
pieniężnym informacji o sytuacji
majątkowej i finansowej jednostek
gospodarczych oraz kompletnego
ujmowania zachodzących w nich
zjawisk i procesów gospodarczych, w
uporządkowany sposób za pomocą
specyficznych metod, form rozwiązań
organizacyjnych i technicznych

Funkcje rachunkowości (1)

• Funkcja informacyjna (nadrzędna)

rachunkowości: dostarczanie
informacji odbiorcom zewnętrznym
oraz na potrzeby zarządzania
jednostką gospodarczą

Funkcje rachunkowości (2)

• Funkcje szczegółowe rachunkowości:

– sprawozdawcza – sporządzanie zestawień

i sprawozdań dostosowanych do potrzeb

odbiorców zewnętrznych i wewnętrznych

– optymalizacyjna – tworzenie podstaw

podejmowania decyzji i kształtowania

działalności gospodarczej

– kontrolna – pozwalającą na ochronę majątku

przed nadużyciami, ochronę wierzytelności,

ocenę rzeczywistej sytuacji gospodarczej

– analityczna – badanie i interpretacja informacji

z rachunkowości w różnych przekrojach w

celu ustalenia powiązań przyczyno-skutkowych

System rachunkowości

• Składa się z:

– teorii rachunkowości (księgowość) – system ewidencji

stosowany w celu liczbowego ujęcia zasobów

majątkowych, procesów i wyników finansowych

działalności

– rachunkowości finansowej – obejmuje obszar

rachunkowości dostarczającej informacji o stanie

finansowo-majątkowym jednostki oraz wypracowanym

wyniku finansowym

• sprawozdawczość finansowa – produkt finalny

rachunkowości finansowj stanowi zespół różnorodnych

informacji prezentowanych w zestawieniach

– rachunkowości zarządczej (rachunek kosztów dla

zarządzania) – zawiera zbiór informacji o kosztach,

opracowany według określonego modelu dostosowanego

do potrzeb informacyjnych użytkowników

– analiza finansowa – zastosowanie metod analizy

finansowej do oceny sytuacji majątkowej i finansowej

jednostki

Zasady prawidłowej

rachunkowości

• Zasady te mają za zadanie wypracowanie w

miarę ujednoliconego i stabilnego systemu

sprawozdawczości finansowej w zmieniającej się

rzeczywistości gospodarczej

• W ustawie o rachunkowości zapisane są

następujące zasady:

– wiarygodnego i rzetelnego obrazu

– przewagi treści nad formą

– memoriałowa

– współmierności kosztów i przychodów

– periodyzacji

– ostrożności

– kontynuacji działania

– istotności

– ciągłości

Wiarygodnego i rzetelnego

obrazu

• Naczelna koncepcja rachunkowości
• Jednostka jest zobowiązana stosować

przyjętą politykę rachunkowości rzetelnie i
jasno przedstawiając sytuację majątkową i
finansową oraz wynik finansowy

• Oznacza wierne (zgodnie ze stanem

faktycznym) odzwierciedlenie
rzeczywistości jednostki, uczciwą
prezentacją w sprawozdaniu finansowym
jej sytuacji majątkowej i finansowej,
dokonań i zmian w tej sytuacji oraz
rentowności

Przewaga treści nad formą

• Ujęcie zdarzeń gospodarczych

powinno być adekwatne do ich treści

ekonomicznej i wpływu na

rzeczywistość finansową

• Zasada ta przyczynia się do

przedstawienia wiarygodnego i

rzetelnego obrazu jednostki gdyż

uznaje wyższość treści ekonomicznej

nad przepisami prawa

• Przykład zastosowania: leasing,

instrumenty finansowe,

skonsolidowane sprawozdania

finansowe

Memoriałowa

• Oznacza, że w księgach rachunkowych są

ujmowane wszystkie zdarzenia

gospodarcze, które wystąpiły w danym

okresie sprawozdawczym

• Przychody i koszty związane z tymi

przychodami uznaje się w momencie ich

wystąpienia niezależnie od tego czy miały

miejsce równoczesne przepływy pieniężne

• Przychody i koszty są wykazywane

w sprawozdaniach finansowych okresu,

w którym wystąpiły

Współmierności kosztów i

przychodów

• Zakłada merytoryczną i czasową zgodność

kosztów, strat i podobnych kategorii
wynikowych z przychodami, zyskami i
podobnymi kategoriami wynikowymi

• W wyniku finansowym danego okresu

ujmuje się te wszystkie koszty, które w
sposób bezpośredni lub pośredni
przyczyniły się do powstania przychodów
danego okresu sprawozdawczego

Periodyzacji

• Okres funkcjonowania

przedsiębiorstwa dzieli się na okresy
sprawozdawcze

• Sporządzanie sprawozdań

finansowych wymaga wprowadzenia
sztucznego podziału całego działania
jednostki na określonej długości
przedziały czasowe

• Zgodnie z tą zasadą prawo bilansowe

określa długość roku obrotowego,
okresu sprawozdawczego oraz dzień
bilansowy

Ostrożności

• Zgodnie z tą zasadą w wyniku finansowym należy

uwzględnić:

– zmniejszenie wartości użytkowej lub handlowej składników

aktywów, które spowodują że nie nastąpi pierwotnie

spodziewany dopływ korzyści ekonomicznych z ich

posiadania

– tylko te pozostałe przychody operacyjne oraz zyski

nadzwyczajne, które są niewątpliwe

– wszystkie poniesione pozostałe koszty operacyjne i straty

nadzwyczajne

– wszelkie zobowiązania, w tym także w postaci rezerw na

znane jednostce ryzyko, grożące straty oraz skutki innych

zdarzeń

• Przykłady: wyceniona wartość składników aktywów

obrotowych nie może być wyższa od możliwych do

uzyskania za nie cen sprzedaży netto; wartość

aktywów trwałych nie może być wyższa niż ich

wartość użytkowa dla jednostki

Kontynuacji działania

• Zgodnie z tą zasadą zakłada się, że jednostka

będzie kontynuowała w dającej się przewidzieć

przyszłości działalność w niezmieniejszonym

istotnie zakresie

• Prawo zakłada, że działalność nie będzie

kontynuowana w przypadku ogłoszenia likwidacji

lub upadłości jednostki gospodarczej

• Wszczęcie postępowania naprawczego lub

upadłościowego z możliwością zawarcia układu

lub zmiana formy prawnej jednostki nie oznacza

braku możliwości kontynuowania działalności

• Spełnienie wymogów zasady kontynuacji

działania jest warunkiem koniecznym do

stosowania przepisów zawartych w ustawie o

rachunkowości

Istotności

• Zgodnie z tą zasadą można stosować

uproszczenia ewidencyjne, na przykład:

małowartościowe (do 5 000,-) środki trwałe

obciążają koszty w momencie wydania do

użytkowania

• Jednakże, nie można w księgowości

kompensować ze sobą wartości różnych co

do rodzaju aktywów i pasywów, przychodów

i kosztów związanych z nimi oraz

zysków i strat nadzwyczajnych

• Zdarzeniami, które można kompensować

i wykazywać w sprawozdaniu

finansowym łącznie są: różnice kursowe,

zbycie niefinansowych aktywów trwałych

oraz zbycie inwestycji

Ciągłości

• Jest realizowana przez stosowanie przyjętej polityki

rachunkowości w sposób ciągły, dokonując w

kolejnych latach obrotowych jednakowych zasad

grupowania operacji gospodarczych, wyceny

aktywów i pasywów, ustalania wyniku finansowego i

sporządzania sprawozdań finansowych

• W istostnych przypadkach jednostka gospodarczego

może zmienić dotychczas stosowane rozwiązania

na inne przewidziane ustawą w dowolnym terminie,

jednakże ze skutkiem od pierwszego dnia roku

obrotowego

– w informacji dodatkowej do sprawodania finansowego za

rok, w którym dokonano zmiany, muszą być

zamieszczone kwoty mające wpływ na sprawozdania

finansowe wymagane innymi przepisami

– w praktyce zmiany dotyczą przede wszystkim okresów i

stawek amortyzacji środków trwałych, wyceny zapasów

Dodatkowe zasady

• Metoda bilansowa (zasada

równowagi): oznacza podwójną i

równoważną interpretacje cech

każdego dowolnego zagadnienia

rachunkowości jednostki

gospodarczej

• Zasada podwójnego zapisu: buduje

wewnętrzną strukturę danych

rachunkowości, tworząc wzajemnie

powiązane ze sobą i bilansujące się

moduły podzbioru danych

Zakres przedmiotowy

rachunkowości

• Obejmuje:

– przyjęte zasady (polityki) rachunkowości

– prowadzenie, na podstawie dowodów

księgowych, ksiąg rachunkowych, ujmujących

zapisy zdarzeń w porządku

chronoligicznym i systematycznym

– okresowe ustalenie lub sprawdzenie drogą

inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów

i pasywów

– wycenę aktywów i pasywów oraz ustalenie

wyniku finansowego

– gromadzenie i przechowywanie dowodów

księgowych oraz pozostałej dokumentacji

– poddanie badaniu i ogłoszeniu sprawozdań

finansowych w przypadku przewidzianym

ustawą

Metody wyceny (1)

• Zasada kosztu historycznego – stosowana do

ujęcia składnika po raz pierwszy w księgach

rachunkowych

– aktywa ujmuje się na dzień nabycia w wartości równej

zapłaconej za nie kwocie pieniężnej lub wartości

godziwej przekazywanych zasobów w celu ich nabycia

– zobowiązania wycenia się w wartości równej kwocie

wpływów otrzymanych w zamian za podjęcie

zobowiązania lub w wartości równiej kwocie środków

pieniężnych przewidywanych do zapłacenia przy

rozliczeniu zobowiązań

• Zasada aktualnej ceny nabycia

– ujmowanie aktywów w wartości jaką należałoby zapłacić

w razie nabycia takiego samego lub ekwiwalentnego

składnika w chwili obecnej

– zobowiązania są wyceniane w kwocie niezdyskontowanej

jaka byłaby w obecnej chwili wymagana w celu

uregulowania zobowiązań

Metody wyceny (2)

• Zasada wartości możliwej do uzyskania

(realizacji)

– aktywa są wyceniane w kwocie pieniężnej możliwej do

uzyskania w chwili obecnej przy zbyciu składnika

aktywów w normalnej zaplanowanej transakcji

– zobowiązania są wyceniane w wartości realizacji –

zdyskontowanych kwotach pieniężnych przewidywanych

do zapłacenia przy rozliczaniu zobowiązań

• Zasada wartości bieżącej – wykorzystuje zmianę

wartości pieniądza w czasie

– aktywa są wyceniane w zdyskontowanej wartości

bieżącej przyszłych wpływów środków pieniężnych netto

– zobowiązania wykazuje się w zdyskontowanej wartości

bieżącej przyszłych wydatków środków pieniężnych

przewidywanych do zapłacenia przy regulowaniu

zobowiązań

Pojęcie zasobów

majątkowych

• Aktywami nazywamy kontrolowane przez

jednostkę gospodarczą zasoby majątkowe o

wiarygodnie określonej wartości, powstałe w

wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w

przyszłości wpływ do jednostki korzyści

ekonomicznych

• Ujęcie danego zasobu majątkowego w aktywach

zależy od spełnienia następujących warunków:

– jednostka sprawuje kontrolę nad składnikiem zasobów,

który powstał w wyniku uprzednio zainstniałych zdarzeń

– zasób ten dostarczy w przyszłości jednostce korzyści

ekonomicznych

– jednostka może w sposób wiarygodny określić wartość

składnika zasobów

Klasyfikacja zasobów majątkowych

(1)

• Aktywa trwałe – aktywa, które nie są

zaliczone do aktywów obrotowych; zasoby,
których przewidywany okres
zaangażowania w działalności
jednostki jest dłuższy niż jeden rok (12
miesięcy)

• Aktywa obrotowe – aktywa przeznaczone

do zbycia lub zużycia w ciągu 12 miesięcy
od dnia bilansowego lub w ciągu
normalnego cyklu operacyjnego
właściwego dla danej działalności

Aktywa trwałe (1)

• Do aktywów trwałych zaliczamy:

– wartości niematerialne i prawne

• na przykład:

autorskie prawa majątkowe, licencje,

koncesje, prawa do patentów, know-how, nabyta

wartość dodatnia firmy

– rzeczowe aktywa trwałe

• środki trwałe

– rzeczowe aktywa trwałe o przewidywanym

okresie ekonomicznej użyteczności dłuższej niż

rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone

na potrzeby jednostki

– na przykład: nieruchomości (grunty, prawo do

użytkowania wieczystego gruntu, spółdzielcze

własnościowe prawo do lokalu miszkalnego,

spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego),

maszyny, urządzenia, środki transportu,

ulepszenia w obcych środkach trwałych,

inwentarz żywy

• środki trwałe w budowie

Aktywa trwałe (2)

• Do aktywów trwałych zaliczamy

dalej:

– należności długoterminowe

•grupa należności, które stają się

wymagalne w okresie dłuższym niż 12
miesięcy od dnia bilansowego, z
wyjątkiem należności z tytułu dostaw i
usług

•na przykład: należności od odbiorców,

należności publicznoprawne,
należności od pracowników,
należności finansowe

Aktywa trwałe (3)

• Do aktywów trwałych zaliczamy również:

– inwestycje długoterminowe

• inwestycje to aktywa posiadane w celu osiągnięcia

korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu

wartości tych aktywów, uzyskania z nich przychodów

w formie odsetek, dywidend lub innych pożytków, w

tym również z transakcji handlowej

• na przykład: nieruchomości, wartości niematerialne i

prawne, długoterminowe aktywa finansowe i inne

inwestycje długoterminowe

– długoterminowe rozliczenia międzyokresowe

• służą współmierności przychodów i kosztów, rozliczenia

trwające dłużej niż 12 miesięcy

• na przykład: długoterminowe aktywa z tytułu podatku

odroczonego i inne rozliczenia międzyokresowe

Aktywa obrotowe (1)

• Do aktywów obrotowych zaliczamy:

– przeznaczone do zbycia lub zużycia w

ciągu 12 miesięyu od dnia bilansowego

lub w ciągu normalnego cyklu

operacyjnego

• zapasy

– materiały – nabywane przez jednostkę w celu ich

zużycia na własne potrzeby

– produkty gotowe (półprodukty, produkty w toku) –

wytworzone lub przetworzone przez jednostkę

wyroby i usługi zdatne do sprzedaży

– towary – rzeczowe składniki aktywów obrotowych

jednostki nabyte w celu odsprzedaży w stanie

nieprzetworzonym

Aktywa obrotowe (2)

• Do aktywów obrotowych zaliczamy

również:

– należności krótkoterminowe

• należności z tytułu dostaw i usług oraz całość lub

część należności z innych tytułów nie zaliczonych do

aktywów finansowych, które stają się wymagalne w

ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego

– inwestycje krótkoterminowe

• aktywa finansowe i inne inwestycje płatne i

wymagalne lub przeznaczane do zbycia w ciągu 12

miesięcy od dnia bilansowego

• na przykład: udziały lub akcje, inne papiery

wartościowe, udzielone pożyczki, inne

krótkoterminowe aktywa finansowe oraz inwestycje w

aktywa niefinansowe

– krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe

• krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe

operacyjne i finansowe

Klasyfikacja zasobów

majątkowych (2)

• Aktywa finansowe – należą do nich:

– aktywa pieniężne – posiadane przez jednostkę środki

płatnicze, waluty obce i dewizy oraz ekwiwalenty

środków pieniężnych

– instrumenty kapitałowe wyemitowane przez inne

jednostki – kontrakty, z których wynika prawo do

majątku jednostki, a także zobowiązanie się jednostki do

wyemitowania lub dostarczenia własnych instrumentów

kapitałowych np.: udziały, akcje, opcje na akcje własne

lub warranty

– wynikające z kontraktu prawo do otrzymania aktywów

pieniężnych od innej jednostki – np.: należności

wynikające z kontraktu, udzielone pożyczki płatne w

aktywach pieniężnych, dłużne papiery wartościowe

– wynikające z kontraktu prawo do wymiany instrumentów

finansowych z inną jednostką na korzystnych warunkach

Klasyfikacja zasobów

majątkowych (3)

• Aktywa niefinansowe – zawierają

pozycje nie mieszczące się w definicji

aktywów finansowych:

– wartości niematerialne i prawne
– rzeczowe aktywa trwałe i obrotowe
– należności długo- i krótkoterminowe nie

zaliczone do aktywów finansowych

– inwestycje w aktywa niefinansowe
– rozliczenia międzyokresowe

Klasyfikacja zasobów

majątkowych (4)

• Aktywa inwestycyjne – zasoby jednostki

zaangażowane w działalność innych
jednostek i przynoszące korzyści
ekonomiczne w postaci odsetek, czynszów,
tantiem, udziałów w zyskach lub innych
pożytków oraz przyrostu ich wartości w
przyszłych okresach

– aktywa finansowe (trwałe i obrotowe)
– inwestycje w aktywa niefinansowe (wartości

niematerialne i prawne, nieruchomości i inne
inwestycje długo- i krótkoterminowe w aktywa
niefinansowe)

Klasyfikacja zasobów

majątkowych (5)

• Aktywa operacyjne – zasoby

majątkowe zaangażowane w
działalność operacyjną jednostki

– korzyści ekonomiczne z posiadania tych

zasobów jednostka osiąga dopiero po ich
zużyciu na własne potrzeby czy
wytworzeniu i sprzedaży produktów i
towarów

Pojęcie kapitałów i

zobowiązań

• Pasywa – źródła finansowania składników

aktywów jednostki

• Kapitał własny – stanowi równowartość

składników majątkowych wniesionych na trwale

do jednostki przez jej właściciela lub właścicieli

oraz wygospodarowanych przez samą jednostkę

w toku działalności w rezultacie zatrzymania na

własne potrzeby części zysku

– aktywa netto – aktywa jednostki pomniejszone o

zobowiązania

• Zobowiązania – to wynikający z przeszłych

zdarzeń obowiązek wykonania świadczeń o

wiarygodnie określonej wartości, które spowodują

wykorzystanie już posiadanych lub przyszłych

aktywów jednostki

– kapitał obcy – równowartość tej części składników

aktywów, jaka została wniesiona czasowo do majątku

jednostki przez osoby fizyczne i prawne

Kapitał własny (1)

• Kapitał podstawowy:

– jest tworzony przez jednostki gospodarcze zgodnie z

zasadami określonymi przepisami prawa

– jest to zasadniczy kapitał powierzony przez właścicieli

jednostki

– jest wykazywany w wartości zadeklarowej, ale może być

skorygowany in minus przez należne, lecz niewniesione

wpłaty kapitałowe oraz udziały lub akcje własne

• w spółce kapitałowej – kapitał zakładowy
• w spółce osobowej – kapitał wspólników
• w przedsiębiorstwie jednoosobowym – kapitał właścicieli
• w przedsiębiorstwie państwowym – fundusz założycielski

• Należne wpłaty na kapitał podstawowy:

– różnica między wartością kapitału wynikającą z umowy

spółki a faktyczną wartością wkładów kapitałowych

Kapitał własny (2)

• Udziały własne (wartość -)

– własne udziały lub akcje nabyte przez

przedsiębiorstwo

• Kapitał zapasowy

– służy korekcie wartości kapitału podstawowego

– tworzony jest w spółkach kapitałowych

(akcyjnych i z ograniczoną

odpowiedzialnością)

– zasady tworzenia i wykorzystania kapitału

zapasowego określają przepisy Kodeksu spółek

handlowych, ustalenia zawarte w statucie spółki

oraz uchwały walnego zgromadzenia

• w przedsiębiorstwach państwowych – fundusz

przedsiębiorstwa

• w spółdzielniach – fundusz zasobowy

Kapitał własny (3)

• Kapitał z aktualizacji wyceny

– służy do rozliczania korekt wyceny aktywów trwałych
– szczególny przypadek kapitału rezerwowego
– powstaje na skutek aktualizacji wyceny środków

trwałych, jeżeli zostanie wydane stosowne

rozporządzenie dokonania odpisów z tytułu trwałej

utraty wartości środków uprzednio podlegających

aktualizacji wyceny oraz przeszacowania in plus

inwestycji w aktywa finansowe zaliczanych do

aktywów trwałych

• Pozostałe kapitały rezerwowe

– gromadzony przez przedsiębiorstwo na określone cele
– tworzony jest w spółkach kapitałowych zgodnie z umową

lub statutem jednostkim

Kapitał własny (4)

• Zysk (strata) z lat ubiegłych

– kwota zysku (straty) niepodzielona / niezużyta

w poprzednich okresach

• Zysk (strata) netto

– efekt działalności jednostki osiągnięty w

okresie roku obrotowego

– stanowi różnicę pomiędzy przychodami a

kosztami

• Odpis z zysku netto w ciągu roku

obrotowego (wartość -)

– zaliczkowa wypłata na poczet przyszłej

dywidendy

Rezerwy na zobowiazania

• Rezerwy na zobowiązania

– są to szczególne zobowiązania, których

termin wymagalności lub kwota nie są

pewne

– nie można tworzyć rezerwy na

zobowiązania, jeśli jednostka nie ma

prawnego lub zwyczajowego obowiązku

wykonania świadczeń lub jeśli nie może

wiarygodnie określić przypuszczalnej

kwoty zobowiązania z tego tytułu

– przykład: rezerwa na świadczenia

emerytalne

Klasyfikacja zobowiązań (1)

• Zobowiązania długoterminowe –

zobowiązania z innych tytułów niż
dostawy i usługi, które stają się
wymagalne w okresie dłuższym niż 12
miesięcy od dnia bilansowego

• Zobowiązania krótkoterminowe – ogół

zobowiązań z tytułu dostaw i usług oraz
całość lub część pozostałych zobowiązań,
które stają się wymagalne w ciągu 12
miesięcy od dnia bilansowego

Klasyfikacja zobowiązań (2)

• Zobowiązania finansowe – wynikający z

umowy obowiązek jednostki do wydania

aktywów finansowych albo do wymiany

instrumentu finansowego z inną jednostką

na niekorzystnych warunkach

– wyszczególniamy:

• kredyty i pożyczki
• zobowiązania z tytułu emisji dłużnych papierów

wartościowych

• zobowiązania z tytułu kontraktów, których

przedmiotem są towary

• inne zobowiązania finansowe
• zobowiązania wekslowe

Klasyfikacja zobowiązań (3)

• Zobowiązania niefinansowe –

zobowiązania jednostki do wydania
aktywów innych niż finansowe

– wynikają z umowy / przepisów obowiązującego

prawa

– przykład: zobowiązania z tytułu dostaw i usług

• Zobowiązania warunkowe – jest to

obowiązek wykonania świadczeń, których
powstanie jest uzależnione od zaistnienia
określonych zdarzeń

– ujmowane na kontach pozabilansowych oraz

w informacji dodatkowej, nie w bilansie

Klasyfikacja zobowiązań (4)

• Rozliczenia międzyokresowe

przychodów – obejmuje ujemną
wartość firmy oraz równowartość
otrzymanych lub należnych od
kontrahentów środków z tytułu
świadczeń, których wykonanie lub
rozliczenie nastąpi w następnych
okresach sprawozdawczych

– stosowane w celu zapewnienia

współmierności przychodów i kosztów

Pojęcie przychodów

• Przychody i zyski to uprawdopodobnione powstanie

w okresie sprawozdawczym korzyści

ekonomicznych o wiarygodnie określonej

wartości w formie zwiększenia aktywów albo

zmniejszenia wartości zobowiązań, które

doprowadzą do wzrostu kapitału własnego lub

zmniejszenia jego niedoboru w inny sposób niż

wniesienie środków przez udziałowców lub

właścicieli

– przychody powstają w ramach działalności gospodarczej

jednostki

– zyski stanowią przyrost korzyści ekonomicznych lub są

zyskami jeszcze niezrealizowanymi wynikającymi z wyceny

na dzień bilansowy

• często wykazuje się w wartości netto po pomniejszeniu o

odpowiednie koszty

Pojęcie kosztów

• Koszty i straty to uprawdopodobnione zmniejszenie

w okresie sprawozdawczym korzyści

ekonomicznych o wiarygodnie określonej

wartości w formie zmniejszenia wartości aktywów

albo zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw,

które doprowadzą do zmniejszenia wartości

kapitału własnego lub zwiększenia jego niedoboru

w inny sposób niż wycofanie środków przez

udziałowców lub właścicieli

– koszty powstają w ramach działalności gospodarczej

jednostki

– straty stanowią zmniejszenie korzyści ekonomicznych lub

są stratami jeszcze niezrealizowanymi wynikającymi z

wyceny na dzień bilansowy

Wpływy i wydatki

• Kategorie związane z regulowaniem należności i zobowiązań

lub zapłatą za dobra i usługi, polegające na przepływie

środków pieniężnych nie powodujące zmian w kapitale

własnym

• Warto zapamiętać następujące należności:

– Koszt, ale jeszcze nie wydatek: naliczone, ale nie zapłacone

odsetki od kredytów

– Koszt, który nie będzie wydatkiem: amortyzacja

– Wydatek, ale jeszcze nie koszt: zakup za gotówkę materiałów,

które nie zostały jeszcze zużyte

– Wydatek, który nie będzie kosztem: spłata raty kredytu

– Przychód, ale jeszcze nie wpływ: należność od odbiorcy za

sprzedane towary

– Przychód, który nie będzie wpływem: darowizna niepieniężna w

postaci środków trwałych

– Wpływ, ale jeszcze nie przychód: otrzymana zaliczka na poczet

przyszłych dostaw towarów

– Wpływ, który nie będzie przychodem: zaciągnięcie kredytu

bankowego

Klasyfikacja przychodów (1)

• Przychód operacyjny: jest rezultatem

podstawowej operacyjnej działalności

jednostki

– jest realizowany ze sprzedaży

produktów, towarów i materiałów

– są nim kwoty należne lub uzyskane, bez

względu na to, czy zostały zapłacone czy

nie, skorygowane o udzielone rabatym

bonifikaty, upusty i należny podatek VAT

oraz o przewidziane dopłaty

Klasyfikacja przychodów (2)

• Pozostałe przychody operacyjne: są związane

pośrednio z podstawową działalnością jednostki

• W szczególności są to przychody związane:

– z działalnością socjalną
– ze zbyciem środków trwałych, środków trwałych w

budowie, wartości niematerialnych i prawnych, a także

nieruchomości oraz wartości niematerialnych i prawnych

zaliczanych do inwestycji

– z utrzymywaniem nieruchomości oraz wartości

niematerialnych i prawnych zaliczanych do

inwestycji

– z rozwiązaniem uprzednio utworzonych rezerw (innych

niż związane z operacjami finansowymi)

– z otrzymaniem nieodpłatnie (również w drodze

darowizny) aktywów

Klasyfikacja przychodów (3)

• Przychody finansowe stanowią korzyści

osiągnane z szeroko rozumianej

działalności finansowej jednostki

• W szczególności są to przychody związane

z:

– otrzymanymi i naliczonymi odsetkami od

udzielonych pożyczek, środków zgromadzonych

na rachunkach bankowych, posiadanych

obligacji obcych

– otrzymanymi i naliczonymi odsetkami z tytułu

dostaw i usług

– przychodami ze zbycia inwestycji w aktywa

finansowe

– otrzymanymi dywidendami (udziały w zyskach)

– rozwiązaniem rezerw z tytułu przewidywanych

strat finansowych

Klasyfikacja przychodów (4)

• Zyski nadzwyczajne: powstają na

skutek zdarzeń trudnych do
przewidzenia, poza działalnością
operacyjną jednostki i nie są
związane z ogólnym ryzykiem jej
prowadzenia

– na przykład: odszkodowanie z tytułu

utraty składników majątkowych na
skutek zdarzeń losowych

Klasyfikacja kosztów (1)

• Koszty działalności operacyjnej: ponoszone

w celu zrealizowania podstawowej,
statutowej działalności, do której jednostka
została powołana

• Koszty podstawowej działalności

operacyjnej: klasyfikowane w dwóch
przekrojach: układzie rodzajowym lub
układzie kalkulacyjnym

– układ rodzajowy: nalicza koszty poniesione w

danym okresie i przyporządkowuje rodzaj
kosztu z punktu widzenia jednostki jako całości

Układ rodzajowy (1)

• Amortyzacja: koszty zużycia środków trwałych

oraz wartości niematerialnych i prawnych

• Zużycie materiałów i energii: koszty zużycie

materiałów podstawowych i surowców,

materiałów biurowych, części zapasowych

maszyn i urządzeń, opakowań, energii

elektrycznej, gazu, wody, pary i energii w innej

postaci

• Usługi obce: transportowe, sprzętowe,

składowania, remontowe i konserwacji,

telekomunikacji i pocztowe, dozór mienia, najem,

dzierżawa, leasing operacyjny, obsługa bankowa

• Podatki i opłaty: podatki i opłaty kosztowe

Układ rodzajowy (2)

• Wynagrodzenia: ogół wynagrodzeń pieniężnych

i w naturze za pracę bez względu na

character stosunku pracy

• Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia:

składki z tytułu ubezpieczeń społecznych

obciążające pracodawcę, składki na Fundusz

Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń

Pracowniczych, obligatoryjne odpisy na

zakładowy fundusz świadczeń socjalnych,

świadczenia urlopowe, koszty związane z

BHP, szkolenia pracowników

• Pozostałe koszty rodzajowe: koszty podróży

służbowych, koszty reprezentacji i reklamy,

ubezpieczenia majątkowe

Układ kalkulacyjny (1)

• W tym układzie koszty podzielone są

na koszty bezpośrednie i pośrednie

• Koszty bezpośrednie: te które są

odnoszone wprost na produkty

(wyroby i usługi), materiały czy

towary

– w szczególności:

• wartość zużytych materiałów bezpośrednich
• płace bezpośrednie wraz ze świadczeniami
• inne koszty bezpośrednie np.: wartość

zużycia energii, narzędzi, delegacje

służbowe

Układ kalkulacyjny (2)

• Koszty pośrednie: pozycje kosztowe,

których odniesienie na produkty (wyroby i

uslugi), materiały lub towary jest

niemożliwe, nieistotne lub nieopłacalne

– wstępnie są ujmowane według miejsc ich

powstawania, a następnie rozliczane na

produkty lub na wynik finansowy okresu

sprawozdawczego, w którym je

poniesiono

– w szczególności:

• koszty pośrednie produktu (koszty wydziałowe)
• koszty zarządu
• koszty sprzedaży

Układ kalkulacyjny (3)

• Koszty ogólnego zarządu: koszty pośrednie

ponoszone dla funkcjonowania jednostki

gospodarczej jako całości

– obejmują:

• koszty administracyjno-gospodarcze – związane z

utrzymaniem administracji jednostki

• koszty ogólnogospodarcze – służące utrzymaniu obiektów

zapewniających funkcjonowanie całej jednostki

• Koszty sprzedaży: koszty pośrednie ponoszone

w związku ze sprzedażą produktów, towarów

i materiałów

– powstają po wydaniu zapasów z magazynów lub z

produkcji

– na przykład: koszty transportu, załadunku, wyładunku,

opakowania, koszty obsługi poprodukcyjnej oraz reklamy

i udziału w targach

Układ kalkulacyjny (4)

• Koszty okresu: obniżają bezpośrednio

wynik finansowy okresu
sprawozdawczego, w którym zostały
poniesione

– na przykład: koszty będące

konsekwencją niewykorzystanych
zdolności produkcyjnych i strat
produkcyjnych, koszty magazynowania

Klasyfikacja kosztów (2)

• Pozostałe koszty operacyjne: nie dotyczą

bezpośrednio podstawowej działalności jednostki

• Związane są z:

– utrzymaniem obiektów działalności socjalnej

– zbyciem środków trwałych, środków trwałych w budowie,

wartości niematerialnych i prawnych, a także

nieruchomości oraz wartości niematerialnych i prawnych

zaliczanych do inwestycji

– utrzymywaniem nieruchomości oraz wartości

niematerialnych i prawnych zaliczanych do

inwestycji

– odpisaniem należności przedawnionych, umorzonych

i nieściągalnych

– utworzeniem rezerw (innych niż związane z operacjami

finansowymi)

– zapłaconymi odszkodowaniami, karami i grzywnami

– przekazaniem nieodpłatnie (również w drodze

darowizny) aktywów

Klasyfikacja kosztów (3)

• Koszty finansowe: związane z finansowaniem

działalności jednostki oraz działalnością

inwestycyjną

• Obejmuje:

– koszty zbycia inwestycji w aktywa finansowe
– odsetki i prowizje od zaciągniętych kredytów i pożyczek
– opłaty odsetkowe z tytułu leasingu finansowego
– odsetki lub dyskonto od wyemitowanych przez jednostkę

obligacji

– odpisy aktualizacyjne wartości inwestycje w aktywa

finansowe

– rezerwy tworzone na pewne lub prawdopodobne straty z

tytułu operacji finansowych będących w toku

– nadwyżkę kosztów emisji akcji ponad różnicę między

wartością emisyjną akcji a ich wartością nominalną

Klasyfikacja kosztów (4)

• Straty nadzwyczajne: koszty

powstające na skutek zdarzeń
trudnych do przewidzenia, poza
działalnością operacyjną jednostki i
nie związane z ogólnym
ryzykiem jej prowadzenia

Podatki

• Podatek dochodowy: wpływa na wynik

finansowy za dany rok sprawozdawczy

– obejmuje podatek bieżący i podatek odroczony

• podatek bieżący: jest obciążeniem na rzecz budżetu
• podatek odroczony: stanowi różnicę pomiędzy

stanem rezerw i aktywów z tytułu podatku
odroczonego na koniec i początek okresu
sprawozdawczego

– przychody z tytułu odroczonego podatku dochodowego

powstają w przypadku zwiększenia aktywów z tytułu
odroczonego podatku dochodowego lub zmniejszenia
rezerw z tego tytułu

– koszty z tytułu odroczonego podatku dochodowego

powstają w przypadku zwiększenia rezerw z tytułu
odroczonego podatku dochodowego

Dowody księgowe (1)

• Dowody księgowe stwierdzają dokonanie

zdarzenia gospodarczego

• Źródłowe dowody księgowe dzieli się na:

– zewnętrzne obce – otrzymane od kontrahenta w

oryginale

– zewnętrzne własne – przekazane w oryginale

kontrahentom

– wewnętrzne – dotyczące zdarzeń wewnątrz jednostki

• Dowody księgowe wewnętrzne dzielimy na:

– zbiorcze – służą do dokonywania łącznych zapisów

zbioru dowodów źródłowych; które muszą być w

dowodzie zbiorczym pojedyńczo wymienione

– korygujące poprzednie zapisy

– zastępcze – wystawione do czasu otrzymania

zewnętrznego obcego dowodu źródłowego

– rozliczeniowe – ujmują już dokonane zapisy według

nowych kryteriów klasyfikacyjnych

Dowody księgowe (2)

Dowody księgowe (3)

Pełne sprawozdanie finansowe wg

UoR składa się z części:

• Bilans.
• Rachunek zysków i strat.
• Informacje dodatkowe, obejmujące:

– Wprowadzenie do sprawozdania

finansowego.

– Dodatkowe informacje i objaśnienia.

• Zestawienie zmian w kapitale (funduszu)

własnym.

• Rachunek przepływów pieniężnych.
• Sprawozdanie z działalności jednostki.

Kto musi, a kto może stosować

MSSF

MSSF muszą być obowiązkowo stosowane przy
sporządzaniu

skonsolidowanych

sprawozdań

finansowych banków oraz przez emitentów
papierów wartościowych dopuszczonych do
publicznego obrotu na jednym z rynków
regulowanych

Europejskiego

Obszaru

Gospodarczego. Natomiast możliwość sporządzania
sprawozdań finansowych zgodnie z MSSF mają
spółki ubiegające się o dopuszczenie do
publicznego obrotu oraz te, które wchodzą w
skład grupy kapitałowej z jednostką dominującą
już stosującą MSSF.