Środowiskowe zagrożenia zdrowia

w populacji osób starszych

Dlaczego osoby starsze są w

szczególności narażone na

zagrożenia środowiskowe?

 Zmiany starcze organizmu zaczynają się już po 40
r.ż. – są to zmiany strukturalne w narządach a w
konsekwencji upośledzenie ich czynności:

-liczne zmiany w układzie immunologicznym

- dłuższy czas reakcji organizmu

- problemy z utrzymaniem homeostazy

- osłabiająca się odporność -> wzrost chorobowości

- zmiany w układach: oddechowym, krążenia,

pokarmowym, moczowym, narządach zmysłów

Co to są środowiskowe zagrożenia

zdrowia?

Poprzez środowiskowe zagrożenia
zdrowia potocznie rozumie się
negatywny wpływ skażonego
środowiska na zdrowie ludzi. Nie jest
to jednak dobra definicja, zwłaszcza
iż istnieją również naturalne
zagrożenia zdrowia przenoszone
przez bakterie, wirusy i pasożyty.
Dlatego rozpatrując konsekwentnie
środowiskowe zagrożenia zdrowia
należy uwzględniać również
zagrożenia nie będące skutkiem
działalności ludzkiej, ale wynikające z
danego środowiska.

Specyfikacja

środowiskowych zagrożeń

zdrowia

Środowiskowe zagrożenia zdrowia odróżniają się
kilkoma cechami od innych zagrożeń zdrowia. Są
one uwarunkowane stanem środowiska, w którym
żyją osoby starsze. Charakteryzują je:

• niskie dawki czynnika szkodliwego, na jakie
eksponowani są seniorzy (na ogół brak jest ostrych
przypadków zatruć czy innych drastycznych ubytków
zdrowia)
• długi czas ekspozycji, trwający często 24godziny na
dobę i utrzymujący się całymi latami
• zwykle odległe skutki zdrowotne ekspozycji na czynniki
szkodliwe

Czynniki środowiska naturalnego,

które mają wpływ na zdrowie

człowieka to:

czynniki meteorologiczne
czynniki społeczne (warunki pracy,

mieszkania i żywienia)

Środowisko naturalne składa się z 3
podstawowych elementów: powietrza, wody i
gleby. Funkcjonowanie organizmu człowieka
przebiega sprawnie, gdy w wymienionych
elementach nie zachodzą zmiany związane ze
skażeniem czy zanieczyszczeniem.

Czynniki meteorologiczne i

ich wpływ na organizm

człowieka.

Na stan zdrowia człowieka mają
wpływ takie czynniki
meteorologiczne, jak:

 temperatura powietrza,
 wilgotność powietrza,
 ruch powietrza,
 ciśnienie atmosferyczne,
 promieniowanie.

Temperatura powietrza

atmosferycznego

Niska temperatura

powoduje zwiększenie

utraty ciepła wskutek zwężenia naczyń
krwionośnych. Następstwem dłuższego
działania niskiej temperatury jest obniżenie
temperatury ciała, zmniejszenie ogólnej
odporności ustroju, zwolnienie tętna czy
odmrożenie części ciała (objaw miejscowy)
Ujemny wpływ niskiej temperatury wzmaga
się przy zwiększonym ruchu powietrza i
podwyższonej wilgotności.

Wysoka temperatura

otoczenia wywołuje w

organizmie ludzkim rozszerzenie i
przekrwienie naczyń skórnych. Nadmierna
ucieczka NaCl z potem, może powodować
deficyt tego pierwiastka, co prowadzi do
zmniejszenia wydzielania soku żołądkowego, a
tym samym ułatwia infekcje organizmu.

Wilgotność powietrza

Wilgotność powietrza jest wielkością zmienną klimatu. Jest to ilość pary wodnej w m³
powietrza – zależy od intensywności parowania.
 
Wilgotność bezwzględna – ilość gramów pary wodnej zawartej w chwili badania w m³
powietrza przy danej temperaturze
 
Wilgotność maksymalna – największa ilość pary wodnej, jaka może mieścić się w danej
temperaturze w powietrzu.
 
Wilgotność względna – stosunek wilgotności bezwzględnej do maksymalnej w danej
temperaturze (w %)
 
Zwiększenie wilgotności względnej jest dla organizmu niekorzystne i uciążliwe:
przy wysokich temperaturach nasycenie wilgotności prowadzi do przegrzania,
ponieważ utrudnione jest oddawanie ciepła z powierzchni skóry (w temp. powyżej 30 °
C)
z powodu przechodzenia ciepła – pojemność cieplna wody jest wyższa niż pojemność
cieplna powietrza.
 
Przy wilgotności powyżej 80% zauważa się często występowanie choroby gośćcowej,
nerwobólów, nieżytów górnych dróg oddechowych i katarów. Niska wilgotność (poniżej
30%) zwiększa podatność na zakażenia, prowadzi do wysuszania błon śluzowych.
 
Najdogodniejsza wilgotność względna – pomiędzy 40 a 60 %
 

Ruch powietrza

Ruch powietrza powodowany jest
różnicami temperatur i ciśnienia
atmosferycznego.
Intensywny lub długotrwały ruch powietrza
(wiatr) może działać niekorzystnie na
organizm i powodować:
 obniżanie ciśnienia krwi,
 bóle głowy
 bóle serca
 wzmożoną pobudliwość nerwową (np. w
przypadku wiatru halnego)

Wpływ zanieczyszczeń powietrza, wody

i gleby na organizm człowieka

Zanieczyszczenia

powietrza

Szkodliwy wpływ skażeń powietrza może rozwijać się w następujących
kierunkach:
• działania przewlekłe – powstaje w wyniku krótszego lub dłuższego
okresu narażenia na wdychanie substancji drażliwych, kumulujących się
w organizmie, z gazów spalinowych oraz produktów spalania surowców
energetycznych. Skażenia te nie powodują zatruć śmiertelnych, lecz
przewlekłe schorzenia dróg, spojówek, zmniejszenie odporności na
zakażenia, schorzenia alergiczne, wpływają negatywnie na stan zdrowia
oraz aktywność fizjologiczną i fizyczną.
• pobudzenie rozrostu złośliwego komórek pod wpływem substancji
rakotwórczych; przede wszystkim policyklicznych węglowodorów i
sadzy. Ich rakotwórczość nie zależy od właściwości kumulacyjnych, lecz
od ogólnej ilości pobranej trucizny. Dlatego nawet niewielkie dawki
mogą być niebezpieczne, gdy wraz z powietrzem wchłaniane są przez
długi okres.
• toksyczne działanie skażeń występuje w sposób bezpośredni. Po
pewnym czasie utajenia zatrucia takie zdarzają się nadal i są zwykle
konsekwencją wypadków lub uszkodzeń zbiorników zawierających
substancje trujące.

Zapylenie powietrza

Dym jest mieszaniną zanieczyszczeń stałych, ciekłych i
gazowych. Utrzymuje się on w powietrzu w postaci mgły.
Mieszanina mgły z dymem tworzy tzw. smog, zjawisko
związane jest z inwersją cieplną. Smog może pojawić się
także przy braku mgły i przy silnym nasłonecznieniu w
wyniku syntezy fotochemicznej. Powstają wówczas silne
toksyczne nitroleiny, ozon, nadtlenki, związki
epoksydowe.
 
Pył znajdujący się w powietrzu działa na skórę, błony
śluzowe oraz spojówkę oka. Może powodować
uszkodzenia naskórka co z kolei ułatwia wnikanie
drobnoustrojów chorobotwórczych.

Zanieczyszczenia gazowe
powietrza

Powietrze jest mieszaniną gazów. Zmiany w jego składzie gazowym
zachodzą w przestrzeniach otwartych (ośrodki wielkomiejskie) jak i
w pomieszczeniach zamkniętych (mieszkania). Konieczne jest
dążenie do zapewnienia czystego, wolnego od zanieczyszczeń
powietrza poprzez naturalną wentylację mieszkania osoby starszej.
Wentylacja naturalna polega na wymianie powietrza między
pomieszczeniami zamkniętymi a otoczeniem poprzez otwory
naturalne (okna, drzwi, otwory wentylacyjne). Wymiana powietrza
odbywa się dzięki różnicy temperatur, im większa ich różnica, tym
szybciej następuje wymiana

Zanieczyszczenia biologiczne powietrza

Do tej kategorii zaliczamy: bakterie
chorobotwórcze i niechorobotwórcze, wirusy,
cząstki pleśni grzybów.
Dostają się one do powietrza drogą kropelkową
i stanowią największe zagrożenie dla zdrowia w
powietrzu pomieszczeń zamkniętych (obiekty
użyteczności publicznej – np. przychodnia)

Zanieczyszczenia wody

1. Zapach wody może pochodzić z rozkładu substancji organicznych

lub ze związków chemicznych.

2. Smak zależy od zawartości soli mineralnych, związków chemicznych
lub gazów (dwutlenek węgla)
3. Twardość wody uzależniona jest od zawartości wapnia i magnezu.
Jak wynika z badań, w populacji osób pijących wodę twardą rzadziej
występują zawały serca niż w populacjach osób pijących wodę miękką.
 
W wodzie zanieczyszczonej znajdują się substancje organiczne
stanowiące pożywkę dla różnych organizmów roślinnych i zwierzęcych.
Najczęściej występujące w wodzie bakterie to:

•

wodne właściwe,

•

pochodzenia jelitowego,

•

pochodzące z gleby,

•

przedostające się do wody ze ściekami i zanieczyszczeniami.

Zanieczyszczenia wody

Woda do picia powinna:
•być bezbarwna, klarowna, bez zapachu, mieć orzeźwiający smak
mieć temperaturę od 7st. C do 11 st. c
•być czysta, czyli nie powinna zawierać zanieczyszczeń szkodliwych
dla zdrowia (bakterii chorobotwórczych, pasożytów, ich larw i jaj)
•być łatwo dostępna i chroniona przed zanieczyszczeniami,
zawierać składniki niezbędne dla organizmu – w dostatecznej ilości.

Zanieczyszczenia gleby

 

Gleba jest naturalnym odbiornikiem
odpadów. Nieczystości i odpadki pochodzące
od chorych lub nosicieli powodują
zanieczyszczenie gleby (i pośrednio wody)
bakteriami i wirusami chorobotwórczymi.

Zanieczyszczenia gleby

Do najczęściej spotykanych chorób, których zakażenie może być
pośrednio lub bezpośrednio związane z kontaktem z glebą, należą:
 robaczyca (glistnica, owsica, włośnica) Niektóre jaja, np. glisty
ludzkiej, zachowują zdolność do życia i rozwoju przez 15 lat;
 choroby zakaźne przewodu pokarmowego (dur brzuszny, dury
rzekome, czerwonka) Zarazki duru brzusznego czy czerwonki mogą
przetrwać do 70 dni;
 zoonozy (wąglik, bruceloza, nosacizna) Zarazki wąglika dostają
się do gleby z chorymi, padłymi zwierzętami. Zakażona gleba jest
bardzo niebezpieczna dla ludzi;
 choroby wywołane przez drobnoustroje, których zarodniki
utrzymują się przez dłuższy czas w glebie (tężec, zgorzel gazowa)
Zarazki mogą dostać się do krwi, np. po urazie i przerwaniu
ciągłości skóry w trakcie prac w ogrodzie, nawet w drobnych
skaleczeniach i zanieczyszczeniach.

Zagrożenia środowiskowe

spowodowane przemysłem

Przemysł wiąże się z różnego
typu zanieczyszczeniami, które
destrukcyjnie wpływają na
organizm człowieka. Trujące
substancje chemiczne występują
między innymi w postaci: cieczy,
gazu, pyłu, dymu. Człowiek
pracujący w miejscach
szczególnie zagrożonych
zanieczyszczeniami jest często
wystawiony na ich działanie
nawet i kilkadziesiąt lat, co
nieodwracalnie wpływa na
organizm.

Metale szkodliwe

•Do metali ciężkich
należą: kadm,
beryl, arsen, ołów,
rtęć, chrom.
•Do organizmu
dostają się między
innymi przez układ
oddechowy,
przewód
pokarmowy i skórę.

Hałas w miejscu pracy

Ciągła ekspozycja na hałas stopniowo
upośledza słuch, może nawet prowadzić do
jego utraty. Literatura podaje, że
bezwzględnie zagrażającą miarą jest 90dB.

Zagrożenia ze środków

owadobójczych i ochrony

roślin

W celu przedłużania daty zdatności do spożycia żywności stosuje się
kolosalną ilość pestycydów od początkowych etapów produkcji.
Osobami narażonymi na zatrucia ostre i przewlekłe są osoby
pracujące w rolnictwie oraz przy produkcji żywności a także osoby
trudniące się niwelowaniem szkodników oraz pleśni. Jednakże każdy z
nas jest narażony np. na zatrucie skażoną wodą.
W celu zapobiegania zatruciom pestycydami należy zachowywać
szczególne środki ostrożności, kategorycznie przestrzegać instrukcji
na opakowaniu, pouczać osoby starsze o stosowaniu się do zaleceń
producenta. A także stosować specjalną odzież zabezpieczającą oraz
utylizować w odpowiedni sposób opakowania po zużytych
pestycydach. Ważne też jest poddawanie się badaniom okresowym i
konsultacje z lekarzem.

Bibliografia:

1. Środowiskowe zagrożenia zdrowia, Marek

Siemiński, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2007

2. Zdrowie publiczne, Marian Sygit, Wolters

Kluwer Polska Sp. z o. o. 2010

Dziękujemy za uwagę