Prognozowanie
rozwoju dydaktyki
w szkole wyższej

(WEDŁUG ZASAD KRK)

Prognozowanie rozwoju dydaktyki w
szkole wyższej

Czynniki zmian:
- zmiany społeczne i polityczne;
- rozwój podstaw teoretycznych dydaktyki dorosłych (również

uniwersyteckiej) wspomaganej dorobkiem dydaktyki ogólnej, także
doskonalenie praktyki stosowania tych teorii, wdrażanie innowacji
dydaktycznych (jak choćby e-learningu).

By prognozować tendencje rozwoju dydaktyki szkoły wyższej, trzeba

mieć wiedzę dotyczącą przyszłości oraz systemowe,
dydaktyczne podejście do problematyki.

W system dydaktyczny wchodzą: cele, treści, proces i zasady,

metody i środki kształcenia oraz formy organizacyjne i
infrastruktura dydaktyczna.

Jednym z najważniejszych elementów systemu dydaktycznego jest

proces kształcenia studentów, jako ciąg wzajemnie
zintegrowanych czynności nauczyciela i studenta, zmierzających do
realizacji przyjętych celów kształcenia.

Projektowanie kształcenia.
Projektowanie sekwencji
dydaktycznych

Obejmuje:
Program kształcenia:
Efekty kształcenia
Program studiów
Jednostki programu studiów:
Moduły kształcenia
Plan studiów
[Sylabusy; zasady doboru materiału
nauczania]

Program

Program – instrukcja (cele + treści + działania - jak +
osiągnięcia)
Układ programu (spiralny, liniowy, koncentryczny)
Modele programu:
- model analityczny (wiedza jako obiekt, który trzeba
uzyskać, zdobyć),
- model hermeneutyczny (wiedza jako produkt
współtworzenia),
- model krytyczny (wiedza jako ścieżka dostępu do
możliwej zmiany rzeczywistości); MK odpowiada na
pytanie: jak zmienić świat?; konieczna krytyka panującej
ideologii; MK - ukierunkowany na restrukturyzację
kulturową.

Czym jest program?

1. Wykazem treści nauczania (inwentarz).
2. Zestawem planowanych czynności pedagogicznych.
3.Zestawem zamierzonych efektów

pedagogicznych (intencjonalnych rezultatów).

4. Zestawem pojęć i zadań do wykonania.
5. Rejestrem doświadczeń.

Program kształcenia to opis określonych przez uczelnię
spójnych efektów kształcenia, zgodny z Krajowymi Ramami
Kwalifikacji dla Szkolnictwa Wyższego, oraz opis procesu
kształcenia (program studiów), prowadzącego do osiągnięcia
tych efektów, wraz z przypisanymi do poszczególnych modułów
tego procesu punktami ECTS.

Program kształcenia a program studiów

Nowe pojęcia

– efekty kształcenia (intencjonalne rezultaty, ale też
egzekwowalne zobowiązania) – zasób wiedzy, umiejętności i
kompetencji społecznych uzyskanych w procesie kształcenia przez
osobę uczącą się (art. 2 ust. 1 pkt 18c); efekty odpowiadają obszarom
kształcenia;

– moduły kształcenia – zajęcia lub grupy zajęć – wraz z przypisaniem do
każdego modułu zakładanych efektów kształcenia oraz liczby punktów
ECTS;

– punkty ECTS – punkty zdefiniowane w europejskim systemie
akumulacji i transferu punktów zaliczeniowych jako miara średniego
nakładu pracy osoby uczącej się, niezbędnego do uzyskania zakładanych
efektów kształcenia (art. 2 ust. 1 pkt 18d); [180, 120 ECTS]

–

plan studiów prowadzonych w formie stacjonarnej lub

niestacjonarnej;

– sposoby weryfikacji zakładanych efektów kształcenia osiąganych
przez studenta.

Nowe pojęcia, c.d.

– obszar kształcenia – zasób wiedzy i umiejętności z zakresu
jednego z obszarów wiedzy określonych w przepisach (art. 2 ust. 1
pkt 14a);

– profil kształcenia – profil praktyczny obejmujący moduł zajęć
służących zdobywaniu przez studenta umiejętności praktycznych
albo profil ogólnoakademicki, obejmujący moduł zajęć służących
zdobywaniu przez studenta pogłębionych umiejętności
teoretycznych (art. 2 ust. 1 pkt 18e);

– kwalifikacje – efekty kształcenia poświadczone dyplomem,
świadectwem, certyfikatem lub innym dokumentem wydanym przez
uprawnioną instytucję potwierdzającym uzyskanie zakładanych
efektów kształcenia (art. 2 ust. 1 pkt 18b);

–

poziom kształcenia – studia pierwszego stopnia, studia drugiego

stopnia lub jednolite studia magisterskie albo studia trzeciego
stopnia (art. 2 ust. 2 pkt 2).

Efekty kształcenia związane z
programem kształcenia

a) Wzorcowy opis efektów,
b)Własny projekt efektów kształcenia.
Powinny być:
- spójne,
- wyrażone w kategoriach wiedzy, umiejętności i

kompetencji społecznych,

- uwzględniać właściwe dla danego kierunku efekty

kształcenia, wybrane ze wszystkich efektów
kształcenia dla obszaru kształcenia lub obszarów
kształcenia wyróżnionych w opisie KRK,
przyporządkowanych rozpatrywanemu programowi
(kierunkowi studiów) (par. 4 ust. 1).

Efekty – rodzaj zapisu programu

W nagłówku tabeli z efektami występują podstawowe
informacje o programie kształcenia, którego dotyczą
wymienione efekty kształcenia, tzn.:

– nazwa kierunku studiów,
– poziom kształcenia (studia pierwszego lub studia
drugiego stopnia),
– profil kształcenia (ogólnoakademicki lub praktyczny).
W trzech kolumnach tabeli występują:
– symbole (kierunkowych) efektów kształcenia,
– (kierunkowe) efekty kształcenia – ich opis słowny,
– odniesienia do obszarowych efektów kształcenia.
Dla obu form kształcenia (stacjonarnej i
niestacjonarnej) efekty dla danego kierunku są
identyczne.

Symbole i numery efektów

Symbol (numer) efektu tworzą:

– litera K – dla wyróżnienia, że chodzi o efekty dla
kierunku (a nie dla obszaru),
– znak _ (podkreślnik),
– jedna z liter W, U lub K – dla oznaczenia kategorii
efektów (W – wiedza, U – umiejętności, K – kompetencje
społeczne),
– numer efektu w obrębie danej kategorii, zapisany w
postaci dwóch cyfr dziesiętnych (numery 1-9 są
poprzedzone cyfrą 0).

Przykładowo: K_K02 jest symbolem efektu w kategorii
„kompetencje społeczne”, który przez projektantów programu
kształcenia został umieszczony jako drugi w kolejności na liście
efektów w tej kategorii.

Symbole efektów obszarowych

– litera określająca nazwę obszaru kształcenia, zgodnie z
następującymi ustaleniami:
– H: obszar kształcenia odpowiadający naukom
humanistycznym,
– S: obszar kształcenia odpowiadający naukom
społecznym,
– cyfra 1 lub 2 – dla określenia poziomu kształcenia (1 –
studia/kwalifikacje pierwszego stopnia, 2 –
studia/kwalifikacje drugiego stopnia);
– litera A lub P – dla określenia profilu kształcenia (A –
profil ogólnoakademicki, P – profil praktyczny);
– znak _ (podkreślnik);
– jedna z liter W, U lub K – dla oznaczenia kategorii
efektów (W – wiedza, U – umiejętności, K – kompetencje
społeczne);

– numer efektu w obrębie danej kategorii, zapisany w postaci dwóch
cyfr dziesiętnych (numery 1-9 są poprzedzone cyfrą 0).

Definiowanie efektów kształcenia -
uwarunkowania

W procesie definiowania efektów kształcenia jednostka
projektująca program kształcenia powinna uwzględnić:
– efekty obszarowe,
–

wzorcowe efekty kształcenia dla rozpatrywanego lub

zbliżonych kierunków studiów,
– uzgodnienia środowiskowe,
– ustalenia dokonane na poziomie uczelni (misja, strategia
uczelni) ,
– potrzeby rynku pracy,
–

opinie interesariuszy,

– przykłady dobrych praktyk, obejmujące m.in. opracowania
wykonane w innych jednostkach i w innych uczelniach,
– zasoby i możliwości realizacji procesu prowadzącego do
osiągnięcia zakładanych efektów kształcenia,
– wymagania i zalecenia komisji akredytacyjnych,
– wymagania i zalecenia stowarzyszeń i organizacji
zawodowych.
Stopień szczegółowości efektów.

Matryca efektów kształcenia

Matryca efektów kształcenia określa relację między
efektami kształcenia zdefiniowanymi dla programu kształcenia
(efektami kierunkowymi) i efektami kształcenia
zdefiniowanymi dla poszczególnych przedmiotów (modułów).
Wiersze tej matrycy odpowiadają kolejnym pozycjom w
zestawie efektów kierunkowych, zaś kolumny – modułom
kształcenia (lub odwrotnie).

Program studiów

Nie mylić z programem kształcenia!

Program studiów - opis procesu kształcenia
prowadzącego do uzyskania efektów kształcenia,
zdefiniowanych przez uczelnię dla określonego programu
kształcenia.

Obejmuje określenie ogólnych cech programu, tzn.:
a) liczbę punktów ECTS niezbędną do uzyskania kwalifikacji
(tytułu zawodowego) określoną dla rozpatrywanego
programu kształcenia,
b) liczbę semestrów,
opis podstawowych elementów tworzących program
studiów, tzn.:
c) moduły kształcenia,
d) plan studiów.

Moduły kształcenia

MK stanowią podstawowe komponenty programu
studiów.

To zajęcia lub grupa zajęć, którym przypisane są
zakładane efekty kształcenia oraz liczba punktów ECTS.

Modułem może być typowy przedmiot, ale także
„praktyka” lub „przygotowanie pracy dyplomowej”.
Przedmiot - wyodrębniona jednostka w programie
studiów i w dokumentacji przebiegu studiów (także w
suplemencie do dyplomu), obejmująca różne formy
(typy) zajęć dydaktycznych, którą charakteryzują m.in.
efekty kształcenia oraz liczba punktów ECTS, a także
ocena.

Efekty kształcenia dla modułu/
przedmiotu

Formułując efekty kształcenia dla modułu/
przedmiotu, należy uwzględnić wiele aspektów, a w
szczególności:

– ocenę możliwości osiągnięcia przez studenta
zakładanych efektów kształcenia (realne możliwości
najsłabszego studenta),
– weryfikowalność (mierzalność) efektów
kształcenia,
– sposób formułowania wyrażeń opisujących
efekty kształcenia (action verbs),
– poziom szczegółowości opisu (złoty środek),
– podział na kategorie (wiedza, umiejętności,
kompetencje społeczne) lub brak takiego podziału,
– postać opisu zestawu efektów kształcenia –
odniesienie do efektów dla programu kształcenia.

Postać opisu modułu

1. Zestawienie efektów kształcenia dla
przedmiotu w tabeli, której poszczególne
kolumny określają:
– identyfikator (nr efektu),
– opis efektu,
– odniesienie do efektów kształcenia dla
programu kształcenia.

2. Opis modułu (wymagania wstępne)

3. Opis form prowadzenia zajęć
dydaktycznych i metod kształcenia.

4. Opis weryfikacji efektów kształcenia.

Przykład weryfikacji efektów

Dla przedmiotu „XXX” zdefiniowano 5 efektów
kształcenia:
– dwa efekty sprawdzane głównie na kolokwiach,
– dwa efekty sprawdzane głównie na zajęciach
laboratoryjnych,
– jeden efekt sprawdzany na zajęciach projektowych.

Student, który nie oddał projektu, nie powinien
zaliczyć przedmiotu, bez względu na wyniki
pozostałych
sprawdzianów.

Sylabus do modułu (1)

Zawartość
1. Informacje ogólne: koordynator, rok akademicki, semestr,

forma studiów, sposób ustalenia oceny końcowej, informacje
dodatkowe (np. punkty ECTS).

2. Opis zajęć dydaktycznych i pracy studenta (nazwa, kod)
[prowadzący, grupa,
treść zajęć, metody prowadzenia zajęć,
liczba godzin dydaktycznych – kontaktowych, liczba godzin pracy

własnej studenta, opis pracy własnej studenta, organizacja zajęć,

literatura obowiązkowa, uzupełniająca, adres strony zajęć,

informacje dodatkowe].

3. Opis sposobów weryfikacji efektów kształcenia modułu
(nazwa, kod, osoba przeprowadzająca weryfikację, grupa,
wymagania merytoryczne, kryteria oceny, przebieg procesu

weryfikacji, informacje dodatkowe).

USOS – sylabus elektroniczny (2)

logowanie

Elektroniczny sylabus

Każdy koordynator przedmiotu wprowadza podstawowe informacje o przedmiocie, a także
edytuje informacje dotyczące prowadzenia przedmiotu w danym cyklu dydaktycznym, z
podziałem na ćwiczenia i wykłady oraz poszczególne grupy zajęciowe.

Sylabus elektroniczny

Oprócz koordynatora przedmiotu informacje dotyczące prowadzonych zajęć
mogą uzupełnić osoby prowadzące dane zajęcia w poszczególnych
grupach.
Jednak należy unikać ponownego wpisywania tych informacji, które zostały
już wprowadzone w sekcji nadrzędnej np. w sekcji "PODSTAWOWE
INFORMACJE O PRZEDMIOCIE".
Po kliknięciu w wybraną sekcję pojawi się tabela z polami do wypełnienia.
Są to informacje opisujące poszczególne przedmioty lub wybrane zajęcia.

Do najważniejszych informacji, jakie powinny zostać wprowadzone należą:

- nazwa przedmiotu w języku polskim i angielskim;
- język wykładowy;
- poziom i rodzaj przedmiotu;
- wymagania wstępne;
- opis przedmiotu (skrócony i pełny);
- literatura;
- efekty uczenia;
- metody i kryteria oceniania;
- praktyki zawodowe, jeżeli istnieją.

Etapy analizy materiału
kształcenia do sylabusa (wytyczne
z efektów modułowych)

1. Ustalenie zakresu materiału (do całego cyklu zajęć i do

poszczególnych jednostek dydaktycznych).

2. Ustalenie i zestawienie elementów danego materiału

(np. pojęcia, twierdzenia, opisy zjawisk, klasyfikacje, zasady
działania, procedury - w przypadku całego cyklu zajęć
poszczególne tematy czy działy).

3. Określenie rodzaju powiązań miedzy elementami,

ustalenie najważniejszych elementów materiału, ustalenie roli
poszczególnych elementów w wybranym zakresie materiału
(ścieżki dydaktyczne).

4. Ustalenie wcześniejszych i późniejszych programowo

pojęć (twierdzeń, tematów, działów, zasad czy procedur)
pozostających w silnym związku z tematem.

Realizacja treści kształcenia odbywa się za pomocą

odpowiednich sposobów kierowania procesem
dydaktycznym, czyli metod, form i środków
kształcenia.

Literatura

Gagne R., Briggs L., Wager W., 1992: Zasady projektowania
dydaktycznego. Warszawa.

Kraśniewski A., 2011: Jak przygotować programy kształcenia zgodnie z
wymaganiami KRK dla szkolnictwa wyższego? Warszawa (dostęp:

http://

www.nauka.gov.pl/krajowe-ramy-kwalifikacji-pokl/publikacja-jak-przygoto
wac-programy-ksztalcenia-zgodnie-z-wymaganiami-wynikajacymi-z-krajowych
-ram-kwalifikacji-dla-szkolnictwa-wyzszego.html

Wzory ujednoliconych formatek opisu programu kształcenia (dostęp:
http://www.us.edu.pl/krajowe-ramy-kwalifikacji)