Katarzyna Matysiak
Nr albumu 114385

„PROGNOZOWANIE ROZWOJU MIĘDZYNARODOWEGO NA PRZYKŁADZIE KUBY”

Republika Kuby (nazwa oficjalna República de Cuba) to państwo w Ameryce Środkowej położone na Morzu Karaibskim w archipelagu Wielkich Antyli. Państwo to składa się z wyspy o nazwie Kuba oraz szeregu otaczających ją mniejszych wysepek, z których największą jest Isla de la Juventud. Stolicą Kuby jest Hawana.

Mapa 1. Republika Kuby¹

Aby dobrze zrozumieć i przedstawić rozwój międzynarodowy Kuby na przestrzeni lat niezbędne jest krótkie wprowadzenie historyczne. Pierwotnie Kuba była zamieszkiwana przez plemiona przybyłe z Ameryki Południowej przez Antyle. Wyspa została odkryta przez Krzysztofa Kolumba podczas jego pierwszej wyprawy. 28 października 1492 roku Kolumb wylądował na wyspie nadając jej nazwę Juana (na cześć ówczesnego księcia Asturii – Jana). W 1511 roku Diego Velázquez de Cuéllar otrzymał zadanie podbicia Kuby, czego dokonał w krótkim czasie, łamiąc opór tubylców. W następnych latach Velázquez założył kilka kubańskich miast (m.in. Hawanę, Trinidad de Cuba, Baracoa, Bayamo). W 1521 roku Kuba została włączona do wicekrólestwa Nowej Hiszpanii. W 1894 wybuchło trwające z przerwami 30 lat powstanie niepodległościowe. José Martí, kubański bohater narodowy, wylądował na wyspie 11 kwietnia 1895 roku ze zbrojnym oddziałem kubańskich emigrantów. Jego celem było wywołanie antyhiszpańskiego powstania i zdobycie niepodległości. Przeciwstawiał się on również amerykańskim planom aneksji Kuby. Zginął w bitwie z oddziałami hiszpańskimi pod Dos Rios. W 1898 roku w wyniku wojny morskiej amerykańsko-hiszpańskiej i interwencji USA doszło do zajęcia wyspy. 12 sierpnia 1898 roku Hiszpania rozpoczęła rokowania o pokój, który zawarto 10 grudnia 1898 roku w Paryżu. USA objęły Kubę faktycznym protektoratem, nie doprowadzając do jej niepodległości. W 1902 roku proklamowano niepodległą republikę, nadal nadzorowaną przez USA, które miały znaczne wpływy na politykę tego państwa aż do 1956. Polegało to między innymi na wymuszeniu przyjęcia tzw. "poprawki Platta" (pozostającej w mocy do 1934 roku), która zapewniała kontrolę USA nad polityką rządu kubańskiego, a także zapewniała USA prawo do posiadania bazy wojskowej Guantanamo.

Zdjęcie 1. Pierwsza strona oryginału Poprawki Platta - manuskryptu Senatu USA.²

W latach 1940–1944 władzę na Kubie sprawował proamerykański prezydent (późniejszy dyktator) - Fulgencio Batista. Wskutek porażki w wyborach w 1952 roku doprowadził do zamachu stanu i został dyktatorem. Od 1956 roku nasiliły się ruchy opozycyjne. Część z nich przekształciła się w ruch partyzancki (tzw. Ruch 26 Lipca) pod kierownictwem Fidela Castro. Walka partyzancka doprowadziła do upadku Batisty i wkroczenia partyzantów do Hawany 1 stycznia 1959 roku. Castro, który został premierem znacjonalizował przemysł, banki i skonfiskował własność amerykańskich firm i obywateli. Doprowadził także do realizacji reformy rolnej, przeprowadzonej bez odszkodowania (na mocy ustaw z 1959 i 1963 roku) za utracone tereny. Po pewnym czasie Kuba rządzona przez Castro nawiązała sojusz z ZSRR. 17-19 kwietnia 1961 roku doszło do zorganizowanej przez CIA inwazji uchodźców kubańskich w Zatoce Świń. Okazała się ona całkowitym fiaskiem, a w rezultacie nacjonalizacji i konfliktu Stany Zjednoczone zerwały stosunki dyplomatyczne z Kubą. W 1962 roku USA wprowadziły embargo handlowe i blokadę morską Kuby i wpisały to państwo na listę krajów popierających terroryzm. W październiku 1962 roku miał miejsce tzw. kryzys kubański, mający swoje źródło w obecności wojskowej ZSRR na wyspie i realnemu zagrożeniu terytorium USA poprzez zainstalowanie na wyspie radzieckich wyrzutni rakiet z głowicami jądrowymi, który nieomal doprowadził do wybuchu wojny światowej³. W 1961 roku na Kubie wprowadzono system monopartyjny, jedynym legalnie działającym ugrupowaniem politycznym stała się Komunistyczna Partia Kuby. Od 1959 roku rozpoczęła działalność opozycja działająca przeciwko rządom Fidela Castro, która w połowie lat sześćdziesiątych nabrała charakteru konspiracji i antykomunistycznej partyzantki. W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych Kuba była militarnie, gospodarczo i finansowo wspierana przez ZSRR, a w roku 1972 przystąpiła do RWPG. Zdecydowana większość obrotów handlowych, od 80 do 85%, stanowiły transakcje z członkami tej organizacji zrzeszającej kraje bloku wschodniego. Jednocześnie wprowadzano w życie nierealne projekty gospodarcze, a od 1968 roku rozpoczęto program przekształcenia Kuby w światowego potentata w produkcji cukru co w założeniach miało to rozwiązać problemy ekonomiczne i stanowić początek industrializacji, który jednak wraz z innymi niecelowymi inwestycjami pogłębiał stopniowo problemy gospodarcze. Narastający kryzys gospodarczy został spowodowany głównie postępującym upadkiem bloku wschodniego, będącym głównym rynkiem zbytu (87% eksportu), utratą ogromnych dotacji ZSRR w postaci pomocy surowcowej, wojskowej i żywnościowej. Czynniki te doprowadziły w rezultacie do upadku nieefektywnej gospodarki planowej w 1991 roku, szybkiego wzrostu bezrobocia (z 8% do 36,5%), i praktycznie zahamowania wzrostu gospodarczego na Kubie.

Zdjęcie 2. Fiedel Castro⁴

W 1974 roku Kuba została członkiem ruchu państw niezaangażowanych. W 1976 uchwalono kubańską konstytucję, zezwolono także na pierwsze po rewolucji wybory pośrednie do parlamentu. Działania te zmierzały do zinstytucjonalizowania rewolucji, jednak pełnię władzy politycznej i wojskowej uzyskał ostatecznie Fidel Castro. W 1992 roku doprowadził on do zmian w konstytucji, które dawały mu prawo do wprowadzenia stanu wyjątkowego i wprowadziła bezpośrednie wybory do parlamentu (obowiązujące od 1993 roku), które jednak nadal nie dopuszczały opozycji do wyborów. Konstytucja określiła również prywatną działalność gospodarczą oraz swobodę praktykowania religii. Kryzys wymusił reglamentację żywności począwszy od 1993 roku, a gospodarce kubańskiej zaczął doskwierać brak ropy. W 1994 roku podjęto działania, mające pozyskać kapitały zagraniczne, w celu rozwiązania coraz większych problemów gospodarczych. Starania te zakończyły się podpisaniem porozumień handlowych i inwestycyjnych z krajami członkowskimi Unii Europejskiej w 1996 roku. Od 1997 roku reformy te przyniosły pewne sukcesy gospodarcze (m.in. spadek bezrobocia do poziomu 4-5%), a do 2000 roku skończyły się problemy z ropą naftową (krajowe wydobycie tego surowca pokrywa jedynie 20% zapotrzebowania Kuby), dostarczaną głównie przez Wenezuelę w zamian za leczenie Wenezuelczyków na wyspie (Kuba ma najwięcej lekarzy przypadających na jednego obywatela). Od czasu zmiany ustroju wielu Kubańczyków w sposób legalny lub nie starało się wyemigrować do USA. Pierwsza fala emigracji nastąpiła po przejęciu władzy przez Castro, druga w latach 1965–1973 (300 tys.), a następna duża fala to zaplanowana przez Castro na początku lat osiemdziesiątych XX wieku akcja wypuszczenia przeciwników systemu. Opuściło wtedy Kubę w kierunku Florydy ponad 120 tys. emigrantów. Władze ze względów propagandowych dołączyły do grup uciekinierów drobnych przestępców i pacjentów zakładów psychiatrycznych. Ogółem, od roku 1959 do 2000, Kubę opuściło z powodów politycznych lub ekonomicznych około 1,5 miliona ludzi. Porozumienie z 1995 roku podpisane przez Kubę ze Stanami Zjednoczonymi (regulujące kwestie embarga gospodarczego), zapobiegło kolejnemu kryzysowi migracyjnemu. Kolejne lata stały pod znakiem nieudanych prób normalizacji stosunków z USA, pogorszone konfliktem wokół Eliana Gonzaleza, zestrzeleniem dwóch amerykańskich awionetek, wciąż zdarzającymi się represjami kubańskich dysydentów i naciskami antycastrowskiego lobby kubańskiego z Florydy. 28 sierpnia 2012 roku rząd Kolumbii i przedstawiciele lewicowej partyzantki FARC podpisali na Kubie deklarację o rozpoczęciu procesu pokojowego. Kuba od lat dziewięćdziesiątych uczestniczyła w roli mediatora między lewicową partyzantką a rządem⁵.

Kuba oficjalnie jest republiką, z obowiązującą konstytucją z 1976 roku, znowelizowaną w roku 1992. Na określenie ustroju kubańskiego politolodzy używają również zwrotu "republika socjalistyczna", jest to jednak realny socjalizm a nie zachodnia socjaldemokracja. Władzę ustawodawczą sprawuje jednoizbowy parlament – Zgromadzenie Narodowe Władzy Ludowej (Asamblea Nacional del Poder Popular), który co 5 lat wybierany jest w wyborach powszechnych i bezpośrednich. Kierownictwo państwowe sprawuje naczelny organ władzy, 31-osobowa Rada Państwa, wybierana przez parlament raz na okres jego 5-letniej kadencji. Rada Państwa kontroluje rząd i może zastępować parlament w zakresie jego działalności. Przewodniczący Rady Państwa (odpowiednik prezydenta), którym nieprzerwanie od 1976 do 2008 roku był Fidel Castro (równolegle przywódca Kubańskiej Partii Komunistycznej). Obecnie funkcję tę sprawuje jego brat Raúl Castro. Przewodniczący Rady Państwa wybierany jest przez Zgromadzenie Narodowe na okres pięcioletni, bez limitu sprawowanych kadencji. Władzę wykonawczą sprawuje rząd, który jest powoływany przez parlament na wniosek przewodniczącego Rady Państwa. Rząd odpowiada przed parlamentem za wszelkie podejmowane decyzje.

Jeśli chcemy mówić o obecnej sytuacji Republiki Kubańskiej- jej gospodarce i rozwoju międzynarodowym to należy najpierw wspomnieć iż jej sytuacja gospodarcza od upadku ZSRR pogorszyła się - jednak objęcie władzy przez pragmatycznego Raula Castro dała już pierwsze pozytywy gospodarcze wzmacniające gospodarczą pozycję regionalną Kuby. W okresie jego rządów państwo to zaczęło powoli umacniać się gospodarczo i politycznie oraz po kryzysie w stosunkach Kuba-Unia Europejska (2003r.). Ważnym objawem zmian jest wprowadzana reforma rolna. Od 2007 roku w prywatne ręce trafiło ok 45 tys. działek rolnych o powierzchni 680 tys. ha leżącej dotychczas odłogiem państwowej ziemi, co niewątpliwie przyczyniło się do zmniejszenia importu żywności zza granicy. Jeśli zapowiedzi kubańskich specjalistów potwierdzą się, kraj stanie się jednym z 20 największych producentów ropy na świecie. Pokłady gazu oszacowano na ok. 700 mld metrów sześciennych. Zasoby te przewyższają zasoby Meksyku (11,7 mld. baryłek) i dorównują zasobom USA w Zatoce Meksykańskiej (21 mld baryłek). Eksploatacja tych zasobów m.in. przez firmy kubańskie jak i hiszpańskie może przynieść uregulowanie zadłużenia zagranicznego jak i niesłychane bogactwo temu małemu państwu. Jednak według ekspertów z USA złoża te mają tylko ok. 4,5 mld baryłek ropy, co nie oznacza jednak że jest to mała ilość dla Kuby. Złoża te mogą na wiele lat zaspokoić potrzeby wyspy i pozwolić państwu na eksport surowca poza granice państwa, być może nawet do USA. Niewątpliwie zasoby te stanął się kuszącym kąskiem dla Waszyngtonu, który może przez to zrezygnować z obostrzeń handlowych wprowadzonych na Kubę. Amerykańskie koncerny naftowe nie mogą prowadzić interesów z Kubą, co może stanowić dla nich wymierną stratę, kiedy rozpocznie się wydobywanie wielkich pokładów ropy kubańskiej. Wiele państw począwszy od Rosji i Chin a kończąc na Wielkiej Brytanii, Wenezueli i Brazylii (ta zdołała dzięki firmie Petrobras podpisać już kontrakt na eksploatację) zainteresowanych jest wydobywaniem ropy na Kubie. Należy zaznaczyć, że obecnie kubańska państwowa kompania naftowa nosząca nazwę Cuba Petroleo nie jest wstanie samodzielnie wydobywać ropy spod dna Zatoki Meksykańskiej z powodu braku wystarczających środków finansowych oraz odpowiedniej technologii. Jeśli Kuba zgodzi się na pełną eksploatację jej zasobów i otworzy się jeszcze bardziej na świat, może stać się w przeciągu dekady najsilniejszym po Wenezueli i Meksyku państwem Ameryki Środkowej. Nie tylko surowce stawiają Kubę w dogodnej sytuacji. Kuba jako państwo 11 milionowe, posiada duży rynek w regionie, na którym brakuje wszelkiego rodzaju nowoczesnych technologii, produktów jak i firm usługowych. Z całego świata firmy różnych branży już dziś starają się wszelkimi sposobami zwiększać swoje udziały na wyspie. Nic nie przeszkadza Hiszpanom, Włochom, Francuzom czy Kanadyjczykom już od lat robić interesy z komunistyczną Kubą. Nawet Rosja po wielu latach porzucenia Kuby zdecydowała się wrócić na tropikalną wyspę przyznając jej kredyty oraz chęć inwestowania w sektor turystyczny. Kuba wkroczyła w XXI wiek z silnym przyjacielem u boku jakim jest Wenezuela. Mimo współpracy tych dwóch państw, pozycja Kuby jako ważnego państwa Ameryki Środkowej maleje wraz ze wzrostem pozycji politycznej i gospodarczej Wenezueli, która to zaczyna być liderem socjalistycznej polityki w regionie. Polityka wegetacji systemu socjalistycznego nie daje Kubie szans na znaczące zwiększenie własnych wpływów w regionie.

Zdjęcie 3. Raul Castro⁶

Do momentu objęcia władzy nad państwem przez Raula Castro nie było widać żadnych perspektyw na pełne otwarcie Kuby nie tylko pod względem gospodarczym ale też politycznym. Nowy przywódca Kuby w ciągu dwóch lat zdołał odnowić działalność kubańską w Organizacji Państw Amerykańskich, choć de facto inne państwa wciągnęły Kubę do współpracy, a nie na odwrót. Jest to niewątpliwie pozytywny aspekt zmian jakie zachodzą na Kubie, zwłaszcza, że integracja w ramach tejże organizacji może wymóc na wyspie wprowadzanie dalszych ułatwień w rozwijaniu działalności gospodarczej i politycznej, na co Hawana się nie zgadza. Oczywiście nie oznacza to nastania tendencji umacniania się Kuby w regionie jako ważnego podmiotu polityki międzynarodowej zwłaszcza, że konkurencja innych państw jest miażdżąca. Kuba wraz z otwarciem się na zachód i rosnącą rolą nowych mocarstw regionalnych i kontynentalnych będzie tracić na znaczeniu jako ważny uczestnik areny międzynarodowej w regionie, gdyż zacofane państwo pozbawione pomocy zewnątrz nie jest w stanie szybko odbudować swojej pozycji, bardzo silnego gracza w środkowej Ameryce. Pozytywna dla Kuby sytuacja z lat 1902-1952 nie powtórzy się. Sytuacja wewnętrzna nie jest już tak jednoznaczna jak za rządów Fidela Castro gdy nie było mowy o złagodzeniu m. in. restrykcji politycznych i problem nacisków społeczności międzynarodowej na pewnie nie pozwoli Kubie stać się liczącym państwem, co nie znaczy, że pozycja Hawany będzie cały czas zmniejszała się. Ranga polityczna jako państwa prowadzącego własną politykę szerzenia socjalizmu na pewno bardzo osłabła i będzie słabnąć nadal wraz z otwarciem na świat kapitalistyczny. Z drugiej jednak strony spojrzenie na zachód (USA i UE), aktywne uczestnictwo w działalności OPA i partnerstwo strategiczne z Wenezuelą zapewnią Kubańczykom możliwość skuteczniejszego lobbowania w przyszłości własnych koncepcji politycznych w regionie. Pozycja gospodarcza Kuby będzie rosła wraz z wprowadzanymi reformami i zwiększającym się rynkiem wewnętrznym, ale politycznie państwo to ma już za sobą lata gdy liczyło się w polityce międzynarodowej. W porównaniu do sytuacji z lat 1992-1995 bezapelacyjnie Kuba będzie się pod każdym względem (prócz militarnego) umacniać w regionie jeśli stworzy u siebie chiński model państwa. Jeśli nowy przywódca po kilku reformach przestanie je kontynuować Kuba będzie pozostawać coraz bardziej w tyle za państwami Ameryki Łacińskiej. Nie ma możliwości stać się ważnym państwem o prestiżowym znaczeniu, gdyż nie ma już miejsca dla niej w rywalizacji silnych państw regionu.

Ważnym dowodem zmniejszania się ogólnej pozycji międzynarodowej Kuby w XXI wieku jest jej stan sił zbrojnych. Pozycja wojska kubańskiego w państwie jest ogromna co jest obecnie rzeczą bezdyskusyjną widząc kto rządzi dziś państwem. Inaczej wygląda pozycja siły odstraszania względem państw obydwu Ameryk. Kubie z silnej armii jaką miała w latach 70 i 80 - tych pozostał dziś tylko nieporadny „karzeł”, który z roku na rok traci w lawinowy sposób swój potencjał bojowy. Państwo to przy tych kłopotach gospodarczych jakie ma obecnie, na pewno przez najbliższą dekadę nie zdoła wyjść z zapaści technologicznej mimo, że armia charakteryzuje się dobrym wyszkoleniem.

Rozpad bloku wschodniego na przełomie lat 80-tych i 90-tych wpędził Kubę w poważne tarapaty gospodarcze i zmusił do poszukiwania nowych partnerów zagranicznych. Podjęto więc współpracę ekonomiczną z Europą Zachodnią i państwami regionu Karaibów, których znaczenie w polityce zagranicznej Kuby zaczęło rosnąć z racji tego, iż akceptowały one specyfikę systemu politycznego i gospodarczego Kuby, nie nalegały na reformy i przeciwstawiały się naciskom amerykańskim. Kuba rozwija też stosunki polityczne i gospodarcze z państwami Ameryki Łacińskiej, zwłaszcza znajdującymi się pod rządami lewicowymi, czego przykładem jest nawiązanie bardzo bliskich więzi z Wenezuelą od kiedy prezydenturę objął Hugo Chavez. Borykając się z problemami zadłużenia i niskim poziomem rozwoju gospodarczego i społecznego Kuba jest nadal aktywna w strukturach skupiających państwa rozwijające się, takie jak Grupa G-77 i Ruch Państw Niezaangażowanych (NAM). We wrześniu 2006 roku w Hawanie odbyła się 14. konferencja NAM i Kuba ponownie objęła przewodnictwo w ruchu.

Przed 1959 rokiem Kuba była poddana neokolonialnym wpływom Stanów Zjednoczonych. Tuż przed rewolucja 1959 roku udział Europy Zachodniej w kubańskim eksporcie wynosił 20%, w imporcie-12%. Załamanie się rynków państw socjalistycznych zmusiło Kubę do szukania nowych partnerów gospodarczych. W konsekwencji Unia Europejska stała się bardzo szybko jednym z najważniejszych kooperatorów wyspy. Już w roku 1993 udział UE w kubańskiej wymianie handlowej wyniósł 40%. Francuskie i brytyjskie firmy jako jedne z pierwszych zainwestowały w wydobycie kubańskiej ropy.  W 1994 roku pierwszą wizytę na najwyższym szczeblu złożył wiceprzewodniczący Komisji Europejskiej M. Martin, który otworzył w Hawanie unijne biuro ECHO.  Hiszpania była inicjatorką zaangażowania się Unii Europejskiej w pomoc humanitarną na wyspie, włączenia Kuby w struktury współpracy międzyregionalnej, a także wspierania dążeń Kuby do zacieśnienia współpracy regionalnej z krajami Ameryki Łacińskiej i Karaibami⁷. We wrześniu Parlament Europejski wydał rezolucje, która wzywała władze kubańskie do głębszych reform gospodarczych.  W grudniu 1995 roku podczas szczytu w Madrycie stwierdzono, że Unia Europejska będzie kontynuować dialog i współpracę z Kubą, w celu aktywnego wsparcia reform gospodarczych, poszanowania praw człowieka rozwoju społeczeństwa obywatelskiego.

Dwa wydarzenia wpłynęły na ochłodzenie stosunków na linii Hawana- Bruksela. Po pierwsze w lutym 1996 roku dwa samoloty cywilne, należące do organizacji kubańskich emigrantów w USA, zostały zestrzelone kilka kilometrów na zachód od Hawany. Stany Zjednoczone utrzymywały, że samoloty znajdowały się na wodach międzynarodowych, z kolei Kuba, że przekroczyły przestrzeń powietrzna tego kraju. Po drugie, w marcu 1996 roku w Hiszpanii wybory wygrała konserwatywna Partia Ludowa J.M. Aznara, polityka który prowadził do zrewidowania stosunków z Kubą. W grudniu 1996 roku UE przyjęła po raz pierwszy Wspólne Stanowisko wobec Kuby. Stwierdzono w nim, że celem WE jest wspieranie pokojowego procesu przejścia do systemu demokratycznego, poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności. Państwa członkowskie prowadzą stosunki bilateralne z Kuba przede wszystkim w oparciu o narodowe interesy. Polityka UE względem Kuby sprzyjała zacieśnieniu więzi gospodarczych. UE jest najważniejszym inwestorem na wyspie.

Polityka Unii Europejskiej wobec Kuby znacznie odbiega od tej, która jest prowadzona przez Stany Zjednoczone. 12 marca 1996 roku w USA została wprowadzona ustawa, która przewidywała, że jeżeli Europa będzie postępować zgodnie z założeniami polityki Stanów Zjednoczonych, to firmy unijne mogą czuć się w miarę bezpieczne handlując z Kubą, jeśli jednak stwierdzi, że odbiega to od ogólnej linii polityki amerykańskiej, zostanie uruchomiona Część III ustawy Helmsa-Burtona, czyli sankcje sądowe dla osób i firm. UE uznała ustawę za sprzeczną z prawem międzynarodowym i złożyła oficjalną skargę do WTO.  W latach 1996-1998 europejskie inwestycje na Kubie zostały zredukowane o około 13%.

Jak pisze M. F. Gawrycki „Stany Zjednoczone i Unia Europejska mają wspólny cel- zaprowadzenie demokracji na Kubie i zagwarantowanie tam poszanowania praw człowieka. Zdecydowanie różnią się metodami. Waszyngton preferuje stosowanie nacisku politycznego i gospodarczego, z kolei stolice europejskie wolą ‘konstruktywne zaangażowanie’, polegające na współpracy z wyspą, której zwieńczeniem mają być pokojowe przemiany”⁸. W roku 2002 uznano, że UE będzie prowadzić współpracę dla rozwoju Kuby tak długo, jak kubański rząd będzie podejmował działania z poszanowaniem praw człowieka i demokracji. W marcu 2003 roku rozpoczęto na Kubie masowe aresztowania opozycjonistów. Procesy naruszyły wszystkie możliwe międzynarodowe standardy. UE błyskawicznie zareagowała na powyższe wydarzenia. Zdecydowano o ograniczeniu dwustronnych wizyt rządowych, zredukowano udział państw członkowskich w wydarzeniach kulturalnych. Parlament Europejski z kolei przyjął rezolucje O prawach człowieka na Kubie. W dokumencie potępiono działania kubańskiego rządu.   Na spotkaniu, które miało miejsce 26 lipca 2003 w Santiago de Chile, F. Castro stwierdził, że naród kubański nie potrzebuje UE i ostro skrytykował działania państw europejskich. Odrzucił wszelką pomoc udzielaną przez UE, co zostało zakomunikowane w oficjalnej nocie dyplomatycznej 1 sierpnia 2003 roku. Po zaostrzeniu stosunków zmniejszyły się bezpośrednie inwestycje zagraniczne na wyspie.

Stosunki Republiki Kuby i jej rozwój to ciągłe wzloty i upadki, zachwiania, wahania i wracanie do pionu i dążenie do normalizacji stosunków międzynarodowych. Są one bardzo napięte i co chwila można spotkać w mediach opisy nowych „zgrzytów” w stosunkach międzynarodowych Kuby jak choćby ten na linii Kuba-USA z września zeszłego roku kiedy to Rząd kubański ostro skrytykował byłego gubernatora amerykańskiego stanu Nowy Meksyk Billa Richardsona oskarżając go o szantaż, oszczerstwa i arogancję. Richardson, który odwiedził niedawno Kubę, twierdził, że celem jego wizyty było wynegocjowanie zwolnienia amerykańskiego biznesmena Alana Grossa. Tymczasem władze kubańskie nie zezwoliły Richardsonowi nawet na widzenie z 62-letnim Grossem, który odsiaduje wyrok 15 lat więzienia za nielegalny przywóz na Kubę sprzętu komputerowego i łącznościowego. Zdaniem władz miał on służyć do działalności wywrotowej⁹. Cała sprawa ponownie zmroziła stosunki amerykańsko kubańskie, które stopniowo ocieplały się do czasu aresztowania Grossa w Hawanie w grudniu 2009 r. Amerykańską politykę wobec Kuby krytykuje z kolei ekspert od spraw tego kraju Phil Peters. Twierdzi on, że jest wiele państw, z którymi USA utrzymują stosunki, mimo istnienia licznych spornych kwestii. Tak samo powinny postępować z Kubą, mając na uwadze istotne interesy, jakie Stany Zjednoczone mają na tej wyspie. "Uważam, iż Amerykanie powinni nieustannie poruszać temat praw człowieka na Kubie, nie zapominając jednocześnie o takich kwestiach jak handel narkotykami, ochrona środowiska, stosunki wojskowe i społeczne między dwoma krajami"¹⁰.

Kuba to państwo wewnętrznych kontrastów i zmniejszającej się politycznie oraz militarnie pozycji międzynarodowej. Państwo to gdzie obok siebie znajdują się luksusowe kurorty turystyczne i regiony ubóstwa, biedy oraz brudu terroryzowane przez służby bezpieczeństwa nie ma żadnych perspektyw na znaczące zwiększenie własnych możliwości lobbowania w świecie. Choć następuje otwarcie gospodarcze zwiększające statystycznie pozycję Kuby i dające jej narzędzia do polityki gospodarczej w regionie, to zapóźnienie powstałe przez rządy komunistyczne będzie przez wiele lat uzupełniane, w czym pomocna może okazać pomoc międzynarodowa, inwestycje innych państw i coraz bardziej ustabilizowana działalność Kuby w organizacjach międzynarodowych. W najbliższych latach rozjaśnią się niewiadome losu dotyczące Kuby. Co i do jakiego stopnia będzie reformowane jest niewygodnym pytaniem bez definitywnej odpowiedzi. Raul Castro powiedział, że nie ma zamiaru stać się Michaiłem Gorbaczowem z tropików. Mimo to, wielce prawdopodobne jest, że Kuba stanie się drugimi Chinami Ludowymi z kapitalistyczną gospodarką i komunistyczną dyktaturą.

Istotną kwestią prognozowania na przyszłość jest również to jak będzie wyglądała przyszłość Kuby po zakończeniu rządów braci Castro. Istnieje kilka wariantów, choć tak naprawdę bardzo ciężko przewidzieć co się wydarzy i jak potoczy się rozwój Kuby i jego stosunki z innymi państwami. Jeden z wariantów przewiduje, że na Kubie nie wiele się zmieni. Po Fidelu i Raulu władzę przejmie bądź ktoś z rodziny, bądź, co jest bardziej prawdopodobne, Carlos Lage Dávila – kubański polityk, przez wiele lat prawa ręka Fidela. Towarzyszył mu podczas podróży zagranicznych w latach 80. i na początku 90. W latach 1993-2009 pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Rady Państwa Kuby oraz sekretarza Rady Ministrów. Jest także uważany za polityka o bardziej umiarkowanych poglądach niż którykolwiek z braci Castro. Niewątpliwie byłby najlepszym przywódcą po braciach Castro. Uważam również, że Kuba może próbować wypracować całkiem nowy ład np. według wzorca liberalnej demokracji. Gdyby Hawana poszła drogą chińską, albo wietnamską, i utrzymała dotychczasowy reżim, ale wprowadziłaby jednocześnie ostrożne reformy gospodarcze, dotyczące przede wszystkim sektora drobnej wytwórczości i usług, reszta kwestii najprawdopodobniej pozostałaby w rękach państwa. Być może byłby to najbardziej stosowny model dla karaibskiej wyspy, jednakże na Kubie nie widać reformatora na skalę Gorbaczowa a mało prawdopodobnym jest aby takim reformatorem okazał się jeszcze Raul Castro. Na pewno Kuba bez Fidela Castro będzie inna. Niezależnie co się stanie – w „przyszłej” Kubie ważne jest aby po braciach Castro o przyszłości kraju decydowali Kubańczycy i tylko Kubańczycy.

Bibliografia

1. Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Hawanie; http://www.hawana.polemb.net

2. Dobrzycki. W, Stosunki międzynarodowe w Ameryce Łacińskiej. Historia i współczesność; Warszawa 2000

3. Gawrycki M.F, Unia Europejska– Ameryka Łacińska i Karaiby: trudne partnerstwo dwóch regionów. Warszawa 2006

4. Nowa Encyklopedia Powszechna PWN. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2004, s. 703 (tom 4)

5. Portal poświęcony społeczeństwu obywatelskiemu Kuby www.solidarnizkuba.pl

6. Portal spraw zagranicznych; www.psz.pl

---

1. Mapa Republiki Kuby; Strona Ambasady Rzeczypospolitej Polskiej w Hawanie. http://www.hawana.polemb.net↩

2. Poprawka Platta- źródło internetowe- Portal poświęcony społeczeństwu obywatelskiemu Kuby www.solidarnizkuba.pl↩

3. W. Dobrzycki, Stosunki międzynarodowe w Ameryce Łacińskiej. Historia i współczesność; Warszawa 2000↩

4. Źródło http://www.brecorder.com↩

5. Nowa Encyklopedia Powszechna PWN. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2004, s. 703 (tom 4)↩

6. Żródło: www.theage.com.au↩

7. M. F. Gawrycki, Unia Europejska–Ameryka Łacińska i Karaiby: trudne partnerstwo dwóch regionów. Warszawa 2006↩

8. M. F. Gawrycki, Unia Europejska– Ameryka Łacińska i Karaiby: trudne partnerstwo dwóch regionów, Warszawa 2006↩

9. Źródło cytatu: Gazeta internetowa e-money.pl↩

10. Portal spraw zagranicznych; www.psz.pl↩