Nauczyciel

wczesnej

edukacji w

Polsce

Plan prezentacji:

1.

Nauczyciel wczesnej edukacji – definicja

2.

Pragmatyka

zawodowa

nauczycieli

wczesnej

edukacji:

a.

Warunki

niezbędne

do

podjęcia

zawodu

nauczyciela

b.

Kształcenie nauczycieli wczesnej edukacji

c.

Stopnie awansu zawodowego nauczyciela

d.

Wynagrodzenie nauczyciela

e.

Obowiązkowy wymiar godzin pracy nauczyciela
wczesnej edukacji

3.

Nauczyciel

wczesnej

edukacji

w

nowej

rzeczywistości oświatowej po 1989 roku:

a.

Rola nauczyciela w wychowaniu małego dziecka

b.

Cechy nauczyciela małych dzieci

c.

Kompetencje nauczyciela wczesnej edukacji

4.

Społeczna ranga zawodu nauczyciela wczesnej
edukacji w Polsce – wyniki z badań:

a.

Pozycja zawodowa nauczycieli

b.

Postawa

zawodowa

nauczycieli

klas

początkowych

c.

Autorytet nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej

5.

Nauczyciel wczesnej edukacji – wybrane cytaty

6.

Pytania do dyskusji

7.

Bibliografia

Nauczyciel

wczesnej

edukacji

–

nauczyciel zdolny podjąć pracę z
dzieckiem w wieku od 3 do 8 lat, przy
założeniu,

że

naukę

szkolną

rozpoczynają sześciolatki.

NAUCZYCIEL

WYCHOWANIA

PRZEDSZKOLNEG

O

NAUCZYCIEL

KLAS

POCZĄTKOWYCH

NAUCZYCIEL WCZESNEJ
EDUKACJI

1)

posiada obywatelstwo polskie;

2)

ma pełną zdolność do czynności
prawnych i korzysta
z praw publicznych;

3)

nie toczy się przeciwko niej
postępowanie

karne

lub

dyscyplinarne, lub postępowanie
o ubezwłasnowolnienie;

4)

nie była karana za przestępstwo
popełnione umyślnie;

5)

posiada kwalifikacje wymagane do
zajmowania danego stanowiska.

(Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta

Nauczyciela)

Nauczycielem w Polsce może być

osoba, która:

1)

posiada wyższe wykształcenie z
odpowiednim

przygotowaniem

pedagogicznym

lub

ukończyła

zakład kształcenia nauczycieli i
podejmuje pracę na stanowisku, do
którego

są

to

wystarczające

kwalifikacje;

2)

przestrzega podstawowych zasad
moralnych;

3)

spełnia

warunki

zdrowotne

niezbędne

do

wykonywania

zawodu.

 

(Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta

Nauczyciela)

Stanowisko

nauczyciela

może

zajmować osoba, która:

Wymagania kwalifikacyjne

Przez przygotowanie pedagogiczne należy
rozumieć nabycie wiedzy i umiejętności z
zakresu

psychologii,

pedagogiki

i dydaktyki szczegółowej.

wiedza

i

umiejętnośc

i

z zakresu

psychologii

i pedagogiki

wiedza

i

umiejętnośc

i

z zakresu

dydaktyki

przedmioto

wej

aby:

pełnić

funkcje

wychowawcze
i

opiekuńcze;

wspierać

wszechstronny rozwój uczniów;
indywidualizować

proces

nauczania; organizować życie
społeczne na poziomie klasy,
szkoły
i

środowiska

lokalnego;

współpracować
z

innymi

nauczycielami,

rodzicami
i społecznością lokalną

aby:

skutecznie

prowadzić

zajęcia edukacyjne, rozbudzać
zainteresowania

poznawcze

oraz

wspierać

rozwój

intelektualny uczniów przez
umiejętny

dobór

metod

aktywizujących,

technik

nauczania

i

środków

dydaktycznych;
a także by badać i oceniać
osiągnięcia

uczniów

oraz

własną praktykę

Kształcenie nauczycieli wczesnej

edukacji

Kształcenie nauczycieli wczesnej edukacji w
Polsce odbywa się na poziomach:

•

3-letnich

studiów

zawodowych

(licencjackich),

•

2-letnich

studiów

uzupełniających

(magisterskich).

Studia magisterskie można ukończyć:



na uniwersytetach,



w akademiach pedagogicznych,



w wyższych szkołach pedagogicznych.

Ponadto

istnieje

możliwość

ukończenia

studiów podyplomowych.

Kształcenie nauczycieli wczesnej

edukacji

Uczelnie wyższe prowadzą dla nauczycieli
przedszkoli

i

klas

I-III m.in. takie specjalizacje, jak:



edukacja przedszkolna,



edukacja wczesnoszkolna,



edukacja początkowa,



kształcenie zintegrowane,



wczesna edukacja,



pedagogika wieku dziecięcego,



edukacja wczesnoszkolna z językiem obcym,



edukacja wczesnoszkolna ze sztuką,



edukacja wczesnoszkolna z przyrodą,



edukacja wczesnoszkolna z technologią

informacyjną,



edukacja wczesnoszkolna z historią i

społeczeństwem,



edukacja wczesnoszkolna z terapią,



edukacja wczesnoszkolna z logopedią,



edukacja

wczesnoszkolna

z

edukacją

artystyczną,



wczesnoszkolna edukacja medialna.

Stopnie awansu zawodowego

W

Polsce

status

nauczyciela

jest

uzależniony

od

stopnia

awansu

zawodowego.

NAUCZYCIEL

DYPLOMOWA

NY

NAUCZYCIEL

MIANOWANY

NAUCZYCIEL

KONTRAKTO

WY

NAUCZYCIEL

STAŻYSTA

9
miesięcy

2 lata i 9
miesięcy

2 lata i 9
miesięcy

Wynagrodzenie nauczycieli

Wynagrodzenie nauczycieli w Polsce składa się z:

1)

wynagrodzenia zasadniczego;

2)

dodatków: za wysługę lat, motywacyjnego,
funkcyjnego oraz za warunki pracy;

3)

wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i
godziny doraźnych zastępstw;

4)

nagród i innych świadczeń wynikających ze
stosunku

pracy,

z

wyłączeniem

świadczeń

z

zakładowego

funduszu świadczeń socjalnych i dodatków
socjalnych.

Wysokość wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli
jest uzależniona od stopnia awansu zawodowego,
posiadanych

kwalifikacji

oraz

wymiaru

zajęć

obowiązkowych, a wysokość dodatków odpowiednio
od okresu zatrudnienia, jakości świadczonej pracy i
wykonywania

dodatkowych

zadań

lub

zajęć,

powierzonego stanowiska lub sprawowanej funkcji
oraz trudnych lub uciążliwych warunków pracy.

 (Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela)

Wynagrodzenie nauczycieli

W 2009 roku, po nowelizacji przepisów
Karty

Nauczyciela,

wzrosło

średnie

wynagrodzenie dla nauczycieli i w
zależności

od

stopnia

awansu

zawodowego stanowi odsetek od kwoty
bazowej, określanej corocznie w ustawie
budżetowej:

~

dla nauczyciela stażysty 100% kwoty

bazowej,

~

dla nauczyciela kontraktowego 111%

kwoty bazowej,

~

dla nauczyciela mianowanego 144%

kwoty bazowej,

~

dla nauczyciela dyplomowanego 184%

kwoty bazowej.

(Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta

Nauczyciela)

Obowiązkowy wymiar godzin pracy

nauczyciela wczesnej edukacji

Tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin
zajęć dydaktycznych, wychowawczych i
opiekuńczych, prowadzonych bezpośrednio z
uczniami lub wychowankami albo na ich
rzecz, nauczycieli zatrudnionych w pełnym
wymiarze

zajęć

ustala

się

według

następujących norm:

►

Nauczyciele przedszkoli, z wyjątkiem

nauczycieli pracujących z grupami dzieci 6-
letnich  25 h,

►

Nauczyciele przedszkoli i innych placówek

przedszkolnych pracujących z grupami dzieci
6-letnich  22 h,

►

Nauczyciele przedszkoli specjalnych i klas

I-III szkół podstawowych  18 h.

(Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela)

Przemiany w Polsce zapoczątkowane w 1989
r. objęły wszystkie dziedziny życia, w tym
również oświatę i
wychowanie:

»

zwiększenie wpływu nauczycieli na cele,

treści i metody nauczania;

»

możliwość decydowania przez nauczycieli o

wyborze podręczników szkolnych;

»

konieczność podmiotowego traktowania

dzieci

(zmiana

zadania

nauczyciela

z

kierowania działalnością dzieci na rzecz
wspierania ich wielostronnego rozwoju);

»

tworzenie przyjaznego klimatu dla działalności

uczniów, wyzwalanie ciekawości i spontanicznej
motywacji poznawczej, pozostawianie swobody
dla pytań i poszukiwań.

Nauczyciel wczesnej edukacji w nowej

rzeczywistości oświatowej po 1989 r.

NAUCZYCI

EL

ARBITER

POMOCNIK,

PRZYJACIEL,

DYSKRETNY

OBSERWATOR,

DORADCA, MEDIATOR,

MODERATOR, MENTOR

Rola nauczyciela w wychowaniu

małego dziecka

Główną rolą nauczyciela wczesnej edukacji jest przygotowanie
dzieci do nieustannie zmieniających się warunków życia
społecznego poprzez wielostronne oddziaływania.

ROLA NAUCZYCIELA W WYCHOWANIU

MAŁEGO DZIECKA

W świetle tego spojrzenia do podstawowych zadań

nauczyciela należą:



poznanie sytuacji rodzinnej dziecka oraz jego
możliwości (fizycznych i psychicznych),
potrzeb, zainteresowań, zdolności;



uwzględnianie w organizacji edukacji możliwości i
różnic uczniów;



wspieranie dzieci w rozwoju poprzez: zachęcanie do
rozwiązywania

różnorodnych

problemów

i

podejmowania decyzji w sprawach dla nich ważnych;
rozwijanie postawy krytycznej wobec siebie i otoczenia;
prowokowanie

do

działania

indywidualnego,

w

zespołach i z całą grupą;



organizowanie sytuacji, w których dzieci będą miały
możliwość

autoprezentacji;

poznawania

i

pielęgnowania swojej kultury, tradycji
i uniwersalnych wartości oraz poznawania innych
kultur;



wspieranie dziecka w usamodzielnianiu się;



uczenie

dzieci

bezpiecznych

zachowań

oraz

rozpoznawania zagrożeń;



odpowiedni

dobór

i

stosowanie

nowoczesnych,

alternatywnych metod, form i środków edukacyjnych;



ustawiczne (permanentne) samokształcenie.

Dobry nauczyciel:



modyfikuje wiedzę dziecka w toku rozmowy i dyskusji z

nim;



umie

odróżnić

zachowania

ekspresywne

od

komunikacyjnych;



stawia pytania twórcze, badawcze, które aktywizują

procesy poznawcze dziecka;



jest empatyczny (rozumie i właściwie reaguje na emocje

dzieci);



proponuje, zachęca do działania;



jest dynamiczny (potrafi przyjmować i modyfikować

pomysły dzieci, jest skłonny zmieniać własne pomysły pod
wpływem oczekiwań i potrzeb dzieci);



jest niedyrektywny (w wypowiedziach skierowanych do

dzieci stosuje raczej propozycje niż nakazy, unika
stwierdzeń negatywnych);



realizuje zasadę dwupodmiotowości w wychowaniu

(uznaje wzajemność brania i dawania);



jest otwarty na dziecko i na samego siebie;



stosuje nauczanie innowacyjne;



przekazuje wartości, tj. rozwija wrażliwość, budzi

szacunek dla przeżyć i sądów innych ludzi;



umie pozwolić dziecku być sobą, mieć własne

zainteresowania i upodobania;



przyjmuje postawę zaciekawienia światem, zaraża swą

ciekawością dzieci;



jest pomysłowy, potrafi czymś zająć dziecko.

Cechy nauczyciela małych dzieci wg M. Kielar-

Turskiej

Kompetencje nauczyciela wczesnej edukacji

wg K. Denka:



prakseologiczne – pozwalają skutecznie planować,

organizować,

kontrolować

i

oceniać

proces

edukacyjny,

dzięki

czemu

nauczyciel

potrafi

opracować ogólną koncepcję pracy z grupą i
pojedynczymi dziećmi, a także współpracy z
rodzicami;



komunikacyjne – przejawiają się w tym, że

nauczyciel nie tylko poprawnie posługuje się
językiem mówionym i pisanym w różnych sytuacjach
codziennego życia, ale potrafi słuchać wychowanków
oraz rozumie intencje i treści ich wypowiedzi;



współdziałania – przejawia je ten nauczyciel, który

potrafi nawiązać kontakt ze swoimi wychowankami i
ich rodzicami, a także uczy umiejętności współżycia
we wspólnotach, kształtuje postawy społeczne,
posiadając te kompetencje nauczyciel potrafi również
rozwiązywać konflikty pojawiające się w różnych
sytuacjach edukacyjnych;



kreatywne

–

pozwalają

nauczycielowi

na

podejmowanie takich działań, które wyzwalają u dzieci
własną aktywność twórczą i różnorodną ekspresję;



informatyczne – pozwalają nauczycielowi korzystać

z różnych źródeł informacji, w tym również z
komputera i jego oprogramowania.

Społeczna ranga zawodu nauczyciela

w Polsce:

♦

w latach 60. i 70. nauczyciele

sytuowali się na wysokim 2-3 miejscu na
skali prestiżu zawodowego,

♦

prestiż ten w latach 80. obniżył się o 5-

6 pozycji,

♦

w latach 90. nauczyciele zajmowali już

15 i dalsze miejsca w rankingu zawodów.

Przyczyny

spadku

społecznej

rangi

zawodu nauczyciela:



zmiana oczekiwań społecznych (od

nauczyciela

nie

wymaga

się

już

specjalnego

posłannictwa,

ale

profesjonalizmu i skuteczności),



znużenie

społeczeństwa

ciągłym

użalaniem się nauczycieli nad swoją
sytuacją materialną,



mniejsze

zaangażowanie

części

nauczycieli w
środowisku lokalnym.

Społeczna ranga zawodu nauczyciela

Z najnowszych badań nad pozycją zawodową
nauczycieli wynika, że:



Polacy widzą nauczyciela na 8. miejscu pod

względem prestiżu zawodowego – za lekarzem,
wykładowcą,

architektem,

pielęgniarką,

informatykiem, prawnikiem i farmaceutą. Za
mniej prestiżowy badani uważają m.in. zawód
psychologa czy sędziego.



Nauczyciele uplasowali swoje zajęcie skromnie

– na 13. pozycji, m.in. za
farmaceutą,

budowlańcem,

górnikiem

i pielęgniarką. W tyle pozostawili tylko
urzędnika,

bibliotekarza,

kierowcę

i

ekspedientkę.

Społeczna ranga zawodu nauczyciela



Mimo że pensje nauczycielskie i warunki pracy

znacznie się poprawiły w ostatnich latach, a system
awansu zawodowego pozwala liczyć na wzrost pensji,
nadal uważa się, że zawód nauczyciela jest dla tych,
którzy nie mają ambicji więcej zarabiać. Prof. J.
Czapiński („Diagnoza społeczna 2011”) uważa, że
nauczycielską specjalizację często wybierają na
studiach ci, którzy nie mają widoków na lepszą
karierę.



Jednak jak wskazują sondaże, nauczyciele mają

poczucie misji. Największą satysfakcję przynoszą im:
dobre wyniki uczniów (65%), sympatia uczniów
(31%), uznanie ze strony rodziców (24%). Wśród zalet
zawodu na pierwszym miejscu wymieniają pracę z
dziećmi, a na drugim – wakacje. Te z kolei inni badani
wymieniają jako pierwszy atut tego zawodu.



86% nauczycieli przyznało, że gdyby mieli wybierać

jeszcze raz – znowu zostaliby nauczycielami. 71%
nauczycieli szkół podstawowych jest ze swojej pracy
zadowolonych – mimo że większość uważa, że to
praca zbyt stresująca.

Postawa zawodowa nauczycieli klas

początkowych

– wyniki z badań (2000r.)

Ocena własnych kompetencji pedagogicznych

Poziom

kompetencji:

Nauczycielki ze

stażem pracy do

5 lat

Nauczycielki ze

stażem pracy 25-

30 lat

RAZEM

bardzo wysoki

13,7 %

17,5 %

15,6 %

wysoki

70,8 %

74,7 %

72,7 %

przeciętny

9,7 %

3,9 %

6,8 %

zadowalający

3,9 %

0,6 %

2,3 %

niski

-

-

-

bardzo niski

-

-

-

brak odpowiedzi

1,9 %

3,3 %

2,6 %

W tabeli zostały przedstawione wyniki badań dotyczących
samooceny

posiadanych

kompetencji

pedagogicznych

nauczycielek, które pracują w zawodzie
nie dłużej niż 5 lat i tych, które kończą powoli karierę
zawodową. Wynika z nich, że większość nauczycielek (z obu
grup) ocenia poziom swoich kompetencji wysoko, nieco
lepsze noty wystawiły sobie nauczycielki z większym stażem.

Źródło: Kapica G., Przemiany postaw zawodowych nauczycieli klas początkowych, [w:] Leżańska W. (red.), Historyczne i współczesne

konteksty kształcenia nauczycieli wczesnej edukacji, Łódź 2004.

Pomimo deklaracji o bardzo dobrym przygotowaniu do pracy z dziećmi
znaczna liczba nauczycielek (bez względu na wiek) przyznała się do pewnych
trudności występujących na płaszczyźnie dydaktycznej, wychowawczej i
opiekuńczej. Zestawienie poszczególnych trudności przedstawiono
w tabeli poniżej.

Rodzaje trudności napotykanych w pracy

Rodzaje trudności:

Nauczycielki ze

stażem pracy do 5

lat

Nauczycielki ze

stażem pracy 25-30

lat

RAZEM

kontrola i ocena osiągnięć

uczniów z

zastosowaniem nowego

systemu

oceniania

4,5 %

20,8 %

12,7 %

wybór programu

kształcenia

i dobór

podręczników

7,1 %

16,9 %

12 %

praca z dziećmi

o specjalnych potrzebach

edukacyjnych

25,3 %

14,9 %

40,2 %

nieradzenie sobie z dziećmi

ruchliwymi, agresywnymi

37 %

43,5 %

80,5 %

współpraca z rodzicami

27,9 %

26,6 %

54,5 %

prowadzenie licznych

oddziałów

11 %

18,2 %

29,2 %

udzielanie pomocy

dzieciom z rodzin ubogich

i dysfunkcjonalnych

9,7 %

22,1 %

31,8 %

Dane sugerują, iż młode nauczycielki lepiej orientują się w nowej
rzeczywistości, potrafią bardziej adekwatnie reagować na zachodzące w niej
zmiany, pełniej też rozumieją współczesne dziecko. Jest to być może efekt
gruntowniejszego przygotowania zawodowego osób kończących obecnie
studia wyższe. Starszym nauczycielkom trudniej zaakceptować przebudowę
systemu edukacji w klasach I-III (na skutek reformy), gdyż niełatwo odejść
od wypracowanych wzorów i przyzwyczajeń.

Źródło: Kapica G., Przemiany postaw zawodowych nauczycieli klas początkowych, [w:] Leżańska W. (red.), Historyczne i współczesne

konteksty kształcenia nauczycieli wczesnej edukacji, Łódź 2004.

Poziom satysfakcji zawodowej

Poziom satysfakcji

zawodowej:

Nauczycielki ze

stażem pracy

do 5 lat

Nauczycielki ze

stażem pracy

25-30 lat

RAZE

M

pełna

28,6 %

16,2 %

22,4 %

częściowa

55,2 %

59,8 %

57,5 %

ani jej występowanie

ani brak

7,8 %

13 %

10,4 %

częściowy brak

6,5 %

9,7 %

8,1 %

całkowity brak

1,9 %

1,3 %

1,6 %

Źródło: Kapica G., Przemiany postaw zawodowych nauczycieli klas początkowych, [w:] Leżańska W. (red.), Historyczne i współczesne

konteksty kształcenia nauczycieli wczesnej edukacji, Łódź 2004.

W tabeli przedstawiony został poziom odczuwanej satysfakcji
nauczycielek z wykonywanego zawodu. Z danych
tych wynika, że większość respondentek (niezależnie od
wieku) przeżywa satysfakcję z bycia nauczycielem, w tym
ponad połowa z nich deklaruje, iż jest usatysfakcjonowana
częściowo.

Najwyższy wskaźnik satysfakcji dotyczy własnych osiągnięć
badanych nauczycielek, a najniższy – zadowolenia z warunków
pracy, w szczególności z niedostatkiem środków
dydaktycznych, oraz obniżenia prestiżu zawodu nauczyciela
klas początkowych.

Dominującym

źródłem

zadowolenia

u

wszystkich

badanych

nauczycielek są codzienne kontakty z dziećmi, ich postępy w rozwoju,
sukcesy w nauce, a także otrzymywane z ich strony dowody sympatii.
Potwierdzają to słowa respondentek:

- Największą satysfakcją jest wdzięczność dziecka;
- Największe zadowolenie daje mi uśmiech dziecka, błysk radości w
jego oczach, kiedy umie coś samodzielnie zrobić.

O spełnianiu się nauczycielek w swoim zawodzie świadczą również
następujące wypowiedzi:

- O takiej pracy myślałam;
- Lubię to, co robię;
- Kocham swoją pracę i na inną nie zamieniłabym nigdy;
- Praca od początku spełnia moje oczekiwania;
- To mój wymarzony zawód.

Nieliczne nauczycielki, które są rozczarowane swoją pracą,
stwierdziły:

- Szara rzeczywistość okazała się mniej ciekawa od wyobrażeń;
- Moje oczekiwania nie spełniły się ze względu na niskie płace oraz
złe warunki pracy;
- To trudny zawód, wysokie wymagania a niskie zarobki, czuję się
oszukana.

Niski prestiż i zarobki najczęściej wywołują myśli o porzuceniu
zawodu u młodych nauczycielek, zaś starsze deklarują ewentualny
zamiar wycofania się z zawodu z powodu zmęczenia i przeżywania
stanów stresowych (wypalenie zawodowe).

Poziom satysfakcji zawodowej

1. Zestawienie odpowiedzi respondentów, dotyczących rangi

poszczególnych właściwości zewnętrznych, będących źródłem

autorytetu nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej

Liczba

odpowiedzi:

Kategorie odpowiedzi

schludny

wygląd

dobra

prezencja

ogólna

kultura

sposobu

bycia

cechy

fizyczne

pogodny

sposób

bycia

rodziców

0

5

11

0

14

nauczycieli

8

2

12

1

7

studentów

2

1

18

1

8

RAZEM

10

8

41

2

29

Źródło: Tyl A., Autorytet nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej, [w:] Tyl A. (red.), Nauczyciel wczesnej edukacji wobec zmieniającej się

rzeczywistości edukacyjnej, kulturowej i społecznej, Łódź 2011.

Respondenci najwyżej cenią u nauczyciela kulturalny oraz pogodny
sposób bycia (poczucie humoru). Uzyskane wyniki mogą wydawać się
zaskakujące, bowiem z punktu widzenia rodzica ważniejsze, choćby
od ogólnej prezencji nauczyciela, jest poczucie humoru. Z kolei dla
studentów i nauczycieli wychowawca powinien przede wszystkim
wyróżniać się kulturą osobistą.

Autorytet nauczyciela edukacji

wczesnoszkolnej –

wyniki z badań (2009/2010r.)

Źródła autorytetu nauczyciela edukacji

wczesnoszkolnej:

Liczba

odpowiedzi:

Kategorie odpowiedzi

rzetelno

ść

wiedzy i

jej

częsta

aktualiz

acja

wysoki

poziom

kwalifik

acji

zawodo

wych

otwarto

ść

w

formuło

waniu

poglądó

w

doświad

czenie

zawodo

we

gruntow

ne

wykszta

łcenie

rodziców

17

8

0

2

3

nauczycieli

15

5

2

7

1

studentów

12

6

2

4

6

RAZEM

44

19

4

13

10

Źródło: Tyl A., Autorytet nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej, [w:] Tyl A. (red.), Nauczyciel wczesnej edukacji wobec zmieniającej się

rzeczywistości edukacyjnej, kulturowej i społecznej, Łódź 2011.

Na podstawie wyników można wnioskować, że badane grupy
respondentów są jednomyślne w kwestii wyboru rodzaju
właściwości

intelektualnej,

preferowanej

jako

źródło

autorytetu

nauczycieli

kształtowania

zintegrowanego.

Większość rodziców, nauczycieli i studentów uważa, że jest
nią rzetelność wiedzy i jej aktualizacja. Badani cenią sobie
również kwalifikacje nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej.

2. Zestawienie odpowiedzi respondentów, dotyczących rangi

poszczególnych właściwości intelektualnych, będących źródłem

autorytetu nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej

Liczba

odpowiedzi:

Kategorie odpowiedzi

posiada

nie

kompet

encji

merytor
ycznych

i

metody

cznych

sprawie

dliwość

w

ocenian

iu

uczniów

umiejęt

ność

planow

ania

i

organiz

owania

pracy

na

zajęciac

h

stosowa

nie

metod

aktywiz

ujących

i

indywid

ualizacji

w

nauczan

iu

wykorzy

stywani

e

pomocy

dydakty

cznych

rodziców

15

10

5

0

0

nauczycieli

12

6

6

6

0

studentów

10

8

4

4

4

RAZEM

37

24

15

10

4

Z danych wynika, iż zarówno nauczyciele, rodzice, jak i
studenci dają największe szanse na bycie autorytetem tym
nauczycielom

edukacji

wczesnoszkolnej,

którzy

są

kompetentni pod względem merytorycznym i metodycznym.

Źródło: Tyl A., Autorytet nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej, [w:] Tyl A. (red.), Nauczyciel wczesnej edukacji wobec zmieniającej się

rzeczywistości edukacyjnej, kulturowej i społecznej, Łódź 2011.

3. Zestawienie odpowiedzi respondentów, dotyczących

rangi poszczególnych właściwości dydaktycznych,

będących źródłem autorytetu nauczyciela edukacji

wczesnoszkolnej

Liczba

odpowiedzi:

Kategorie odpowiedzi

otwarto

ść

w

kontakc

ie

z

uczniam

i

postępo

wanie

zgodne

z

głoszon

ymi

ideałam

i

umiejęt

ność

rozwiąz

ywania

trudnyc

h

sytuacji

sprawie

dliwość

i

obiekty

wizm

konsek

wencja

i

stanowc

zość

w

działani

u

rodziców

10

1

6

5

8

nauczycieli

10

4

6

5

5

studentów

8

2

7

7

6

RAZEM

28

7

19

17

19

Źródło: Tyl A., Autorytet nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej, [w:] Tyl A. (red.), Nauczyciel wczesnej edukacji wobec zmieniającej się

rzeczywistości edukacyjnej, kulturowej i społecznej, Łódź 2011.

Z analizy danych wynika, że opinie rodziców, nauczycieli i
studentów są zbieżne, a największą liczbę
wskazań zarejestrowano przy właściwości określonej jako otwartość
w kontakcie z uczniami. Możemy tu mówić o zdolności
nauczyciela

do

nawiązywania

pozytywnych

relacji

interpersonalnych z dzieckiem oraz umiejętności podtrzymywania
ich. Nauczyciel uznawany za autorytet powinien być otwarty na
kontrakty z młodszym pokoleniem i zjednywać sobie zwolenników
własnym postępowaniem i postawą wobec współczesnego świata. W
kwestii wychowawczej nauczyciel to osoba traktująca ucznia przede
wszystkim jako podmiot swojej działalności zawodowej.

4. Zestawienie odpowiedzi respondentów, dotyczących rangi

poszczególnych właściwości wychowawczych, będących źródłem

autorytetu nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej

Liczba

odpowie

dzi:

Rodzaj cechy

c

i

e

r

p
li

w

o

ś
ć

ł

a

g
o
d
n
o

ś
ć

o
d
p
o

w

i

e

d

z

i

a

l

n
o

ś
ć

o
p

i

e
k

u
ń

c
z

o

ś
ć

o

t

w

a

r
t

o

ś
ć

p

e

w

n
o

ś
ć
s

i

e

b

i

e

p

r

a

w

d
o

m

ó

w

n
o

ś
ć

s

e

r

d
e

c
z

n
o

ś
ć

s

p

r

a

w

i

e
d
li

w

o

ś
ć

t

a
k

t

o

w

n
o

ś
ć

t
r

o

s

k
li

w

o

ś
ć

w

r

a

ż

li

w

o

ś
ć

w

y

r

o

z

u

m

i

a

ł

o

ś
ć

z

a

r

a

d
n
o

ś
ć

ż

y

c
z

li

w

o

ś
ć

rodziców

1

1

7

6

0

0

0

4

0

1

1

1

5

0

3

nauczyci

eli

4

1

1

4

1

6

1

1

1

0

0

0

1

8

1

studentó

w

1

0

1

0

7

0

7

0

7

0

0

5

1

0

1

RAZEM

6

2

9

10

8

6

8

5

8

1

1

6

7

8

5

Zestawienie odpowiedzi respondentów, dotyczących wskazania cechy

nauczyciela kształcenia zintegrowanego, która ma największy wpływ na

kształtowanie się jego autorytetu

Źródło: Tyl A., Autorytet nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej, [w:] Tyl A. (red.), Nauczyciel wczesnej edukacji wobec zmieniającej się

rzeczywistości edukacyjnej, kulturowej i społecznej, Łódź 2011.

Analiza wypowiedzi respondentów ujawniła znaczne różnice w poglądach
badanych grup. Rodzice upatrywali sukcesu nauczyciela swoich dzieci w
zakresie stawania się autorytetem w posiadaniu przez niego takich cech
jak: odpowiedzialność, opiekuńczość, serdeczność, wyrozumiałość
i życzliwość. Nauczyciele wskazywali najczęściej zaradność, a
w dalszej kolejności: pewność siebie oraz cierpliwość i opiekuńczość,
natomiast studenci: prawdomówność, otwartość, sprawiedliwość i
wrażliwość. Warto zauważyć, że najwięcej osób wskazała opiekuńczość
jako cechę nauczyciela klas początkowych, która ma największy wpływ na
kształtowanie się jego autorytetu, a zaraz po niej pojawiła się
odpowiedzialność.

Cechy charakteru nauczyciela kształcenia

zintegrowanego

wpływające na wzmocnienie jego autorytetu

Liczba

odpowied

zi:

Kategorie odpowiedzi

Autorytet

wynikając

y z lęku

i

strachu

wobec

nauczycie

la

Autorytet

wypływaj

ący

z

ambicji i

władzy

posiadan

ej przez

nauczycie

la

Autorytet
oparty na

wiedzy,

wykształc

eniu i

zdolności

ach

nauczycie

la

Autoryte

t

wynikają

cy

z

szacunku

i

sympatii

wobec

nauczyci

ela

Autorytet

charakteryzu

jący się

uległością

uczniów ze

względu na

odczuwany

podziw i

uznanie

wobec

pełnionej

przez

nauczyciela

funkcji

społecznej

rodziców

0

2

25

3

0

nauczycie

li

0

0

21

8

1

studentó

w

0

2

18

2

8

RAZEM

0

4

64

13

9

Zestawienie odpowiedzi respondentów, dotyczących rodzaju

autorytetu przypisywanego nauczycielom kształcenia

zintegrowanego

Źródło: Tyl A., Autorytet nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej, [w:] Tyl A. (red.), Nauczyciel wczesnej edukacji wobec zmieniającej się

rzeczywistości edukacyjnej, kulturowej i społecznej, Łódź 2011.

Na podstawie przytoczonych danych można wnioskować, że większość
nauczycieli, studentów i rodziców jest jednomyślna w kwestii wyboru typu
autorytetu, jaki prezentują nauczyciele klas początkowych. Wskazali oni
autorytet oparty na wiedzy, wykształceniu i zdolnościach nauczyciela. Warto
zauważyć, że nikt z ankietowanych nie zaznaczył w swojej odpowiedzi
autorytetu wynikającego z lęku i strachu przed nauczycielem.

Rodzaj autorytetu przypisywany nauczycielom

kształcenia zintegrowanego

Nauczyciel wczesnej edukacji – wybrane cytaty

„Nowocześnie

wykształcony

nauczyciel

edukacji

przedszkolnej i
wczesnoszkolnej umie zorganizować pracę małych dzieci
i otoczyć je opieką. Wie, że wymagają one częstych
zmian form działania, często indywidualnego podejścia,
różnicowania

wymagań,

doceniania

choćby

najmniejszych osiągnięć. Wie, że muszą nauczyć się
samodzielności, współpracy, potrafi przeplatać naukę
aktywnymi ćwiczeniami i rekreacją, uczyć przez grę i
zabawę. Wplatać w czas pracy ucznia specjalnie dla
niego zaprojektowane zajęcia i zadania wyrównujące
deficyty czy rozwijające szczególne talenty. Dla dobrze
przygotowanego nauczyciela to jest oczywiste i stanowi
stały element jego warsztatu pracy.”

(Informacja rządu na temat aktualnej sytuacji i działań podejmowanych w

polskiej oświacie. Edukacja skuteczna, przyjazna i nowoczesna, Ministerstwo

Edukacji Narodowej, Warszawa 2008)

„Nauczyciel edukacji początkowej jest pierwszym
nauczycielem, który wprowadza dziecko w sposób
systematyczny w szeroko rozumiany świat współczesny.
Jeśli zatem w tym pierwszym okresie nauki popełni się
wobec dziecka nawet pozornie mało znaczące błędy,
mogą one zaważyć na całej jego karierze szkolnej.”

(M. Radwiłowicz i R. Radwiłowicz, Nauczyciel klas początkowych, Warszawa

1981)

Pytania do dyskusji:

1.

Nauczyciel wczesnej edukacji –
zawód czy powołanie? Co było
przyczyną podjęcia przez Ciebie
studiów na specjalności PWD?

2.

Które kompetencje (merytoryczne
czy osobowościowe), Twoim zdaniem,
mają większe znaczenie w pracy z
małym dzieckiem i dlaczego?

3.

Jak

Ty

(lub

Twoje

najbliższe

środowisko)

postrzegasz

rangę

zawodu

nauczyciela

wczesnej

edukacji w Polsce?

4.

Jak

oceniasz

zachowanie

nauczycielki w
przedstawionej sytuacji?

SYTUACJA

:

Dziewczynka (2,5 roku) rzuca własną maskotką,
wkłada do buzi, bije ją. Nauczycielka mówi:

─

„Proszę nie rób tego, nie wolno rzucać zabawkami.

Jak nie posłuchasz, zabiorę ci ją”.
Dziewczynka nie reaguje. Nauczycielka:

─

„Nie posłuchałaś – zabiera zabawkę – oddam

później”.
Dziewczynka krzyczy, gryzie siebie, tupie, bije inne
dziecko. Nauczycielka sadza ją na „karnym
krzesełku”, mówiąc:

─

„Porozmawiam z tobą, gdy się uspokoisz i

zastanowisz nad swoim zachowaniem”.
Dziewczynka przez około 80 minut powtarza imię
maskotki „Panterka”, tupie, krzyczy. Nauczycielka
ignoruje to zachowanie. Wreszcie zadaje pytanie:

─

„Dlaczego rzucasz zabawką?”

Dziewczynka milczy, a następnie obiecuje:

─

„Więcej nie będę”.

Bibliografia:

1.

Arciszewska E., Wczesna edukacja dziecka z perspektywy wybranych
doświadczeń i badań studenckich, [w:] Bonar J. (red.), Nauczyciel
wczesnej edukacji. Oczekiwania społeczne i praktyka
edukacyjna, Łódź 2011.

2.

Denek K., Ku dobrej edukacji, Leszno-Toruń 2005.

3.

Informacja rządu na temat aktualnej sytuacji i działań podejmowanych

w polskiej oświacie. Edukacja skuteczna, przyjazna i nowoczesna,
Ministerstwo Edukacji Narodowej, Warszawa 2008.

4.

Kapica

G.,

Przemiany

postaw

zawodowych

nauczycieli

klas

początkowych, [w:] Leżańska W. (red.), Historyczne i współczesne
konteksty kształcenia nauczycieli wczesnej edukacji, Łódź 2004.

5.

Kielar-Turska M., Jak pomagać dziecku w poznawaniu świata, Warszawa
1992.

6.

Lelonek M., Kształcenie nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej w świetle
realizacji celów deklaracji bolońskiej, [w:] Leżańska W. (red.),
Historyczne i współczesne konteksty kształcenia nauczycieli wczesnej
edukacji, Łódź 2004.

7.

Lewowicki T., Przemiany oświaty, Warszawa 1995.

8.

Leżańska W. (red.), Nauczyciel wczesnej edukacji w kontekście zmian
edukacyjnych, Łódź 2009.

9.

Radwiłowicz M., Radwiłowicz R., Nauczyciel klas początkowych,
Warszawa 1981.

10.

Szkoda E., Pozycja społeczna i zawodowa nauczycieli przedszkola w
Polsce po II wojnie światowej. Wybrane problemy, [w:] Smak E. (red.),
Nauczyciel w edukacji przedszkolnej, Opole 2006.

11.

Tyl A., Autorytet nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej, [w:] Tyl A.
(red.),

Nauczyciel

wczesnej

edukacji

wobec

zmieniającej

się

rzeczywistości edukacyjnej, kulturowej i społecznej, Łódź 2011.

12.

Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela.

13.

Wiśniewska E., Kształcenie i dokształcanie nauczycieli wczesnej
edukacji w Polsce w świetle reformy oświaty po 1998r. – wybrane
aspekty, [w:] Leżańska W. (red.), Nauczyciel wczesnej edukacji. Na
drodze do profesjonalnego mistrzostwa, Łódź 2011 .

14.

http://wyborcza.pl/1,76842,12661583,Melancholijny_jak_belfer_w_Dniu_
Nauczyciela.html#ixzz2DKxZD89B, stan z dnia: 22.11.2012.