2010/11
Prof. nadzw. E.
MOLENDOWSKI
1
POZIOM ROZWOJU KRAJÓW EŚW
NA TLE KRAJÓW UE
I.
Proces transformacji a poziom
rozwoju gospodarczego krajów EŚW.
II. Rozpiętość w poziomach rozwoju.
III. Przyczyny zwiększenia dystansu
krajów EŚW w stosunku do krajów
UE.
IV. Możliwości zmniejszenia luki
rozwojowej pomiędzy krajami EŚW a
krajami UE.
2010/11
Prof. nadzw. E.
MOLENDOWSKI
2
Tempo wzrostu PKB w krajach EŚW-10
w latach 1990-1993 (r. p. =100)
Kraje
1990
1991
1992
1993
1993/19
89
Czechy
99
88
100
100
87
Polska
88
93
103
104
88
Słowacja
98
85
94
96
75
Słowenia
95
91
95
103
84
Węgry
97
88
97
99
82
Estonia
94
90
86
92
66
Łotwa
103
87
68
89
54
Litwa
95
94
79
84
59
Bułgaria
91
94
93
99
78
Rumunia
94
87
91
102
76
UE-8
95
90
97
100
83
UE-15
103
102
101
100
106
2010/11
Prof. nadzw. E.
MOLENDOWSKI
3
Tempo wzrostu PKB w krajach EŚW-10
w latach 1990-1993 (r. p. = 100)
2010/11
Prof. nadzw. E.
MOLENDOWSKI
4
Tempo wzrostu PKB w krajach EŚW-10
w latach 1990-1993 (1989=100)
2010/11
Prof. nadzw. E.
MOLENDOWSKI
5
Tempo wzrostu PKB w krajach EŚW-10
w latach 1994-1998 (r. p. = 100)
Kraje
1994
1995
1996
1997
1998
1998/1989
Czechy
102
106
104
99
98
95
Polska
105
107
106
107
105
117
Słowacj
a
106
106
106
105
104
98
Słoweni
a
105
104
104
105
104
104
Węgry
103
102
101
105
105
95
Estonia
98
105
104
111
104
82
Łotwa
102
99
104
108
105
64
Litwa
90
105
105
107
107
67
Bułgari
a
102
103
91
95
104
73
Rumuni
a
104
107
104
94
94
78
UE-8
104
106
105
105
104
104
UE-15
103
103
102
103
103
120
2010/11
Prof. nadzw. E.
MOLENDOWSKI
6
Tempo wzrostu PKB w krajach EŚW-10
w latach 1994-1998 (r. p. = 100)
2010/11
Prof. nadzw. E.
MOLENDOWSKI
7
Tempo wzrostu PKB w krajach EŚW-10
w latach 1990-1998 (1989=100)
2010/11
Prof. nadzw. E.
MOLENDOWSKI
8
Tempo wzrostu PKB w krajach
UE-15 w latach 1990-1998 (1989 = 100)
Austria
126
Luksemburg
153
Belgia
119
Niderlandy
129
Dania
121
Niemcy
124
Finlandia
111
Portugalia
128
Francja
118
Szwecja
113
Grecja
117
Włochy
114
Hiszpania
124
W. Brytania
120
Irlandia
178
UE-15
120
2010/11
Prof. nadzw. E.
MOLENDOWSKI
9
I. Proces transformacji a poziom rozwoju
gospodarczego krajów EŚW (1)
1.Proces transformacji systemowej krajów
EŚW-10 w latach 90. nie wpłynął na
poprawę dynamiki rozwoju ich gospodarek
(w porównaniu do państw UE):
W latach 1990-1993 we wszystkich krajach tego
ugrupowania miał miejsce silny regres gospodarczy
(największy – w krajach „bałtyckich” oraz Bułgarii,
Rumunii, Słowacji);
W latach 1994-1998 tempo wzrostu PKB w
większości omawianych krajów było wprawdzie
dodatnie, nie pozwoliło to jednak na nadrobienie
strat poniesionych na pierwszym etapie
transformacji i uzyskanie w roku 1998 w porównaniu
z 1989 r. istotnego przyrostu PKB.
2010/11
Prof. nadzw. E.
MOLENDOWSKI
10
I. Proces transformacji a poziom
rozwoju gospodarczego krajów
EŚW
(2)
2. W 1998 r. w porównaniu do 1989 r :
•Przyrost wolumenu PKB uzyskały jedynie: Polska
(o 17%) i Słowenia (o 4 %)
• Do poziomu sprzed 10 lat zbliżyły się: Słowacja,
Węgry i Republika Czeska ( PKB był w tych krajach
jednak nadal niższy o ok. 2-5 %)
•W pozostałych krajach EŚW-10 PKB był nadal
znacznie niższy (największy spadek zanotowały:
Łotwa – o 35%, Litwa – o 33 %, Bułgaria – o 27%,
Rumunia - o 22%, Estonia – o 18%)
2010/11
Prof. nadzw. E.
MOLENDOWSKI
11
I. Proces transformacji a poziom
rozwoju gospodarczego krajów
EŚW
(3)
3. W tym samym czasie kraje Unii
Europejskiej wyraźnie podniosły poziom
rozwoju swoich gospodarek:
W największym stopniu uczyniły to:
Irlandia, zwiększając PKB aż o 78%, Luksemburg -
o 53%, Holandia - o 29%, Portugalia - o 28%,
Austria – o 26% Hiszpania i Niemcy o - o 24;
Cztery najwolniej rozwijające się w tym
czasie kraje Unii Europejskiej (Finlandia, Szwecja,
Włochy i Grecja) uzyskały przyrost produktu
krajowego brutto zbliżony do zanotowanego w
Polsce.
2010/11
Prof. nadzw. E.
MOLENDOWSKI
12
Wskaźniki wzrostu wolumenu PKB w
krajach EŚW-10
w latach 1999 – 2008 (r. p. = 100)
Kraje
199
9
200
0
200
1
200
2
200
3
200
4
200
5
200
6 2007 2008
Czechy
101
104
103
102
103
104
106
106
106
103
Polska
104
104
101
101
104
105
104
106
107
105
Słowacj
a
102
102
104
105
105
106
106
108
110
106
Słoweni
a
106
104
103
103
103
105
104
105
106
104
Węgry
104
105
104
104
103
104
104
104
101
101
Estonia
100
108
107
107
107
108
111
111
107
96
Łotwa
103
107
108
106
108
109
110
112
110
95
Litwa
98
104
106
107
110
107
108
108
109
103
Bułgari
a
102
105
104
105
110
106
106
106
106
106
Rumun
ia
99
102
106
105
105
108
104
108
106
107
UE-8
103
104
102
102
104
105
107
108
107
102
UE-15
103
104
102
101
101
102
102
102
103
101
2010/11
Prof. nadzw. E.
MOLENDOWSKI
13
Tempo wzrostu wolumenu PKB w krajach
EŚW-10
w latach 1999 – 2006 (r. p. = 100)
2010/11
Prof. nadzw. E.
MOLENDOWSKI
14
Wskaźniki wzrostu wolumenu PKB w
krajach EŚW-10
w latach 1989 – 2008
Kraje
2008/1989
2008/1998
Czechy
136
142
Polska
168
145
Słowacja
157
157
Słowenia
150
147
Węgry
133
139
Estonia
140
167
Łotwa
116
180
Litwa
111
163
Bułgaria
124
160
Rumunia
115
151
UE-8
156
151
UE-15
148
124
2010/11
Prof. nadzw. E.
MOLENDOWSKI
15
Kształtowanie się wolumenu PKB w krajach
EŚW-10
w latach 1989 – 2006
2010/11
Prof. nadzw. E.
MOLENDOWSKI
16
I. Proces transformacji a poziom
rozwoju gospodarczego krajów EŚW
(4)
4. W latach 1999 – 2008 nastąpiło
istotne przyspieszenie w rozwoju
gospodarczym prawie wszystkich krajów
transformacji:
W tym okresie tempo wzrostu PKB we
wszystkich krajach EŚW-10 było już dodatnie
(najwyższe w krajach bałtyckich (60-80 %), a dla
całej grupy – ponad 50%.
We wszystkich państwach EŚW-10 poziom PKB
w 2006 r. był już wyższy niż w 1989 r.
2010/11
Prof. nadzw. E.
MOLENDOWSKI
17
Wskaźniki wzrostu wolumenu PKB w
krajach WNP
w latach 1990 – 1998 (r. p. =100)
Kraje
1990 1991
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998
Armenia
95
88
58
91
105
107
106
103
107
Azerbejdżan
88
99
77
77
80
88
101
106
110
Białoruś
98
99
90
92
88
90
103
111
108
Gruzja
85
79
55
71
90
103
111
111
103
Kazachstan
99
89
95
91
87
92
101
102
98
Kirgizja
105
92
86
85
80
95
107
110
102
Mołdowa
98
83
71
99
69
99
94
102
94
Rosja
97
95
86
91
87
96
96
101
95
Tadżykistan
100
92
68
84
79
88
83
102
105
Turkmenistan
102
95
85
102
83
93
107
89
107
Ukraina
96
91
90
86
77
88
90
97
98
Uzbekistan
99
100
89
98
95
99
102
105
104
WNP ogółem
97
94
86
90
86
94
97
101
97
2010/11
Prof. nadzw. E.
MOLENDOWSKI
18
Wskaźniki wzrostu wolumenu PKB w
krajach WNP
w latach 1999 – 2008 (r. p. = 100)
Kraje
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
Armenia
103
106
110
115
114
110
114
113
114
107
Azerbejdżan
107
111
110
111
111
110
126
135
123
112
Białoruś
103
106
105
105
107
111
109
110
109
110
Gruzja
103
102
105
106
111
106
110
109
112
102
Kazachstan
103
110
114
110
109
109
110
111
109
103
Kirgizja
104
105
105
100
107
107
100
103
109
108
Mołdowa
97
102
106
108
107
107
107
104
103
107
Rosja
106
110
105
105
107
107
106
107
108
106
Tadżykistan
104
108
110
110
110
111
107
108
108
108
Turkmenista
n
117
106
104
100
103
105
110
109
112
111
Ukraina
100
106
109
105
110
112
103
107
108
102
Uzbekistan
104
104
105
104
104
108
107
107
110
109
WNP
ogółem
105
109
106
105
108
108
109
110
110
107
2010/11
Prof. nadzw. E.
MOLENDOWSKI
19
Wskaźniki wzrostu wolumenu PKB w
krajach WNP
w latach 1990 – 2008 (1989=100)
Kraje
1993
1998
2004
2008
Armenia
44
59
102
131
Azerbejdżan
52
44
77
132
Białoruś
81
79
113
136
Gruzja
26
30
42
50
Kazachstan
76
61
102
124
Kirgizja
70
64
84
86
Mołdowa
57
34
44
49
Rosja
72
56
83
94
Tadżykistan
52
32
53
61
Turkmenistan
84
65
90
108
Ukraina
68
39
59
65
Uzbekistan
86
90
120
137
WNP ogółem
71
54
80
96
UE-8
84
104
127
147
UE-15
106
120
137
143
2010/11
Prof. nadzw. E.
MOLENDOWSKI
20
Tempo wzrostu PKB w krajach WNP
w latach 1990 - 2008 (1998 = 100)
2010/11
Prof. nadzw. E.
MOLENDOWSKI
21
I. Proces transformacji a poziom
rozwoju gospodarczego krajów EŚW
(5)
5.W krajach WNP załamanie gospodarcze
trwało aż do drugiej połowy lat 90-tych.
Sytuacja w poszczególnych krajach była
jednak bardzo zróżnicowana:
Najwcześniej PKB zaczął wzrastać w Armenii
(1994 r) i Gruzji (1995 r), od 1997 r. jego tempo
było dodatnie prawie we wszystkich krajach;
Najdłużej recesja trwała w: Mołdawii (1999),
Kazachstanie, Rosji i Ukrainie (do 1998 r).
6.W latach 1999-2008 tempo wzrostu
PKB było już dodatnie we wszystkich
krajach WNP, jednakże nie pozwoliło to na
odrobienie zaległości z poprzedniego
okresu we wszystkich krajach.
2010/11
Prof. nadzw. E.
MOLENDOWSKI
22
I. Proces transformacji a poziom
rozwoju gospodarczego krajów EŚW
(6)
7.Po 17 latach transformacji w krajach
WNP:
PKB był nadal niższy w połowie tych krajów,
Wyższy poziom PKB zanotowano tylko w:
Uzbekistanie (o 37%), Białorusi (o 36%),
Azerbejdżanie (32%), Armenii (o 31%),
Kazachstanie (o 24%).
W niektórych krajach PKB był nadal
zdecydowanie niższy niż w 1989 r: Mołdowa (o
51%), Gruzja (o 50%), Tadżykistan (o 39%)
W Rosji PKB w 2006 r był nadal niższy niż w
1989 r (o ok. 6%)
Średni poziom PBK dla wszystkich krajów był
nadal niższy o ok. 4%
W tym okresie PKB w krajach UE-8 wzrósł o ok.
47 %, a w krajach UE-15 o ponad 43%.
2010/11
Prof. nadzw. E.
MOLENDOWSKI
23
II.
Rozpiętość w poziomach rozwoju
(1)
GDP per capita wg PPP w 2003 r
Kraje
USD
UE-15=100
Kraje
USD
UE-15=100
Bułgaria
7 274
27
Armenia
2 663
10
Estonia
12
190
46
Azerbejdżan
3 491
13
Litwa
11
036
41
Białoruś
6 432
24
Łotwa
9 683
36
Gruzja
2 384
9
Polska
10
854
41
Kazachstan
6 583
25
Rep. Czeska
15
669
59
Kirgizja
1 741
7
Rumunia
6 974
26
Mołdowa
1 906
7
Słowacja
13
363
50
Rosja
9 001
34
Słowenia
19
618
74
Tadżykistan
996
4
Węgry
14
574
55
Turkmenista
n
5 836
22
EŚW-10
12
475
47
Ukraina
5 312
20
WNP-12
6 625
25
Uzbekistan
1 645
6
2010/11
Prof. nadzw. E.
MOLENDOWSKI
24
II.
Rozpiętość w poziomach rozwoju
(2)
GDP per capita wg PPP w 2009 r
Kraje
USD
UE-
15=100
Kraje
USD
UE-
15=100
Bułgaria
12
600
39
Armenia
5 900
18
Estonia
18
700
57
Azerbejdżan
10 400
32
Litwa
15
400
47
Białoruś
11 600
36
Łotwa
14
500
44
Gruzja
4 400
13
Polska
17
900
55
Kazachstan
11 800
36
Rep. Czeska
25
100
77
Kirgizja
2 100
6
Rumunia
11
500
35
Mołdowa
2 300
7
Słowacja
21
200
65
Rosja
15 100
46
Słowenia
27
900
86
Tadżykistan
1 800
6
Węgry
18
600
57
Turkmenista
n
6 900
21
EŚW-10
18
340
56
Ukraina
6 400
20
WNP-12
6
792
21
Uzbekistan
2 800
9
2010/11
Prof. nadzw. E.
MOLENDOWSKI
25
II.
Rozpiętość w poziomach rozwoju
(2)
2010/11
Prof. nadzw. E.
MOLENDOWSKI
26
II.
Rozpiętość w poziomach rozwoju
(3)
2010/11
Prof. nadzw. E.
MOLENDOWSKI
27
II.
Rozpiętość w poziomach
rozwoju (4)
51 088
2010/11
Prof. nadzw. E.
MOLENDOWSKI
28
II.
Rozpiętość w poziomach rozwoju
(5)
Kraje
PKB na l mieszkańca, UE 27 =
100
1990
a
1998
2003
2008
Bułgaria
33
27
33
41
Czechy
68
70
73
80
Polska
33
48
49
56
Rumunia
36
b/d
31
35
b
Słowacja
51
52
55
72
Słowenia
70
79
83
90
Węgry
49
55
63
64
a
– UE-15;
b
- 2005
2010/11
Prof. nadzw. E.
MOLENDOWSKI
29
II. Rozpiętość w poziomach
rozwoju (6)
2010/11
Prof. nadzw. E.
MOLENDOWSKI
30
II.
Rozpiętość w poziomach rozwoju
(7)
1.Na uwagę zasługuje olbrzymi
absolutny dystans między wielkością PKB
przypadającego na l mieszkańca w
krajach EŚW i Unii Europejskiej.
2.Przy przyjęciu wielkości PKB „per
capita” przeciętnego dla UE-15 jako 100,
w 2004 r wynosił on w:
w krajach EŚW-10 niecałą połowę (47%)
w krajach WNP – tylko jedna czwartą.
2010/11
Prof. nadzw. E.
MOLENDOWSKI
31
II.
Rozpiętość w poziomach rozwoju
(8)
5.Przy przyjęciu wielkości PKB „per
capita” przeciętnego dla UE-15 jako 100, w
2004 r wynosił on:
w Słowenii – około trzy czwarte
w Republice Czeskiej – około dwie trzecie
w Słowacji, na Węgrzech i Estonii – około połowy
w Polsce, na Litwie i Łotwie- około 40%,
w Bułgarii i Rumunii – jedną czwartą.
6.Wśród krajów WNP:
najwyższy poziom osiągnięto w Rosji (34%),
Kazachstanie (25%), Białorusi (24%)
w wielu krajach wskaźnik ten nie przekroczył
nawet 10 % (Tadżykistan, Mołdowa, Kirgizja,
Gruzja)
2010/11
Prof. nadzw. E.
MOLENDOWSKI
32
II.
Rozpiętość w poziomach rozwoju
(9)
3.W okresie 1990-1998 przy przyjęciu
przeciętnego dla UE PKB w przeliczeniu
na l mieszkańca jako 100:
•Spośród
krajów
CEFTA
tylko
Bułgaria
pogorszyła nieznacznie swą pozycję (z 33% na 27
%);
•pozostałe kraje CEFTA znalazły się w 1998 r w
znacznie lepszej sytuacji niż w roku 1990.
4.W latach 1999 – 2008 swoją pozycję
poprawiły:
Słowenia – do 90%,
Czechy – do 80%
Słowacja – do 72 %
Węgry – do 64%
Polska – do 56 %.
2010/11
Prof. nadzw. E.
MOLENDOWSKI
33
III. Przyczyny zwiększenia dystansu
krajów EŚW w stosunku do krajów
UE.
1. Zróżnicowane podejście do
transformacji gospodarczej (np.:
zakres liberalizacji, skala
prywatyzacji).
2. Odmienne warunki rozwoju (i ich
oddziaływanie na funkcjonowanie
wolnego rynku).
3. Zróżnicowane przygotowanie (w
zakresie infrastruktury systemowej)
do przeprowadzenia transformacji.
2010/11
Prof. nadzw. E.
MOLENDOWSKI
34
IV. Możliwości zmniejszenia luki
rozwojowej pomiędzy krajami EŚW a
krajami UE (1)
W literaturze prezentowane są dwa krańcowo
różne stanowiska:
1.
Podejście liberalne:
konsekwentne wprowadzenie mechanizmów i instytucji
wolnorynkowych,
prowadzenie polityki makroekonomicznej sprzyjającej
wzrostowi stopy oszczędności i inwestycji oraz
podnoszeniu efektywności inwestowania.
2.
Podejście interwencjonistyczne:
podporządkowanie polityki makroekonomicznej
długofalowemu rozwojowi gospodarczemu,
przeprowadzenie głębokich zmian strukturalnych w
gospodarce
odpowiednia polityka przemysłowa, prowadzona w
ramach CEFTA przez poszczególne kraje, bądź - co byłoby
bardziej pożądane – przez ugrupowanie jako całość, która
powinna korygować lub wspierać „niewidzialną rękę
rynku„.
2010/11
Prof. nadzw. E.
MOLENDOWSKI
35
IV. Możliwości zmniejszenia luki
rozwojowej pomiędzy krajami EŚW a
krajami UE (2)
Zgodnie z szacunkami Wiedeńskiego Instytutu
Międzynarodowych Studiów Ekonomicznych (The Vienna
Institute for International Economic Studies - WIIW)
opartymi na założeniu, że w latach 2000-2015 :
PKB krajów Unii Europejskiej zwiększać się będzie w tempie 2%,
a krajów CEFTA — w tempie 4% rocznie
w obu grupach krajów będzie mięć miejsce zerowy przyrost
ludności, wówczas:
nastąpi pewne zbliżenie wielkości PKB w przeliczeniu na
l mieszkańca między krajami CEFTA a krajami Unii
Europejskiej,
w 2015 r. tylko Słowenia osiągnęłaby przeciętny dla Unii
Europejskiej poziom PKB w przeliczeniu na l mieszkańca - najbliżej
tego poziomu byłyby Czechy i Węgry, najdalej Bułgaria i Rumunia.
2010/11
Prof. nadzw. E.
MOLENDOWSKI
36
Kraje
2000
2005
2010
2015
Bułgaria
27
29
32
36
Czechy
65
72
79
87
Polska
42
46
51
56
Rumunia
30
33
37
40
Słowacja
51
56
62
68
Słowenia
75
82
91
100
Węgry
54
59
65
72
PKB „per capita” w krajach CEFTA i w UE
w latach 2000-2015 (UE 15 = 100)
IV.Możliwości zmniejszenia luki rozwojowej
pomiędzy krajami EŚW a krajami UE (3)
2010/11
Prof. nadzw. E.
MOLENDOWSKI
37
IV. Możliwości zmniejszenia luki
rozwojowej pomiędzy krajami EŚW a
krajami UE (4)