GLOBALIZACJA 

 wyzwania i zagrożenia dla 

bezpieczeństwa

Pojęcie globalizacji jest terminem stosunkowo nowym. 

Pojawiło się ono w połowie lat osiemdziesiątych XX 

wieku, aby określić głębokie przeobrażenia w 

gospodarce światowej, będące wynikiem liberalizacji 

stosunków gospodarczych, zmniejszenia roli państw w 

gospodarce, internacjonalizacji kapitału, rewolucji 

informatycznej i wzrostu znaczenia międzynarodowych 

korporacji

 „proces zagęszczania i intensyfikowania się powiązań i 

zależności ekonomicznych, finansowych, politycznych, 

militarnych, kulturowych, ideologicznych, między 

społecznościami ludzkimi, co prowadzi do uniformizacji 

świata w tych zakresach i odzwierciedla się w pojawieniu 

się więzi społecznych, solidarności i tożsamości w skali 

ponadlokalnej i ponadnarodowej

Bardzo istotną cechą globalizacji jest więc 

wielkowymiarowość i wzajemne oddziaływanie na siebie 

bardzo wielu sfer.

Polityczno – militarne

- wyścig zbrojeń, w tym nagromadzenie broni  
atomowej
(ok.. 60 tys. Głowic), chemicznej i biologicznej 
-ekspansja fundamentalizmu islamskiego
-kryzys instytucji  międzynarodowych (np. ONZ)
-segregacja rasowa
-rozwój nacjonalizmu, separatyzmu  i faszyzmu
-zagrożenie wojnami regionalnymi  i wojną 
totalną
-narastanie terroryzmu międzynarodowego
-zagrożenie wynikające z upadku imperium 
radzieckiego
-anarchizm
-korupcja polityczna

Ekonomiczno – społeczne

-kryzys energetyczny 
-deficyt surowcowy
-deficyt wody i żywności
-pandemia otyłości (plaga dobrobytu)
-eksplozja demograficzna, przeludnienie
-dysproporcje społeczno-ekonomiczne w poziomie rozwoju
-narastająca nędza
-masowe bezrobocie
-kryzys systemu walutowego świata
-mania wzrostu
-inflacja
-zadłużenia międzynarodowe
-zakłócenia w płatnościach międzynarodowych
-protekcjonizm
-kryzys ubezpieczeń społecznych

Kulturowo – cywilizacyjne

-degradacja środowiska naturalnego
-masowe migracje
-wzrost promieniowania jądrowego, zagrożenia 
jądrowe
-wzrost przestępczości  zorganizowanej w tym handlu 
narkotykami
-ocieplenie skorupy ziemskiej
-konflikty etniczno –religijne
-epidemie nowych chorób
-narastanie analfabetyzmu
-stresy spowodowane rewolucją naukowo-techniczną
-wyobcowanie i rewolta młodzieży
-brutalność, skorumpowanie i niemoc policji
-biurokracja
-poczucie niestabilności

Sfery te oczywiście wzajemnie się warunkują 

i zazębiają, co stanowi zresztą cechę 

charakterystyczną globalizacji.

Zjawisko globalizacji nie funkcjonuje na jednym 

poziomie, lecz jest wielopoziomowe. Pierwszy poziom 

to poziom „oficjalny” przez który  takie zjawiska jak 

swobodny przepływ kapitału, funkcjonowanie wolnego 

rynku i ponadnarodowych firm i korporacji, najnowsze 

technologie komunikacyjne czy kulturę masową. Drugi 

poziom globalizacji, odsłania jej ciemną stronę, 

bowiem ze zdobyczy globalizacji czerpie także świat 

przestępczy. Umiędzynaradawia się więc działalność 

mafii, handel narkotykami i bronią, czy pranie 

brudnych pieniędzy i inne oszustwa finansowe.

Istota globalizacji, jej wady i zalety

Przez rozwój nowoczesnych środków komunikacji 
elektronicznej coraz trudniej jest te negatywne zjawiska 
kontrolować, zwłaszcza że rola państwa, które niegdyś 
dysponowało monopolem na stosowanie przemocy ulega 
systematycznemu osłabieniu. Jest wreszcie trzeci rodzaj 
globalizacji obejmujący swym zasięgiem różnego rodzaju 
formy życia społecznego, takie jak międzynarodowe 
organizacje pozarządowe, różnego rodzaju ruchy czy 
sekty. Jej rozwój świadczyć ma o fakcie nie odnajdywania 
się dużej części społeczeństw w tradycyjnych strukturach 
symbolizowanych przez państwo, naród czy kościół. 
Instytucje te słabną na rzecz różnego rodzaju mniejszych 
organizacji, w których ludzie organizują się wedle 
własnych potrzeb i zainteresowań. Proces ten ma zarówno 
pozytywne, jak i negatywne strony. Do negatywnych 
zalicza on brak możliwości jakiejkolwiek kontroli tego typu 
organizacji, co może być bardzo niebezpieczne, o czym 
najdobitniej świadczą zamachy z 11 września

Spadek znaczenia państw narodowych jest bardzo 
często podkreślanym aspektem zmian 
globalizacyjnych. Na globalnym rynku państwo nie jest 
w stanie kontrolować i regulować procesów 
gospodarczych w takim stopniu jak dawniej. Zostaje 
ono w tej sferze zastępowane przez takie organizacje 
jak Międzynarodowy Fundusz Finansowy, Bank 
Światowy czy korporacje transnarodowe. Coraz 
częściej też powstają różnego rodzaju instytucje 
ponadnarodowe, także o charakterze politycznym, 
czego najlepszym przykładem jest Unia Europejska.
Prowadzi to do zacieśnienia się więzi i wzajemnych 
współzależności między państwami, oraz do 
przekazywania coraz większej liczby uprawnień 
instytucją o charakterze ponadnarodowym. Ten proces 
integracji wraz z międzynarodową współzależnością i 
postępem naukowo-technicznym stanowi zasadniczą 
cechę 
procesu globalizacji

W dzisiejszych czasach wojna się nie opłaca. 
Gospodarki poszczególnych państw są ze sobą 
bardzo powiązane, więc nikt nie zaryzykuje 
ataku, gdyż koszty zwycięstwa mogą być 
wielokrotnie większe od ewentualnych zysków. 
Globalizacja zapewnia pokój i dobrobyt, państwa 
zamiast prowadzić wojny wolą handlować i 
zarabiać. Te trzy zdania streszczają dość 
popularną teorię o zmniejszającej 
prawdopodobieństwo konfliktów współzależności 
gospodarczej między państwami. Niestety, ale 
teoria ta nie wytrzymuje starcia z faktami.

W ciągu ostatnich dwóch dekad wartość światowego 

handlu wzrosła mniej więcej dwukrotnie. Wiara w siłę 

globalizacji stawała się coraz powszechniejsza. O ile 

jednak gospodarki i społeczeństwa stają się coraz 

bardziej powiązane, trend ten nie przekłada się na 

zwiększone poczucie bezpieczeństwa państw na 

arenie międzynarodowej. Wojny wielkich potęg 

zostały w zasadzie wyeliminowane przez 

odstraszający potencjał broni jądrowej (warto 

przypominać o tym za każdym razem, gdy ktoś 

nawołuje do całkowitego rozbrojenia nuklearnego), 

ale nie wykluczyła konfliktów na mniejszą skalę: starć 

regionalnych lub lokalnych, często z wykorzystaniem 

stron trzecich przez największe mocarstwa. Znamy to 

już z czasów Zimnej Wojny, gdzie Amerykanie i 

Sowieci urządzali sobie wojenki w rozmaitych 

miejscach globu, ale o bezpośrednim starciu gigantów 

nikt nie myślał.

Globalizacja prowadzi również  do eksplozji 

aliansów strategicznych między firmami w 

świecie. Główne przyczyny aliansów są 

następujące:

- Mniejszy i wspólny udział w kosztach 

badań i rozwoju 

- Zapewnienie dostępu do uzupełniających 

się technologii

- Skok technologiczny

- Skracanie się cyklu życia produktów

- Dostęp do rynków zagranicznych, 

światowych

- Dostęp do zasobów finansowych

Społeczne aspekty obronności i 

bezpieczeństwa 

W zarysowanym powyżej szerokim kontekście społecznych 
przemian na znaczeniu 
zyskują problemy związane z kształtowaniem sfery 
bezpieczeństwa i obronności państwa. 
Jednym z takich problemów jest zagadnienie tożsamości 
obronnej i jej miejsca w procesie 
edukacji dla bezpieczeństwa. Innymi słowy, istotnym 
problemem współczesnej edukacji dla bezpieczeństwa jest 
kształtowanie tożsamości obronnej w warunkach, gdy więzi 
obywateli z 
własnym państwem wykazują raczej tendencję do osłabienia, 
nie zaś wzmocnienia.

W warunkach polskich można 
ów problem widzieć w 
następujący sposób: 
współczesne państwo 
przechodzi okres 
transformacji systemowej, 
modernizacji, poddawane 
jest globalnym wpływom 
gospodarki i polityki  
światowej. Tworzą one 
sytuację, w której 
narodowe centra decyzyjne 
(rząd i jego agendy) wykazują 
ograniczone możliwości 
kreowania 
polityki, szczególnie w sferze 
społecznej, co wyraża się 
ograniczeniem możliwości 
spełniania 
społecznych postulatów 
socjalnych i ekonomicznych – 
dotyka nas rosnące 
bezrobocie, 
dramatycznie rosną szeregi 
młodzieży pozbawionej 
perspektyw rozwoju 
zawodowego.

Kryzysowi na rynku pracy towarzyszy niewydolność państwa 
w zapewnieniu 
realizacji niektórych konstytucyjnych praw ekonomicznych 
czy socjalnych – w zakresie 
ochrony zdrowia, powszechnego i równego dostępu do 
wykształcenia, warunków pracy czy 
publicznego bezpieczeństwa. Jest to tym bardziej dotkliwe,  
Ŝe obowiązkowe obciążenia 
podatkowe oraz z tytułu ubezpieczenia społecznego nie 
ulegają w długim okresie znaczącym 
ograniczeniom. Wymienione czynniki oraz spadek 
społecznego zaufania do establishmentu 
politycznego, osłabiają naturalną więź z państwem, jako 
wspólnym dobrem wszystkich 
obywateli. Jest to obecnie istotna przesłanka szeroko 
rozumianej polityki bezpieczeństwa 
państwa. 

Obserwowany obecnie gwałtowny skok 
cywilizacyjny, potęgujące się 
możliwości 
komunikowania (wymiany informacji) 
oraz przemieszczania się, niewątpliwie 
skutkują  
zacieraniem różnic występujących 
pomiędzy poszczególnymi kręgami 
kulturowymi czy 
narodowymi.  Aktualnie więc, na 
narodową przynależność oddziałuje 
tendencja zacierania 
poczucia odrębności i  świadomości 
narodowej, którą w pewnym 
uproszczeniu można 
utożsamiać z kosmopolityzmem, ale 
również tendencja zróżnicowania 
regionalnego i 
etnicznego, akcentująca odrębności. 
Warto przy tym podkreślić,  że 
możliwościom 
porozumiewania się w skali globalnej 
nie towarzyszy globalne porozumienie, 
co również
można postrzegać jako zmienną 
charakteryzującą sytuację w zakresie 
bezpieczeństwa. 

Niejako "odwrotną stroną globalizacji" jest równolegle zachodzący 
proces 
antyglobalizacyjny. Składa się nań aktywność ruchów 
społecznego protestu, o różnym 
stopniu formalizacji i zorganizowania, zróżnicowanej proweniencji 
i orientacji. Podkreśla się, 
że  społeczne ruchy antyglobalizacyjne przybierają różne formy, 
zarówno organizacji 
sformalizowanych, jak i ugrupowań nieformalnych. Są wśród nich 
rolnicy, związki zawodowe, 
organizacje ekologiczne, socjaliści, komuniści, anarchiści, 
organizacje walczące o 
przestrzeganie praw człowieka, organizacje kobiece, 
chrześcijańskie, imigranci, organizacje 
antyrasistowskie, ale także członkowie ugrupowań 
nacjonalistycznych

Wspólną cechą, identyfikującą ruchy antyglobalizacyjne, jest 
sprzeciw wobec 
negatywnych zjawisk utożsamianych ze skutkami globalizacji, jak: 
swobodny przepływ 
kapitału, wzrost znaczenia korporacji międzynarodowych w sferze 
finansów i ekonomii, 
destrukcja mocy produkcyjnych  w krajach słabiej rozwiniętych w 
wyniku konkurencji 
gospodarek o zróżnicowanych poziomach wydajności pracy, 
upadek znaczenia rządów 
państw w wyniku przesunięcia centrum decyzyjnego na poziom 
ponadnarodowy.
37
 Wskazane 
wyżej niektóre postulaty antyglobalistów, mające charakter 
ekonomiczny i polityczny 
uzupełniane są społecznymi  żądaniami zahamowania 
ekspansjonizmu zachodniej kultury 
masowej, poszanowania dla praw mniejszości narodowych oraz 
ludności autochtonicznej oraz 
postulatami ekologicznymi. 

Fakt, że państwo narodowe utraciło obecnie 

monopol na stosowanie przemocy wobec 

własnych obywateli, nie oznacza,  że akcje 

zbrojne, ukierunkowane na zniszczenie 30

definiowanych jako wrogie sił, usytuowanych 

poza własnym terytorium, staną się

skuteczniejszym sposobem na eliminowanie czy 

też przeciwdziałanie zagrożeniom stamtąd 

płynącym. Należy też zakładać,  że działania 

polityczne podejmowane na rzecz 

przeciwdziałania zagrożeniom – aby były 

skuteczne – będą zdecydowanie wykraczały 

poza 

militarny wymiar i obejmowały również 

konieczność uzgadniania interesów i relacji 

narodowych i etnicznych zachodzących 

pomiędzy podmiotami z różnych kręgów 

kulturowych. 

Dziękuje
my