GLOBALIZACJA

wyzwania i zagrożenia dla

bezpieczeństwa

Pojęcie globalizacji jest terminem stosunkowo nowym.

Pojawiło się ono w połowie lat osiemdziesiątych XX

wieku, aby określić głębokie przeobrażenia w

gospodarce światowej, będące wynikiem liberalizacji

stosunków gospodarczych, zmniejszenia roli państw w

gospodarce, internacjonalizacji kapitału, rewolucji

informatycznej i wzrostu znaczenia międzynarodowych

korporacji

„proces zagęszczania i intensyfikowania się powiązań i

zależności ekonomicznych, finansowych, politycznych,

militarnych, kulturowych, ideologicznych, między

społecznościami ludzkimi, co prowadzi do uniformizacji

świata w tych zakresach i odzwierciedla się w pojawieniu

się więzi społecznych, solidarności i tożsamości w skali

ponadlokalnej i ponadnarodowej

Bardzo istotną cechą globalizacji jest więc

wielkowymiarowość i wzajemne oddziaływanie na siebie

bardzo wielu sfer.

Polityczno – militarne

- wyścig zbrojeń, w tym nagromadzenie broni
atomowej
(ok.. 60 tys. Głowic), chemicznej i biologicznej
-ekspansja fundamentalizmu islamskiego
-kryzys instytucji międzynarodowych (np. ONZ)
-segregacja rasowa
-rozwój nacjonalizmu, separatyzmu i faszyzmu
-zagrożenie wojnami regionalnymi i wojną
totalną
-narastanie terroryzmu międzynarodowego
-zagrożenie wynikające z upadku imperium
radzieckiego
-anarchizm
-korupcja polityczna

Ekonomiczno – społeczne

-kryzys energetyczny
-deficyt surowcowy
-deficyt wody i żywności
-pandemia otyłości (plaga dobrobytu)
-eksplozja demograficzna, przeludnienie
-dysproporcje społeczno-ekonomiczne w poziomie rozwoju
-narastająca nędza
-masowe bezrobocie
-kryzys systemu walutowego świata
-mania wzrostu
-inflacja
-zadłużenia międzynarodowe
-zakłócenia w płatnościach międzynarodowych
-protekcjonizm
-kryzys ubezpieczeń społecznych

Kulturowo – cywilizacyjne

-degradacja środowiska naturalnego
-masowe migracje
-wzrost promieniowania jądrowego, zagrożenia
jądrowe
-wzrost przestępczości zorganizowanej w tym handlu
narkotykami
-ocieplenie skorupy ziemskiej
-konflikty etniczno –religijne
-epidemie nowych chorób
-narastanie analfabetyzmu
-stresy spowodowane rewolucją naukowo-techniczną
-wyobcowanie i rewolta młodzieży
-brutalność, skorumpowanie i niemoc policji
-biurokracja
-poczucie niestabilności

Sfery te oczywiście wzajemnie się warunkują

i zazębiają, co stanowi zresztą cechę

charakterystyczną globalizacji.

Zjawisko globalizacji nie funkcjonuje na jednym

poziomie, lecz jest wielopoziomowe. Pierwszy poziom

to poziom „oficjalny” przez który takie zjawiska jak

swobodny przepływ kapitału, funkcjonowanie wolnego

rynku i ponadnarodowych firm i korporacji, najnowsze

technologie komunikacyjne czy kulturę masową. Drugi

poziom globalizacji, odsłania jej ciemną stronę,

bowiem ze zdobyczy globalizacji czerpie także świat

przestępczy. Umiędzynaradawia się więc działalność

mafii, handel narkotykami i bronią, czy pranie

brudnych pieniędzy i inne oszustwa finansowe.

Istota globalizacji, jej wady i zalety

Przez rozwój nowoczesnych środków komunikacji
elektronicznej coraz trudniej jest te negatywne zjawiska
kontrolować, zwłaszcza że rola państwa, które niegdyś
dysponowało monopolem na stosowanie przemocy ulega
systematycznemu osłabieniu. Jest wreszcie trzeci rodzaj
globalizacji obejmujący swym zasięgiem różnego rodzaju
formy życia społecznego, takie jak międzynarodowe
organizacje pozarządowe, różnego rodzaju ruchy czy
sekty. Jej rozwój świadczyć ma o fakcie nie odnajdywania
się dużej części społeczeństw w tradycyjnych strukturach
symbolizowanych przez państwo, naród czy kościół.
Instytucje te słabną na rzecz różnego rodzaju mniejszych
organizacji, w których ludzie organizują się wedle
własnych potrzeb i zainteresowań. Proces ten ma zarówno
pozytywne, jak i negatywne strony. Do negatywnych
zalicza on brak możliwości jakiejkolwiek kontroli tego typu
organizacji, co może być bardzo niebezpieczne, o czym
najdobitniej świadczą zamachy z 11 września

Spadek znaczenia państw narodowych jest bardzo
często podkreślanym aspektem zmian
globalizacyjnych. Na globalnym rynku państwo nie jest
w stanie kontrolować i regulować procesów
gospodarczych w takim stopniu jak dawniej. Zostaje
ono w tej sferze zastępowane przez takie organizacje
jak Międzynarodowy Fundusz Finansowy, Bank
Światowy czy korporacje transnarodowe. Coraz
częściej też powstają różnego rodzaju instytucje
ponadnarodowe, także o charakterze politycznym,
czego najlepszym przykładem jest Unia Europejska.
Prowadzi to do zacieśnienia się więzi i wzajemnych
współzależności między państwami, oraz do
przekazywania coraz większej liczby uprawnień
instytucją o charakterze ponadnarodowym. Ten proces
integracji wraz z międzynarodową współzależnością i
postępem naukowo-technicznym stanowi zasadniczą
cechę
procesu globalizacji

W dzisiejszych czasach wojna się nie opłaca.
Gospodarki poszczególnych państw są ze sobą
bardzo powiązane, więc nikt nie zaryzykuje
ataku, gdyż koszty zwycięstwa mogą być
wielokrotnie większe od ewentualnych zysków.
Globalizacja zapewnia pokój i dobrobyt, państwa
zamiast prowadzić wojny wolą handlować i
zarabiać. Te trzy zdania streszczają dość
popularną teorię o zmniejszającej
prawdopodobieństwo konfliktów współzależności
gospodarczej między państwami. Niestety, ale
teoria ta nie wytrzymuje starcia z faktami.

W ciągu ostatnich dwóch dekad wartość światowego

handlu wzrosła mniej więcej dwukrotnie. Wiara w siłę

globalizacji stawała się coraz powszechniejsza. O ile

jednak gospodarki i społeczeństwa stają się coraz

bardziej powiązane, trend ten nie przekłada się na

zwiększone poczucie bezpieczeństwa państw na

arenie międzynarodowej. Wojny wielkich potęg

zostały w zasadzie wyeliminowane przez

odstraszający potencjał broni jądrowej (warto

przypominać o tym za każdym razem, gdy ktoś

nawołuje do całkowitego rozbrojenia nuklearnego),

ale nie wykluczyła konfliktów na mniejszą skalę: starć

regionalnych lub lokalnych, często z wykorzystaniem

stron trzecich przez największe mocarstwa. Znamy to

już z czasów Zimnej Wojny, gdzie Amerykanie i

Sowieci urządzali sobie wojenki w rozmaitych

miejscach globu, ale o bezpośrednim starciu gigantów

nikt nie myślał.

Globalizacja prowadzi również do eksplozji

aliansów strategicznych między firmami w

świecie. Główne przyczyny aliansów są

następujące:

- Mniejszy i wspólny udział w kosztach

badań i rozwoju

- Zapewnienie dostępu do uzupełniających

się technologii

- Skok technologiczny

- Skracanie się cyklu życia produktów

- Dostęp do rynków zagranicznych,

światowych

- Dostęp do zasobów finansowych

Społeczne aspekty obronności i

bezpieczeństwa

W zarysowanym powyżej szerokim kontekście społecznych
przemian na znaczeniu
zyskują problemy związane z kształtowaniem sfery
bezpieczeństwa i obronności państwa.
Jednym z takich problemów jest zagadnienie tożsamości
obronnej i jej miejsca w procesie
edukacji dla bezpieczeństwa. Innymi słowy, istotnym
problemem współczesnej edukacji dla bezpieczeństwa jest
kształtowanie tożsamości obronnej w warunkach, gdy więzi
obywateli z
własnym państwem wykazują raczej tendencję do osłabienia,
nie zaś wzmocnienia.

W warunkach polskich można
ów problem widzieć w
następujący sposób:
współczesne państwo
przechodzi okres
transformacji systemowej,
modernizacji, poddawane
jest globalnym wpływom
gospodarki i polityki
światowej. Tworzą one
sytuację, w której
narodowe centra decyzyjne
(rząd i jego agendy) wykazują
ograniczone możliwości
kreowania
polityki, szczególnie w sferze
społecznej, co wyraża się
ograniczeniem możliwości
spełniania
społecznych postulatów
socjalnych i ekonomicznych –
dotyka nas rosnące
bezrobocie,
dramatycznie rosną szeregi
młodzieży pozbawionej
perspektyw rozwoju
zawodowego.

Kryzysowi na rynku pracy towarzyszy niewydolność państwa
w zapewnieniu
realizacji niektórych konstytucyjnych praw ekonomicznych
czy socjalnych – w zakresie
ochrony zdrowia, powszechnego i równego dostępu do
wykształcenia, warunków pracy czy
publicznego bezpieczeństwa. Jest to tym bardziej dotkliwe,
że obowiązkowe obciążenia
podatkowe oraz z tytułu ubezpieczenia społecznego nie
ulegają w długim okresie znaczącym
ograniczeniom. Wymienione czynniki oraz spadek
społecznego zaufania do establishmentu
politycznego, osłabiają naturalną więź z państwem, jako
wspólnym dobrem wszystkich
obywateli. Jest to obecnie istotna przesłanka szeroko
rozumianej polityki bezpieczeństwa
państwa.

Obserwowany obecnie gwałtowny skok
cywilizacyjny, potęgujące się
możliwości
komunikowania (wymiany informacji)
oraz przemieszczania się, niewątpliwie
skutkują
zacieraniem różnic występujących
pomiędzy poszczególnymi kręgami
kulturowymi czy
narodowymi. Aktualnie więc, na
narodową przynależność oddziałuje
tendencja zacierania
poczucia odrębności i świadomości
narodowej, którą w pewnym
uproszczeniu można
utożsamiać z kosmopolityzmem, ale
również tendencja zróżnicowania
regionalnego i
etnicznego, akcentująca odrębności.
Warto przy tym podkreślić, że
możliwościom
porozumiewania się w skali globalnej
nie towarzyszy globalne porozumienie,
co również
można postrzegać jako zmienną
charakteryzującą sytuację w zakresie
bezpieczeństwa.

Niejako "odwrotną stroną globalizacji" jest równolegle zachodzący
proces
antyglobalizacyjny. Składa się nań aktywność ruchów
społecznego protestu, o różnym
stopniu formalizacji i zorganizowania, zróżnicowanej proweniencji
i orientacji. Podkreśla się,
że społeczne ruchy antyglobalizacyjne przybierają różne formy,
zarówno organizacji
sformalizowanych, jak i ugrupowań nieformalnych. Są wśród nich
rolnicy, związki zawodowe,
organizacje ekologiczne, socjaliści, komuniści, anarchiści,
organizacje walczące o
przestrzeganie praw człowieka, organizacje kobiece,
chrześcijańskie, imigranci, organizacje
antyrasistowskie, ale także członkowie ugrupowań
nacjonalistycznych

Wspólną cechą, identyfikującą ruchy antyglobalizacyjne, jest
sprzeciw wobec
negatywnych zjawisk utożsamianych ze skutkami globalizacji, jak:
swobodny przepływ
kapitału, wzrost znaczenia korporacji międzynarodowych w sferze
finansów i ekonomii,
destrukcja mocy produkcyjnych w krajach słabiej rozwiniętych w
wyniku konkurencji
gospodarek o zróżnicowanych poziomach wydajności pracy,
upadek znaczenia rządów
państw w wyniku przesunięcia centrum decyzyjnego na poziom
ponadnarodowy.
37
Wskazane
wyżej niektóre postulaty antyglobalistów, mające charakter
ekonomiczny i polityczny
uzupełniane są społecznymi żądaniami zahamowania
ekspansjonizmu zachodniej kultury
masowej, poszanowania dla praw mniejszości narodowych oraz
ludności autochtonicznej oraz
postulatami ekologicznymi.