Praktyczne

aspekty żywienia

bydła mlecznego

Żywienie bydła to ogromny

specjalistyczny obszar nauki i

praktyki. Popełniane błędy

żywieniowe przez hodowców na

fermach krów wpływają negatywnie

na przemiany biochemiczne w

organizmach tych zwierząt. O

prawidłowości żywienia decyduje

nie tylko ilość i jakość dawki

pokarmowej ale też wzajemna

racjonalna kompozycja jej

składników, rytm dobowy

karmienia, uwzględnianie stanu

fizjologicznego oraz odpowiednie

pojenie zwierząt.

PRAWIDŁOWA DIETA

odpowiednia ilości i jakość składnikow

budulcowych,

energetycznych, mineralnych,

witaminowych

WPŁYW NA STAN TRAWIENIA I PRZEEMIAN

METABOLICZNYCH

JAKOŚĆ STRUKTURALNĄ TKANEK I ICH WYTWOROW

(CHOROBY NIEINFEKCYJNE, METABOLICZNE)

ketoza, kwasica, zasadowica
hypocalcemia, hypofosfatemia
hypomagnezemia, inne

choroby wątroby, trzustki
przemieszczenie trawieńca
ochwat, inne

↑ ↓

↑ ↓

↑ ↓

↑ ↓

za mała ilość karmy, niedobor antyoksydantow,
witamin, minerałow

ujemny
bilans
energetyc
zny

IMMUNOSUPRESJA

hipokalce
mia

Ketoza
Stłuszczenie
wątroby

Zatrzymanie
Łożyska
metritis

Mastitis
Zakażenia
w obrębie racic

obniżony tonus
mięśni

Kwasica
żwacza

za mało
włokna strawnego

Przemieszczenia
trawieńca

Systemy zadawania pasz dla krów
mlecznych

Wprowadzenie do praktyki hodowlanej danego systemu,
zależy od:

wielkości stada i

wydajności mlecznej

krów,

uwarunkowań
organizacyjno-
technicznych
gospodarstwa,

możliwości ekonomicznych

gospodarstwa

W gospodarstwach konwencjonalnych wyróżnia się trzy
podstawowe systemy zadawania pasz dla krów mlecznych:

tradycyjny
(trójczłonowy)

dawek kompletnych
(TMR)

dawek
częściowo
kompletny
ch (PMR);

SPOSÓB ZADAWANIA PASZ W SZCZYCIE
LAKTACJI

Krowy w szczycie laktacji powinny być żywione do woli, zapewnić im
dostęp do dobrych pasz objętościowych (lub dawki kompletnej TMR)
przez całą dobę oraz do wody pitnej.

Przy tradycyjnym (oddzielnym) systemie zadawania pasz
powinno się:

Pasze treściwe podawać po paszach objętościowych, co znacznie

ogranicza możliwość wystąpienia kwasicy żwacza

Zwiększyć częstotliwość zadawania paszy treściwej, tak aby w trakcie

jednego odpasu krowy nie pobierały więcej niż 3 kg, lub stosować

automatyczne dozowniki (stacje paszowe, sterowane komputerowo)

Unikać zmiany składu dawki pokarmowej (adaptacja bakterii żwacza

do nowej dawki trwa 2-3 tyg.)

Zapewnić stały dostęp do wody pitnej (krowa produkująca 35-40 kg

mleka pobiera ok.90-100 kg wody, czyli 3,6-3,8 kg wody/kg SM dawki

pokarmowej)

Stosować dodatki buforujące pH płynu żwacza, które przeciwdziałają

gromadzeniu się kwasu mlekowego w płynie żwacza (np. kwaśnego

węglanu sodu tj.sody oczyszczonej 1-1,5% dawki

SPOSÓB ZADAWANIA PASZ W SZCZYCIE LAKTACJI

Przy systemie dawek kompletnych
(TMR)

Stosować TMR odpowiedniej zawartości suchej masy oraz koncentracji

energii i białka w kilogramie SM w zależności od poziomu wydajności

mlecznej

Zachować odpowiednią strukturę fizyczną skarmianego TMR-u

(cząsteczki paszy o długości powyżej 38 mm

Zwiększyć krotność zadawania i podgarniania TMR-u na stole

paszowym (np.przez zamontowanie automatycznego podgarniania

paszy tzw. „Agrokelnera”)

Zapewnić krowom odpowiedni dostęp do żłobu lub stołu paszowego

(eliminacja konkurencji w stadzie)

- konieczność grupowania krów (tzw. grupy technologiczne);
- możliwość pobierania nadmiernej il. paszy przez krowy o niższej

wydajności;

- konieczność posiadania obór o odpowiednich gabarytach oraz

przebudowy obór

uwięziowych na wolnostanowiskowe;
- wysoka cena zakupu wozu paszowego i innych urządzeń (np. hala

udojowa itp.).

Zalety i wady systemów TMR lub PMR w

porównaniu z systemem tradycyjnym

Zalety

- zwiększenie pobrania paszy przez krowę (od 1-2 kg SM) i wyd.
mleka (ok. 5%);
- poprawa wykorzystania paszy (ok. 10%);
- lepsze dostosowanie dawki do wymagań pokarmowych krowy;
- zmniejszenie zagrożenia chorobami metabolicznymi (ketoza,
kwasica żwacza,
przemieszczenie trawieńca);
- poprawa wskaźników rozrodu;
- lepszy przebieg krzywej laktacji;
- obniżenie nakładów pracy przy obsłudze (wozy paszowe
„miksery”)

Wady

Przeżuwanie …



Ważnym elementem w procesach przemian
składników pokarmowych zadawanych w
paszach jest ich pobieranie i przeżuwanie



Zwierzę dosyć szybko pobiera paszę po czym
następuje etap pęcznienia jej w żwaczu i
odłykania



Przeżuwanie to akt odruchowy który składa
się : odłykanie, powtórne przeżucie i powtórne
połykanie



Czas przeżuwania powinien trwać od 7 do 11
godzin, na co składa się 15-20 dłuższych bądź
krótszych okresów przeżuwania



W większości przeżuwanie zachodzi wówczas,
gdy krowa znajduje się w pozycji leżącej (70-
80%).

Najważniejsze

składniki pokarmowe…

Energi
a

Włókno surowe
pasz
objętościowych

Łatwo
strawne
węglowodan
y paszy
treściwej

Tłuszcze
technologic
zne

Źródłem włókna są pasze
objętościowe…

Kiszonki - jako podstawowy element dawki

pokarmowej, muszą spełniać warunki dobrej

paszy i być chętnie zjadane przez zwierzęta

 Kiszonka z kukurydzy – duży udział wysoce

dojrzałych ziarniaków, przy jednocześnie małym
udziale rdzenia w kolbie i dobrze strawnej reszcie
rośliny. Wysoki udział ziarna i jego faza dojrzałości
określają ilość skrobi w tej paszy

 Sianokiszonka – jakość zależy od składu botanicznego

runi, w tym od ilości roślin motylkowatych (lucerna,
koniczyna), wielkości nawożenia i terminu koszenia.
Pamiętać trzeba, aby nie kosić traw zbyt późno, gdyż
postępuje wtedy włóknienie roślin. Dobra kiszonka z
traw powinna zawierać 30 – 40 % suchej masy,
maksymalnie 20 – 25 % włókna w suchej masie oraz
minimalnie 15 % białka ogólnego w suchej masie.

Im większy udział w dawce pasz objętościowych tym większa

zawartość tłuszczu w mleku !!!

Dobra kiszonka
powinna wykazywać
następujące cechy przy
ocenie organoleptycznej:
kolor zbliżony do koloru
surowca wyjściowego z
odcieniem lekko
brązowym, liście i łodygi
dobrze widoczne, bez
zanieczyszczeń i pleśni,
a zapach aromatyczny z
lekko kwaskowatym
smakiem

.

Współczesna intensyfikacja

produkcji wymaga uzupełniania

skarmianych racji o pasze treściwe ,

będące dodatkowym źródłem

energii , białka i tłuszczu dla

wysokoprodukcyjnych krów

mlecznych.

Zalecany stosunek pasz objętościowych do treściwych…

DAWKOWANIE PASZY TREŚCIWEJ W

ZALEŻNOŚCI OD JAKOŚCI PASZY

OBJĘTOŚCIOWEJ I WARTOŚCI ENERGETYCZNEJ

PASZY TREŚCIWEJ

Jakość pasz

objętościowych

Wydajność mleka z

dawki pasz

objętościowych

(kg/dzień)

Dawka paszy treściwej

(kg/kgmleka) w zależności

od wartości energetycznej

paszy treściwej (JPM/kg)

0,8

0,9

*

1,0

**

Mierna 5 0,56

0,50

0,45

Średnia 5 - 10 0,50

0,45

0,42

Dobra 10 – 15 0,45

0,38

0,36

Bardzo dobra 15 0,42

0,36

0,33

* Mieszanka treściwa złożona z ziarna: jęczmienia, owsa i otrąb
pszennych (34:33:33).

** Mieszanka treściwa składająca się z ziarna:

jęczmienia, owsa, kukurydzy (80:10:10).

ZAGROŻENIA ZDROWOTNE PRZY

DAWKOWANIU PASZY TREŚCIWEJ

Maksymalny udział paszy treściwej w dawce pokarmowej dla

krowy mlecznej nie powinien być większy niż 50% suchej masy

dawki. Nadmierna ilość pasz treściwych zwłaszcza

zawierających łatwo fermentujące węglowodany (skrobię),

może powodować:

Obniżenie pH płynu żwacza i w efekcie wystąpienie

kwasicy żwacza

Spadek pobrania pasz objętościowych i wydajności

mleka

Wystąpienie schorzeń i zaburzeń metabolicznych (np. skręt

trawieńca, schorzenia racic)

Zmianę wyglądu odchodów, zwłaszcza ich konsystencji i

wielkości cząstek ( np. zbytnio rozwodniony i śluzowaty kał)

Źródło energii to

również tłuszcz …

 zastosowanie nowoczesnych technik

żywienia (TMR, PMR), daje możliwość
zwiększania koncentracji energii w dawce
pokarmowej, poprzez udział płynnych
tłuszczy, które najczęściej stosowane są w
formie chronionej

 Należy pamiętać, że tłuszcz chroniony w

przeciwieństwie do węglowodanów, nie
jest źródłem energii dla mikroflory żwacza
i w ten sposób może ograniczyć syntezę
białka mikrobiologicznego

.

 Zastosowanie tłuszczy chronionych we wczesnej

laktacji powoduje podwyższenie wydajności, jak
również pozwala na zużytkowanie
wysokoskoncentrowanej energii, jako
częściowego zamiennika zbóż.

 zaletą jest obojętność dla żwacza, dzięki czemu

zachowane są

optymalne warunki dla fermentacji żwaczowej.
Ważnym
faktem jest to, że strawność celulozy nie ulega
obniżeniu co
pozwala na zwiększenie pobrania energii

.

 Mleko produkowane przez krowy , karmione

dodatkiem chronionych tłuszczy OMEGA–3
posiada profil kwasów tłuszczowych o znacznie
korzystniejszych wartościach . Ma to istotne
znaczenie dla urodzonych osesków – cieląt i
prosiąt, ale również dla ludzi.

 W praktyce ilość pobranej energii z pasz

treściwych, bez zmiany ich stosunku do pasz
objętościowych, można zwiększyć przez dodatek
tłuszczu chronionego, jednocześnie zmniejszając
w dawce pokarmowej udział łatwo fermentujących
cukrów, głównie skrobi.

Potrzeby białkowe…

Zapotrzebowanie na białko, a tak
naprawdę zapotrzebowanie na aminokwasy,
krowa pokrywa z dwóch głównych źródeł :

 z białka mikroorganizmów (bakterii i

pierwotniaków; BM) syntetyzowanego w
żwaczu i trawionego w jelicie cienkim;

 z białka paszowego, które nie ulega

bakteryjnemu rozkładowi w żwaczu, ale
podlega trawieniu w jelicie cienkim

ŚRUTA SOJOWA

OTRĘBY PSZENNE

MŁÓTO BROWARNIANE

KISZONKA Z LUCERNY

KISZONKA Z
KUKURYDZY

Białkowe dodatki technologiczne: drożdże ,
białka chronione

ŚRUTA

RZEPAKOWA

 Wydajność mleka rośnie wraz ze wzrostem

zawartości BO w dawce pokarmowej,
zwiększenie zawartości białka ogólnego w
dawce z 15 do 16% powoduje wzrost wydajności
mleka o 0,75 kg/dzień, a z 19 do 20% już tylko o
0,35 kg/dzień, co czyni wzrost mało opłacalnym.

 Nadmiar białka w dawce pokarmowej, zwłaszcza

BURż, szczególnie przy niedoborze energii
(żywienie pastwiskowe) powoduje powstawanie
w żwaczu nadmiernych ilości amoniaku, który
nie może zostać przetworzony w białko
bakteryjne.

 Nie ma zależności pomiędzy zawartością BO w

dawce, a % zawartością białka w mleku, a więc
nie ma sensu zwiększanie zawartości białka
ogólnego w dawce, gdy z mleczarni lub z
tabulogramu otrzymujemy sygnał o małej
zawartości białka w mleku.

 Wątroba ma określoną "pojemność"

fizjologiczną do odtruwania organizmu krowy z
amoniaku. Gdy zostanie ona przekroczona,
nadmiar amoniaku krąży po całym organizmie,
niszcząc nie tylko układ odpornościowy (wtedy
krowy częściej chorują na mastitis i
endometritis), ale również "likwidując" zarodki
(wczesne poronienia, zmniejszenie
prawdopodobieństwa ciąży).

 Częstym błędem jest też pomijanie zawartości

cukru w kiszonkach z traw, gdyż coraz częściej
spotykana wysoka zawartość tego składnika
może negatywnie wpłynąć na procesy
fermentacyjne w żwaczu przyczyniając się do
kwasicy.

Pasze bogate w białko szybko degradowane w

żwaczu, wymaga uzupełnienia paszami

węglowodanowymi. Polepszenie wykorzystania

białka rozkładanego w żwaczu przy skarmianiu traw,

zarówno świeżych jak i kiszonych, uzyskuje się

poprzez wprowadzenie do dawki pokarmowej pasz

bogatych w łatwo fermentujące węglowodany
(ziarno zbóż), produkty bogate w skrobię (np.

ziemniaki) i łatwo rozkładalne włókno (wysłodki

buraczane, otręby zbożowe) oraz produkty bogate w

skrobię i włókno surowe ( np. kiszonka z

kukurydzy).

W praktyce rolniczej zaleca się stosować

mieszane dawki pokarmowe złożone z dwóch

rodzajów kiszonek (np. z traw i kukurydzy) lub

dawki pełnoskładnikowe (TMR).

Alternatywne źródło
białka…

W celu uzupełnienia niedoborów białka można

stosować MOCZNIK. Jednak jest to metoda, do

której należy podchodzić z dużą rozwagą i

ostrożnością, gdyż nawet pokrywając

zapotrzebowanie białkowe podajemy zwierzęciu

substancję toksyczną

 Mocznik można podawać w kilku kombinacjach, jako

dodatek rozdawany z ręki, czy jako jeden z
komponentów paszowych wymieszanych w wozie
paszowym razem z podstawową mieszanką TMR.
Taki sposób podania jest najprostszy jednak należy
pamiętać o stopniowym jego dodawaniu, tak by
pełną dawkę mocznika krowa otrzymała nie
wcześniej niż w trzecim tygodniu od rozpoczęcia
stosowania

 Mocznik zawiera ok. 45 proc. azotu co w przeliczeniu

na białko daje rezultat: 1 kg mocznika – 2,8 kg białka
ogólnego. Dla porównania, 1 kg poekstrakcyjnej śruty
sojowej tego białka zawiera ok. 0,45 kg.

.

 Maksymalna dawka dzienna mocznika nie

powinna przekraczać 135 gram na krowę.

Przekroczenie tego poziomu nie przynosi dodatkowych
korzyści, a pamiętajmy, że mocznik jest toksyczny dla
organizmu krowy. Należy na bieżąco analizować jego
poziom w mleku.

Dziękujemy za

uwagę !!!