FEMINIZM, GENDER,
QUEER

TBL – WYKŁAD XIII

FEMINIZM (

socjopolityczny i akademicki)



SOCJOPOLITYCZNY

– wiele odmian, np.

liberalny, radykalny, etniczny, rasowy,

seksualny (lesbijski)

równouprawnienie // dyskryminacja
emancypacja seksizm

patriarchat



WYZWOLENIE KOBIET
WYZWOLENIE MĘŻCZYZN

•Pierwsza fala (old wave)



Ok. 1840 – 1920

amerykańskie SUFRAŻYSTKI
(prawo rodzinne, wyborcze, ekonomia,

dostęp do edukacji wyższej)

równouprawnienie, zacieranie różnic

Druga fala -

nazwa

Marsha Weinman Lear (Mistyka kobiecości)



Lata 60. – 80.

„TO, CO OSOBISTE , PRYWATNE JEST

POLITYCZNE”
[nieakceptowana opozycja:
sfera prywatna

( - )

// sfera publiczna

(+)]



Eksponowanie

różnicy

płciowej



Specyfika kobiecości

esencjalizm



Własna wartość kobiet



Hasło FEMINIZACJI ŚWIATA

Trzecia fala

gender

postfeminizm



LATA 90.

// uniwersalistycznemu esencjalizmowi
// monopolizacji feminizmu przez

kobiety białe i heteroseksualne

bo

różnorodność ras, kultur, społeczności,

seksualności



Radykalizacja tez

FEMINIZM AKADEMICKI

(rozwój w ramach II fali)



(

interdyscyplinarność

– wszystkie

dyscypliny humanistyczne)



Lata 60. – nurt o charakterze
intelektualnym – teoretyczny
fundament ruchów socjopolitycznych;

interpretacje politycznej,

społecznej, ekonomicznej, kulturalnej
sytuacji kobiet

1.

WOMEN’S STUDIES

(feministyczna

historia i teoria)

2.

KRYTYKA FEMINISTYCZNA

3.

KRYTYKA GENDEROWA



Literaturoznawstwo (i analogicznie
inne

dyscypliny) kobiety w kulturze

literackiej, rewizja kanonu, zmiana
perspektywy

: history

Her-

story



KRYTYKA FEMINISTYCZNA



Rewizjonistyczna krytyka
feministyczna (koniec lat 60. – początek
70.)
//

modelom patriarchalnym i dyskursowi

androcentrycznemu



GINOKRYTYKA

(koniec lat 70. –

początek 80.) – termin – 1979 r. – Elaine
Showalter

Elaine Showalter: 1941 -

Ginokrytyka c.d.



wszystkie formy krytyki feministycznej o
charakterze pozytywnym a nawet afirmatywnym;
własny język krytyki



Esencjalizm



Odmiany sposobów określania specyfiki kobiecego
pisarstwa (wg Showalter):
1. biologiczna
2. lingwistyczna i tekstualna
3. psychoanalityczna
4. kulturowa

Arachnologia

Arachne

(Nancy

K.Miller)

//

hyfologii (Rolland Barthes)



Pisarka – pajęczyca. Pisanie – tkanie pajęczej
sieci.



Zacieranie ustanowionego przez mężczyzn
dystansu między życiem codziennym a
twórczością

 
 

Écriture Feminine

(wpływowy nurt

francuskiej krytyki feministycznej)

(Hélène Cixous, Luce Irigaray, Julia Kristeva)

Lacan, poststrukturalizm, Derrida



szczególny rodzaj dyskursu: emocjonalny,
zmysłowy, związany z ciałem, z erotyką,
niespójny, nieciągły, eliptyczny, metaforyczny.

 

(esencjalizm?)

Hélène Cixous: 1941 -

Luce Irigaray: 1932 -

GENDER (Gender Studies)

–

wiedza o literaturze i cała humanistyka

//

tendencjom esencjalistycznym czy

naturalistycznym ( „natura” kobiety,
mężczyzny)



Rozróżnienie – (Anne Oakley, Sex, Gender and
Society - 1972):

sex (płeć biologiczna) //

gender (płeć

kulturowa)

(społecznie skonstruowane wymagania i normy związane
z płcią biologiczną prawa)

Gender c.d.

//

uniwersalizowaniu

konstruktywistycznej roli jednej tylko
– białej – kultury

1 .

Gender

zależy od płci biologicznej

(nurt esencjalistyczny)

2.

Gender

sex (choć determinanty
biologiczne też istnieją)

3. Sex to też konstrukcja zależna od

gender

Gender c. d.



Zmienna tożsamość seksualna, płciowa



„podmiot w ruchu”, „podmiot w procesie”



Płeć biologiczna PERFORMATYW



m. in. -

Judith Butler

(Gender Trouble:

Feminism and the Subversion of Idendity –
1990)

Judith Butler: 1941-

Wszędzie kulturowe konstrukcje



Nie istnieje żadna „prawdziwa”
normatywna tożsamość płciowa żeńska,
męska, obojnacza, a w konsekwencji także
seksualna: homo-, hetero-czy biseksualna

 



JAK TE KONSTRUKCJE FUNKCJONUJĄ W

LITERATURZE, FILMIE itd. i JAK SĄ PRZEZ

DYSKURS LITERACKI, FILMOWY…
WSPÓŁTWORZONE?



QUEER

(teoria odmienności,różnicy)

Querr – ‘pedał’, ‘ciota’, ‘lesba’ odmieniec

(m. in. Judith Butler, Teresa de Lauretis, Leo Bersani )

//

heteronormatywności w kulturze

//

stabilizacji takich pojęć, jak płciowość, seksualność,

kobiecość, męskość, homoseksualność,

BO

stabilność kulturowa przemoc, manipulacja,

podporządkowanie kulturowej NORMIE (Michel
Foucault)

Teresa de Lauretis

Cel: subwersja

- oddanie głosu „wykluczonym”
z oficjalnego dyskursu naukowego
- narracja o kulturze i
społecznych relacjach z ich
perspektywy

Teresa de Lauretis

•Odjęcie znaczenia „płci” i

„seksualności”

//

„wzorom” bycia gejem czy lesbijką



Przejawy w kulturze, literaturze,
filmie

itd.