Planowanie pracy z

uczniem upośledzonym

w stopniu

umiarkowanym i

znacznym

Planowanie pracy z

uczniem upośledzonym

w stopniu

umiarkowanym i

znacznym

 Ograniczenia w sferze intelektualnej oraz w

rozumieniu pociągają za sobą trudności w
nauce, czyli: rozumienie siebie, innych ludzi,
otoczenia, funkcjonowania w życiu. Dlatego
edukacja osób niepełnosprawnych
intelektualnie jest czynnikiem bardzo ważnym
zarówno w rehabilitacji jak i terapii osób
dotkniętych niepełnosprawnością.

 Praca edukacyjna z uczniami z

niepełnosprawnością intelektualną jest pracą
bardzo specyficzną. Odrębność jej wyraża się
w „niemożności przypisania z góry pewnych
zadań i treści edukacyjnych do poszczególnych
etapów edukacji oraz opisania sylwetki
absolwenta, w niemożności wytyczania
procedur osiągania celów czy oceniania
według obowiązującej skali ocen.

 Ograniczenia w sferze intelektualnej oraz w

rozumieniu pociągają za sobą trudności w
nauce, czyli: rozumienie siebie, innych ludzi,
otoczenia, funkcjonowania w życiu. Dlatego
edukacja osób niepełnosprawnych
intelektualnie jest czynnikiem bardzo ważnym
zarówno w rehabilitacji jak i terapii osób
dotkniętych niepełnosprawnością.

 Praca edukacyjna z uczniami z

niepełnosprawnością intelektualną jest pracą
bardzo specyficzną. Odrębność jej wyraża się
w „niemożności przypisania z góry pewnych
zadań i treści edukacyjnych do poszczególnych
etapów edukacji oraz opisania sylwetki
absolwenta, w niemożności wytyczania
procedur osiągania celów czy oceniania
według obowiązującej skali ocen.

pojęcie kształcenia specjalnego

„

planowy, systematyczny, zamierzony

proces oddziaływań, mający właściwą dla
siebie specyfikę, wynikającą z:

 specyfiki podmiotu oddziaływań

 zachodzących procesów edukacyjno –

rehabilitacyjnych

 stosowanych metod postępowania,

doboru treści kształcenia oraz
wykorzystanych środków dydaktycznych

 nakreślonych wspólnych i swoistych

oddziaływań

.

pojęcie kształcenia specjalnego

„

planowy, systematyczny, zamierzony

proces oddziaływań, mający właściwą dla
siebie specyfikę, wynikającą z:

 specyfiki podmiotu oddziaływań

 zachodzących procesów edukacyjno –

rehabilitacyjnych

 stosowanych metod postępowania,

doboru treści kształcenia oraz
wykorzystanych środków dydaktycznych

 nakreślonych wspólnych i swoistych

oddziaływań

.

W Polsce system szkolnictwa dla dzieci
młodzieży niepełnosprawnej obejmuje:

 oddziały przedszkolne i szkolne zorganizowane

w przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych

 oddziały przedszkolne i szkolne zorganizowane

w zakładach opieki zdrowotnej i domach
pomocy społecznej

 przedszkola specjalne, szkoły podstawowe

specjalne

 specjalne szkoły przysposabiające do pracy

zawodowej

 integracyjne oddziały przedszkolne i szkolne

 integracyjne przedszkola i szkoły

 ośrodki szkolno – wychowawcze

 zespoły pozalekcyjne zajęć wychowawczych

organizowane w zakresie opieki zdrowotnej i
lecznictwa uzdrowiskowego.

W Polsce system szkolnictwa dla dzieci
młodzieży niepełnosprawnej obejmuje

:

 oddziały przedszkolne i szkolne zorganizowane

w przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych

 oddziały przedszkolne i szkolne zorganizowane

w zakładach opieki zdrowotnej i domach
pomocy społecznej

 przedszkola specjalne, szkoły podstawowe

specjalne

 specjalne szkoły przysposabiające do pracy

zawodowej

 integracyjne oddziały przedszkolne i szkolne

 integracyjne przedszkola i szkoły

 ośrodki szkolno – wychowawcze

 zespoły pozalekcyjne zajęć wychowawczych

organizowane w zakresie opieki zdrowotnej i
lecznictwa uzdrowiskowego.

Istotą systemu kształcenia specjalnego

jest „dążenie do powszechności
nauczania w dostępnych dla wszystkich
uczniów szkołach i zapewnienia
uczniom z niepełnosprawnościami
warunków realizacji obowiązku
szkolnego w sposób dostosowany do
tempa ich rozwoju.

To potrzeby ucznia wyznaczać powinny

sposób realizacji zadań w zakresie
nauczania, wychowania i kształcenia.

Na każdym etapie nauczania, osoby
niepełnosprawne intelektualnie w stopniu
umiarkowanym i znacznym, potrzebują
stworzenia odpowiednich warunków do
indywidualnych potrzeb i możliwości.
Szczególnymi warunkami są:

 specjalne metody nauczania

 indywidualne programy dostosowane do

tempa ich rozwoju i przyswajania wiedzy

 nauczyciele specjaliści

 specjalne standardy lokalowe i

oprzyrządowanie miejsca nauki

Na każdym etapie nauczania, osoby
niepełnosprawne intelektualnie w stopniu
umiarkowanym i znacznym, potrzebują
stworzenia odpowiednich warunków do
indywidualnych potrzeb i możliwości.
Szczególnymi warunkami są:

 specjalne metody nauczania

 indywidualne programy dostosowane do

tempa ich rozwoju i przyswajania wiedzy

 nauczyciele specjaliści

 specjalne standardy lokalowe i

oprzyrządowanie miejsca nauki

 Edukacja osób głębiej niepełnosprawnych

intelektualnie jest specyficzna, odrębność
jej wyraża się niemożnością przypisania z
góry pewnych zadań i treści edukacyjnych
do pewnych etapów edukacji.

 Nie można wytyczyć także procedury

osiągnięcia celów według skali ocen.

 Każdy człowiek ma indywidualne

możliwości i predyspozycje, dlatego nie
możemy oceniać pracy ucznia stopniami,
możemy za to nagrodzić, na przykład
cukierkiem za swoje mniejsze lub większe
osiągnięcie.

 W pracy z osobami głębiej

niepełnosprawnymi intelektualnie
obowiązuje ocena opisowa

 Dlatego ważne jest zastosowanie

indywidualizacji wymagań, przystępności
trudności, aktywizowania dziecka, wiązania
teorii z praktyką oraz stosowanie zasady
systematyczności i konsekwencji.

 Specyfika pracy z uczniami z umiarkowaną i

znaczną niepełnosprawnością intelektualna
polega także na tym, że nie można
przewidzieć ile czasu zajmie uczniowi
opanowanie jakieś umiejętności. Jeden
uczeń opanowuje umiejętność szybciej a
drugi potrzebuje więcej czasu na
opanowanie tej samej umiejętności.

 Podmiotem działania nauczyciela jest

uczeń, a nie program, najważniejszym
celem jest realizacja zadań, które służą
rozwijaniu osobowości dziecka w wymiarze
społecznym i personalnym.

 Dlatego ważne jest zastosowanie

indywidualizacji wymagań, przystępności
trudności, aktywizowania dziecka, wiązania
teorii z praktyką oraz stosowanie zasady
systematyczności i konsekwencji.

 Specyfika pracy z uczniami z umiarkowaną i

znaczną niepełnosprawnością intelektualna
polega także na tym, że nie można
przewidzieć ile czasu zajmie uczniowi
opanowanie jakieś umiejętności. Jeden
uczeń opanowuje umiejętność szybciej a
drugi potrzebuje więcej czasu na
opanowanie tej samej umiejętności.

 Podmiotem działania nauczyciela jest

uczeń, a nie program, najważniejszym
celem jest realizacja zadań, które służą
rozwijaniu osobowości dziecka w wymiarze
społecznym i personalnym.

 Każde dziecko z niepełnosprawnością

intelektualną oraz z różnymi
zaburzeniami funkcjonowania wymaga
specjalistycznej opieki terapeutyczno-
edukacyjnej. Podstawą planowania pracy
edukacyjno-terapeutycznej jest przede
wszystkim dobra znajomość każdego
dziecka.

 Wiedza o stopniu niepełnosprawności

intelektualnej, możliwościach i
potrzebach.

 Aby praca terapeutyczna przebiegała

prawidłowo i można było zaobserwować
efekty, konieczne jest nawiązanie
pozytywnego kontaktu terapeuty z
dzieckiem.

 Każde dziecko z niepełnosprawnością

intelektualną oraz z różnymi
zaburzeniami funkcjonowania wymaga
specjalistycznej opieki terapeutyczno-
edukacyjnej. Podstawą planowania pracy
edukacyjno-terapeutycznej jest przede
wszystkim dobra znajomość każdego
dziecka.

 Wiedza o stopniu niepełnosprawności

intelektualnej, możliwościach i
potrzebach.

 Aby praca terapeutyczna przebiegała

prawidłowo i można było zaobserwować
efekty, konieczne jest nawiązanie
pozytywnego kontaktu terapeuty z
dzieckiem.

 Podstawą planowania każdej pracy

edukacyjno – terapeutycznej jest
gruntowna znajomość każdego ucznia.

 Wiedza o jego stopniu

niepełnosprawności intelektualnej,
możliwościach, ograniczeniach,
zainteresowaniach, życiu rodzinnym itp.

 Podczas programowania pracy z

osobami niepełnosprawnymi należy
uwzględnić: diagnozę rozwoju dziecka,
określić indywidualny profil rozwoju,
skonstruować indywidualny program
wspomagania rozwoju

.

 Podstawą planowania każdej pracy

edukacyjno – terapeutycznej jest
gruntowna znajomość każdego ucznia.

 Wiedza o jego stopniu

niepełnosprawności intelektualnej,
możliwościach, ograniczeniach,
zainteresowaniach, życiu rodzinnym itp.

 Podczas programowania pracy z

osobami niepełnosprawnymi należy
uwzględnić: diagnozę rozwoju dziecka,
określić indywidualny profil rozwoju,
skonstruować indywidualny program
wspomagania rozwoju

.

 Pierwszym etapem pracy z uczniem

niepełnosprawnym intelektualnie jest
diagnoza.

 Diagnoza pedagogiczna u osób z

niepełnosprawnością umysłową powinna
dotyczyć wielu aspektów jej funkcjonowania,
istotnych w procesie rozwoju.

 Prawidłowo przeprowadzona diagnoza daje

obraz dziecka, jego możliwości oraz
ograniczeń. Określa także poziom
funkcjonowania w poszczególnych sferach
rozwojowych. Pozwala wyznaczyć kierunki
pracy, uporządkować podejmowane działania.

 Powtarzana dwa razy w roku, pozwala zmierzyć

wiadomości i umiejętności, jakie dziecko
niepełnosprawne przyswoiło

.

 Pierwszą diagnozę przeprowadza się na

początku roku szkolnego, należy na nią
poświęcić około 2 miesiące. Należy pozwolić
uczniowi się zaaklimatyzować oraz nawiązać
kontakt z nauczycielem. W tym czasie
nauczyciel obserwuje dziecko, jego możliwości,
trudności, zainteresowania. Zbiera informacje
od nauczycieli, rodziców, z opinii lekarskiej,
psychologicznej.

 Na podstawie zebranych informacji i

przeprowadzonego badania, formułuje cele
pracy, wyznacza zadania do realizacji ze strefy
najbliższego rozwoju, określającego „kierunek,
metody i formy pracy z dzieckiem, dotyczące
rozwoju procesów poznawczych.

 Pierwszą diagnozę przeprowadza się na

początku roku szkolnego, należy na nią
poświęcić około 2 miesiące. Należy pozwolić
uczniowi się zaaklimatyzować oraz nawiązać
kontakt z nauczycielem. W tym czasie
nauczyciel obserwuje dziecko, jego możliwości,
trudności, zainteresowania. Zbiera informacje
od nauczycieli, rodziców, z opinii lekarskiej,
psychologicznej.

 Na podstawie zebranych informacji i

przeprowadzonego badania, formułuje cele
pracy, wyznacza zadania do realizacji ze strefy
najbliższego rozwoju, określającego „kierunek,
metody i formy pracy z dzieckiem, dotyczące
rozwoju procesów poznawczych.

 Dobra diagnoza powinna być

pozytywna oraz podkreślać mocne
strony dziecka niepełnosprawnego
intelektualnie.

 Powinna uwzględniać aktualny poziom

funkcjonowania dziecka a także,
obejmować wszystkie sfery jego
rozwoju, pozwalać na przewidywanie
dalszego rozwoju dziecka (prognoza),
oraz pozwalać na zaplanowanie pracy
z uwzględnieniem strefy najbliższego
rozwoju.

 Dobra diagnoza powinna być

pozytywna oraz podkreślać mocne
strony dziecka niepełnosprawnego
intelektualnie.

 Powinna uwzględniać aktualny poziom

funkcjonowania dziecka a także,
obejmować wszystkie sfery jego
rozwoju, pozwalać na przewidywanie
dalszego rozwoju dziecka (prognoza),
oraz pozwalać na zaplanowanie pracy
z uwzględnieniem strefy najbliższego
rozwoju.

 U

osób

z

umiarkowaną

i

znaczną

niepełnosprawnością intelektualną najbardziej
wartościową

diagnozą

jest

diagnoza

umiejętności funkcjonalnych.

 Diagnoza

umiejętności

funkcjonalnych

obejmuje aktualne umiejętności dziecka, w
zakresie

porozumiewania

się,

rozwoju

poznawczego i ruchowego.

 Pozwala określić umiejętności, które dziecko

może doskonalić, i te, które ma szanse nabyć
w najbliższym czasie. W opisie rozwoju
poszczególnych umiejętności dobrze jest
uwzględnić jakość, skuteczność i optymalne
warunki funkcjonowania.

 U

osób

z

umiarkowaną

i

znaczną

niepełnosprawnością intelektualną najbardziej
wartościową

diagnozą

jest

diagnoza

umiejętności funkcjonalnych.

 Diagnoza

umiejętności

funkcjonalnych

obejmuje aktualne umiejętności dziecka, w
zakresie

porozumiewania

się,

rozwoju

poznawczego i ruchowego.

 Pozwala określić umiejętności, które dziecko

może doskonalić, i te, które ma szanse nabyć
w najbliższym czasie. W opisie rozwoju
poszczególnych umiejętności dobrze jest
uwzględnić jakość, skuteczność i optymalne
warunki funkcjonowania.

Etap I - Badanie testowe, którego wyniki są

podstawą do przygotowania
indywidualnego programu
rewalidacyjnego i terapeutycznego, jeżeli
zaburzenia sfery poznawczej występują z
zaburzeniami emocji, motywacji i
zachowania.

Etap II - Realizacja programu przez
specjalistów i rodziców
dziecka.
Etap III - Drugie badanie testowe z

wykorzystaniem tych samych narzędzi i
porównanie wyników badań oraz
ustalenie kierunku, tempa zmian i stopnia
niedorozwoju umysłowego.

Etap IV – Dalsze badania psychologiczne i

pedagogiczne przeprowadzane
sukcesywnie i synteza uzyskiwanych
wyników.

Etap I - Badanie testowe, którego wyniki są

podstawą do przygotowania
indywidualnego programu
rewalidacyjnego i terapeutycznego, jeżeli
zaburzenia sfery poznawczej występują z
zaburzeniami emocji, motywacji i
zachowania.

Etap II - Realizacja programu przez
specjalistów i rodziców
dziecka.
Etap III - Drugie badanie testowe z

wykorzystaniem tych samych narzędzi i
porównanie wyników badań oraz
ustalenie kierunku, tempa zmian i stopnia
niedorozwoju umysłowego.

Etap IV – Dalsze badania psychologiczne i

pedagogiczne przeprowadzane
sukcesywnie i synteza uzyskiwanych
wyników.

 U

osób

z

umiarkowaną

i

znaczną

niepełnosprawnością intelektualną najbardziej
wartościową

diagnozą

jest

diagnoza

umiejętności funkcjonalnych.

 Diagnoza

umiejętności

funkcjonalnych

obejmuje aktualne umiejętności dziecka, w
zakresie

porozumiewania

się,

rozwoju

poznawczego i ruchowego.

 Pozwala określić umiejętności, które dziecko

może doskonalić, i te, które ma szanse nabyć
w najbliższym czasie. W opisie rozwoju
poszczególnych umiejętności dobrze jest
uwzględnić jakość, skuteczność i optymalne
warunki funkcjonowania.

 U

osób

z

umiarkowaną

i

znaczną

niepełnosprawnością intelektualną najbardziej
wartościową

diagnozą

jest

diagnoza

umiejętności funkcjonalnych.

 Diagnoza

umiejętności

funkcjonalnych

obejmuje aktualne umiejętności dziecka, w
zakresie

porozumiewania

się,

rozwoju

poznawczego i ruchowego.

 Pozwala określić umiejętności, które dziecko

może doskonalić, i te, które ma szanse nabyć
w najbliższym czasie. W opisie rozwoju
poszczególnych umiejętności dobrze jest
uwzględnić jakość, skuteczność i optymalne
warunki funkcjonowania.

Diagnozowanie poziomu funkcjonowania w
poszczególnych sferach rozwojowych, a także
wytyczanie kierunku pracy, dobór metod i środków
powinien odbywać się przez wspólną pracę rodziców,
pedagogów, psychologów, rehabilitantów i innych
terapeutów, którzy pracują i przebywają z uczniem.

Diagnozowanie poziomu funkcjonowania w
poszczególnych sferach rozwojowych, a także
wytyczanie kierunku pracy, dobór metod i środków
powinien odbywać się przez wspólną pracę rodziców,
pedagogów, psychologów, rehabilitantów i innych
terapeutów, którzy pracują i przebywają z uczniem.

 Proces diagnozowania osób niepełnosprawnych

intelektualnie odbywa się na czterech
płaszczyznach:

 Funkcjonowanie intelektualne i

umiejętności adaptacyjne (porozumiewanie się,
obsługiwanie siebie, życie domowe,
umiejętności społeczne, zaangażowanie w
życie społeczności, kierowanie sobą, zdrowie i
bezpieczeństwo, funkcjonowanie akademickie,
wypoczynek, praca).



Funkcjonowanie

psychologiczno

–

emocjonalne.

 Zdrowie fizyczne i etiologia upośledzenia.

 Funkcjonowanie środowiska

.

Cechy diagnozy umiejętności funkcjonalnych,

Cechy diagnozy umiejętności funkcjonalnych,

• pozytywne podejście - koncentracja na

„mocnych” stronach jednostki

• kompleksowość - każdy człowiek powinien

być traktowany jako unikatowa całość

• profilowość - wyniki poznania powinny być

przedstawione w formie graficznej, co
ułatwia porównywanie poszczególnych sfer
względem siebie

• rozwojowość - wskazywanie dynamiki

rozwojowej

• pozytywne podejście - koncentracja na

„mocnych” stronach jednostki

• kompleksowość - każdy człowiek powinien

być traktowany jako unikatowa całość

• profilowość - wyniki poznania powinny być

przedstawione w formie graficznej, co
ułatwia porównywanie poszczególnych sfer
względem siebie

• rozwojowość - wskazywanie dynamiki

rozwojowej

Cechy diagnozy umiejętności

funkcjonalnych

• ukierunkowanie na proces rehabilitacji -

wyniki diagnozy powinny stanowić
podstawę do konstruowania programu
rehabilitacji (edukacji) i być źródłem wiedzy
o metodach i technikach
wykorzystywanych do pracy z dzieckiem;

• prognostyczność - czyli przewidywanie

osiągnięć dziecka

• nieinwazyjność - poznanie powinno

przebiegać w naturalnych warunkach

• ukierunkowanie na proces rehabilitacji -

wyniki diagnozy powinny stanowić
podstawę do konstruowania programu
rehabilitacji (edukacji) i być źródłem wiedzy
o metodach i technikach
wykorzystywanych do pracy z dzieckiem;

• prognostyczność - czyli przewidywanie

osiągnięć dziecka

• nieinwazyjność - poznanie powinno

przebiegać w naturalnych warunkach

Diagnoza oprócz poznania dziecka, jego
możliwości, trudności, zainteresowań dąży
także do określenia indywidualnego profilu
rozwoju (wykres liniowy lub kołowy), dzięki
któremu będzie można dobrać odpowiednie
metody, techniki i środki pracy.

W diagnozie możemy wykorzystać takie

narzędzia jak

W diagnozie możemy wykorzystać takie

narzędzia jak

•

Ocena postępu w rozwoju społecznym PAC - 1,
PAC - 2, P-PAC . C. Gunzburga.

•

Inwentarze PAC H. C. Gunzburga służą do oceny
postępu w rozwoju społecznym jednostek z różną
niepełnosprawnością intelektualną.

•

Zadania w inwentarzu są oparte o prawidłowości
rozwojowe. Inwentarze PAC- 1 jest trudniejszy i
można zastosować w diagnostyce osób z lekką
niepełnosprawnością intelektualną. P

•

PAC - 2 stosuje się w diagnostyce osób z głębszą
niepełnosprawnością intelektualną.

•

Ocena postępu w rozwoju społecznym PAC - 1,
PAC - 2, P-PAC . C. Gunzburga.

•

Inwentarze PAC H. C. Gunzburga służą do oceny
postępu w rozwoju społecznym jednostek z różną
niepełnosprawnością intelektualną.

•

Zadania w inwentarzu są oparte o prawidłowości
rozwojowe. Inwentarze PAC- 1 jest trudniejszy i
można zastosować w diagnostyce osób z lekką
niepełnosprawnością intelektualną. P

•

PAC - 2 stosuje się w diagnostyce osób z głębszą
niepełnosprawnością intelektualną.

• Profil Psychoedukacyjny Shoplera - Służy

do badania osób autystycznych, ale także osób
z innymi zaburzeniami w rozwoju. Profil
pomaga w zaplanowaniu indywidualnego
programu pracy z osobami, szczególnie nacisk
kładzie się na komunikację werbalną i
niewerbalną. „Skala rozwoju oceniania
funkcjonowania dziecka w siedmiu sferach
rozwojowych: naśladowanie, percepcja,
motoryka mała, motoryka duża, koordynacja
wzrokowo-ruchowa, czynności poznawcze,
komunikacja i mowa czynna.

W diagnozie możemy wykorzystać takie

narzędzia jak

W diagnozie możemy wykorzystać takie

narzędzia jak

• Profil osiągnięć ucznia - opracowany przez

J. Kielina - Profil dzięki systematycznej
obserwacji i umieszczaniu wyników na
wykresie, pomaga w notowaniu nawet
najmniejszych postępów oraz zmian
rozwojowych. Dotyczy on przede wszystkim:
percepcji słuchowej, wzrokowej, motoryki
dużej i małej, rozwoju mowy oraz rozumienia
mowy, rozwoju społecznego, koordynacji
wzrokowo-ruchowej, funkcji poznawczych,
samodzielności

• Profil osiągnięć ucznia - opracowany przez

J. Kielina - Profil dzięki systematycznej
obserwacji i umieszczaniu wyników na
wykresie, pomaga w notowaniu nawet
najmniejszych postępów oraz zmian
rozwojowych. Dotyczy on przede wszystkim:
percepcji słuchowej, wzrokowej, motoryki
dużej i małej, rozwoju mowy oraz rozumienia
mowy, rozwoju społecznego, koordynacji
wzrokowo-ruchowej, funkcji poznawczych,
samodzielności