Polityka pieniężna

Wykład 14: Strategia EBC

Wybór modelu bankowości

centralnej przy tworzeniu UGW

• Model anglo-francuski:

– Cele: bank jest odpowiedzialny za wiele celów, takich jak stabilność cen,

stabilizacja koniunktury, wysokie zatrudnienie, stabilność finansowa;

– Zależność polityczna: bank zależny od władz politycznych w ustalaniu np.

celu inflacyjnego i stóp procentowych, także co do obsady stanowisk i treści
statutu;

• Model niemiecki:

– Cele: naczelnym celem jest stabilność cen. Inne cele, jeśli są, zawsze

uzależnione od realizacji celu nadrzędnego;

– Zależność polityczna: bank jest niezależny politycznie;

• Przy tworzeniu UGW wybór padł na model niemiecki (mimo że w

większości krajów dominował model anglo-francuski);

– Wpływ monetaryzmu (naturalna stopa bezrobocia, pionowa krzywa

Phillipsa, odseparowanie od „krótkowzrocznej” polityki, zasada „jeden
instrument, jeden cel”);

– Strategiczna pozycja Niemiec w negocjacjach nt. UGW

PP UE US

2

EBC, ESBC, Eurosystem

• Europejski Bank Centralny (European Central

Bank – ECB) jest instytucja unijną, powstał w
połowie 1998r, po przekształceniu
Europejskiego Instytutu Monetarnego (Art. 13
TUE);

• Eurosystem składa się z EBC i narodowych

banków centralnych krajów strefy euro;

• Europejski System Banków Centralnych

(European System of Central Banks – ESBC)
składa się z EBC i banków centralnych
wszystkich państw członkowskich UE;

PP UE US

3

Organy decyzyjne w EBC

Executive Board

Governing Council

General Council

President

Vice-President

President

Vice-President

President

Vice-President

Four other members

of the Executive

Board

Four other

members of the

Executive Board

Governors of the

euro area NCBs

Governors of

NCBs of all EU

member states

Decisions on monetary policy

Other decisions

PP UE US

4

System podejmowania decyzji w EBC

• Decyzje z zakresu polityki pieniężnej podejmowane są przez Radę

Zarządzającą (Governing Council), która składa się z Zarządu EBC
(Executive Board - 6 osób) i Rady Gubernatorów (17 szefów banków
centralnych państw strefy euro, zasada „jeden kraj, jeden głos”);

• W skład Zarządu EBC wchodzą:

– Mario Draghi, prezes (od 1.11.2011r, wcześniej Jean-Claude Trichet, FR)
– Vitor Constancio, wiceprezes (PT)
– Benoit Coere, członek (FR) (od 1.02.2012, wcześniej Lorenzo Bini Smaghi, IT)
– Joerg Asmussen, członek (DE)
– Peter Praet, członek (BE)
– Yves Mersch, członek (LU) (od 1.12.20122, wcześniej Jose Luis Paramo, ES)

• Rada Zarządzająca spotyka się co dwa tygodnie;
• Podjęte decyzje są ogłaszane i wyjaśniane przez Prezesa i członków

Zarządu na konferencjach prasowych;

• Protokoły z posiedzeń, zapisy dyskusji i przebieg głosowania nie są

ujawniane;

• Ciałem decyzyjnym w sprawach pozostałych jest Rada Generalna

(General Council - 27 szefów krajowych banków centralnych państw UE);

PP UE US

5

EBC w Traktacie: jeden cel nadrzędny i niezależność polityczna

• TFUE, Art. 127, ust. 1 (d. TWE, Art. 105, ust.1): „Głównym celem

ESBC jest utrzymanie stabilności cen. Bez uszczerbku dla celu
stabilności cen, ESBC wspiera ogólne polityki gospodarcze w Unii,
mając na względzie przyczynianie się do osiągnięcia celów Unii
ustanowionych w artykule 3 TUE (d. Art. 2 TWE); ESBC działa w
poszanowaniu zasady otwartej gospodarki rynkowej z wolną
konkurencją, sprzyjając efektywnej alokacji zasobów”, oraz zgodnie z
zasadami określonymi w artykule 119 (d. Art. 4. TWE)”;

• TFUE, Art. 139 (d. TWE, Art. 108): „W wykonywaniu uprawnień oraz

zadań i obowiązków, które zostały im powierzone niniejszym
Traktatem i Statutem ESBC, ani EBC, ani krajowy bank centralny, ani
członek któregokolwiek z ich organów decyzyjnych nie zwracają się o
instrukcje ani ich nie przyjmują od instytucji czy organów
wspólnotowych, rządów Państw Członkowskich, ani jakiegokolwiek
innego organu. Instytucje i organy wspólnotowe, jak również rządy
Państw Członkowskich zobowiązują się szanować tę zasadę i nie
dążyć do wywierania wpływu na członków organów decyzyjnych EBC
lub krajowych banków centralnych przy wykonywaniu ich zadań.”

PP UE US

6

Zadania ESBC (Art. 127.3

TFUE)

Podstawowe zadania ESBC polegają na:
— definiowaniu i urzeczywistnianiu polityki
pieniężnej Unii,
— przeprowadzaniu operacji walutowych
zgodnie z artykułem 219,
— utrzymywaniu i zarządzaniu oficjalnymi
rezerwami walutowymi Państw Członkowskich,
— popieraniu należytego funkcjonowania
systemów płatniczych.

PP UE US

7

Operacje pieniężne EBC

PROTOKÓŁ (nr 4)

W SPRAWIE STATUTU EUROPEJSKIEGO SYSTEMU BANKÓW CENTRALNYCH I

EUROPEJSKIEGO BANKU CENTRALNEGO

18.1. Aby osiągnąć cele ESBC i wykonywać swe zadania EBC i
krajowe banki centralne mogą:
— dokonywać operacji na rynkach finansowych w formie kupna i
sprzedaży bezwarunkowej (za gotówkę i na kredyt), albo z
zastrzeżeniem prawa odkupu, oraz udzielając i zaciągając pożyczki
wyrażone w wierzytelnościach i papierach zbywalnych w euro lub
innych walutach, jak również w odniesieniu do metali szlachetnych,
— dokonywać właściwie zabezpieczonych operacji kredytowych z
instytucjami kredytowymi oraz innymi uczestnikami rynku.
18.2. EBC określa ogólne zasady dokonywania przez niego lub przez
krajowe banki centralne operacji na otwartym rynku i operacji
kredytowych, w tym ogłaszania warunków, na jakich są one gotowe
dokonywać powyższe operacje.

PP UE US

8

Strategia EBC: definicja stabilności cen

• Pojęcie stabilności cen, występujące w TFUE (d. TWE),

wymagało uściślenia. EBC przyjął w 1999 r. następującą
definicję: „Stabilność cen może być definiowana jako wzrost
zharmonizowanego indeksu cen konsumpcyjnych
(Harmonized Index of Consumer Prices – HICP) na obszarze
euro w stosunku rocznym poniżej 2% (ECB Monthly Report
1999, January, s.46)”.

• Następnie ECB dodał, że ze względów praktycznych

definicja ta oznacza, że poziom inflacji w poszczególnych
krajach powinien zawierać się w przedziale od 0% do 2%.

• W maju 2004 r. ECB zmienił definicję i ogłosił, że stabilność

cen jest definiowana jako wzrost HICP „poniżej 2%, ale
blisko 2%”.

• Uzasadnieniem zmiany była konieczność wysłania jasnego

przekazu, że EBC nie dąży do inflacji bliskiej 0% ze względu
na możliwość wystąpienia wówczas szkodliwej deflacji w
sektorze dóbr.

PP UE US

9

Strategia EBC: sposób osiągania celu

• Strategia opiera się na dwóch filarach: kontrola ilości pieniądza M3 w

obiegu, i monitorowanie szerokiej gamy wskaźników określających
zachowanie się cen.

• Pierwszy filar wykorzystuje znane stwierdzenie, że „inflacja jest

zawsze i wszędzie zjawiskiem pieniężnym” (M. Friedman), czyli ilość
pieniądza w dłuższym okresie określa stopę inflacji (zob. teoria
ilościowa pieniądza). EBC wybiera taką stopę wzrostu szerokiego
agregatu pieniężnego M3, która zapewnia utrzymanie inflacji w celu,
przy określonym tempie wzrostu PKB i określonej szybkości obiegu
pieniądza. EBC ustalił stopę wzrostu M3 na 4,5% rocznie, biorąc pod
uwagę średni wzrost PKB = 2%, średnią inflację = 2%, i średni spadek
szybkości obiegu = -0,5%.

• Drugi filar pozostaje bardzo mglisty. Do wskaźników określających

zachowanie się cen EBC zalicza m.in. „płace, kursy walutowe, ceny
obligacji, stopy zyskowności, mierniki realnej aktywności, wskaźniki
polityki fiskalnej, cen i kosztów oraz satysfakcji konsumentów, a także
mierniki stanu koniunktury gospodarczej” (EBC Monthly Report 1999,
January, s.49). EBC nie podaje jednak, w jaki sposób uwzględnia te
wskaźniki, ani jaką wagę do nich przywiązuje.

PP UE US

10

Dwa filary strategii pieniężnej EBC

PP UE US

11

Podstawowy cel: utrzymanie
stabilności cen

Rada Zarządzająca

podejmuje decyzje na

podstawie ogólnej oceny

ryzyk dla stabilności cen

Analiza dynamiki

ekonomicznej i

szoków

Analiza tendencji

monetarnych

Wszystkie dostępne informacje

płynące z gospodarki

Analiza
ekonomicz
na

Analiza
pieniężna

Weryfikacja

Ocena strategii EBC: wybór celu

• W praktyce EBC koncentruje się na osiąganiu stabilności cen,

pomijając pozostałe cele zapisane w TFUE. W szczególności nie
bierze pod uwagę zmian produkcji i zatrudnienia. Powstaje dylemat:
albo zapisy ust. 1 Art. 127 TFUE są zbędne, albo EBC nie wykonuje
prawidłowo swego mandatu;

• Czy i na ile prawdziwe jest w tym kontekście stwierdzenie EBC, że

„najlepszą rzeczą dla wsparcia polityki gospodarczej, jaką może
zrobić EBC, jest utrzymywanie niskiej inflacji”?

• Pytanie: czy i kiedy EBC może, bez uszczerbku dla stabilności cen,

wspierać „ogólne polityki gospodarcze” (czyli produkcję i
zatrudnienie)?

• Jeśli wspieranie polityki gospodarczej polega na obniżaniu stóp

procentowych, to EBC może to robić tylko wtedy, gdy inflacja jest
poniżej celu. Ale w praktyce to oznacza, że obniżka stóp służy nadal
osiągnięciu celu stabilizacji cen, a nie wsparciu polityki
gospodarczej. Nie ma dobrej odpowiedzi na to pytanie.

• W pewnych sytuacjach jest jednak możliwość pogodzenia obu

celów, jeśli dąży się do stabilizacji cen i stabilizacji produkcji i
zatrudnienia (zob. nast. slajd)

PP UE US

12

Szok popytowy i szok podażowy a polityka pieniężna

AD

AD’

AS

AS’

Ceny

Produkcja

Produkcja
potencjalna

A

B

C

D

PP UE US

13

Polityka pieniężna a szoki popytowe

i podażowe

• Załóżmy, że gospodarka produkuje na poziomie

potencjalnego PKB (pkt. A)

• Szok popytowy: Przesunięcie funkcji popytu z AD do AD’

powoduje wzrost cen i wzrost produkcji ponad „potencjał”
(przejście z A do B). Skłania do EBC do podniesienia stóp
procentowych, co pozwala obniżyć ceny i stabilizować
produkcję na poziomie potencjału (powrót z B do A). Ma to
podwójny efekt stabilizujący, nie ma konfliktu celów;

• Szok podażowy: Przesunięcie funkcji podaży z AS do AS’

powoduje wzrost cen i spadek produkcji poniżej
„potencjału”. Skłania to EBC do podniesienia stóp
procentowych, co pozwala obniżyć ceny, ale także dalej
ogranicza produkcję. Cel stabilizacji cen kłóci się z celem
stabilizacji produkcji, jest konflikt celów;

PP UE US

14

Ocena strategii EBC: poziom celu inflacyjnego

• Początkowy cel „poniżej 2%” był ustalony pod wpływem poglądu M.

Friedmana, który uważał, że optymalny poziom inflacji wynosi zero, co
pozwala maksymalizować użyteczność utrzymywania pieniądza (1956 r.);

• Teza ta jest obecnie podważana z dwóch powodów:

– Szybki postęp technologiczny wpływa na zmiany technologicznych i jakościowych

cech produktów, co powoduje, że konwencjonalne mierniki inflacji zniekształcają
stopy rzeczywistej inflacji (np. jak porównać komputer z 1999r z komputerem z
2011 r?). Postęp technologiczny i poprawa jakości produktów powoduje, że
rzeczywista inflacja jest prawdopodobnie niższa niż rejestrowana (ocenia się, że o
ok. 0,5-1,5%);

– Przy zerowej inflacji występują trudności z dostosowaniem płac realnych do

szoków mikroekonomicznych – płace nominalne musiałyby spadać, co jest trudne
politycznie. Łatwiej obniżać płace realne w warunkach dodatniej inflacji poprzez
wolniejsze tempo ich wzrostu;

• Dlatego można uznać, że ustalony początkowo cel inflacyjny „poniżej

2%” był rzeczywiście za niski.

• EBC początkowo uważał, że pierwszy argument jest prawdziwy ,ale mało

istotny, a drugi argument nie jest prawdziwy. Dopiero w 2004 roku EBC
uznał, że istotnie cel „poniżej 2%” może być za niski i skorygował go na
„poniżej 2%, ale blisko 2%”;

• Wątpliwości nadal pozostają;

PP UE US

15

Definicje agregatów pieniężnych w

strefie euro

Pasywa sektora bankowego

M1

M2

M3

Gotówka w obiegu

X

X

X

Depozyty na żądanie

X

X

X

Depozyty terminowe do 2 lat

X

X

Depozyty z terminem wypowiedzenia do 3

miesięcy

X

X

Operacje repo

X

Udziały w funduszach rynku pieniężnego

X

Instrumenty dłużne z terminem do 2 lat

X

PP UE US

16

Ocena strategii EBC: filar

pieniężny

• Filar pieniężny krytykowany jest za nadmierne

uzależnienie od prognoz szybkości obiegu pieniądza
i wzrostu gospodarczego, które są bardzo zmienne;

• Funkcja popytu na pieniądz ulega zmianom,

zwłaszcza w miarę rozwoju nowych instrumentów
finansowych i umacniania się reputacji euro;

• Co więcej, EBC nigdy nie utrzymał tempa wzrostu

M3 na poziomie 4,5%, średnie tempo wzrostu w
1999-2008 było ponad 10% rocznie, co odbiera
wiarygodność filarowi pieniężnemu jako przesłance
polityki pieniężnej (M3 to jedna z pozostałości po
polityce Bundesbanku);

PP UE US

17

Klucz subskrypcji kapitału EBC

(Art. 29 Statutu EBC)

1. Klucz subskrypcji kapitału EBC, określony po raz pierwszy w 1998 roku, gdy
ustanowiono ESBC, ustala się poprzez przypisanie każdemu krajowemu bankowi
centralnemu wagi w tym kluczu, która jest równa sumie:
— 50 % udziału danego Państwa Członkowskiego w ludności Unii w
przedostatnim roku poprzedzającym ustanowienie ESBC,
— 50 % udziału danego Państwa Członkowskiego w produkcie wewnętrznym
brutto Unii w cenach rynkowych, stwierdzonego w trakcie pięciu lat
poprzedzających przedostatni rok przed ustanowieniem ESBC.
(Wartości procentowe zaokrągla się w górę lub w dół do najbliższej
wielokrotności 0,0001 %).
2 Dane statystyczne konieczne do stosowania niniejszego artykułu są
sporządzane przez Komisję zgodnie z zasadami przyjętymi przez Radę
stosownie do procedury przewidzianej w artykule 41.
3. Ważenia przyznane krajowym bankom centralnym są dostosowywane co pięć
lat po ustanowieniu ESBC, analogicznie do przepisów artykułu 29.1.
Dostosowany klucz wywiera skutek pierwszego dnia następnego roku.
4. Rada Prezesów podejmie wszelkie inne środki konieczne do zastosowania
niniejszego artykułu.

Dariusz K. Rosati

18

Prawo głosowania (Art. 10.2 Statutu EBC)

10.2. Każdy członek Rady Prezesów ma jeden głos. Od dnia, w którym liczba członków Rady Prezesów przekroczy
21, każdy członek Zarządu będzie miał jeden głos, a liczba prezesów z prawem do głosowania wynosić będzie 15.
Te prawa do głosowania zostają przydzielone, a ich rotacja odbywa się następująco:
— od dnia, w którym liczba członków Rady Prezesów przekroczy 15, do chwili gdy osiągnie 22, prezesi zostają
przydzieleni do dwóch grup, zgodnie z uszeregowaniem wielkości udziału Państwa Członkowskiego danego KBC w
całkowitym produkcie krajowym brutto w cenach rynkowych oraz w łącznym zagregowanym bilansie pieniężnych
instytucji finansowych Państw Członkowskich, których walutą jest euro. Udziały w całkowitym produkcie krajowym
brutto w cenach rynkowych oraz w łącznym zagregowanym bilansie pieniężnych instytucji finansowych zostają
przydzielone odpowiednio w wagach 5/6 i 1/6. Pierwsza grupa złożona jest z pięciu prezesów, a druga z
pozostałych prezesów. Częstotliwość praw do głosowania prezesów przydzielonych do pierwszej grupy nie będzie
niższa od częstotliwości praw do głosowania prezesów z grupy drugiej. Z zastrzeżeniem poprzedniego zdania,
pierwszej grupie zostają przydzielone cztery prawa do głosowania, a drugiej grupie jedenaście praw do głosowania,
— od dnia, w którym liczba prezesów osiągnie 22 prezesi zostaną przydzieleni do trzech grup zgodnie z
uszeregowaniem na podstawie powyższych kryteriów. Pierwsza grupa złożona jest z pięciu prezesów i zostaną jej
przydzielone cztery prawa do głosowania. Druga grupa złożona jest z połowy łącznej liczby prezesów, w przypadku
jakiegokolwiek ułamka zaokrąglonego do najbliższej liczby całkowitej, i zostanie jej przydzielone osiem praw do
głosowania. Trzecia grupa złożona jest z pozostałych prezesów i zostaną jej przydzielone trzy prawa do głosowania,
— prezesi w każdej grupie mają swoje prawa do głosowania w równych okresach czasu,
— do obliczania udziałów w całkowitym produkcie krajowym brutto w cenach rynkowych stosuje się art. 29.2.
Łączny zagregowany bilans pieniężnych instytucji finansowych obliczany jest zgodnie z ramami statystycznymi
stosowanymi w Unii w momencie obliczania,
— w każdym przypadku gdy całkowity produkt krajowy brutto w cenach rynkowych jest dostosowywany zgodnie z
art. 29.3, lub w każdym przypadku gdy zwiększa się liczba prezesów, wielkość lub struktura grup jest
dostosowywana zgodnie z powyższymi zasadami,
— Rada Prezesów, stanowiąca większością dwóch trzecich głosów wszystkich jej członków, mających lub nie prawo
do głosowania, przyjmuje wszelkie środki niezbędne do wykonania powyższych zasad oraz może podjąć decyzję o
opóźnieniu rozpoczęcia systemu rotacji do dnia, w którym liczba prezesów przekroczy 18.

Dariusz K. Rosati

19