SAMOREGULACJA

ŚWIADOMA I NIEŚWIADOMA

(CZĘŚCIOWO NA PODSTAWIE:
Fitzsimons i Bargh, 2004)

Klasyczne definicje

samoregulacji

●

Zdolność do kontrolowania i determinowania

własnego zachowania świadomie i

intencjonalnie

–

konieczna świadomość rozbieżności pomiędzy
bieżącymi stanami własnej osoby a stanami
wymaganymi i pożądanymi; petle sprzężeń
zwrotnych (Carver i Scheier, 1981)

–

Konieczny świadomy i intencjonalny zamiar
kontroli zachowania tak aby pokonać wpływy
otoczenia (Metcalfe i Mischel, 1999)

–

model procesów samokontroli (Kofta, 1979)

Samokontrola według Kofty

●

SAMOKONTROLA – proces kontroli podmiotowej, wymagającej

uświadomienia sobie rozbieżności pomiędzy zaistniałą sytuacją a

standardem oraz woli zmiany. Jest to zatem proces świadomy i

wolicjonalny.

Warunkiem sprawowania tak rozumianej kontroli nad

emocjami jest uświadomienie sobie, zarejestrowanie bodźców emocjonalnych

oraz związku pomiędzy klasą oddziałujących na człowieka bodźców a

wywołanymi przez nie reakcjami i bardziej odległymi następstwami.

●

Schemat przebiegu procesów samokontroli zawiera następujące fazy:

(1) rejestrowanie w świadomości rzeczywistego lub antycypowanego

„stanu rzeczy” poddawanego regulacji (np. własnej emocji) oraz
jego przyczyn i następstw,

(2) zestawianie informacji o tym „stanie rzeczy” z posiadanymi

standardami,

(3) pojawienie się emocji kontrolujących,

(4) zdecydowanie o podjęciu czynności samokontroli,

(5) dokonanie wyboru odpowiedniego programu działania dla

realizacji owych czynności,

(6) realizowanie czynności samokontroli,

(7) porównanie uzyskanych efektów tych czynności ze standardami i

zakończenie czynności w przypadku stwierdzenia ich zgodności.

Klasyczne definicje

samoregulacji

●

Dochodzenie do celu, siła woli ale także kierowanie

własnym zachowaniem tak aby uzyskać stan pożądany

●

Na samoregulację składają się np.:

–

Umiejętność wykorzystywania szans

–

Zdolność ignorowania przeszkód

–

Elastyczność działania w reakcji na sytuację

–

Przezwyciężanie przeszkód

–

Zarządzanie konfliktem między celami

●

Jednak znaczaca część danych sugeruje, że procesy
świadome nie są konieczne ani typowe dla efektywnej
samoregulacji....

●

Wydaje się, że samoregulacja może być procesem
aktywnym, złożonym, dynamicznymi i zarazem
automatycznym...

Model samoregulacji oparty o

samomotywację (auto-motive)

(Bargh i Golwitzer, 1994)

●

Realizacja celu (od ustanowienia do wykonania) może

zachodzić poza świadomym sterowaniem.

●

Model

1. cele są reprezentacjami poznawczymi (strukturami

wiedzy zawierającymi informacje)

2. reprezentacje mogą ulegać automatycznej

aktywizacji, np. poprzez spostrzeganie cech
fizycznych

3. reprezentacje zaktywizowane wpływają na

funkcjonowanie

4. nieświadomie zaktywizowane cele umożliwiają

kontrolę myśli, emocji i działań bez potrzeby
świadomego sterowania wyborami.

Badania: automatyczna regulacja

procesów poznawczych

●

Wpływ automatycznie zaktywizowanych celów na

organizację materiału w pamięci i

przypominanie

(Chartrand i Bargh, 1996)

●

Wpływ automatycznie zaktywizowanych celów na
procesy poznania społecznego

(Hastia i Kumar,

1979)

●

Wpływ nieświadomie zaktywizowanych strategii
pamięciowych na selektywne zapominanie lub
pamiętanie

(Mitchell, Macrae i współ, 2002)

●

Wpływ automatycznie zaktywizowanych celów na
uwagę selektywną

(Moskowitz, 2002)

●

Wpływ automatycznie zaktywizowanych celów na
pamięć operacyjną/roboczą

(Hassin, w druku)

Badania: automatyczna regulacja

emocji

●

Według Grossa (1998) regulacja emocji to zespół

procesów, których funkcją jest sprawowanie kontroli

nad tym, jakie mamy emocje, kiedy i jak ich

doświadczamy i wykazujemy; zazwyczaj wiązana ze

świadomością, choć:

●

Dowody na to, że kontrola emocji może zautomatyzować
się z upływem czasu

(Gross, 1999; Jarymowicz i Kobylińska,

2005; Meyer i Salovey, 1995)

●

Automatyczny przebieg regulacji samooceny czy
poczucia własnej wartości (emocji w stosunku do
własnej osoby)

(Baumeister, 1998)

●

Nieświadome strategie wpływu na poczucie własnej
wartości (np. Samoutrudnianie, defensywny pesymism)

(Doliński, 1993)

●

Wpływ aktywizacji refleksyjnego systemu
wartościowania na ograniczanie regulacji afektywnej

(Jarymowicz i Kobylińska, 2005)

Badania: automatyczna regulacja

zachowania

●

Wpływ zaktywizowanych automatycznie

celów na kierowanie zachowaniami

społecznymi

(Bargh i współ, 2001)

–

Cel: osiągnięcia

–

Cel: kooperacja

●

Wpływ automatycznie zaktywizowanych
norm na zachowania z nimi zgodne

(Aarts i Dijsterhuis, 2003)

Nieświadoma samoregulacja w życiu

codziennym

●

Cechy realnego świata, realnych sytuacji mogą być

podpowiedziami gdy są kojarzone z jakimś znaczeniem

społecznym i psychologicznym (jak w badaniach z

normami).

●

Cele torowane przez charakter otoczenia społecznego

–

władza i seks

–

tolerancja

●

Inni ludzie jako “wyzwalacze” nieświadomej
samoregulacji – cele torowane przez samą obceność
innych:

–

znaczący INNY (myślenie o nim lub jego obecność) może
aktywizowac cele, które jednostka zazwyczaj realizuje
razem z nim

–

Znaczący INNY może aktywizowac cele dotyczące tego,
co uważa za ważne w stosunku do danej osoby
(upośrednione przez bliskość i ważność relacji)

Źródła nieświadomej

samoregulacji

●

Powtarzajace się współwystepowanie danego procesu

samoregulacji z okreslonymi

“podpowiedziami”/wskazówkami sytuacyjnymi (zgodnie

z modelem automatyzowanie się procesów

poznawczych, Shiffrin i Schneider, 1977)

●

Chroniczna dostępność intencji

●

Implementacyjny stan umysłu (implementation
intentions)

●

Normy sytuacyjne

(Aarts i Dijksterhius, 2003)

–

biblioteka

–

restauracja

–

świat biznesu (rywalizacja)

–

konformizm

Potencjalne warunki

ograniczające nieświadomą
aktywizację celów:

–

aby doszło do automatycznej aktywizacji
konieczne jest:

●

wcześniejsze istnienie potrzeby (“picie”;
“jedzenie a TAT”)

●

realizowanie celu w przeszłości

Porównanie samoregulacji

świadomej i nieświadomej:

–

świadoma:

●

ignorowanie dystrakcji w realizacji celu

●

elastyczne dostosowywanie działania do
sytuacji

●

powrót o realizacji celu po przerwaniu

●

zarządzanie konfliktem

–

nieświadoma:

●

ignorowanie dystrakcji w realizacji celu

●

wzrost siły dążenia do celu w sytuacji gdy
przerwa powodująca niemożność realizacji

Konsekwencje automatycznej
samoregulacji dla JA

●

aktywizacja potrzeby osiągnięć a nastrój
po wykonaniu zadania łatwego versus
trudnego

(Chartrand 2003)