PODSTAWY PRAWA i ekonomii

POJĘCIE, GAŁĘZIE I ŹRÓDŁA PRAWA W

POLSCE

Organizacja zajęć



Konsultacje – środa, godz. 11:00, s. 509

ul. Noakowskiego 10



E-mail:

[e-mail]

POJĘCIE PRAWA



Prawo to termin wieloznaczny, różny sens pojęcia

zależnie od dziedziny w której jest używane.



Prawo to zespół norm (reguł postępowania)

ustalonych lub uznanych przez państwo i

zabezpieczonych przymusem państwowym.



Prawo to też wynik prawotwórczej działalności

organów państwowych.



Prawo to system norm reglamentujących

postępowania ludzie nie jedyny (moralność, religia)
ale sformalizowany i dysponujący przymusem !

Systemy prawa



Prawo stanowione- to jednostronny i władczy akt

decyzyjny podjęty przez organ państwa, a z jego
upoważnieniem, np. przez samorząd powstaje akt
prawodawczy, który składa się z przepisów prawa,
które kierowane są do podmiotów prawa i zawierają
określone sposoby zachowania się.



Adresaci są w przepisach określani ogólnie, np.

przedsiębiorcy, osoby fizyczne, przedsiębiorcy prawa
handlowego, a także ogólnie określane są sposoby
zachowania się. Konsekwencją w prawie stanowionym
jest hierarchia źródeł prawa. Akty prawne są
zróżnicowane pod względem ich mocy prawnej, np.
Konstytucja, która ma najwyższą moc prawną, a
zasady wyrażone w Konstytucji są konkretyzowane w
ustawach i aktach wykonawczych, np. w
rozporządzeniach.
 

Prawo precedensowe –
występuje w Wielkiej Brytanii
i Stanach Zjednoczonych.
Polega to na tym, że prawo nie tylko jest tworzone
w formie prawa stanowionego, ale w formie
precedensu prawotwórczego.

Precedens prawotwórczy ma charakter konkretny
i polega na tym, że sąd podejmuje konkretną
indywidualną decyzję w określonej sprawie,
chociaż w obowiązujących przepisach
prawa stanowionego nie ma podstaw do jej wydania
lub też podstawy te są niedostatecznie określone.
Sąd formułuje zasadę rozstrzygnięcia
i ta zasada powinna być w przyszłości podstawą
rozstrzygania spraw podobnych.

GAŁĘZIE PRAWA

1.

Prawo konstytucyjne (reguluje ustrój

państwa, prawa i obowiązki obywateli oraz

strukturę naczelnych organy państwa)

podstawowy akt Konstytucja.

2.

Administracyjne (reguluje strukturę organów

administracji publicznej ,stosunki obywatel-

urząd państwowy, jego cechą jest

nierównorzędność podmiotów), wiele ustaw np.

o samorządzie terytorialnym, policji.

3.

Finansowe (reguluje gospodarkę finansową

państwa w tym budżet i podatki) np. ustawy o

podatku dochodowym.

GAŁĘZIE PRAWA

1.

Cywilne (jego cechą jest równorzędność podmiotów,

reguluje stosunki majątkowe podmiotów prawa np.

umowy, spadki) kodeks cywilny.

2.

Rodzinne( reguluje instytucję małżeństwa, opieki,

kuratela, oraz pochodzenie dzieci) kodeks rodzinny i

opiekuńczy.

3.

Pracy (reguluje prawa i obowiązki pracodawców i

pracowników) kodeks pracy.

4.

Karne (ustala czyny zabronione i kary za nie) kodeks

karny.

5.

Handlowe/gospodarcze (organizacja i prowadzenie

działalności gospodarczej, spółki) kodeks spółek

handlowych.

6.

Konsumenckie -

POJĘCIE NORMY PRAWNEJ



To elementarna cząstka prawa.



Reguła zachowania.



To wypowiedź językowa zawierająca

zasadę powinnego zachowania, w pełni
rozwinięta zawiera hipotezę, dyspozycję i
sankcję.

BUDOWA NORMY PRAWNEJ



KONCEPCJA TRÓJCZŁONOWA.



HIPOTEZA-określa warunki w jakich adresatowi

coś czynić jest nakazane, zakazane,

dozwolone.



DYSPOZYCJA-określa rodzaj zachowania

nakazanego, zakazanego,

dozwolonego( najważniejsza część).



SANKCJA-określa rodzaj dolegliwości (ujemnych

konsekwencji) za naruszenie dyspozycji (nie

tylko kara w prawie karnym !).

PRZEPIS PRAWNY



Jest to najmniejsza jednostka redakcyjna

aktu normatywnego.



Każdy akt normatywny składa się z

przepisów (artykuły, paragrafy, punkty).



Każda norma jest przepisem lecz nie

każdy przepis jest normą !!!



Normy wyrażają treść

obowiązującego prawa zaś przepisy

są tylko formą wyrażania tej treści.

Różnica między normą prawną a
przepisem



Norma prawna jest to reguła, zasada

postępowania, podstawowa cząstka
prawa. Normy prawne mogą być
imperatywne czyli bezwzględnie
obowiązujące, a każde odstępstwo od
nakazanego sposobu postępowania jest
naruszeniem prawa. Normy mogą być
też dyspozytywne; dają one możliwość
wejścia w określone postępowanie,
pozostawiają stroną swobodę w
układaniu stosunków umownych.



Przepis prawa jest to postać

redakcyjna normy prawnej. Przepis
prawa stanowi samodzielną całość
redakcyjną fragmentu aktu prawnego. W
przepisach prawnych zakodowane są
normy prawne. Dany przepis prawa nie
musi zawierać całej normy, lecz jej
elementy. Dopiero zespół przepisów
pozwala na odkodowanie normy.
Przepisem prawa jest: artykuł, paragraf,
ustęp, punkt, litera.

ŹRÓDŁA PRAWA W RP

Źródłami powszechnie obowiązującego prawa

Rzeczypospolitej Polskiej są:



Konstytucja,



ustawy,



ratyfikowane umowy międzynarodowe



rozporządzenia.

TWORZĄ hierachiczny system- niższego szczebla nie

mogą zawierać przepisów sprzecznych z wyższym !

Organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy

administracji rządowej, na podstawie i w granicach upoważnień

zawartych w ustawie, ustanawiają akty prawa miejscowego

obowiązujące na obszarze działania tych organów

KONSTYTUCJA

Konstytucja jest najwyższym prawem
Rzeczypospolitej Polskiej. Przepisy Konstytucji
stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja
stanowi inaczej(art.8).

Określa zakres podstawowych praw i wolności
człowieka oraz zasady organizacji i
funkcjonowania władzy publicznej.

Obecnie z 2 kwietnia 1997.Uchwala
Zgromadzenie Narodowe.

UMOWY MIĘDZYNARODOWE



Umowy zawiera RM a ratyfikuje Prezydent.



Umowa międzynarodowa ratyfikowana za

uprzednią zgodą Sejmu (np. sojusze wojskowe

polityczne, obciążenia finansowe) ma

pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej

nie da się pogodzić z umową.

.

Rozporządzenie



Rozporządzenia są wydawane przez

organy wskazane w Konstytucji (np. RM,
ministrowie), na podstawie
szczegółowego upoważnienia zawartego
w ustawie i w celu jej wykonania

OGŁASZANIE PRAWA



Warunkiem wejścia w życie ustaw, ratyfikowanych

umów międzynarodowych, rozporządzeń oraz aktów

prawa miejscowego jest ich ogłoszenie.



Podstawowymi organami publikacyjnymi są Dziennik

Ustaw RP, Monitor Polski i wojewódzkie dzienniki

urzędowe.



W Dzienniku Ustaw ogłasza się: Konstytucję, ustawy,

rozporządzenia, ratyfikowane umowy międzynarodowe.



Akty normatywne ogłaszane w dziennikach

urzędowych wchodzą w życie po upływie czternastu

dni od dnia ich ogłoszenia, chyba, że dany akt

normatywny określi inny termin.

CZŁONKOWSTWO W UE



Prawo europejskie w znaczeniu prawa Unii Europejskiej wyodrębniania

dwa podstawowe rodzaje źródeł prawa tj. pierwotne i pochodne(wtórne).



Prawo pierwotne obejmuje przede wszystkim Traktaty wraz z ich

protokołami i załącznikami.



Pochodne prawo europejskie obejmuje akty normatywne organów

wspólnotowych wydane na podstawie upoważnień wynikających z

Traktatów.



Do podstawowych form prawa wtórnego należą wymienione w

art. 249 TWE rozporządzenie, dyrektywa i decyzja.



Za jedno ze źródeł prawa europejskiego uznaje się też tzw.

ogólne zasady prawa np. zasadę prymatu (żaden przepis prawa

wewnętrznego nie ma pierwszeństwa przed prawem wspólnotowym) ,

bezpośredniości.



Po akcesji 1 maja 2004 do Unii Europejskiej elementem systemu

źródeł prawa powszechnie obowiązującego w Polsce jest także

prawo europejskie !

ROZPORZĄDZENie



Rozporządzenie stanowi instrument ujednolicania

prawa w danej dziedzinie na obszarze całej UE.



Rozporządzenia mają zastosowanie ogólne i

obowiązują we wszystkich swoich częściach oraz

stosuje się je bezpośrednio w każdym państwie

członkowskim (tj. bez wprowadzania do systemu

krajowego).

Dyrektywa



Głównym celem dyrektyw nie jest

unifikacja prawa, ale zbliżenie
(harmonizacja) legislacji.



Dyrektywy są wiążące pod względem

zamierzonego celu dla każdego państwa
członkowskiego, do którego są
skierowane. Pozostawiają jednak
władzom krajowym wybór formy i metod
włączenia do systemu prawa krajowego.



Dyrektywy należy w określonym w nich

terminie wprowadzić do prawa
krajowego(implementować) np.
uchwalając ustawę.

PROCES LEGISLACYJNY



Inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom,

Senatowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej i

Radzie Ministrów oraz grupie co najmniej 100

tys. obywateli.



Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech

czytaniach.



Sejm uchwala ustawy zwykłą większością

głosów w obecności co najmniej połowy

ustawowej liczby posłów, chyba że Konstytucja

przewiduje inną większość.

PROCES LEGISLACYJNY



Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy

może ją przyjąć bez zmian, uchwalić poprawki albo

uchwalić odrzucenie jej w całości.



Prezydent podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia

przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku

Ustaw.



Przed podpisaniem ustawy Prezydent może wystąpić

do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie

zgodności ustawy z Konstytucją. Jeżeli Prezydent

Rzeczypospolitej nie wystąpił z wnioskiem do TK ,

może z umotywowanym wnioskiem przekazać ustawę

Sejmowi do ponownego rozpatrzenia.



Dziękuję za uwagę