Polityka fiskalna i
monetarna w modelu IS-
LM
Polityka fiskalna i
monetarna w modelu IS-
LM
Podstawowe założenia modelu:
•
Model IS – LM jest modelem dwusektorowym
(dwurynkowym) gospodarki, który posiada
jednoznaczne rozwiązanie ze względu na stopę
procentową (R) i dochód (Y).
•
W modelu tym rozpatruje się zależności między
dochodem (Y) (zmienna z rynku towarowego) a stopą
procentową (R) (zmienna z rynku pieniężnego).
•
W modelu IS – LM uwzględnia się jedynie popytowy
efekt nakładów inwestycyjnych, pomijana jest zaś
strona podażowa.
•
Model IS – LM jest rozpatrywany jedynie w
kategoriach nominalnych przy stałym poziomie cen.
• Czynnikami wpływającymi w modelu na
wzrost produktu Y są:
wydatki autonomiczne (inwestycje, poziom
wydatków rządowych),
przeciętna rynkowa stopa procentowa
• Czynniki wpływające w modelu na
wzrost produktu Y można podzielić
również na :
Czynniki kształtowane przez politykę fiskalną
(np. wydatki rządowe).
Czynniki kształtowane przez politykę
monetarną (stopa procentowa, podaż
pieniądza)
Krzywa IS determinowana jest
przez:
• Mnożnik wydatków inwestycyjnych,
• Wrażliwość inwestycji na zmianę stopy
procentowej, przy czym:
Im większa wrażliwość inwestycji na
zmianę stopy procentowej, tym krzywa IS
jest bardziej płaska.
Im mniejsza wrażliwość inwestycji na
zmiany stopy procentowej, to krzywa IS
jest bardziej stroma.
• Sumę składników popytu autonomicznego
Krzywa IS oznacza takie kombinacje
pomiędzy dochodem Y a stopą procentową
R, które równoważą rynek towarowy.
• Nachylenie krzywej IS może być
determinowane przez:
Krańcową skłonność do konsumpcji,
Wysokość stopy podatkowej.
• Na przesuwanie krzywej IS może
wpływać:
Zmiana autonomicznych wydatków np.
wydatków rządowych będących
instrumentem polityki fiskalnej
Krzywa LM
• Krzywa ta oznacza wszystkie
kombinację pomiędzy stopą
procentową a dochodem, które to
kombinację równoważą rynek
pieniężny.
• Krzywa LM oznacza również
równowagę na rynku pieniężnym, czyli
wtedy, gdy popyt na pieniądz zrównuje
się z podażą pieniądza.
• Schemat tworzenia tej krzywej
przedstawia rys. 1 .3.
• Na nachylenie krzywej LM wpływ ma
wrażliwość popytu na pieniądz na
zmianę dochodu:
Jeżeli popyt na pieniądz jest mało
wrażliwy na zmianę dochodu to krzywa
LM jest bardziej płaska.
Jeżeli popyt na pieniądz je bardzo
wrażliwy na zmianę dochodu to krzywa
LM jest bardziej stroma.
• Natomiast na przesuwanie krzywej LM
wpływa zmiana podaży pieniądza będąca
instrumentem polityki monetarnej.
Model IS-LM
• Skoro zarówno IS jak i LM obrazują
różne kombinacje dochodu Y i stopy
procentowej R to można zestawić je
na jednym rysunku.
• Ponadto skoro krzywe IS (LM)
przesuwają się pod wpływem
instrumentów polityki fiskalnej
(monetarnej) to model ten obrazuje
również skutki różnych kombinacji
polityk: fiskalnej i monetarnej.
• Ekspansywna polityka fiskalna związana z
przesuwaniem w górę (prawo) krzywej IS
prowadzi (przy braku reakcji ze strony
polityki monetarnej) do wzrostu dochodu Y
w punkcie równowagi ale wzrasta również
stopa procentowa R (rys. 1.6).
• Ekspansywna polityka monetarna
związana z przesuwaniem w dół (prawo)
krzywej LM prowadzi (przy braku reakcji ze
strony polityki fiskalnej) do wzrostu
dochodu Y w punkcie równowagi ale spada
stopa procentowa (rys. 1.7).
• Z modelu IS-LM wynika, iż najlepszą
kombinacją jest prowadzenie
jednocześnie ekspansywnej polityki
fiskalnej i monetarnej. Wówczas:
Wzrasta dochód w punkcie
równowagi (czyli mamy
krótkookresowy wzrost wielkości
PKB).
Stopa procentowa wykazuje się
względną stabilnością.
Efekty takiej kombinacji przedstawia
rys. 1.8.
Najlepszy efekt w modelu IS-LM
będący skutkiem ekspansywnych
polityk fiskalnej i monetarnej wynika
przede wszystkim z tego, że polityka
monetarna działa amortyzująco na
stopę procentową, której wzrost
wywołało przesunięcie krzywej IS.
Taką politykę monetarną nazywa się
często polityką monetarną
amortyzującą stopę procentową.
Efekt wypychania inwestycji
prywatnych przez wydatki rządowe
Efekt ten powstaje, gdy ekspansji fiskalnej
nie towarzyszy wzrost podaży pieniądza (brak
amortyzującej polityki monetarnej) wówczas,
co prawda rośnie dochód Y ale również
wzrasta stopa procentowa R.
Wzrost stopy procentowej na rynku wynika z
faktu, że rząd rywalizuje o pieniądz na rynku
oraz wpływa to na ograniczenie inwestycji
prywatnych, gdyż inwestycje są przecież
odwrotną funkcją stopy procentowej.
Rywalizacja o pieniądz na rynku między rządem
a podmiotami prywatnymi, w warunkach
deficytu budżetowego, jest częstym zjawiskiem
w krajach rozwijających się a zwłaszcza kiedy
rząd prowadzi ekspansywną politykę fiskalną.
W takim przypadku rząd najczęściej emituje
obligacje w celu pokrycia zwiększonych
wydatków rządowych. Problem polega na tym,
że aby sprzedać obligacje rządowe trzeba
zaproponować oprocentowanie wyższe od
średniego oprocentowania rynkowego, a więc
prowadzi to do wzrostu stopy procentowej na
rynku. A to prowadzi do efektu wypychania
inwestycji prywatnych przez wydatki rządowe.
• Na efekt wypychania inwestycji może
mieć wpływ:
Nachylenie krzywej LM.
Nachylenie krzywej IS.
Nachylenie zarówno krzywej IS jak i
LM przy stosowaniu jednocześnie
ekspansji fiskalnej i amortyzującej
polityki monetarnej.
Powyższe założenia przedstawione są
na rysunkach 1.14 – 1.19.
Podsumowanie modelu:
• Model ten jest modelem krótkookresowym
obejmującym jedynie możliwości obserwacji
efektów stabilizacyjnych polityk monetarnej i
fiskalnej, niż długookresowych efektów
stymulacyjnych.
• Model ten jest modelem opartym o analizę
popytowej strony gospodarki, przy założeniu,
że istnieją niewykorzystane moce produkcyjne
w gospodarce. A zatem strona podażowa
może się dostosować popytowej w
gospodarce.
• Założenie, że w gospodarce
występują niewykorzystane moce
produkcyjne prowadzi do wniosku, że
dostosowania rynku towarowego
mają charakter ilościowy a nie
cenowy.
• Na przykładzie tego modelu można w
prosty sposób zaobserwować
wzajemne interakcje pomiędzy
polityką monetarną i fiskalną oraz
ich wpływ na wielkość produkcji i
stopy procentowej w gospodarce.
• Najlepsze efekty dla
krótkookresowego przyrostu
produkcji i względnej stabilności
stopy procentowej w modelu osiąga
się przy ekspansywnym nastawieniu
polityki fiskalnej i występowaniu
amortyzującej (również
ekspansywnej) polityki monetarnej.
• Pojawia się zatem problem
koordynacji polityk monetarnej i
fiskalnej. Problem ten jest znacznie
bardziej zarysowany gdy mamy do
czynienia z niezależnością banku
centralnego od rządu.
• Ponadto oprócz niezależności banku
centralnego od rządu czyli problemu
odrębności i niezależności decyzyjnej
pojawia się problem różnych
priorytetów polityki monetarnej i
fiskalnej.
• Priorytetem polityki monetarnej jest
dbanie o stabilny poziom cen,
natomiast priorytetem polityki
fiskalnej jest stabilizowanie i
pobudzanie gospodarki do wzrostu
gospodarczego.
• A zatem mimo, iż najlepsze efekty
dają ekspansywne kombinacje
polityki monetarnej i fiskalnej, to w
praktyce trudno do takiej sytuacji
doprowadzić co wynika z:
Odrębność banku centralnego od
rządu,
Różnych priorytetów tych polityki,
Kryteriów stabilizacyjnych z
Maastricht (szczególnie w przypadku
polityki fiskalnej).
Oraz wad np. aktywnej polityki
fiskalnej (kwestia opóźnień).