Chorobotwórcze działanie

promieniowania

jonizującego.

Etiopatogeneza choroby

popromiennej. Skutki

stochastyczne

promieniowania

jonizującego.

Formy choroby



Ostra – występuje po jednorazowym
lub kilkakrotnym napromieniowaniu
ciała lub jego części większymi
dawkami w krótkim czasie



Przewlekła – rozwija się po
długotrwałym lub wielokrotnym
napromieniowaniu organizmu
niedużymi dawkami małej mocy

Stopnie ostrej choroby
popromiennej

1)

Lekki – występuje po
jednokrotnym
napromieniowaniu dawka 39-
52 mCkg

-1

2)

Średni – 52-103 mCkg

-1

3)

Ciężki – 103 – 155 mCkg

-1

4)

Bardzo ciężki – powyżej 155
mCkg

-1

1. Lekki stopień choroby
popromiennej



Choroba trwa 4-5 tyg.



Na ogół bez wyraźnych objawów
klinicznych



Występują tylko zmiany w obrazie krwi

2. Średni stopień choroby
popromiennej



Nie obserwuje się reakcji pierwotnej



Okres utajenia co najmniej 10 dni



Temperatura nieznacznie wzrasta



Czasem biegunki z domieszką krwi



Błony śluzowe bledną i w nich niekiedy
obserwuje się krwawe wylewy



Na skórze pojawiają się wybroczyny i
maja charakter prosówkowaty



8-10 tygodni

3. Ciężki stopień choroby
popromiennej



2-dniowa reakcja pierwotna



7 dni utajenia



Pełny rozwój choroby



Zdrowienie i nawroty choroby- trwa
szereg miesięcy

4. Bardzo ciężki stopień
choroby popromiennej



Po bardzo wysokich dawkach
promieniowania



Przebiega szybko z oznakami porażenia
OUN



3-dniowy okres utajenia



Gwałtowne wymioty i biegunka



Po 3-5 dniach śmierć wśród objawów
niewydolności krążenia

Ze względu na charakterystyczne,

dominujące objawy można
wyróżnić postacie/zespoły choroby
popromiennej:



Zespół szpikowy (postać
hematologiczna)



Zespół skórny



Zespół jelitowy



Zespół mózgowy



Postać enzymatyczna

Postać zależy również od pochłoniętej

dawki

Okresy choroby
popromiennej

1.

Reakcji początkowej

2.

Utajenia choroby

3.

Pełnego rozwoju choroby

4.

Zejścia choroby

Reakcja początkowa

o

Od kilku godzin do 1-2 dni

o

Objawy:



Osowiałość



Brak apetytu



Polidypsja



Wzrost temperatury



Zwężone źrenice



Przekrwienie spojówek i błon śluzowych



U psów i świń mogą występować wymioty i
biegunka



Po dużych dawkach promieniowania drżenie
kończyn lub nawet drżenie całego ciała



Zmiany w przemianie materii

Okres utajenia choroby



Prawie zupełny zanik objawów choroby



Trwa od kilku do kilkunastu tygodni



Temperatura w normie lub nieznacznie
obniżona



Zmiany w rożnych narządach i
układach, przede wszystkim w
krwiotwórczym – zmiejszenie ilości
krwinek białych i czerwonych



Upośledzone czynności wydzielnicze
nerek

Okres pełnego rozwoju
choroby

•

Może wystąpić nagle

•

Objawy:

–

Zwierzęta leżą

–

Słabo reagują na bodźce zewnętrzne

–

Całkowicie rezygnują z pokarmu

–

Skóra traci elastyczność, staje się sucha, łuszczy się oraz
znacznie nasila się wypadanie sierści

–

Zaburzenia w przewodzie pokarmowym

–

U krów zahamowanie laktacji

–

Wzrasta temperatura

–

Na skórze i błonie śluzowej pojawiają się wybroczyny i wylewy
krwawe - rozwój zespołu krwotocznego

–

Istotne zmiany morfologiczne składu krwi

•

Śmierć może nastąpić po 5-10 dniach albo może nastąpić
okres zejścia choroby

Okres zejścia choroby



Bardzo powolne zdrowienie zwierząt



Spada ciepłota wewnętrzna



Powraca apetyt



Zwierzęta zaczynają reagować na bodźce,
stają się ruchliwe



Powoli w ciągu 8-12 tyg następuje
odrastanie sierści, która jest pozbawiona
barwnika



Powrót do normy czynności krwiotwórczych



Znaczny wzrost wrażliwości zwierząt na
czynniki infekcyjne

Odpowiedź hematologiczna na dawkę
promieniowania 3 Gy przy narażeniu całego ciała

Skażenia promieniotwórcze
zwierząt



Zewnętrzne



Wewnętrzne

Skażenia zewnętrzne

Emitowane przez substancje

radioaktywne promieniowanie beta,
dzięki dużym wlaściwościom
jonizującym wywołują specyficzne
uszkodzenia skóry i błon śluzowych o
charakterze swoistych oparzeń, tzw.
beta oparzeń.

W miejsach porażonych stwierdza się

początkowo przekrwienie, lekki obrzęk i
świąd i łuszczenie nabłonka, w miejscach
nieowłosionych tworzą się pęcherze.
Następnie oddziela się naskórek,
rozpoczyna się proces ropienia i powstają
owrzodzenia. Owrzodzenia małe goją się
w ciągu 1,5-2 miesięcy, jednak przy
ciężkich oparzeniach goją się znacznie
dłużej – miesiące – lata.

Pierwsza pomoc



Jak najszybsze usunięcie radioizotopów
ze skóry



Jest podobna jak przy oparzeniach
klasycznych skóry

Skażenia wewnętrzne

Substancje promieniotwórcze znajdujące

się w opadzie promieniotwórczym mogą
przedostać się do ustroju drogą
pokarmową lub oddechową i w pewnym
stopniu również przez skórę.

Poziom wewnętrznego skażenia zależy od:

–

Stopnia wchłaniania się radioizotopów

–

Wieku mieszaniny radioizotopów

–

Ich rozpuszczalności

Wchlonięte do krwi radioizotopy są

rozprowadzane po całym organiźmie .
Przy czym mają one tendencję do
gromadzenia się w niektórych tkankach

›

24Na, 3H – rozmieszczają się na ogół
równomiernie

›

Po, Th – w układzie siateczkowo-
śródbłonkowym

›

7Be, 14C – w kościach

›

60Co, 64Cu w wątrobie

Objawy wewnętrznego
skażenia



Zaburzenia ze strony przewodu
pokarmowego – owrzodzenia



śmiertelność zwierząt jest znacznie
wyższa niż przy skażeniu zewnętrznym

Diagnostyka ostrej choroby
popromiennej

1.

Wywiad

›

Ustalenie poziomu napromieniowania w
rejonie przebywania zwierzęcia

›

Oraz czas pobytu

Dzięki temu można obliczyć dawkę

pochłoniętego promieniowania

2.

Badanie kliniczne

›

Ogólne podniecenie przechodzące w
depresję

›

Ogólna niezborność ruchów

›

Adynamia

›

Wymioty (świnia i pies)

›

Zaburzenia żołądkowo-jelitowe

›

Syndrom krwotoczny

3.

Badania laboratoryjne krwi

–

Limfopenia, leukopenia ze zmianami
degeneracyjnymi w jądrach komórkowych i
protoplazmie

–

Trombopenia , zmiejsza się krzepliwość krwi

–

Przyspiesza reakcja opadania erytrocytów

–

Badanie szpiku

•

W okresie utajonym – zmniejszona liczba komórek
zawierających jądra i megakariocytów

•

W okresie pełnego nasilenia – maleje ilość komórek
jądrzastych i podziałow komórkowych – upośledzony
proces dojrzewania i transformacji

–

W rozmazie nie stwierdza się mieloblastów,
promielocytów, proerytroblastów, erytroblastów
zasadochłonnych i megakariocytów, natomiast w
znacznych ilościach stwierdza się komórki
plazmatyczne i siateczkowe.

Przewlekła choroba
popromienna



Trudna diagnostyka ze względu na
niespecyficzne objawy



Długotrwały kontakt zwierzęcia z
radionuklidami lub promieniowaniem
gamma w dawkach przekraczających
graniczne



Dynamiczne badania kliniczne



Badania hematologiczne



Diagnostyka różnicowa

Prognozowanie przebiegu
choroby popromiennej

Za prognostycznie niekorzystne uważa

się:

•

W okresie pierwotnej reakcji

–

Bardzo szybkie wystąpienie objawów

–

Znaczne pobudzenie szybko przechodzące
w depresję

–

Niechęć do jedzenia z równoczenym dużym
pragnieniem

–

Podwyższona ciepłota wewnętrzna ciała

–

Spadek liczby leukocytów

•

W okresie utajenia choroby

–

Biegunka z domieszką krwi

–

Gorączka

–

Nieprzyjmowanie pokarmu

–

Zmniejszenie liczby limfocytów

–

Trombopenia

•

W okresie rozwoju choroby

–

Adynamia

–

Gorączka

–

Krwawe biegunki

–

Rozległe krwawe wylewy

–

Niewydolność krążenia i układu oddechowego

–

Martwicze ogniska na błonach śluzowych pyska

–

Powikłania ze strony układu oddechowego i pokarmowego

Leczenie



Antybiotyki o szerokim spektrum
działania



Preparaty normalizujące czynności
układu sercowo-naczyniowego i
nerwowego



Celem zmiejszenia intoksykacji można
stosować upusty krwi



Środki moczopędne



Przetaczanie krwi

Zmiany anatomopatologiczne

Prawidłowy szpik
kostny

Szpik kostny uszkodzony przez
promieniowanie

Napromieniowanie błony
śluzowej przewodu
pokarmowego

Zwłóknienie płuc

Napromieniowanie tkanki
płucnej

Zespół jelitowy (przewodu
pokarmowego)

Efekt stochastyczny

Są to skutki napromieniowania, których źródłem są

zmiany w pojedynczych komórkach. Ich
prawdopodobieństwo wystąpienia , lecz nie
stopień nasilenia, jest wprost proporcjonalny do
dawki.

–

Zmodyfikowana komórka somatyczna, zachowująca
zdolność reprodukcji, może zapoczątkować klon, który
doprowadzi do rozwoju nowotworu.

–

Jeśli modyfikacji ulegnie komórka gruczołu płciowego ,
to w skutek wywołanej promieniem mutacji genów lub
abberacji chromosomów, potomstwo może
odziedziczyć cechy odbiegające od normy.

Justyna Mazur

Natalia Mąka

Maja Oknińska