Komunizm

Karol Marks

Karol Marks (1818-1883)

Marks, żona i córki Marksa, Engels

Karl Marx

Materializm historyczny



Teoria Marksa, nazwana przezeń
"materializmem historycznym", a przez
Engelsa "socjalizmem naukowym" lub
"materializmem dialektycznym", opiera się
na heglowskiej tezie, że historia przejawia się
w dialektyce - ścieraniu się przeciwstawnych
sił. Jednak Marks usuwa zupełnie idealizm
Hegla.



„ Filozofowie dotychczas tylko interpretowali
świat, chodzi zaś o to, żeby go zmienić „.
Marx stawia przed filozofią cele praktyczne.

Ludzie żyją w ludzkim
świecie



Dzieje ludzi są wytworem ludzi. Świat

ludzki jest wytworem człowieka. Ludzie są
aktywni, zmieniają świat przez pracę,
przekształcają swoje środowisko. Ludzie,
inaczej niż np. zwierzęta utrzymują kontakt
z naturą w sposób

zapośredniczony –

czyli poprzez życie społeczne, stosunki
międzyludzkie, społeczny podział pracy,
społeczny poziom rozwoju narzędzi i sił
wytwórczych, przez cywilizację, kulturę, dla
czegoś i po coś. Nigdy – po prostu.



Człowiek to świat człowieka, państwo,

społeczeństwo i wszelkie ich formy.

Człowiek = istota społeczna



Istota człowieka zależy od tego, jaki jest
całokształt historycznie wytworzonych stosunków
społecznych. Nie da się go ująć w oderwaniu od
jego własnego świata, momentu, relacji
społecznych, etc.



O esencji człowieka stanowi całość stosunków
społecznych. „Byt określa świadomość”.



Ale w świecie ludzkim nic nie działa w jedną
stronę. Środowisko działa na człowieka – i
odwrotnie. Stan społeczny działa na człowieka – i
odwrotnie. Człowiek bowiem jest aktywny a te
relacje są

dialektyczne,

rozwijające się, zmienne

( dialektyka – Hegel).

Praca, praxis



Człowiek dzięki działaniu i pracy zaczął poznawać świat.
Poznanie nie jest szeregiem oderwanych od siebie aktów
poznawczych ale procesem, który powstał w działaniu,
związanym z historycznie uwarunkowaną egzystencją ludzi.
Praktyka stanowi weryfikację prawdziwości
poznawczej.



Historia to działanie dążącego do swoich celów człowieka.



Praxis

- czyli działalność praktyczno-krytyczna, Marx

dokonał rehabilitacji praktyki społecznej, bo praktyka jest
kategorią ontologiczną – powołuje do życia świat ludzi;



kategorią socjologiczno-antropologiczną –bo w rezultacie
praktyki ludzie tworzą więzi społeczne, instytucje;



kategorią epistemologiczną – wyjaśnia mechanizm
powstania wiedzy i kultury.

Siła robocza, środki produkcji,
stosunki produkcji



zdolność do przekształcania przyrody to

siła robocza.

Jest

nierozerwalnie związana z ludzką wyobraźnią i inteligencją. Siła
robocza jest ludzką naturą.



Marksowska analiza historii oparta jest na rozróżnieniu między

bazą - środkami produkcji

(

czyli przedmiotami, których używamy

w procesie produkcji, jak ziemia, zasoby naturalne i technologia)

a

nadbudową

-

społecznymi stosunkami produkcji

(

czyli

relacjami społecznymi, które określają wykorzystywanie środków
produkcji, ideologiami,

etc). Oba te pojęcia obejmują również

sposoby produkcji

- Marks stwierdził, że w danej społeczności

sposoby produkcji zmieniają się z biegiem czasu, a
społeczeństwa europejskie dokonały postępu od feudalnych
sposobów produkcji do kapitalistycznych sposobów produkcji.
Marks wierzył, że środki produkcji zmieniają się szybciej niż
stosunki produkcji, a rozdźwięk między

bazą i nadbudową

jest główną przyczyną konfliktów społecznych.

Klasa



Termin

społeczne stosunki produkcji

obejmuje relacje między grupami
społecznymi, czy klasami. Marks uważał, że
pojęcie klasy społecznej da się zdefiniować
ściśle na podstawie obiektywnych
kryteriów, tj. stosunku do własnej siły
roboczej, niezależnie od tego, co ludzie
myślą o sobie. Ideologia działa w interesie
panujących, bogatszych, etc i jest
przeważnie „ niewidzialna”. To co jest
ideologiczne kryje się za pojęciem
”normalności”. Robotnik nie musi wiedzieć,
że należy mu się więcej, może być
przekonanym , że nie. Do zmiany
przekonania potrzebna jest świadomość
klasowa.

Alienacja – wyobcowanie



Przyczyną alienacji ekonomicznej ( leży ona

u podłożą wszystkich innych procesów
alienacji) jest gospodarka towarowa i
własność prywatna (jak u Rousseau).
Człowiek nie tworzy już dóbr dla
zaspokojenia swoich potrzeb, tworzy

towar,

produkt przeznaczony do wymiany,

na

rynek

. Świat rzeczy, produktów zyskuje

niezależny byt i ma swoje prawa, które
podporządkowują sobie ludzi. Wkrótce

człowiek staje się dodatkiem do towaru

.

Ocenia się siebie i innych według
posiadanych towarów. W ten sposób
własność prywatna ( środków produkcji)
stworzyła nieludzki świat, gdzie robotnik
sprzedaje samego siebie.

Alienacja, cd.



Alienacja dotyczy produktu pracy

oderwanego od wytwórcy;



dotyczy też samej pracy – robotnik

sprzedaje swoją siłę roboczą i ona nie
należy już do niego. Praca, która jest
gatunkową umiejętnością człowieka
( istota gatunkowa) staje się kolejnym
towarem, sprzedawanym za minimalną
płacę, tyle, żeby odtworzyć siłę
biologiczną i dalej pracować. Bezpośredni
stosunek człowieka do człowieka zostaje
zastąpiony przez „ stosunek do sakiewki,
powozu, szaty” (Rousseau).

Ideologia



Fetyszyzm towarowy – to fałszywa świadomość, a to jest
ściśle związane z pojęciem ideologii wg Marksa i Engelsa.

Pod pojęciem ideologii rozumieją oni zespół idei, które

odzwierciedlają interesy danej klasy społecznej na danym
etapie rozwoju historycznego, które są prezentowane
jako wieczne i uniwersalne, „naturalne”.

Klasa społeczna,

która kontroluje społeczne środki produkcji, kontroluje
również powstawanie ideologii (co powoduje, że klasy
podporządkowane wyznają idee sprzeczne z ich
interesami). Dlatego nawet fałszywe idee
odzwierciedlają stosunki społeczno-polityczne.



"Religia jest ulgą dla udręczonego stworzenia, sercem w
świecie pozbawionym serca i duszą pośród bezdusznych
warunków. Religia jest opium dla ludu."

Komunizm



Ruch, który zniesie własność prywatną i

uspołeczni środki produkcji. W efekcie
powinno zniknąć samo państwo, nie są
ważne też narody ani religia.



Komunizm ma znieść alienację,

wprowadzić równość, nadać światu
ludzką wartość. Pomóc człowiekowi
zrealizować jego istotę gatunkową.

Zarzuty



Nie uwzględnianie jednostki. Ponieważ istota gatunkowa
człowieka u Marksa dotyczy gatunku, a nie jednostek.



Podobnie ja u Hegla, u Marksa panuje duch teologii –
komunizm jest zbawieniem, przezwyciężeniem wszystkich
sprzeczności, przekroczeniem nawet dramatu śmierci,
gdyż człowiek utożsamiając się z gatunkiem ludzkim ,
należąc do jego wspólnoty, nie będzie miał poczucia
dramatu umierając.



Zarzuty dotyczące kategorii takich jak dyktatura
proletariatu, i brak zrozumienia ze strony Marksa i Engelsa
dla liberalnie rozumianej wolności, jako wolności jednostki.



Wiele innych, które czasami jednak nie wiadomo, czy
stosują się do samego Marksa, czy do marksistów XX
wieku.