Medyczne zastosowanie

probiotyków

Podstawowe pojęcia



Probiotyk( gr. dla życia)- żywe mikroorganizmy,

których spożycie korzystnie wpływa na

organizm gospodarza przez poprawę

równowagi mikroflory jelitowej. Jest to

aktualnie obowiązująca definicja, która została

wprowadzona w 1989 r. przez Fullera.



Prebiotyk- niepodlegający trawieniu składnik

pożywienia, który selektywnie pobudza wzrost

lub aktywność wybranych szczepów jelitowych,

może zatem wpływać na korzystną zmianę

równowagi mikroflory jelitowej.



Do substancji selektywnie
stymulujących wybrane szczepy
bakterii należą m.in.: inulina,
oligofruktoza, fruktooligosacharydy,
pochodne galaktozy czy pochodne β-
glukanów.



Synbiotyk- produkt spożywczy

zawierający w swoim
składzie zarówno probio-
tyk jak i prebiotyk.

Kryteria klasyfikujące
mikroorganizmy do probiotyków



Pochodzenie z naturalnej mikroflory
jelitowej człowieka.



Posiadanie ściśle określonej
przynależności rodzajowej i
gatunkowej, zdefiniowanej na
podstawie metod biologii molekularnej.



Wykazywanie oporności na działanie
soku żołądkowego i soli żółciowych.



Zdolność adhezji do nabłonka jelitowego i
kolonizacji jelita.



Aktywność antagonistyczna wobec
typowych patogenów przewodu
pokarmowego- prawdopodobnie
konkurencja o receptor warunkujący
adhezję do nabłonka jelitowego oraz o
substraty do fermentacji. Ponadto
probiotyki wydzielają substancje o działaniu
bakteriostatycznym, takie jak np.
bakteriocyny i H

2

0

2

.



Brak działania ubocznego( toksycznego lub
chorobotwórczego).

Opatentowane probiotyki



Szczepy bakterii kwasu mlekowego,

takich jak Bifidobacterium bifidum i

Bifidobacterium lactis Bb12.



Szczepy bakterii z rodzaju

Lactobacillus: L. rhamnosus GG, L.

acidophillus LB, L. plantarum 299v, L.

johnsonii Lal, L. casei Shirota, L.

fermentum KDL, L. reuteri.



Szczep Enterococcus SF68.



Drożdże Saccharomyces boulardii.

Mechanizmy działania
probiotyków



Selektywny wpływ na skład flory jelitowej,

produkcja enzymów, produkcja

krótkołańcuchowych kwasów

tłuszczowych( obniżanie pH treści jelitowej) oraz

wpływ na układ odpornościowy.



W ostatnim czasie probiotykom przypisuje się

jeszcze wpływ na:

1.

Karcynogenezę.

2.

Poziom cholesterolu- działanie niepotwierdzone

badaniami.

3.

Nietolerancję laktozy.

4.

Nadciśnienie- brak potwierdzenia w badaniach

klinicznych.

Nietolerancja laktozy



Preparaty probiotyczne zawierające jogurtowe
szczepy starterowe (Streptococcus
thermophilus, Lactobacillus delbrueckii var.
bulgaricus) skutecznie poprawiają trawienie
laktozy u osób, które jej nie tolerują. Związane
jest to z wytwarzaniem przez te bakterie
enzymu laktazy. Zauważono, że efekt jest
zależny od liczby komórek bakteryjnych, a nie
zastosowanego szczepu.



Brak jednak solidnych dowodów pochodzących
z właściwie zaplanowanych badań.

Zastosowanie probiotyków



Brak istotnych dowodów epidemiologicznych
na działanie profilaktyczne probiotyków.



Leczenie ostrych biegunek.



Leczenie biegunek podróżnych.



Leczenie biegunek poantybiotykowych.



Leczenie i zapobieganie alergii.



Zapobieganie karcynogenezie i rozrostowi
nowotworów.



Zapobieganie i leczenie zapalenia żołądka
spowodowanego przez Helicobacter pylori.



Zapobieganie i leczenie przewlekłych zaparć.



Leczenie encefalopatii wątrobowej.



Leczenie biegunek u chorych na AIDS.



Leczenie objawów towarzyszących
niedoborowi izomaltazy sacharozy.



Leczenie przewlekłych zapaleń jelit.



Leczenie zespołu jelita drażliwego.



Leczenie pouchitis.



Zapobieganie biegunkom związanym z
żywieniem sondą dożołądkową.



Zapobieganie próchnicy zębów.



Leczenie reumatoidalnego zapalenia stawów.

Leczenie ostrych biegunek



Najczęstszym czynnikiem etiologicznym
ostrych biegunek, szczególnie u dzieci, są
rotawirusy.



L. rhamnosus GG uznano za szczep o najlepiej
udokumentowanej skuteczności klinicznej.



wykazano, że L. rhamnosus GG wpływa nie
tylko na skrócenie czasu trwania biegunki( o
2,5-3,5 dnia), ale nasila również odpowiedź
immunologiczną na zakażenia
rotawirusowe( ↑ stężenia swoistych IgA w
surowicy).

Leczenie biegunek
podróżnych



Biegunka podróżnych jest istotnym problemem u
około 40% osób na stałe mieszkających w
klimacie umiarkowanym, a czasowo
przebywających w krajach podzwrotnikowych.



Zastosowanie L. rhamnosus GG zmniejsza ryzyko
zachorowania na biegunkę podróżnych.



Wpływ probiotyków na ryzyko zachorowania na
biegunkę podróżnych wydaje się zależeć nie tylko
od szczepu bakteryjnego, ale także od miejsca
podróży.



Konieczne są dalsze dobrze opracowane badania.

Leczenie biegunek
poantybiotykowych



Po antybiotykoterapii dochodzi do zniszczenia części
mikroflory jelitowej. U niektórych może dojść

do kolonizacji jelita przez Clostridium difficile.



Clostridium difficile produkuje toksyny A i B. Dochodzi
wstępnie do pojawienia się nasilonej biegunki. W
konsekwencji może nastąpić zniszczenie śluzówki, co daje
kliniczny obraz rzekomobłoniastego zapalenia jelit.



Podstawowe leczenie opiera się na podawaniu antybiotyków.
Nawroty występują w 25% przypadków.



Probiotyki wykorzystuje się w zapobieganiu nawrotów w
przypadku rozpoznania rzekomobłoniastego zapalenia jelit
oraz w czasie trwania antybiotykoterapii.



Najlepsze efekty zaobserwowano w przypadu: Saccharomyces
boulardii, L. rhamnosus GG, Enteroccocus SF68.

Leczenie i zapobieganie
alergii



Probiotyki wywierają korzystny wpływ
na układ immunologiczny i
funkcjonowanie bariery jelitowej, a
zatem mogą modyfikować przebieg
alergii pokarmowych lub im zapobiegać.



Zapobieganie atopii przez
profilaktyczne stosowanie probiotyków
zostało potwierdzone w kilku badaniach
klinicznych.

Zapobieganie karcynogenezie i
rozrostowi nowotworów



Codzienne spożywanie L. casei opóźnia nawrót
nowotworu pęcherza moczowego.



W badaniach nad wpływem probiotyków na rozwój raka
jelita grubego i odbytnicy zauważono, że częstość
występowania tych nowotworów jest znacznie niższa u
osób, których dietę charakteryzuje zwiększone spożycie
warzyw i owoców- prebiotyki inulina i oligofruktoza.
Wpływ probiotyków na hamowanie karcynogenezy jest
jednak niejednoznaczny i wymaga dalszych badań.



Poza tymi badaniami, dowodami pośrednimi z badań na
zwierzętach i nad aktywnością enzymów
konwertujących prokarcynogeny do karcynogenów brak
jest innych dowodów na skuteczne działanie
probiotyków w tym zakresie.

Zapobieganie i leczenie
zapalenia żołądka
spowodowanego
przez Helicobacter pylori



W badaniach klinicznych wykazano, że
podawanie Lactobacillus johnsonii La1
zmniejszało gęstość H. pylori w trzonie i
dnie żołądka oraz zmniejszało nasilenie
stanu zapalnego u chorych.

Zapobieganie i leczenie
przewlekłych zaparć



Efekty lecznicze występują, ale są
zależne od gatunku.



Jogurty z żywymi bakteriami, L. casei
Shirota, B. animalis, L. acidophilus, B.
longum, a także ich skojarzenia z
laktulozą.

Leczenie encefalopatii
wątrbowej



U chorych z niewydolną wątrobą dochodzi do
podwyższenia stężenia amoniaku we krwi z
powodu niedoboru enzymu metabolizującego
ten związek.



Amoniak przechodzi do krwi z jelita w wyniku
działania ureaz bakteryjnych.



Zaobserwowano, że chorzy leczeni L.
acidophilus i neomycyną wykazywali
wydatniejszy spadek poziomu amoniaku i
poprawę stanu świadomości niż chorzy
leczeni samą neomycyną.

Leczenie biegunek u
chorych na AIDS



Nieznana etiologia biegunki.



W badaniach z podwójnie ślepą próbą
uzyskano pozytywny efekt leczniczy po
podaniu Saccharomyces boulardii u 33
chorych z biegunką w przebiegu AIDS.

Leczenie objawów towarzyszących
niedoborowi
izomaltazy sacharozy



Zalegająca sacharoza rozkładana jest
przez bakterie jelitowe z wytworzeniem
wodoru, czemu towarzyszą kurczowe
bóle brzucha i biegunka.



Podawanie Saccharomyces cerevisiae
powoduje złagodzenie tych objawów.

Leczenie przewlekłych
zapaleń jelit



Choroba Crohna i wrzodziejące
zapalenie jelita grubego.



Prawdopodobny wpływ probiotyków na
wydłużenie okresów remisji.



Wstępne wyniki są obiecujące, ale o
korzystnym działaniu probiotyków w
tych schorzeniach będzie można
wypowiedzieć się dopiero po końcowej
analizie badań.

Leczenie zespołu jelita
wrażliwego



Choroba występuje od wczesnego
dzieciństwa i charakteryzuje się
przewlekłymi, nawrotowymi bólami
brzucha. Brak swoistego leczenia.



W 1996 r. Niedzielin i Kordecki w
kontrolowanych badaniach na małej
grupie chorych wykazali łagodzący
wpływ L. plantarum.

Leczenie pouchitis



Pouchitis to stan zapalny(związany jest
z obecnością bakterii) kikuta jelita po
chirurgicznym usunięciu części jelita
grubego u chorych z wrzodziejącym
zapaleniem jelita.



Wykazano korzystny wpływ preparatu
VSL#3( 8 szczepów probiotycznych) na
przedłużenie okresów remisji i w
zapobieganiu pouchitis po operacji.

Zapobieganie biegunkom
związanym z żywieniem
sondą dożołądkową



Biegunki o nieznanym mechanizmie.
Prawdopodobnie żywienie przez sondę
powoduje zmianę we florze jelitowej i
zaburzenie metabolizmu węglowodanów.



W 2 niezależnych, kontrolowanych
badaniach klinicznych wykazano
korzystny wpływ Saccharomyces
boulardii na zahamowanie biegunek.

Zapobieganie próchnicy
zębów



W pilotażowych badaniach nad
wpływem długotrwałego podawania L.
rhamnosus GG na próchnicę zębów i
ryzyko próchnicy u dzieci uzyskano
pozytywną wstępną ocenę u 594
pacjentów, szczególnie u 3–4-latków.



Brak innych, pełniejszych badań.

Leczenie reumatoidalnego
zapalenia stawów



W pilotażowych badaniach nad
wpływem długotrwałego podawania L.
rhamnosus GG (12 miesięcy) na
przebieg reumatoidalnego zapalenia
stawów u 21 chorych stwierdzono
mniejszy odsetek chorych z obrzękiem
i bolesnością stawów.