Antropologia kulturowa – wyklad 1

Wprowdzenie do przedmiotu

Dr hab. Aleksandra Boron

• Starożytne opowieści (m.in. związane z wędrówkami Greków

w obszarach śródziemnomorskich) o odmiennych
obyczajach, wierzeniach i prawach, sposobach
organizowania społeczeństwa i gospodarki

 Iliada i Odyseja (ok.850 rok pne)
 Dzieje Herodota

Antropologia a starożytność

• anthropos - z jezyka greckiego: człowiek (w kontekście

antropologicznym: ludzkość)

• logos – nauka

wyjaśnienie znaczenia słowa
antropologia

• Początki antropologii jako nauki – uwagi ogólne

miejsce antropologii we
współczesnej nauce

• studia nad ludzkością (grupami ludzi) w każdym stadium ich

rozwoju;

Antropologiczny obszar badań:

• etnografia

obszary badawcze antropologii

• 1. antropologia kulturowa
• 2. antropologia lingwistyczna;
• 3. antropologia biologiczna ;
• 4. archeologia

Podział obszaru badań na
cztery pola główne:

• koncentruje sie na aktualnie żyjących lub ostatnio żyjących

kulturach

• rozpoznaje zasady zachowań społecznych
• analizuje w jaki sposób ludzie identyfikują siebie w swoich

społecznościach oraz szerzej – w świecie

• antropologia kulturowa a antropologia społeczna

Antropologia kulturowa

• skupia się na ludzkiej komunikacji
• prowadzi studia nad sposobem tworzenia struktur

wypowiedzi

• obejmuje takie zagadnienia jak między innymi korelacje

pracy mózgu i mowy w kontekście poznawania sposobów
efektywnego komunikowania się

Lingwistyczna antropologia

• studia nad człowiekiem w aspekcie biologicznym:

 ewolucja;
 historie populacji i prokreacji
 pojawianie się idei rasy i rasizmu oraz ich konsekwencje

Antropologia biologiczna:

• studia nad ludzkoscią w kontekcie przedmiotów

pozostawionych przez poprzednie pokolenia (artefakty);

• daje unikalne przekrojowe spojrzenie w czasie na kulturę i

język - bada zaginione cywilizacje i kultury przeszłości;

Archeologia

• odniesienia do rodzaju ludzkiego;
• nie mozna mowić o archeologii bez odnoszenia sie do

kultury, czy o języku bez odniesienia się do biologii i kultury;

• wszystkie te pola są ze sobą powiazane jeżeli umieścimy

tam człowieka;

4 obszary badań powiązane
przez:

• jest nauką o kondycji ludzkiej i wszystkich jej przejawach

• jest nauką interdyscyplinarną

• to wiedza dająca zrozumienie jak funkcjonują ludzie

(jednostki) w systemach społecznych oraz jak te systemy
kreują

• pomaga w prowadzeniu - między innymi - biznesu i usług,

szczególnie w warunkach międzykulturowych

Antropologia

• to podstawowa, kluczowa koncepcja w antropologii;
• wyjaśnia jak indywidualnie wyrażane zachowania są ze sobą

powiazane;

• układa nasze wierzenia i założenia o tym jak działa świat -

nasze czyny wyrażają to, w jaki sposób używamy tych
wierzeń i założeń

Kultura:

• może być wyrażana na wiele sposobów:
 językowo,
 ubraniem,
 muzyką,
 dietą itp.
 dzielimy ją na kulturę materialną czyli rzeczy które

wytwarzamy i używamy oraz kulturę niematerialną czyli
duchowe wytwory społeczeństwa, przekazywane z pokolenia
na pokolenie, stanowiące ośrodek życia społecznego (np.
wiedza, przekonania, wartości, normy, znaki, symbole)

Kultura c.d.:

• wszystko co robimy a co nie jest uzasadnione biologicznie

jest produktem kultury;

 na przyklad: kichanie jest biologiczne ale to co mówimy

odnosząc się do kichającego jak: na zdrowie, bless you, itp.
ma charakter kulturowy

Kultura c. d.:

• kultura definiowana była i jest na wiele sposobów co wynika

z rozróżnienia płaszczyzn zjawisk kulturowych:

 Płaszczyzna materialna
 Płaszczyzna behawioralna
 Płaszczyzna psychologiczna
 Płaszczyzna aksjonormatywna

.

Kultura - definicje

• angielski antropolog, uważany za założyciela antropologii

kulturowej

• autor: Primitive Culture (1871) – na którą wpływ miała

darwinowska teoria ewolucji biologicznej

• jest autorem jednej z klasycznych definicji kultury
 Kultura, czyli cywilizacja w najszerszym znaczeniu

etnograficznym, jest to pojęcie obejmujące wiedzę,
wierzenia, sztukę, moralność, prawo, obyczaje i inne
zdolności i przyzwyczajenia, zdobyte przez człowieka jako
członka społeczeństwa. (...) katalog wszystkich objawów
życia publicznego danego narodu, przedstawia to, co
nazywamy kulturą

Edward Burnett Tylor

• przedstawiciel teorii ewolucjonizmu

 wszystkie społeczeństwa rozwinęły się wraz z

jednokierunkową ścieżką linearnej ewolucji kulturowej:

dzikość ->barbarzyństwo->cywilizacja

Edward B. Tylor

• po pierwsze - zrównał kulturę z cywilizacją
 wszystkie społeczeństwa mają kulturę ale nie wszystkie

mają cywilizację jaką Tylor znał z XIX-wiecznej Anglii - tak
więc idea zrównania kultury i cywilizacji nie działa;

• po drugie - Tylor koncentrował się na rzeczach i

osiągnięciach czyli na kulturze materialnej a nie wierzeniach
i ideach o świecie czyli kulturze rozumianej jako kompleks
zachowań;

Problemy z definicją Tylora:

• Zmiany w pojmowaniu kultury stanowią wyznaczniki w

rozwoju antropologii.

Rozwój koncepcji kultury:

• Kultura ma wymiar czasowy (ewolucjonizm)

teorie antropologiczne:

• Dyfuzjonizm

Akulturacja jest formą dyfuzji kulturowej

teorie antropologiczne

funkcjonalizm, strukturalizm

teorie antropologiczne c.d.:

Konfiguracjonizm

teorie antropologiczne c.d.:

Psychokulturalizm:

Teorie antropologiczne c.d.:

Strukturalizm

teorie antropologiczne c.d.:

Antropologia marksistowska

teorie antropologiczne c.d.:

Antropologia refleksyjna

teorie antropologiczne c.d.:

• uczenie,
• dzielenie,
• integrowanie,
• adaptacja i ciagłe zmiany (nawet jeżeli nie-adaptacyjne),

ograniczanie,

• używanie symboli w myśleniu i działaniu

Charakterystyka kultury:

• Wzór kulturowy: stałe, regularne powtarzalne zespoły działań

i myśli ludzi,

• ma dwa aspekty:
 normatywny - świadomie przyjmowana norma
 behawioralny – realizacja tej normy

Dany wzór jest tym ważniejszy dla danej kultury im

bardziej bezwzględnie jest przedstawiaony

Uczenie się kultury

• Enkulturacja:

• Akulturacja:

Uczenie się kultury:

1.naśladowanie,

2.eksperymentowanie,

3.interpretacja;

• wiekszości zasadniczych koncepcji kulturowych wyuczamy

się w okresie dziecinstwa

3 drogi enkulturacji:

• interpretowanie symboli w terminach własnej kultury - to jest

pierwsze co wszyscy robimy,

• staje sie problemem kiedy ktoś zakłada, że jego własny

sposób jest najlepszym i jedynym sposobem,

• wartości kulturowe są charakterystyczne dla danego miejsca

i czasu: mogą nie zadziałać w innych okolicznościach

etnocentryzm:

• jest to idea którą staramy sie użyć do pokonania

etnocentryzmu,

• jest procesem interpretowania innej kultury innego

spoleczenstwa w terminach jego potrzeb i historii - jest to
próba zrozumienia dlaczego ludzie w danym społeczeństwie
robią to co robią z uwzględnieniem ich perspektywy

kulturowy relatywizm:

• być kulturowo relatywnym oznacza stawać się

zaznajomionym z własnymi uprzedzeniami i założeniami,
rozpoznawać te uprzedzenia, podkreslać rozumienie działań
podejmowanych przez „obcych - innych”

• kulturowy relatywizm nie oznacza, że nie dbamy o własną

kulturę

kulturowy relatywizm: