Katarzyna Buczek

Kaja Bryś

ARCHITEKTURA

ROMAŃSKA I

GOTYCKA

Budownictwo sakralne:

Kościoły romańskie planowane były na rzucie

prostokąta lub krzyża łacińskiego z prezbiterium

zakończonym

półkolistą

absydą

;

zazwyczaj

orientowano je wzdłuż osi wschód-zachód. Wnętrze

kościoła dzielono rzędami kolumn lub filarów

najczęściej na trzy nawy, nad skrzyżowaniem

transeptu

z nawą główną często umieszczano

wieże, przez które doświetlano wnętrza, wieże

występowały

także

zakończeniach

naw

poprzecznych, po bokach prezbiterium lub fasady

(spotykane są także kościoły dwuchórowe,

posiadające absydy z przodu i z tyłu kościoła).

Architektura romańska



W kościołach pielgrzymkowych zazwyczaj

wokół prezbiterium budowano ambit z
wieńcem kaplic, spotykane są także
kościoły o obejściach zaplanowanych po
obwodzie całego kościoła: nawami
bocznymi i wzdłuż transeptu podzielonego
na nawy.

Architektura romańska

Krzywa wieża w Pizie

Kościół św. Andrzeja w
Krakowie

Rotunda św. Prokopa w
Strzelinie

Budownictwo sakralne:

Dach rozwiązywano jako więźbę dachową
widoczną

wnętrza

kościoła

albo

zasłoniętą płaskim, drewnianym stropem
(najczęściej

były

sklepienia

kolebkowe

nad nawami głównymi oraz

krzyżowe

nad

nawami

bocznymi);

sklepienia

kolebkowe

opierano

stosowanych

już

znacznie

wcześniej

gurtach

–

żebrach

wzmacniających

sklepienie i pozwalających na zmniejszenie
jego ciężaru.

Architektura romańska :

Budownictwo sakralne:

Dach rozwiązywano jako więźbę dachową
widoczną

wnętrza

kościoła

albo

zasłoniętą płaskim, drewnianym stropem
(najczęściej

były

sklepienia

kolebkowe

nad nawami głównymi oraz

krzyżowe

nad

nawami

bocznymi);

sklepienia

kolebkowe

opierano

stosowanych

już

znacznie

wcześniej

gurtach

–

żebrach

wzmacniających

sklepienie i pozwalających na zmniejszenie
jego ciężaru.

Architektura romańska:

Kapitel kolumny romańskiej

Wąskie okna i drzwi umieszczone w grubych murach

poszerzano na zewnątrz przez zastosowanie glifów,

tak aby umożliwić łatwiejszy dopływ światła; okna w

wieżach dzielono małymi kolumienkami na dwie

(

biforium

) lub trzy części (

triforium

); wnętrza

oświetlały

okna

umieszczone

kościołach

bazylikowych w ścianach naw bocznych i nawy

głównej, ponad dachem przykrywającym nawy

boczne; w kościołach halowych i z wbudowanymi

emporami – pośrednio przez okna umieszczone w

ścianach naw bocznych; doświetlały je rozety

umieszczone w fasadzie oraz okna w wieżach nad

skrzyżowaniem nawy głównej z transeptem.

Architektura romańska:

Biforium/Triforium

Budownictwo świeckie:

Nowo zakładane miasta planowano najczęściej
na krzyżowo-szachownicowej zabudowie -
centralne

miejsce

zajmował

najczęściej

prostokątny plac, od którego, na przedłużeniu
jego boków, odchodziły główne ulice; w
niektórych miastach, zwłaszcza we Włoszech,
zazwyczaj planowano trzy place: ratuszowy,
katedralny i targowy; w innych krajach plac
kościelny budowano w pobliżu lub na
przedłużeniu placu targowego.

Architektura romańska:



Wokół miast budowano umocnienia w

formie murów obronnych lub wału o
konstrukcji drewniano-ziemnej i palisady;
większe grody otaczały podwójne lub
potrójne pierścienie umocnień, zwłaszcza
od strony spodziewanego ataku.
Szczególne miejsce w historii zajmuje
najsłynniejszy most zbudowany w okresie
romańskim na wzór budowli rzymskich -

most w Awinion na Rodanie.

Architektura romańska:

Most w Awinion na Rodanie:

Geneza i założenia:

Gotyk powstał około 1120 roku we Francji,

następnie był stopniowo przejmowany przez

pozostałe państwa (najwcześniej, ok. 1175 przez

Anglię, po 1200 roku przez Niemcy). Miejscem

narodzin gotyku był region

Ile-de-France

, jednak

pewne rozwiązania konstrukcyjne umożliwiające

jego powstanie (np. sklepienie krzyżowo-

żebrowe) zaczęły pojawiać się już na przełomie XI

i XII wieku w Normandii północnych Włoszech i

Anglii. Łuk ostry pojawił się w

Burgundii

, m.in. w

sklepieniu kościoła benedyktynów w Cluny na

przełomie XI i XII wieku.

Architektura gotycka:

Charakterystyczne style
gotyku :

Dla

odciążenia

filarów

część

sił

przenoszących

się

sklepienia

przerzucono za pośrednictwem łęków na
stawiane poza obrysem bryły kościoła tzw.
wieże sił (zastosował to po raz pierwszy
opat

Suger

podczas przebudowy katedry

Saint Denis

pod Paryżem ok. 1140

roku);

zastosowano

również

cienkie

kolumny, okna z witrażami, co dawało
ogólne wrażenie wertykalizmu i lekkości.

Architektura gotycka:

Fasada katedry w Saint Denis

Budownictwo sakralne:

Najczęściej budowano kościoły na planie
trójnawowej bazyliki, chociaż zachowało się
także

wiele

przykładów

zastosowania

rozwiązań halowych;

bazyliki

hale

mają

znacznie wydłużony kształt i zakończone są
podłużnymi prezbiteriami, układ wzbogacają
obejścia i wieńce kaplic, fasadę zamyka jedna
lub (częściej) dwie wieże - w Anglii pozostała z
romanizmu wieża na skrzyżowaniu nawy
głównej i poprzecznej

Architektura gotycka: