Prądy małej

częstotliwości

• Rozwój elektroniki umożliwił wprowadzenie do lecznictwa

fizykalnego wielu nowoczesnych aparatów wytwarzających
różnego rodzaju prądy elektryczne małej częstotliwości. Pojęcie
„prądy małej częstotliwości" jest bardzo ogólne i obejmuje wiele
prądów o różnych cechac charakterystycznych i różnym działaniu
biologicznym. Do prądów małej częstotliwości zalicza się prądy
złożone z impulsów elektrycznych o różnym przebiegu i
częstotliwości od 0,5 do 500 Hz.

• W sposób ogólny prądy małej częstotliwości można podzielić na

trzy

grupy:

• 1. Prądy złożone z impulsów o prostokątnym przebiegu.
• 2. Prądy, zwane eksponencjalnymi, złożone z impulsów o

przebiegu

trójkątnym, w których natężenie wzrasta wykładniczo

(eksponencjalnie). Odmianą ich jest prąd złożony z impulsów o
kształcie trapezu.

• 3. Prądy powstałe w wyniku prostowania prądu sinusoidalnie

zmiennego, składające się z impulsów stanowiących połówkę
sinusoidy.

• Nowoczesne aparaty do elektrolecznictwa, dzięki

swym walorom technicznym, stwarzają możliwości
doboru odpowiedniego rodzaju prądu.

• Wprowadzenie odpowiednich rozwiązań

technicznych umożliwia:

• — uzyskanie określonego ukształtowania

impulsów,

• — regulowanie czasu przerwy, czyli odstępów

między poszczególnymi impulsami,

• — dokładne określenie parametrów danego

impulsu,

• — modulowanie impulsów w falę o różnym

kształcie obwiedni, np. trójkąta, trapezu czy
połówki sinusoidy,

• — regulowanie liczby modulacji, która wynosi

zwykle od kilku do kilkunastu na minutę.

Prądy małej
częstotliwości:
A — impulsy o
przebiegu
prostokątnym,
B — impulsy o
przebiegu trójkątnym,
C — impulsy o
przebiegu trapezowym,
D — impulsy o
przebiegu
sinusoidalnym.

• Każdy nowoczesny aparat do elektrolecznictwa ma

obwód wytwarzający prąd stały, dzięki czemu może on
służyć w wielu zabiegach, które wymagają stosowania
takiego właśnie prądu. Prąd złożony z impulsów można
dokładnie określić, biorąc za podstawę jego pięć
charakterystycznych cech, czyli parametrów prądu
impulsowego, a mianowicie:

• — czas trwania impulsu w ms (timp),
• — czas trwania natężenia w impulsie w ms (t„),
• — czas opadania natężenia w impulsie w ms (t0),
• — amplituda natężenia impulsu w mA (is),
• — częstotliwość impulsów (f), którą można wyrazić

liczbą impulsów występujących w czasie 1 s lub 1 min.
Miarą tego parametru może być również okres
odpowiadający czasowi powtarzania, który jest sumą
czasu trwania impulsu i następującej po nim przerwy
(T = timp + tp), gdzie tp — czas przerwy.

• Na rycinie poniżej przedstawiono prądy złożone z

impulsów prostokątnych, trójkątnych oraz
impulsów powstałych w wyniku
jednopołówkowego prostowania prądu
sinusoidalnie zmiennego, oznaczając
jednocześnie ich parametry.

Parametry impulsów:
ti m p — czas trwania
impulsu, tp — czas
przerwy
między impulsami, tn -
czas
narastania natężenia, to —
czas opadania natężenia,
is — wartość szczytowa
natężenia

Elektrostymulacja

• Zabieg elektroleczniczy, w którym wykorzystuje się

prąd impulsowy, nazywa się elektrostymulacja,
aparat zaś wytwarzający ten prąd —
elektrostymulatorem. Najczęściej wykonuje się
elektrostymulację nerwów i mięśni. Wyróżnia się
dwie metody elektrostymulacji układu nerwowo-
mięśniowego, a mianowicie tzw. elektrostymulację
elektrodą czynną oraz elektrostymulację
dwuelektrodową. Wymienionych nazw nie należy
rozumieć dosłownie, ponieważ wiadomo, że
warunkiem przepływu prądu jest zamknięcie obwodu,
możliwe tylko przy zastosowaniu dwóch
przylegających do ciała elektrod połączonych z
różnoimiennymi biegunami. Określenia te wiążą się z
ułożeniem elektrod i sposobem oddziaływania prądu.

Elektrostymulacja elektrodą

czynną.

• W metodzie tej nerw lub mięsień pobudza się elektrodą

czynną, połączoną z biegunem ujemnym źródła prądu,
której wymiary są wiele razy mniejsze od elektrody
biernej, umieszczonej na skórze w dostatecznie dużym
oddaleniu. Elektrodę czynną przykłada się do skóry w
miejscu odpowiadającym tzw. Punktowi motorycznemu.
Wyróżnia się punkty motoryczne nerwów i mięśni. Punkt
motoryczny nerwu (punkt pośredni) odpowiada miejscu na
skórze, w którym nerw znajduje się najbliże j jej
powierzchni, zaś punkt motoryczny mięśnia (punkt
bezpośredni) — miejscu, w którym nerw wnika do mięśnia.
Należy dodać, że duże mięśnie mogą mieć kilka punktów
motorycznych. Znajomość topografii punktów
motorycznych jest niezbędna do prawidłowego wykonania
elektrostymulacji oraz badań elektrodiagnostycznych.

Elektrostymulacja

dwuelektrodowa.

• Metoda polega na ułożeniu na skórze dwóch małych,

równej wielkości elektrod w pobliżu przyczepów mięśnia,
a mówiąc ściślej — w miejscach odpowiadających
przejściu mięśnia w ścięgno. Metodę tę stosuje się
zwykle w wypadku elektrostymulacji mięśni
odnerwionych, tzn. mięśni, które w wyniku uszkodzenia
komórek ruchowych rdzenia lub nerwu ruchowego
zostały wyłączone spod wpływu impulsów nerwowych.
W takim wypadku punkty motoryczne nie istnieją,
uszkodzone bowiem włókna nerwowe straciły zdolność
przewodzenia prądu. Metodę dwuelektrodowej
elektrostymulacji można stosować również z dobrymi
wynikami w pobudzaniu do skurczu mięśni zdrowych lub
nieznacznie uszkodzonych W elektrostymulacji
dwuelektrodowej biegun ujemny łączy się z elektrodą
ułożoną obwodowo.

Impulsy prostokątne

• Cechą charakterystyczną impulsu prostokątnego jest

bardzo krótki, bliski zera, czas narastania i opadania
wartości natężenia. Impulsy prostokątne znajdują
szerokie zastosowanie w elektrostymulacji mięśni i
nerwów oraz w elektrodiagnostyce. Występująca w
impulsach prostokątnych szybka zmiana natężenia
czyni ją ze względów elektrofizjologicznych
przydatnymi tylko do pobudzania mięśni nie
wykazujących zaburzeń w pobudliwości, tzn. mięśni
zdrowych lub nieznacznie uszkodzonych. Prądem tym
nie można pobudzać do skurczu mięśni odnerwionych
(porażonych wiotko), ponieważ wówczas byłoby
konieczne użycie bardzo dużych wartości natężenia,
boleśnie odczuwanego przez chorego.

Impulsy trójkątne

• Zasadniczą cechą impulsu trójkątnego jest powolne

narastanie natężenia. Tak więc w impulsie trójkątnym
natężenie osiąga wartość szczytową, wzrastając
wykładniczo w postaci płaskiej krzywej, a następnie
obniża się do wartości zerowej Zdolność przystosowania
się, czyli akomodację, wykazują tylko zdrowe, prawidłowo
unerwione mięśnie, w odróżnieniu od mięśni
odnerwionych, które nie mogąc przystosować się do
prądu o wolno narastającym natężeniu, reagują na niego
skurczem. Wynika stąd wniosek, że istnieje możliwość
wybiórczego pobudzania do skurczu mięśnia
odnerwionego, znajdującego się w otoczeniu mięśni
zdrowych. W tym stwierdzeniu zamyka się cały sens
wybiórczego pobudzania do skurczu mięśni porażonych
za pomocą impulsów trójkątnych o wolno narastającym
natężeniu.