Europejski kompleks

bezpieczeństwa

Znaczenie i nowe formy współpracy w

regionie

Na przestrzeni dwóch stuleci Europa
czterokrotnie budowała system bezpieczeństwa

1.

W 1815r po raz pierwszy utworzono strukturę
bezpieczeństwa na kongresie Wiedeńskim.

2.

W 1919r na konferencji pokojowej w Paryżu wprowadzono
drugi raz nowy porządek, zwanym systemem wersalskim –
istotne w nim było założenie Ligi Narodów.

3.

Trzeci system oparty był na porozumieniach w Jałcie i
Poczdamie oraz na Organizacji Narodów Zjednoczonych.

4.

W 1949r po raz czwarty utworzony został system
bezpieczeństwa oparty na Sojuszu Północnoatlantyckim.

Unia Europejska w kwestii
bezpieczeństwa



UE odgrywa ważną rolę w rozwiązywaniu wielu kwestii o
znaczeniu

międzynarodowym,

począwszy

od

globalnego

ocieplenia po konflikt na Bliskim Wschodzie. Podstawą wspólnej
polityki zagranicznej i bezpieczeństwa UE jest tzw. „łagodna siła”:
zastosowanie dyplomacji, w razie konieczności popartej środkami
handlowymi, pomocą i misjami pokojowymi, w celu rozwiązania
konfliktów i doprowadzenia do porozumienia międzynarodowego.



UE wysłała misje pokojowe w wiele regionów świata
dotkniętych konfliktem. W sierpniu 2008 roku Unia
przyczyniła się do zawieszenia broni między Gruzją a Rosją
oraz wysłała obserwatorów mających monitorować sytuację.
Udzieliła też pomocy humanitarnej osobom przesiedlonym
w wyniku walk oraz zorganizowała międzynarodową
konferencję darczyńców na rzecz Gruzji.

Problematyka bezpieczeństwa i obrony jest jednym z
obszarów

szczególnego

zainteresowania

Unii

Europejskiej. Jest zarazem jednym z głównych czynników
stymulujących dalszy rozwój integracji politycznej w Unii
Europejskiej.

Główną przesłanką leżącą u podstaw Europejskiej
Polityki Bezpieczeństwa i Obrony ESDP jest wzmocnienie
potencjału UE w dziedzinie zarządzania kryzysowego, w
sytuacji „gdy NATO jako całość nie jest zaangażowane”.
Tym samym, dzięki rozwojowi ESDP Unia Europejska
zyskuje większą zdolność do autonomicznego działania,
opartą na odpowiednich strukturach organizacyjnych w
ramach UE oraz siłach i zdolnościach obronnych
dostarczanych przez państwa członkowskie. W realizacji
tej polityki uczestniczą 24 państwa UE.

Struktury polityczno-wojskowe UE



Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa (Political and Security Committee – PSC).
Jest to podstawowe ciało decyzyjne w zakresie spraw bieżących dot. ESDP.
PSC wypracowuje decyzje Rady UE, będącej najwyższym ciałem decyzyjnym
w zakresie ESDP oraz sprawuje polityczny nadzór nad ich wdrażaniem.



Komitet Wojskowy UE (EU Military Committee – EUMC). To najwyższe ciało
wojskowe UE, stanowiące forum konsultacji krajów członkowskich w sprawach
wojskowych. Komitet dostarcza rekomendacji wojskowych dla Komitetu
Politycznego i Bezpieczeństwa UE.



Sztab Wojskowy UE (EU Military Staff – EUMS). Jest to ciało odpowiedzialne za
proces planowania strategicznego na szczeblu politycznym, podległe
Komitetowi Wojskowemu UE. W skład Sztabu wchodzi Komórka Cywilno-
Wojskowa, której zadaniem jest pomoc w planowaniu i prowadzeniu operacji
reagowania kryzysowego UE, zwłaszcza tych wymagających koordynacji
zdolności wojskowych i cywilnych. Komórka ma być zdolna do utworzenia w
krótkim czasie Centrum Operacyjnego, zdolnego do samodzielnego
dowodzenia wybraną operacją.



Grupa Polityczno-Wojskowa (Politico – Military Group – PMG). Grupa robocza
Rady UE, której głównym zadaniem jest szczegółowe opracowywanie
dokumentów przedstawianych do zatwierdzenia przez Komitet Polityczny i
Bezpieczeństwa.

W lipcu 2004 roku utworzona została Europejska Agencja

Obrony (European

Defence Agency – EDA), skupiająca 24 państwa UE

Do jej zasadniczych zadań należy:



rozwój zdolności obronnych państw europejskich,



wzmocnienie współpracy w zakresie zakupów uzbrojenia,



wzmacnianie europejskiego przemysłu obronnego i budowa
europejskiego rynku uzbrojenia,



promocja wielonarodowych programów badawczo-
rozwojowych w dziedzinie obrony,

Europejska Agencja Obrony

W 2003 roku przyjęto Europejską Strategię Bezpieczeństwa.
Wśród głównych zagrożeń dla bezpieczeństwa UE wyróżniono w niej
terroryzm, rozprzestrzenianie broni masowego rażenia oraz problem państw
„upadłych”. Ponadto, podjęto szereg inicjatyw mających na celu wzmocnienie

zdolności obronnych, zarówno na poziomie Unii Europejskiej, jak i państw

członkowskich. Inicjatywy te służyć mają przede wszystkim lepszej koordynacji
wykorzystania posiadanych przez państwa zdolności, a także realizacji
programów pozyskania nowych zdolności (zarówno wojskowych, jak i
cywilnych).

Najważniejsze z nich to:

1.

Cel Operacyjny 2010 - Jest rozwinięciem Celu Operacyjnego z roku 2003,
kładąc większy nacisk na aspekt jakościowy budowy potencjału obronnego.
Inicjatywa ma służyć pozyskaniu nowoczesnych zdolności niezbędnych dla
skutecznej realizacji założeń określonych w Europejskiej Strategii
Bezpieczeństwa.

2.

Grupy Bojowe UE - Siły natychmiastowego reagowania wydzielane przez
państwa na potrzeby operacji UE, zdolne do realizacji pełnego spektrum misji
petersberskich. Są to jednostki w sile ok. 1500 żołnierzy, gotowe do podjęcia
działań w ciągu 15 dni, zdolne do samodzielnego działania przez okres 30-120
dni. Mogą one być tworzone przez jedno państwo (grupa narodowa) lub w
ramach współpracy kilku państw (grupa wielonarodowa).

3.

Europejski Plan Rozwoju Zdolności Obronnych - plan
przyjęty został w 2000 roku, w celu harmonizacji i
przyspieszenia działań służących uzupełnieniu braków w
zakresie zdolności, niezbędnych do spełnienia wymogów
Europejskiego Celu Operacyjnego.

4.

Zwalczanie terroryzmu. W konsekwencji rozwoju zjawiska
terroryzmu międzynarodowego, UE podjęła szereg działań
mających na celu skuteczniejsze przeciwdziałanie temu
zjawisku i zwalczanie jego skutków. Utworzono stanowisko
Koordynatora ds. zwalczania terroryzmu. Stworzono
procedury umożliwiające wykorzystanie zdolności
wojskowych przez wspólnotowy Mechanizm Ochrony
Ludności Cywilnej w wypadku ataku terrorystycznego.
Stworzono także unijną bazę danych zawierającą
informacje nt. zasobów narodowych dostępnych na
wypadek ataku terrorystycznego.

Operacje UE

Od 2003 roku Unia Europejska prowadzi operacje reagowania kryzysowego. Zarówno
wojskowe, jak i cywilne. Należy zauważyć, że liczba operacji zarządzania kryzysowego UE
stale rośnie. Zakres geograficzny misji obejmuje Bałkany, Kaukaz, region Morza
Śródziemnego i Bliski Wschód, ale także tak odległe obszary jak Afryka czy Azja. UE
prowadzi operacje autonomicznie lub we współpracy z innymi organizacjami. Traktat o Unii
Europejskiej wskazuje w art. 17 ust. 2, że Unia może przeprowadzać misje humanitarne i
ratunkowe, misje utrzymania pokoju oraz misje zbrojne zarządzania kryzysowego, w tym
przywracania pokoju (tzw. misje petersberskie).

Traktat Lizboński (art. 28b) zakłada rozszerzenie tego katalogu o:



działania rozbrojeniowe,



Misje doradztwa wojskowego i wsparcia,



misje zapobiegania konfliktom



Misje zbrojne służące stabilizacji sytuacji po konfliktach.

Określono w nim także, że operacje UE mogą służyć walce z terroryzmem oraz wspieraniu
państw trzecich w zwalczaniu terroryzmu na ich terytoriach.

1.

EULEX Kosowo - Misja ma za zadanie wspieranie i umacnianie władz i
administracji Kosowa, rozwój niezależnego i wieloetnicznego systemu
sądowniczego, policji i służb celnych, wolnych od nacisków politycznych i
działających zgodnie z międzynarodowymi standardami. W misji bierze
udział polska Specjalna Jednostka Policji (ok. 100 osób) oraz eksperci z
Policji i Ministerstwa Finansów.

2.

EUMM Gruzja - W następstwie wybuchu konfliktu rosyjsko-gruzińskiego
7 sierpnia 2008 r. UE podjęła decyzję o zaangażowaniu operacyjnym w
celu wspierania wysiłków prowadzących do wypracowania jego trwałego i
pokojowego rozwiązania. Zadania misji obejmują: (1) stabilizację; (2)
normalizację; (3) środki budowy zaufania.

3.

EUJUST LEX w Iraku. Głównym celem misji jest organizowanie szkoleń
dla wyższych urzędników wymiaru sprawiedliwości oraz sędziów
śledczych. Szkolenia te mają na celu podniesienie kwalifikacji tych osób,
doprowadzenie do koordynacji działań irackiej policji, wymiaru
sprawiedliwości i więziennictwa oraz szanowania przez te instytucje praw
człowieka Odbywają się one na terenie państw UE bądź państw regionu, a
w Bagdadzie mieści się jedynie biuro łącznikowe. Do września 2005 r. w
ramach misji przeprowadzono 5 szkoleń (po 2 we Francji i Wlk. Brytanii
oraz jedno we Włoszech).

4.

EUFOR ALTHEA jest największą operacją wojskową UE. Rozpoczęła się
2 grudnia 2004 r. Unia Europejska przejęła wówczas odpowiedzialność
za wojskową misję w Bośni i Hercegowinie od sił NATO (SFOR).  20
listopada 2008 r. RB ONZ przedłużyła jej mandat do 21 listopada 2009
r. EUFOR współpracuje z dowództwem NATO w Sarajewie w oparciu o
mechanizm „Berlin Plus”. Do jego zadań należy zapewnienie
bezpieczeństwa w BiH, realizacja porozumienia pokojowego z Dayton
(1995 r.), kończącego wojnę w tym państwie oraz, w razie potrzeby,
wsparcie sił KFOR.

5.

EUPOL Afganistan - Celem misji jest wsparcie rządu afgańskiego w
tworzeniu efektywnej policji (ANP). Zadania misji polegają w
szczególności na nadzorowaniu, szkoleniu i doradzaniu afgańskiemu
ministerstwu spraw wewnętrznych, administracji centralnej, jak również
administracji regionalnej.

6.

EUPOL RD Congo - Celem EUPOL RD Congo jest wsparcie władz
centralnych w przeprowadzeniu kompleksowej reformy Narodowej
Policji Kongo, szczególnie w obszarze współpracy policji z wymiarem
sprawiedliwości DRK. Misja współpracuje blisko z unijną misją EUSEC RD
Congo, przedstawicielstwem Komisji Europejskiej oraz ONZ-owską misją
MONUC.

Udział Polski w realizacji Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony ma zarówno wymiar polityczny, jak i
wojskowy. Polska aktywnie włączyła się w rozwój ESDP jeszcze przed formalnym przystąpieniem do Unii
Europejskiej. Po wstąpieniu do UE, zaangażowanie Polski w ESDP uległo zdynamizowaniu. Polska jest członkiem
Europejskiej Agencji Obrony od dnia jej powstania. Resort obrony od początku brał aktywny udział w pracach nad
utworzeniem Agencji, uczestnicząc m.in. w negocjacjach nad treścią dokumentów konstytuujących Agencję.
Polscy eksperci objęli w EDA cztery stanowiska (rzecznika prasowego oraz trzy stanowiska eksperckie). Poprzez
udział we współpracy europejskiej, członkostwo w Agencji przyczynić się powinno do wzmocnienia zdolności
obronnych polskich Sił Zbrojnych. W 2004 roku Polska podjęła decyzję o utworzeniu Grupy Bojowej wspólnie z
Niemcami, Słowacją, Litwą i Łotwą.

Praktycznym sprawdzianem dla naszych sił zbrojnych jest włączanie się RP do udziału w operacjach wojskowych i
cywilnych UE:
– od marca do grudnia 2003 roku nasi żołnierze uczestniczyli w operacji Concordia w Macedonii (17 osób). Była
to pierwsza operacja wojskowa UE z wykorzystaniem zdolności i zasobów Sojuszu (mechanizm Berlin Plus).
– w operacji Althea w BiH zaangażowanych jest obecnie 275 polskich żołnierzy. Polska, wraz z Portugalią i Turcją,
tworzy batalion manewrowy. Wydzieliła także oficerów do dowództwa EUFOR Sarajewo i obsadę do dwóch
zespołów obserwacyjno-łącznikowych.
– wiosną 2005 zgłosiliśmy wsparcie rzeczowe do unijnej oferty pomocy dla sił Unii Afrykańskiej prowadzących
operację stabilizacyjną AMIS II w Darfurze. W misji tej uczestniczy również ekspert z Polski.
– w okresie od lipca 2004 do lipca 2005 polski ekspert uczestniczył w misji EUJUST THEMIS w Gruzji, mającej na
celu pomoc w reformie wymiaru sprawiedliwości tego państwa.

Udział w tych misjach odzwierciedla nasze zaangażowanie w utrzymanie bezpieczeństwa międzynarodowego.

Bibliografia:

1.

www.europa.eu

2.

www.mon.gov.pl

3.

www.msz.gov.pl