ZESPÓA
SZKÓA
SAMOCHODOWYCH
im. in\
. Tadeusza Tańskiego
w Poznaniu
PRACOWNIA TECHNICZNA
Instrukcja do ćwiczenia nr ....
TEMAT: Badanie układu chłodzenia silnika.
Zatwierdził:
.......................................... & ..................................................
data pieczątka i podpis dyrektora
1. Cel ćwiczenia
Celem wykonywanego ćwiczenia jest sprawdzanie prawidłowości działania ukła-
du chłodzenia (jego szczelności) badanego silnika w tym jego wybranych istotnych
elementów takich jak:
- termostat
- płyn chłodzący
- czujnik temperatury
Dodatkowo (szczególnie na okres jesienno-zimowy) wskazany jest pomiar tempera-
tury zamarzania płynu do spryskiwaczy.
2. Wiadomości wstępne.
Ogólna znajomość budowy i zasady działania ró\
nego rodzaju układów chłodzenia,
winna by znana z przedmiotu  Budowa pojazdów samochodowych .
3. Pomoce
" urządzenie do kontroli szczelności układu chłodzenia i sprawdzania korków,
" refraktometr lub glikometr
" stanowisko do sprawdzania termostatów, termistorowych czujników temperatury
i wyłącznika termowentylatora,
" badany silnik
4. Przebieg ćwiczenia
4.1. Sprawdzanie szczelności układu
W produkowanych obecnie samochodach układ chłodzenia silnika pracuje pod ci-
śnieniem. Korek wlewowy zbiornika wyrównawczego jest zaopatrzony w sprę\
ynę, która
jest lak dobrana, by zapewniała szczelność korka i otwierała go wtedy, kiedy ciśnienie
przekroczy określoną wartość, na przykład 0,12...0,15 [MPa]. Nadciśnienia panujące w
układzie pozwala na osiągnięcie wy\
szej temperatury wrzenia płynu.
Je\
eli trzeba często dolewać płynu chłodzącego, a nie mo\
na zlokalizować nieszczelności
(czasami jest trudno określić wzrokowo miejsce wycieku płynu), nale\
y sprawdzić
s/czelność całego układu chłodzenia, przeprowadzając próbę ciśnieniową za pomocą pom-
py do badania chłodnic, którą mo\
na równie\
sprawdzić zawór nadciśnieniowy w korku.
Potrzebne przyrządy i narzędzia.
- przyrząd do sprawdzania chłodnic.
Wykonanie pomiaru
- Przymocować pompę do korka i wytworzyć ciśnienie, które spowoduje otwarcie zaworu
w korku (rys. 1a). Je\
eli nie odbywa się to przy wymaganym ciśnieniu (np. 0,1 MPa), to
korek trzeba wymienić. Otworzyć zawór nadciśnieniowy palcami. Sprawdzić, czy po
zwolnieniu zawór zamyka się całkowicie.
Rys. 1 Sprawdzanie szczelności zaworu nadciśnieniowego w korku wlewu (a) oraz w całym ukła-
dzie chłodzenia (b), 1- pompa do badaniu układu chłodzenia. 2 - korek wlewu
Tą samą pompką, mocowaną do chłodnicy, mo\
na sprawdzić szczelność układu (rys. 1b).
Nale\
y wytworzyć ciśnienie 0,1.-0.15 MPa i sprawdzić manometrem, czy utrzymuje się przez co
najmniej 2 minuty. Je\
eli nie, oznacza to istnienia nieszczelności w układzie. Miejsce przecieku
mo\
na łatwo określić dzięki wytworzonemu w układzie nadciśnieniu. Je\
eli ciśnienie opada bez
widocznego wypływania cieczy lub wręcz podnosi się, nale\
y wnioskować o wewnętrznym
przecieku do silnika, na przykład wskutek uszkodzenia uszczelki pod głowicą lub pęknięcia
kadłuba.
Uwaga. Nie wytwarzać wy\
szego ciśnienia, poniewa\
mo\
e uszkodzić chłodnicę!!!
Innym sposobem zlokalizowania nieszczelności jest wtłoczenie w układ chłodzenia płynu
fluorescencyjnego. Płyn ten pozostaje w układzie przez pewien c/as pracy silnika, a\
ujawni się
w miejscu nieszczelnym. Następnym krokiem jest oświetlanie lampą ultrafioletową wszystkich
przewodów i połączeń. Miejsce wycieku objawi się w świetle lampy jako jaskrawo kolorowa
plama.
4.2 Sprawdzanie przydatności płynu chłodzącego
Podatność płynu chłodzącego na zamarzanie zale\
y od stę\
enia zawartego w nim glikolu
(etylenowego lub propylenowego). Z kolei stę\
enie glikolu w płynie wpływa bezpośrednio na
jego gęstość. Zale\
ność ta jest wykorzystywana w najpopularniejszych przyrządach do badania
płynów (np. hydro-temp), które działają na zasadzie areometru. Po zassaniu płynu ze zbiornika
wyrównawczego lub chłodnicy pływak przyrządu pokazuje na skali temperaturę krzepnięcia
płynu. Przy gęstości płynu 1,0554 temperatura krzepnięcia wynosi -24�C, natomiast przy
gęstości 1,0684 wynosi -36�C (dotyczy mieszaniny gli kolu etylenowego). Przyrząd
pomiarowy mo\
e być wyskalowany wg gęstości badanej cieczy chłodzącej (nale\
y wtedy
posługiwać się dodatkową tabelą zale\
ności temperatury krzepnięcia badanej cieczy od jej
gęstości), lub bezpośrednio w wg temperatury zamarzania (jak prezentowane urządzenie
Uwaga. Aby
 hydro-temp zapewnić większą dokładność pomiaru przyrząd powinien być przeznaczony do
badania danego rodzaju glikolu, poniewa\
glikol etylenowy i propylenowy ró\
nią się własno-
ściami fizykochemicznymi.
Rys.2 Pomiar temperatury krzepnięcia płynu
chłodzącego za pomocą gliokomatu  hydro-
temp .
Bardziej dokładnym przyrządem pomiarowym jest refraktometr (rys.3a), w któ-
rym jest wykorzystywany związek między stę\
eniem glikolu a współczynnikiem załama-
nia światła. Po umieszczeniu niewielkiej ilości płynu na powierzchni pryzmatu ukazują
się w okularze przyrządu dwa obszary o barwie niebieskiej i białej (rys. 3b). W miejscu
ich zetknięcia odczytuje się wynik na skali (A rys.3b) opisanej w �C (istniej ą dwie po-
działki  dla glikoli etylenowych i propylenowych; glikole polipropylenowe stosowane są
przewa\
nie poza Europą  w Europie stosujemy do produkcji cieczy chłodzących
silniki glikoli etylenowych).
Analogicznie badamy płyn do spryskiwaczy szyb i elektrolit z akumulatora (ocena
stopnia naładowania celi akumulatorowej).
Badanie elektrolitu
" elektrolit skala C
Przy sprawdzeniu elektrolitu mierzona jest gęstość w kg/l (g/cm3). Na podziałce zazna-
czono następujące zakresy: RECHARGE = naładować, FAIR= dostateczny, GOOD=
dobry
Uwaga ! - Nale\
y zachować du\
ą ostro\
ność przy sprawdzaniu elektrolitu.
Elektrolit nie mo\
e wchodzić w kontakt z oczami i skórą - szkodliwy dla zdrowia.
Badanie płynu do zmywania szyb (pomiar temperatury krzepnięcia-zamarzania
płynu)
Wynik pomiaru płynów do zmywania szyb opiera się na wartości uśrednionej poniewa\

płyny te produkowane są na bazie ró\
nych alkoholi oraz zawierają ró\
ne dodatkowe
składniki.
Wynik pomiaru opiera się na zale\
ności miedzy kątem załamania światła przechodzą-
cego przez badany płyn, a jego odpornością na zamarzanie (ciecz chłodzaca lub płyn
do spryskiwaczy szyb) lub gęstością (elektrolit akumulatorowy), Przyrząd eliminuje
wpływ aktualnej temperatury badanego płynu chłodzącego na wynik pomiaru. Tester
jest wyskalowany dla temperatury 20 oC.
Rys.3 Refraktometr: (rys.a) 1  miejsce na kroplę badanego płynu, 2  klapka; (rys. b) obraz widziany
w okularze  skala C (odczyt gęstości elektrolitu akumulatorowego), skala A: odczyt temperatury
krzepnięcia cieczy chłodzącej (lewa strona glikole propylenowe, prawa strona glikole etylenowe),
skala B  odczyt temperatury krzepnięcia płynu do spryskiwaczy szyb.
Rys.4 Naniesienie za pomocą pipety próbki płynu na pryzmat refraktometru, zamknięcie klapki.
Rys.5 Sposób obserwacji podczas pomiaru refraktometrem (regulacja ostrości obrazu), oczysz-
czenie pryzmatu bawełnianą szmatką po pomiarze.
Przebieg sprawdzania:
Na wstępie urządzenie mo\
na sprawdzić na " dokładność wskazań " przy pomo-
cy wody destylowanej. Przebieg sprawdzenia jest taki sam jak przebieg pomiaru, wynik
(linia podziału) powinna pokrywać się z linią wody (WATERLINE).
" Sprawdzić, czy pryzma (2) i klapka (1) wg rys.3a urządzenia są czyste.
" Przy pomocy załączonej pipetki nało\
yć kroplę badanej cieczy na pryzmat.
" Opuścić klapkę rozprowadzając ciecz na pryzmie.
" Przez pokręcanie okularem ustawić ostrość.
" Odczytać wskazanie na odpowiedniej skali - będzie widoczna wyraz
na linia
podziału między polami jasnym i ciemnym (2) wg rys. 3b.
" Po zakończeniu pomiaru konieczne jest staranne oczyszczenie pryzmy suchą
szmatką.
4.3 Sprawdzanie pracy zaworu termostatu oraz termistorowego czujnika tempe-
ratury.
5. Wyniki pomiaru.
Wyniki pomiaru winny zawierać informację z kontroli szczelności układu podczas
testu (układ szczelny, nieszczelny); wskazane ewentualnie miejsca wycieku płynu chło-
dzącego podczas badania oraz ich przyczyna.
Nale\
y zanotować, odczytaną za pomocą refraktometru, temperaturę zamarzania
cieczy chłodzącej oraz ewentualnie płynu do spryskiwaczy.
6. Wnioski.
Wnioski winny zawierać uwagi dotyczące przeprowadzonych badań diagno-
stycznych układu chłodzenia, w wypadku stwierdzonych nieprawidłowości, nale\
y
wskazać sposób ich usunięcia. Temperatura zamarzania cieczy chłodzącej winna
wynosić dla naszej strefy klimatycznej nie więcej ni\
mi-
nus 30 �C.