BEHAWIORYZM
1.Założenia behawioryzmu:
-człowiek jest układem zewnątrzsterownym, jego zachowanie jest całkowicie kontrolowane przez
środowisko zewnętrzne,
-dzięki odpowiednim sposobom manipulacji środowiskiem można modyfikować reakcje ludzkie,
-system kar i nagród decyduje o tym czego człowiek unika i do czego dąży
-procesy psychiczne nie odgrywają żadnej roli w nawigowaniu ludzkim zachowaniem, w żaden sposób
nie wpływają na człowieka.
2.Przedstawiciele behawioryzmu:
Watson(ojciec behawioryzmu), Pawłow, Hull, Skinner, Tolman, Thorndike.
3. Warunkowanie klasyczne
to uczenie się znaczenia jakiegoś pierwotnie obojętnego bodz
ca dzięki temu, że systematycznie
poprzedza on jakiś bodziec, który znaczenie już ma.
I etap
Pożywienie Ä…ð Åšlinienie siÄ™
(bodziec bezwarunkowy) (reakcja)
II etap
Dzwonek + Pożywienie Ä…ð Åšlinienie siÄ™
(bodziec obojętny) (bodziec bezwarunkowy) (reakcja)
III etap
Dzwonek Ä…ð Åšlinienie siÄ™
(bodziec bezwarunkowy) (reakcja)
Warunkowanie instrumentalne
Uczenie się znaczenia jakiejś pierwotnie obojętnej reakcji dzięki temu, ze po niej pojawia się jakiś
pożądany stan rzeczy (wzmocnienie pozytywne, nagroda), albo unikamy czegoś
niepożądanego(wzmocnienie negatywne, kara).
4.Generalizacje bodz
ca
Jest to zjawisko polegające na tym, że reagujemy na wszystkie bodz
ce podobne do bodz
ca
warunkowego. Np. Jeżeli dziecko doznaje przemocy w rodzinie ze strony ojca to jego reakcja na ojca
może zostać przeniesiona na wszystkich mężczyzn.
5. Konsekwencje stosowania kar:
-kara nie eliminuje zachowań niepożądanych, jedynie tłumi je i wycofuje na pewien czas,
-kara generalizuje proces hamowania i uogólnia go,
-unikanie z
ródła karania
-kara zawsze wywołuje emocje negatywne często zaburzenia emocjonalne, które zwrotnie zwiększają
ilość zachowań niepożądanych,
-wielkość kary jest zwykle nie adekwatna do zachowania, natomiast jest adekwatna do stanu
emocjonalnego osoby karzÄ…cej,
-kara modeluje podobne zachowania
-kara może okazać się nagrodą,
-skutki kary najczęściej są krótkotrwałe,
-kara dostarcza informacji jak nie powinno się postępować, ale nie pokazuje jak powinno się
postępować,
6. Procedury nagradzania:
-procedura stałych odstępów czasowych - zachowanie jest regularnie nagradzane po upływie
określonego czasu. Procedura ta wywołuje jednak ujemne skutki. Skoro nie ma wyraz
nej zależności
pomiędzy osiągnięciami a wielkością wzmocnienia materialnego i moralnego ludzie często działają na
zwolnionych obrotach, często pracują nierytmicznie; zwalniają tempo pracy po otrzymaniu wypłaty
(nagrody) a jednocześnie zwiększają wysiłek tuz przed jej otrzymaniem. Np. pracownik otrzymuje
wypłatę co miesiąc.
-procedura stałych proporcji  człowiek otrzymuje wzmocnienia po wykonaniu określonej pracy. W tej
sytuacji człowiek otrzymuje wzmocnienie regularnie po każdej n-tej reakcji. Procedura ta pobudza
aktywność i zwiększa tempo działania. Jego skuteczność w dużym stopniu zależy od tego czy umiemy
prawidłowo określić, po ilu reakcjach człowieka należy podać wzmocnienie.
-procedura zmiennych odstępów czasowych  wzmocnienia są nieregularne. Czas upływający
pomiędzy reakcją a nagrodą zmienia się losowo. Procedura ta nie pozwala na przewidywanie
momentu otrzymania wzmocnienia
-procedura zmiennych proporcji  w tym przypadku zmienia się liczba reakcji, po których następuje
wzmocnienie (w grze losowej przeciętnie co 10 los wygrywa jednak gracz może wygrać już za
pierwszym razem albo dopiero za 100). Rozkład o zmiennych proporcjach jest najbardziej efektywny,
gdyż ludzie pracują na wytężonych obrotach i żyją jakby  w nadziei że wcześniej czy póz
niej zostanÄ…
nagrodzeni. Np. naukowiec pracujący nad projektem liczy na to, że pewnego dnia spotka go za to
uznanie, nie wie dokładnie kiedy, ale ma nadzieje że tak się stanie i dlatego stara się pracować jak
najlepiej.
KONCEPCJA POZNAWCZA
1.Założenia koncepcji poznawczej:
- Człowiek jest samodzielnym podmiotem , który samodzielnie i celowo działa.
- Człowiek przyjmuje i interpretuje informacje, nadaje im także wartość, podejmuje działania
sprawujÄ…c nad nimi kontrolÄ™.
- Człowiek posiada umiejętność generowania informacji oraz wiedzy, dzięki temu rozwija on kulturę.
Ludzie  wychodzÄ… poza posiadanÄ… informacjÄ™ .
- Umysł człowieka posiada inteligencję, pamięć, zdolność myślenia abstrakcyjnego, właściwości te są
wrodzone i rozwijane przez środowisko i kulturę. Umysł jest zawodny i ma swoje granice, jego
potencjał nie jest absolutny.
2. Przedstawiciele:
Bruner, Piaget, Simon, Tomaszewski
3.Struktury poznawcze
To systemy informacji wewnętrznych utrwalonych w pamięci (indywidualne doświadczenie i wiedza
wytworzona samodzielnie dzięki twórczemu myśleniu). Ich całkowite wyłączenie odebrałoby
człowiekowi umiejętność poruszania się po świecie, wiedzę o sobie, zamieniło w twór niezdolny do
działania, kojarzenia faktów.
W strukturach poznawczych znajdują się następujące informacje:
* sądy o środowisku naturalnym  znajomość elementarnych praw fizyki, zasad ewolucji organizmów
żywych,
* wiedza o kulturze, mniej lub bardziej uporzÄ…dkowane dane o sztuce, obyczajach, mitach, sprawach
metafizycznych.
* Dane o świecie społecznym  czyli o zachowaniu się osób i społeczeństwa, stosunkach
międzyludzkich
* Samowiedza, lub struktura  ja  wiedza o sobie, sÄ…dy o swoim charakterze, intelekcie,
możliwościach fizycznych.
Struktury poznawcze określa się różnymi kryteriami takimi jak:
- Złożoność - struktury poznawcze charakteryzują się pewną złożonością i można je
umieścić w określonym miejscu skali  proste-skomplikowane .
- Abstrakcyjności-konkretności - człowiek, którego struktury poznawcze cechuje wysoki
stopień konkretności ujmuje świat jako ciąg spostrzeganych przedmiotów, nie umie
tworzyć pojęć o najwyższym stopniu ogólności. Przeciwnie, człowiek którego struktury są
w wysokim stopniu abstrakcyjne potrafi stworzyć hierarchiczny system o wzrastającym
stopniu ogólności. Potrafi oderwać się od konkretnej rzeczywistości, manipulować
ogólnymi pojęciami, ma większą orientacje w świecie, potrafi rozwiązywać teoretyczne
problemy.
- Otwartość  procesy poznawcze są zamknięte gdy człowiek nie zmienia swoich
poglądów i przekonań pod wpływem nowych informacji i przeciwnie system ten jest
otwartym gdy struktury ulegają zmianom pod wpływem nowych informacji, gdy człowiek
modyfikuje przekonania i wyobrażenie o świecie oraz o sobie w miarę poznawania
rzeczywistości.
- Aktywność-bierność - z reguły zdobywana wiedza jest bierna, uczeń posiada wiedzę, ale
nie potrafi wykorzystać jej w określonym miejscu lub czasie. Bierne struktury poznawcze
odgrywajÄ… minimalnÄ… rolÄ™ w sterowaniu zachowaniem.
4. Rodzaje wiedzy
- deklaratywna (narracyjna)   wiem, że... , dane o faktach (np. ziemia jest planetą), czasem zawiera
informacje zniekształcone, mityczne, sfabrykowane (np. kara to dobra metoda wychowawcza).
Wiedzę tą można przekazywać słownie.
- proceduralna (operacyjna)   wiem, jak... , sieć danych o metodach, strategiach, programach
działania, zwana też umiejętnościami poznawczymi, które pozwalają osiągnąć cele (np. jak jez
dzić na
rowerze). Przekazanie tej wiedzy zwykle wymaga zademonstrowania.
5. Filtr informacyjny
W sytuacji nadmiaru informacji występuje zjawisko selekcji. Uważa się, że istnieje filtr informacyjny,
który poprzez zjawisko koncentracji decyduje o tym jakie informacje są przyjmowane, a jakie
blokowane. Filtr ten nie działa doskonale, często ludzie popełniają błędy, blokując potrzebne
informacje. Występuje też tendencyjna selekcja danych. Często ludzie akceptują tylko te dane, które
spełniają ich oczekiwania.
6. Deficyt informacyjny
Jeżeli w środowisku brakuje danych potrzebnych do skutecznego działania występuje deficyt
informacji. Ludzie wykonują wtedy czynności eksploracyjne czyli aktywnie poszukują istotnych
wiadomości.
7.Deprywacja sensoryczna
Deprywacja sensoryczna jest to odcięcie jednostki od bodz
ców świata zewnętrznego i dopływu
wszelkiej informacji. Odizolowane od środowiska osoby wykazały zaburzenia w procesie percepcji,
mniej adekwatnie spostrzegały ludzi i przedmioty, po dłuższej izolacji pojawiały się halucynacje.
Wystąpiły zaburzenia w procesie myślenia z zapamiętywaniem, zaburzenia emocjonalne, silny lęk,
senność. Człowiek może nawet strącić poczucie tożsamości, mieć trudności z oceną wartości zjawisk,
uruchamianiem programów działania. Tak więc zaburzeniu ulegają podstawowe struktury poznawcze.
8.Metabolizm informacyjny
Metabolizm informacyjny - jest to operacja polegajÄ…ca na odbiorze i przemianie danych
zewnętrznych.
9. Przeciążenie informacyjne
Jeżeli w środowisku występuje nadmiar danych człowiek nie jest w stanie ich zasymilować i sprawnie
działać. W sytuacji nadmiaru informacji następuje zjawisko selekcji  człowiek przyjmuje tylko te
informacje, które są dla niego użyteczne.
10. Myślenie twórcze
M. Boden wyróżniła dwa rodzaje twórczości i innowacji
- twórczość psychologiczna (typu P)  w umyśle osoby pojawiają się pomysły, idee i hipotezy, nowe z
punktu widzenia jego indywidualnego życia, np. ulepszenia techniczne we własnym mieszkaniu,
osiągnięcia znane ludzkości od dawna, a wzbogacające indywidualne doświadczenie człowieka
- myślenie historyczne (typu H)  prowadzi do odkryć i wynalazków technicznych, naukowych, czy
organizacyjnych które do tej pory nie były znane ludzkości i stanowią wkład do kultury np. teoria
grawitacji Newtona.
11.Przyczyny twórczości
Istnieją dwa modele próbujące wytłumaczyć przyczyny samej twórczości
- model konfliktowy  z
ródłem wszelkiej twórczości są konflikty motywów, frustracje i wewnętrzne
sprzeczności. Odkrywanie i konstruowanie nowych form jest zastępczą metodą rozwiązywania
takich konfliktów. W wypadku niezaspokojenia podstawowych potrzeb czy pragnień człowiek
kompensuje deficyty wartości rozwiązując problemy naukowe czy artystyczne. Jednostka stara się
sublimować energię popędową chcąc uniknąć frustracji. Twórczość nie jest naturalną działalnością
osoby a raczej formÄ… obrony przed skutkami konfliktu i frustracji.
- model spełnienia  twórczość to metoda aktualizacji naturalnych potencji jednostki, rodzajem
samospełnienia. Twórczość i ekspresja to najlepsze sposoby zaspokojenia potrzeby samorealizacji
12. Rodzaje wartości:
-wartości dionizyjskie  najwyżej oceniane są takie dobra jak: konsumpcja, komfort czy wygodne
życie; dąży się do życia pełnego radości i satysfakcji
-wartości heraklesowe  dążenie do dominacji nad innymi ludz
mi, do zdobycia władzy i sławy;
nieważne są komfort i wygody, ważna jest jedynie kontrola nad otoczeniem, grupami i strukturami
społecznymi
-wartości prometejskie  człowiek widzi siebie jako cząstkę wspólnoty; często podejmuje działania
altruistyczne oraz prospołeczne. Walka z cierpieniem, złem, okrucieństwem czy represjami posiada
dla niego najwyższą wartość
-wartości apolińskie  człowiek przypisuje najwyższe znaczenie twórczości, poznawania świata,
rozwojowi nauki i sztuki
-wartości sokratyczne  najwyższym dobrem człowieka staje się poznawanie i rozumienie samego
siebie oraz doskonalenie własnej osobowości
13. Emocje
Emocje służą do:
-czynnik spustowy zachowania; inicjujÄ… zachowanie
-przygotowują, mobilizują organizm do działania
-pełnią funkcje informacyjne
-pośredniczą w procesach uczenia się, przez warunkowanie
-ludzie porozumiewają się poprzez emocje (jest to prymitywny język np. u dzieci)
-funkcje regulacyjne  regulują zachowanie poprzez wpływ na tempo reakcji
-wpływają na procesy poznawcze  myślenie, uczenie się, postrzeganie (zbyt silne emocje wpływają
negatywnie na te procesy, słabe mają jednak znaczenie we wzroście aktywacji i efektywności działania
-przejawiają się w zmianach stanu świadomości
Frustracja  zespół negatywnych emocji związanych z przerwaniem działania; tym silniejsza im
bardziej zależy nam na celu. Jest zależna od sposobu postrzegania z
ródeł zablokowania celowego
działania. Jeśli z
ródła te postrzegamy w sobie rodzi się lęk, strach lub autoagresja.
Jeśli z
ródła te postrzegamy na zewnątrz rodzi się agresja (intencjonalne działanie człowieka) także w
przypadku losowych zdarzeń.
KONCEPCJA HUMANISTYCZNA
1. Założenia:
- Człowiek jest unikatową całością. Osoba to spójny system złożony z "ja" i z "organizmu".
- Podstawową właściwością natury ludzkiej jest rozwój. Jest on uwarunkowany przez czynniki
wewnętrzne- siły decydujące o przebiegu rozwoju tkwią w człowieku, a nie poza nim.
- Główna tendencją, która decyduje o działaniu człowieka, jest dążenie do samorealizacji, do
aktualizacji własnych potencjalnych szans i jest to jedyna siła napędowa.
- W organizmie istnieje tylko jedno centralne z
ródło energii -motywacja-ponieważ jest on całością.
- Człowiek z natury jest dobry, a jego dążenia są konstruktywne i pozytywne. (Gdy np. człowiek robi
coś złego to działa przeciw własnej naturze).
- Ludzkie zachowanie warunkowane jest przez teraz
niejszość, przez aktualne przeżycia i
doświadczenia
2.Przedstawiciele:
Rogers, Maslow, Frankl
3. Rogers  terapia skoncentrowana na kliencie
Psychologowie humanistyczni uważają, że jednostka najlepiej zna własne, osobiste doświadczenia i
dlatego jej wypowiedzi o sobie sÄ… w wysokim stopniu trafne. Dlatego w terapiach tej koncepcji
dominujÄ… samoopis i samoocena. JednÄ… z nich jest stworzona przez Rogersa terapia skoncentrowana
na kliencie. Stosując ja, lekarz lub psycholog pozostawiają pacjentowi ogromną samodzielność, nie
poddają go zewnętrznym oddziaływaniom korekcyjnym, nie formułują dyrektyw. Sukces w leczeniu
zaburzeń zależy w bardzo dużej mierze od postawy terapeuty. Powinna się ona opierać na 3 zasadach:
- zachowanie terapeuty musi być zgodne z jego prawdziwymi przekonaniami. (nie może niczego
udawać),
- terapeuta musi bezwarunkowo akceptować pacjenta i szanować go takim, jakim jest,
- ważne jest empatyczne zrozumienie pacjenta, "wczuwanie się" w jego świat.
Terapeuta nie powinien krytykować i oceniać.
Terapia ta opiera się na założeniu, że możliwości człowieka są tak ogromne, że potrafi on sam
rozwiązać konflikty i dysharmonie w rozwoju. Terapia ta oddziałuje zarówno na treść pojęcia "Ja" (czyli
wszystkie poglądy, oceny o nas samych, o innych ludziach i o świecie), jak i na umiejętność
doświadczania rzeczywistości (czyli świadomości tego co się dzieje wokół i jaki to ma na nas wpływ).
Terapia ta dąży zatem do wytworzenia umiejętności bezwarunkowej akceptacji siebie, i do nauczenia
klienta kontaktu z własnym doświadczeniem. Terapia ma na celu przesunięcie z
ródła oceny samego
siebie z zewnętrznego (czyli oczekiwań innych ludzi) na wewnętrzne (czyli zgodne z tym jacy sami
chcemy być).
4. Koncepcja Maslowa
Teoria Maslowa zakłada hierarchiczną organizację potrzeb, a także 2 jakościowo różne rodzaje
motywacji: niedoboru i wzrostu.
Wyróżnia 5 różnych klas potrzeb:
1. fizjologiczne
2. bezpieczeństwa
3. przynależności i miłości
4. szacunku i samoakceptacji
5. samorealizacji (najwyżej w hierarchii)
Maslow uważa, że potrzeba z wyższego poziomu hierarchii nie przejawi się, dopóki nie zostanie
zaspokojona poprzedzająca ją potrzeba z poziomu niższego. Im wyżej w hierarchii znajduje się dana
potrzeba, tym póz
niej pojawia siÄ™ w rozwoju filogenetycznym i ontogenetycznym, tym mniejsze jej
znaczenie dla biologicznego przetrwania organizmu i tym bardziej jej zaspokojone może być
odroczone.
Potrzeba samorealizacji to potrzeba wzrostu (metapotrzeba), a pozostałe potrzeby to potrzeby
niedoboru-braku (zwane podstawowymi). Potrzeby wzrostu i niedoboru zaspokajane sÄ… w odmienny
sposób.
Różnice między potrzebami wzrostu a potrzebami niedoboru:
- potrzeby wzrostu działają wg zasady "im więcej, tym lepiej"; a zaspokojenie potrzeb niedoboru
powoduje -przynajmniej czasowe- wygaszenie potrzeby (np., zaspokojenie głodu)
- potrzeby wzrostu dostarczają zawsze emocji pozytywnych, a napięcie związane z niezaspokojoną
potrzebą niedoboru są często przykre;
- realizacja potrzeb wzrostu jest niezależna od otoczenia, a realizacja potrzeb niedoboru zależy od
innych ludzi;
- chociaż zaspokojenie potrzeb niedoboru zapobiega chorobie, to jednak tylko realizacja potrzeb
wzrostu zapewnia fizyczne i psychiczne zdrowie.
- potrzeby wzrostu koncentrują się na świecie zewnętrznym, a niedoboru na samej potrzebie i na
własnej osobie.
5. Logoterapia Francla
Logoterapia koncentruje siÄ™ na problemach wynikajÄ…cych z frustracji egzystencjalnej, kiedy to zostaje
zablokowane ludzkie dążenie do sensu. Logoterapia to docieranie do sensu życia. Można tego
dokonywać przez własne osiągnięcia, transgresję i transcendencję oraz badanie postaw człowieka w
sytuacjach skrajnych. Logoterapia Frankla jest działaniem psychoterapeutycznym zmierzającym w tym
kierunku, by pomóc człowiekowi w każdej, nawet pozornie beznadziejnej sytuacji znalez
ć sens życia.
Poczucie sensu życia, czasem sensu cierpienia, staje się motorem i siłą napędową życia.
6. Krytyczne podejście do koncepcji humanistycznej.
1. Zastrzeżenia budzi pogląd, że człowiek jest z natury dobry - fakty dowodzą, że dopiero wpływ
środowiska i własne przekonania decydują o tym czy człowiek zostanie dobrym czy złym.
2. Nieprawdą jest, że jedynym z
ródłem działania jest dążenie do samorealizacji, gdyż dla wielu ludzi
ważniejsze są choćby dobra materialne. Samorealizacja jest jedynie jednym z wielu potencjalnych
sposobów życia. Nawet ludzie najbardziej niezależni nie mogą się całkowicie oderwać od świata i jego
wpływów.
3. Wątpliwe jest to, że najważniejsze dla jednostki jest to, co dzieje się tu i teraz, gdyż niewiele można
powiedzieć o człowieku odrywając się od jego przeszłości i przyszłości.
4. Humaniści nie odkryli wcale natury ludzkiej; pokazali raczej jaki człowiek powinien być, a nie jaki
faktycznie jest; ich założenia mają więc charakter jedynie postulatywny.
5. Zastrzeżenia budzą metody poznawania człowieka stosowane przez psychologów humanistycznych.
Opieranie się jedynie na wypowiedziach człowieka o sobie samym są niezwykle ryzykowne, gdyż tak
naprawdÄ™ trudne do zweryfikowania
KONCEPCJA PSYCHODYNAMICZNA
1. Założenia:
-Ludzkie działanie warunkują wewnętrzne siły motywacyjne, często kolidujące ze sobą, które są z
zasady nieświadome
- Działania człowieka są ukierunkowane przez potężne siły wewnętrzne, o których istnieniu jednostki
nawet nie wiedzÄ…
- Osobowość to system sił dynamicznych zwanych popędami lub potrzebami, zewnętrzne reakcje
człowieka to symptom wewnętrznej dynamiki.
- psychoterapia jako metoda kliniczna, która ma pomagać człowiekowi w rozwiązaniu nieświadomych
konfliktów, przystosowaniu do świata.
2. Modele osobowości:
- Topograficzny.
Systematyzuje i różnicuje procesy psychiczne na świadome, predświadome i nieświadome.
Freud przedstawia to w postaci trójkąta- wierzchołek stanowią procesy świadome,
środek-przedświadome, a podstawę(zajmującą najwięcej miejsca) - nieświadome.
Aktywność psychiczna:
a) świadoma - obejmuje to, co doświadczane jest bezpośrednio, to co dzieje się tu i teraz;
stanowi najmniejsza część życia psychicznego;
b) przedświadoma- to fakty, zdarzenia, spostrzeżenia, które pozostają w nieświadomości, lecz
łatwo mogą zostać z niej wydobyte, jeśli tylko skupimy na nich uwagę (np. poprzez
psychoterapiÄ™);
c) nieświadoma - to wszystkie treści naszego życia psychicznego, których nie akceptujemy (a
także te, których nie pamiętamy); mogą to być zagrażające wspomnienia z dzieciństwa, ale też
doświadczenia bieżące: myśli, lęki, nadzieje, impulsy i pragnienia. Strefa ta obejmuje największą część
naszej aktywności psychicznej. Treści te są podatne na zniekształcenie, ich struktura jest podoba do
marzeń sennych; mimo to właśnie one wpływają na nasze zachowanie, determinując je niemal
całkowicie.
Na granicy procesów nieświadomych i przedświadomych operują procesy cenzurujące, które
zapobiegają przedostaniu się tego, co silnie zagrażające, do sfery uświadamianej. Z kolei
mechanizm odpowiedzialny za przesuwanie wszystkiego, co niewygodne, do nieświadomości
nazywamy wyparciem.
Zachowanie ludzkie jest motywowane i celowe; jego głównym celem jest unikanie bolesnych
myśli i wspomnień.
- Strukturalny.
Opisuje trzy struktury psychiczne: id, ego i superego.
a) id:
- najbardziej prymitywna, pierwotna część struktury ludzkiej
- kształtuje się jako pierwsza
- siedlisko popędów : seksualnego i agresywnego
- zajmuje się zaspokajaniem tych popędów czyli ich gratyfikacją
- kieruje się przy tym zasadą przyjemności - dąży do natychmiastowego zaspokojenia potrzeby
bez względu na warunki
- jest biologiczną reprezentacją biologicznego substratu osobowości
- funkcjonuje wg reguł procesów pierwotnych
b) ego:
- rozwija się z części id
- jej podstawową funkcją - radzenie sobie z rzeczywistością
- pośredniczy między id, rzeczywistością i superego
- kieruje się zasadą rzeczywistości - skłania do wyboru dojrzalszych form gratyfikacji, zwykle
odroczonych w czasie
- dopuszcza potrzeby wynikające z id jeśli superego na to pozwoli
- sterowana jest przez procesy wtórne - ocenia i wybiera najbardziej właściwe metody
zaspokajania potrzeb
- wykorzystuje w swym działaniu procesy poznawcze takie jak myślenie, pamięć,
spostrzeganie
- jest ŚWIADOME i odpowiedzialne za nasze decyzje i postępowanie
- pełni funkcję "wykonawczą" pośredniczy między wymaganiem impulsów popędowych a
wymaganiami rzeczywistości
c) superego:
- reprezentuje wartości moralne
- rozwija się z części ego
- kształtuje się poprzez wychowanie i procesy : internalizacji (uwewnętrznienia wartości) i
introjekcji ( uwewnętrznienia bez charakterystycznego dla internalizacji procesu różnicowania i
integracji z innymi wartościami)
- złożone z 2 systemów : sumienie (wskazuje czego nie powinno się robić) i ego idealne (idealny obraz
osoby - "taki powinienem się stać")
- poczucie winy to kara superego
- poszukuje ono perfekcji
Struktury te pozostają w nieustannym konflikcie, ponieważ konfliktowe są ich motywy i cele.
3. Mechanizmy obronne
-Wyparcie - usunięcie ze świadomości lub utrzymywanie poza świadomością myśli, wyobrażeń i
wspomnień, które są bolesne lub budzą lęk. Przykład - student zapomina o terminie egzaminu.
-Zaprzeczenie - udawanie, że sytuacja naprawdę zagrażająca lub wzbudzająca lęk nie ma
miejsca. Np; przekonanie, że pomimo palenia papierosów nie zachoruje się na raka.
-Reakcja upozorowana - wyrażanie uczuć lub zachowań przeciwnych niż rzeczywiście
odczuwane, po to by prawdziwe zostały wyparte. Zachowanie przeciwne wyrażane jest
przesadnie. Np; wylewne gratulowanie komuś sukcesu, którego zazdrościmy.
-Projekcja - przypisanie ("wciśnięcie") własnego nieakceptowanego impulsu innej osobie. Np; ktoś kto
nie potrafi odmówić sobie przyjemności, które uważa za naganne, wyraża
rozczarowanie wadami i słabościami swoich znajomych.
-Przemieszczenie - przeniesienie uczuć, zainteresowań, itp., uznanych za nieodpowiednie, z jednej
osoby na inną, z jednej rzeczy na drugą, mniej zagrażającą, bardziej "dozwoloną". Np; kobieta
przeżywająca agresywne uczucia wobec matki stale darzy nienawiścią jakąś znaczącą kobietę w swoim
otoczeniu.
-Sublimacja - przemieszczenie celu popędowego na zgodny z wartościami społecznymi. Np;
osoba z tendencjami sadystycznymi zostaje chirurgiem.
-Izolacja - oddzielenie myśli (zwykle o treści agresywnej lub seksualnej) od towarzyszących im uczuć,
które podlegają stłumieniu. Np; pozbawiona złości czy wściekłości myśl żeby6 wyrządzić krzywdę
bliskiej osobie.
- Intelektualizacja - intelektualne opracowanie impulsów agresywnych lub seksualnych,
pozwalające na odcięcie się od doznań cielesnych, konfliktowych myśli lub uczuć. Np; mąż
odczuwający narastającą niechęć do żony z pasją rozprawia o polityce.
-Racjonalizacja - użycie samooszukujących się usprawiedliwień nieakceptowanego zachowania lub
niepowodzenia. Np; mówienie "nie ma tego złego co by na dobre nie wyszło". Istnieją rodzaje
racjonalizacji takie jak  kwaśne win grona (gdy osiągniecie jakiegoś ważnego celu jest niemożliwe,
człowiek uznaje, że tak na prawdę nie jest on ważny) i  słodkie cytryny (człowiek wmawia sobie, ze
zdarzenie i sytuacje, których nie znosi są przyjemne np. pewien dyrektor fabryki, który poszedł do
wiezienia za nadużycia finansowe pisał, ze  nie jest tu tak z
le, nareszcie mam czas na odpoczynek ).
-Anulowanie - usunięcie czynu agresywnego (bądz
uważanego za taki) w rytualny sposób,
poprzez odkupienie go, wynagrodzenie komuś. Np; szef nie wyrzuca z pracy podwładnego,
który z
le pracuje, lecz przyznaje mu doroczne nagrody.
- Regresja - powrót, zwykle pod wpływem stresu, do zachowania charakterystycznego dla
wcześniejszego okresu rozwojowego. Np; student płacze, bo rodzice nie pozwolili mu wziąć
samochodu.
- Identyfikacja z agresorem - przejęcie roli i/lub atrybutów agresora, by zmienić się z
odczuwającego strach w tego, który budzi strach. Np; noszenie ubrań wojskowych lub broni,
jeśli przedtem doświadczyło się przemocy.
4. Stadia rozwoju psychoseksualnego
-Oralne(0-2lata)
-z
ródłem przyjemności jest głównie zaspokajanie potrzeb biologicznych, głównie jedzenia,
-czynnością dominująca jest ssanie,
-dzięki ssaniu wytwarza się ufna relacja z matką,
-gdy na tym etapie wystąpi konflikt miedzy chęcią otrzymywania a możliwością otrzymywania może
dojść do fiksacji - wykształca się wtedy charakter oralny, który charakteryzuje się zachłannością,
niecierpliwością, nastawieniem na branie, chęcią podporządkowania sobie innych
-Analne(2-3lata)
-z
ródłem przyjemności jest możliwość kontrolowania potrzeb fizjologicznych i pochwały od rodziców,
-jeśli na tym etapie dojdzie to fiksacji wytwarza się charakter analny, który charakteryzuje: upór,
systematyczność, zamiłowanie do porządku, skąpstwo, pedantyzm, koncentrowanie się na błędach a
nie na mocnych stronach, agresja
-Falliczne(3-5lat)
-z
ródłem przyjemności są popędy seksualne, identyfikacja seksualna, aktywność autoerotyczna
-w fazie tej występuje duże zainteresowanie płcią i różnicami płci, objawia się to np. zabawą w lekarza
-faza ta jest bardzo ważna w identyfikacji płci
- w tej fazie występuje kompleks Edypa i Elektry
-zafiksowanie prowadzi to wytworzenia cech: agresywności i zuchwałości
-Latencji(6-12lat)
-wyciszenie zachowań seksualnych i skupienie się na nauce
-Genitalne(12-18lat)
-powrót zainteresowań seksualnych,
-pierwsze kontakty seksualne, masturbacja,
-z
ródłem przyjemności jest zdolność do miłości i seksualność
5. Pojęcie konfliktu.
Dwa rodzaje konfliktów:
a) wewnętrzne (motywacyjne) - powstają, gdy w człowieku działają sprzeczne, rozbieżne siły
dynamiczne, gdy dąży o jednocześnie do osiągnięcia niezgodnych celów; są to konflikty między
popędami;
b) zewnętrzne - mają z reguły charakter interpersonalny; powstają, gdy istnieje sprzeczność
między dążeniami jednostki a celami innych ludzi.
Jeśli konflikt jest nieświadomy to uporanie się z nim jest możliwe tylko po uprzednim jego
uświadomieniu.
Wynikiem konfliktów (między id a ego, id a superego i ego a rzeczywistością) są lęki.
O najczęściej stosowanym sposobie rozwiązywania konfliktu i dawania sobie rady z lękiem
decyduje charakter jednostki.
6. Lęk neurotyczny.
To jeden z 3 typów lęków (pozostałe to: obiektywny i moralny).
Rodzi się z opozycji celów id i ego. Motywowane popędem id ustawicznie domaga się obiektu
(obiektu kateksji, który mógłby rozładować popęd), ego zaś podejmuje próby zapobiegnięcia tego,
chroniąc się w ten sposób przed zdominowaniem przez id. Lęk neurotyczny może powstać także w
efekcie kar lub jakiejkolwiek frustracji popędów libidinalnych.
Kliniczne manifestacje lęku neurotycznego:
a) lęk nieokreślony (zw. bezprzedmiotowym) - stała obawa osoby ze przydarzy się coś
strasznego; charakterystyczny jest ciągły bezprzedmiotowy niepokój odnoszony do wolnych
wydarzeń w otoczeniu; tak naprawdę jednak osoba obawia się, że stała presja id pokona w
końcu ego;
b) fobia - przejawia się jako intensywny, irracjonalny strach (nieproporcjonalnie wyższy w
stosunku do rzeczywistego zagrożenia jakie niesie przedmiot lęku); jest to lęk uprzedmiotowiony; tak
naprawdę na poziomie nieświadomym boimy się całkiem czegoś innego;
c) reakcja paniki - nagle pojawienie się intensywnego, paraliżującego strachu bez widocznego
powodu; trudno wskazać wydarzenie, które mogłoby wyjaśnić strach; za przejaw paniki uważa się
nagłe zachowanie antyspołeczne - jest to reakcja rozładowania impulsów id.