Zasady psychologii Junga

12 zasad psychologii Junga
1. Zasada energii psychicznej
Energia psychiczna (libido) jest fenomenem zależnym od energii fizycznej (biologicznej, fizjologicznej), ale jej
z
ródłem są również procesy uczuciowe, intelektualne, wyobraz
nia, uaktywnione wpływem, jaki mają na psyche
symbole o znaczeniu archetypowym, zawarte np. w dziełach sztuki, snach, rytuałach, w stanach medytacyjnych.
Ich energetyczna rola wynika z tego, że sięgają one poziomu nieświadomości zbiorowej. Symbole archetypowe
są, zdaniem Junga, wrodzone, dlatego mają dla całości psychiki znaczenie witalne i regulacyjne, zaznaczając się w
formie i treści procesów psychicznych (forma myślenia, stany uczuciowe, fantazjowanie, sny), tak na poziomie
świadomości, jak i nieświadomości. Uzupełnieniem koncepcji energii psychicznej Junga jest jego teoria
wrodzonych typów postawy psychicznej  esktrawertywnego i introwertywnego. Ekstrawersja oznacza tendencję
do naturalnego kierowania energii w stronę obiektów zewnętrznych (do otoczenia), a introwersja naturalne
kierowanie jej do wewnątrz (ku podmiotowi jako obiektowi wewnętrznemu).
początek
2. Zasada funkcji psychicznych
Orientację w rzeczywistości zapewniają ludzkiemu  ja cztery podstawowe funkcje psychiczne, dwie racjonalne -
uczucie i myślenie  oraz dwie irracjonalne  percepcja (spostrzeganie zmysłowe) i intuicja (spostrzeganie
pozazmysłowe). Koncepcja ta zawiera dwie ważne różnice w stosunku do tradycyjnego nurtu psychologii. Pierwsza
polega na uznaniu uczucia za funkcję racjonalną i równorzędną, aczkolwiek opozycyjną, w stosunku do myślenia.
Wartościowanie uczuciowe (subiektywne) jest komplementarne wobec osądu intelektualnego (obiektywnego), tak
jak wrażenia i spostrzeżenia zmysłowe są komplementarne wobec intuicyjnego odbioru informacji. Różne układy
między funkcjami orientującymi (dominacji, podrzędność) odpowiadają za kształtowanie się psychicznych typów
funkcjonalnych  czterech ekstrawertywnych i czterech introwertywnych.
początek
3. Zasada jedności przeciwieństw
Psychika bazuje na przeciwieństwach funkcjonalnych, które pozostają w dynamicznej równowadze, znoszą się
(konflikt) lub wzajemnie kompensują (relacja zastepcza). Przeciwieństwa tworzą dynamiczną jedność, regulującą
równowagę całości procesów psychicznych i przebieg rozwoju osobowości, w szczególności w kulturowej fazie
rozwoju (indywiduacja). W ramach zasady przeciwieństw odbywa się asymilacja wzorców, obrazów i symboli o
znaczeniu psychologicznym, duchowym, społeczno-kulturowym, moralnym, egzystencjalnym. Przeciwieństwa
psychologiczne (opozycyjne systemy psychiki, przeciwstawne funkcje świadomości) tworzą dynamiczne układy w
psyche jednostki, a także w strukturze społecznej i kulturze, np. w dynamice kolejnych epok lansujących
przeciwstawne wartości (np. racjonalizm i irracjonalizm). Podstawowe opozycje o znaczeniu psychologicznym,
zdaniem Junga, są następujące: świadomość-nieświadomość, ekstrawersja-introwersja, uczucie-myślenie,
intuicja-percepcja, duch-materia.
początek
4. Zasada Cienia indywidualnego i zbiorowego
Rozwój świadomości indywidualnej (ego) powoduje, że w nieświadomości organizują się tłumione i wypierane
treści naładowane intensywną energią emocjonalną, tzw. kompleksy psychiczne. Tworzą one nieświadomość
indywidualną - Cień indywidualny. Ułomna kondycja człowieka zapisana jest w Cieniu. Mechanizmy unikania i inne
typy mechanizmów obronnych sprawiają, że ten Cień  powiększa się , a następnie ulega projekcji w negatywnych
wyobrażeniach indywidualnych (negatywne fantazje, lęki, fobie, koszmarne sny, urojenia, katastroficzne wizje) lub
zbiorowych (lękowe wierzenia, natrętne rytuały pogłoski, uprzedzenia). Intensywne napięcie Cienia indywidualnego
sprzyja procesowi jego symbolizacji. Ciemna, negatywna strona świadomości ma w każdej kulturze swoją
uniwersalną wartość  archetyp Cienia. Na styku płaszczyzny psychologicznej (nieświadomość indywidualna) i
kulturowej (nieświadomość zbiorowa) Cień może ulegać dogmatyzacji lub personifikacji (np. wyobrażenie szatana,
personifikacje śmierci, Hades, Szeol). W płaszczyz
nie społecznej i religijnej staje się treścią dogmatów i ideologii
(ideologia  złego , walka ze złem, satanizm, nihilizm). Indywidualny i zbiorowy kontakt z Cieniem (dialog
świadomości z nieświadomością) jest podłożem przemiany psychicznej polegającej na asymilacji treści Cienia
(odrodzenie osobowości). Kontakt z Cieniem służy asymilacji psychologicznej względności praw świadomości i
nieświadomości; jest także podstawą duchowej i moralnej transformacji.
początek
1 / 3
Zasady psychologii Junga
5. Zasada autonomii nieświadomości
Wiele zjawisk i procesów psychicznych, także u jednostek dojrzałych, ma charakter autonomiczny w stosunku do
świadomości (ego). Podlegają one tylko częściowo kontroli świadomości, wywołując przeżycia typu numinalnego
(tremendum, fascinosum). Ten rodzaj przeżyć wynika z oddziaływania na kompleks  ja skondensowanych treści
nieświadomości zbiorowej  archetypów. Autonomia nieświadomości zależy głównie od wpływu archetypów i
symboli, przejawia się jako fatum (los), impuls twórczy, doznanie parapsychiczne, wizja o charakterze proroczym,
sen archetypowy ( wielki ), olśnienie (naukowe), objawienie (religijne), poczucie misji. Autonomiczną naturę mają
również objawy zaburzeń psychicznych, np. natręctwa, urojenia, wizje psychotyczne, halucynacje (np. tzw.
 głosy ). Działają one na świadomość niejako z zewnątrz  jako nakaz, postulat, konieczność, przymus. Niższą,
bardziej pierwotną formą autonomicznych wpływów nieświadomości stanowią popędy.
początek
6. Zasada kompensacji
Złożona organizacja psychiczna wyraża się w zróżnicowaniu przepływu energii psychicznej między procesami
świadomości i nieświadomości. Część tych procesów ma charakter kompensacyjny, tzn. niespełnione, istotne
potrzeby przebiegają w formie zastępczej  zwykle ukrytej, utajonej, przesadnej, przemieszczonej. Kompensacja
jest nie tylko negatywną formą obronną (pogląd Freuda), ale spełnia ogólne funkcje regulacyjne; może częściowo
realizować cel rozwojowy (w rodzaju twórczej, pozytywnej sublimacji). Pozwala na zachowanie psychicznego, choć
nieświadomego, kontaktu z istotną treścią nieświadomości zbiorowej (archetyp) i umożliwia przejściowo
zachowanie całości psyche. Wiele objawów zaburzeń psychicznych i przejawów dezintegracji to wyraz
kompensacyjnych wpływów nieświadomości. Kompensacja dotyczy różnych aspektów psychicznych, np. opozycji
myślenie-uczucie, ekstrawersja-introwersja i in.
początek
7. Zasada inflacji psychicznej
W kontakcie z symbolami i archetypami nieświadomości zbiorowej, np. w procesie twórczym, w przełomowych
momentach życia, ego uzyskuje szczególny rodzaj wglądu i emocjonalnego  naładowania . Energia psychiczna
wznosi się na poziom ekstremalny, a ego może ulegać  rozdęciu , tj. inflacji. Stan inflacji ego Jung nazywa
owładnięciem. Treścią stanu inflacji mogą być różne archetypy (Stary Mędrzec, Wielka Matka, jaz
ń). Ego ulega
wtedy intensywnemu oddziaływaniu nieświadomości zbiorowej, niczym dajmoniona (bóstwa). Inflacja ego jest
nieodłącznym elementem procesu indywiduacji (przeżycia twórcze, doświadczenie religijne, kryzys połowy życia),
ale mogą też być doświadczeniem negatywnym, kiedy ego traci swą autonomię (przejściowe lub stabilne stany
psychotyczne).
początek
8. Zasada jaz
ni
Ego jest wtórnym ośrodkiem regulującym aktywność systemu psychicznego, rozwijającym się (po 1 r. ż.) i
dominującym w świadomej części psychiki (według Freuda odpowiada za procesy wtórne). Nadrzędny ośrodek
integracji psychicznej, który może zapanować nad systemem świadomym i nieświadomym to archetyp jaz
ni. Jaz
ń
jest postulatem rozwoju osobowości. Osiągnięcie jaz
ni oznacza doświadczenie pełni psychicznej, jedności z
obrazem Boga (Chrystusa, Jahwe, Allaha, Buddy). Kontakt psychiczny ego z jaz
nią tworzy tzw. oś ego-jaz
ń
(według E.F. Edingera). Zasada jaz
ni ujawnia się nie tylko w formie personifikacji transcendentnego Boga.
Uniwersalnym wyobrażeniem jaz
ni, jej symbolem, są też obrazy mandali, np. koła, krzyża, spirali, kolistego węża
(uroborosa), wieloosiowego, symetrycznego kryształu, w nauce -- model atomu, struktura benzenu. Zasada jaz
ni,
według Junga, wiąże się z naturalnymi obrazami czwórcy (mandali psychicznej). Czwórca, jako nadrzędna forma
organizacji ludzkiej psyche, odzwierciedla naturalny porządek świata i kosmosu. Dwie podstawowe psychologiczne
formy czwórcy to cztery funkcje orientujące psychikę (uczucie, myślenie, percepcja, intuicja) oraz czterowymiarowa
relacja ducha, materii, ego i nieświadomości zbiorowej (archetypów).
początek
9. Zasada funkcji transcendentnej (symbolicznej)
Aktywność i treść procesów psychicznych w ciągłym procesie rozwoju osobowości odnosi się pośrednio (przez
nieświadomość) lub bezpośrednio (przez świadomość) do nadrzędnej funkcji psychologicznej, jednoczącej
świadomość i nieświadomość oraz inne przeciwieństwa psychologiczne  funkcji transcendentnej. Symbole i
wartości nadrzędne  jaz
ń i pozostałe archetypy nieświadomości zbiorowej (sztuka, przeżycia i dogmaty religijne) 
2 / 3
Zasady psychologii Junga
oddziałują na intensywnie na świadomość, wiążąc ją z transcendentnym aspektem psychiki i spełniając funkcję
religijną.
początek
10. Zasada indywiduacji (kulturowej fazy rozwoju)
Po fazie naturalnej rozwoju (socjalizacja, identyfikacja sfery biologicznej, instynktów) zadaniem jednostki jest
wejście w fazę kulturową rozwoju (indywiduacja). Następuje wtedy integracja sfery archetypów i ego oraz
przemiana świadomości - bądz
w formie permanentnych zmian orientacji i organizacji psychiki, bądz
w formie
wyraz
nego kryzysu połowy życia. Elementy kryzysowe są szczególnie widoczne w zaburzeniach psychicznych
typu nerwicowego i afektywnego, które  przy słabo ukształtowanym ego i niedostatecznej integracji z podłożem
kulturowym  utrwalają się. Głębsze zaburzenia i zaczynające się wcześniej w rozwoju (dzieciństwo, okres
dojrzewania), objawiające się jako psychozy, mogą kończyć się rozpadem osiowej struktury psychiki (indywiduacja
w tym przypadku jest zablokowana). Przełom procesu indywiduacji wyraża się zwykle tzw. kryzysem połowy życia,
w czasie którego następuje przemiana osobowości (odrodzenie). Odpowiednie fazy przemiany zaznaczają się też
w procesie terapii. Jung przewiduje cztery jej fazy: katharsis (oczyszczenie), wyjaśnianie, edukacja, odrodzenie.
początek
11. Zasada finalności procesów psychicznych (teleologiczna)
Indywidualny rozwój (faza naturalna dojrzewania i proces indywiduacji) jest procesem twórczym, uwarunkowanym
czynnikami wrodzonymi, doświadczeniami dzieciństwa i wypracowanymi cechami osobowości, ale przede
wszystkim jest procesem zmierzającym do celu, jakim jest realizacja wewnętrznej jaz
ni i zbudowanie dojrzałej
osobowości. Osobowość nie jest gotowym tworem lub nabytym od otoczenia, ale syntezą wysiłku wewnętrznego i
zewnętrznych uwarunkowań, które są regulowane przez dziedziczne wzorce psychologiczne  archetypy.
 Finałem przemian jest osobowość jako wynik stopniowych i przełomowych transformacji.
początek
12. Zasada synchroniczności
Wiele procesów psyche, ulegając wpływom nieświadomości zbiorowej, nie podlega prostej regule
przyczyna-skutek. Mają one charakter zależności akauzalnej. Przykładem zjawiska synchroniczności są niejasne
zbiegi okoliczności, zjawiska losowe (fatum), sny prorocze, objawienia religijne. Czynnik akauzalności został
stwierdzony w fizyce cząstek elementarnych (ta sama cząsteczka jest jednocześnie rejestrowana jako zjawisko
falowe (energia) i materialne (masa). Tzw. przypadek, kiedy nie stwierdza się określonej zależności przyczynowej
w rozumieniu logiki Arystotelesa, w psychologii może być nośnikiem istotnego znaczenia (związek znaczeniowy).
Synchroniczność (znaczeniowa zbieżność zdarzeń jest wyrazem manifestacji procesów nieświadomości
zbiorowej. Powiązania pozaprzyczynowe między różnymi aspektami rzeczywistości zakłada także mistyczna idea
jednego świata (unus mundus).
Opracował: Zenon Waldemar Dudek
początek
3 / 3