2012-04-03
PLAN
Biomedyczny model b贸lu
B贸l w uj臋ciu wielowymiarowym
Teoria bramki b贸lu
PSYCHOLOGICZNE
Kontrola b贸lu
ASPEKTY B脫LU
Wielowymiarowo艣膰 do艣wiadcze艅 b贸lowych
Psychologiczne oddzia艂ywania w leczeniu b贸lu
Post臋powanie w wybranych zespo艂ach b贸lowych
Ewa WOJTYNA
Wszyscy musimy umrze膰. Je艣li jednak potrafi臋 ocali膰 kogo艣 od dni
b臋d膮cych tortur膮, czuj臋, 偶e jest to moim wielkim i wci膮偶 nowym
ewa.wojtyna@us.edu.pl
przywilejem. B贸l jest bardziej przera偶aj膮cym w艂adc膮 ludzko艣ci,
ni偶 nawet 艣mier膰
(Albert Schweitzer, 1953)
ODCZUWANIE B脫LU DEFINICJA B脫LU
?
Mi臋dzynarodowe Stowarzyszenie Badania B贸lu:
USZKODZENIE B脫L
B贸l jest to nieprzyjemne doznanie zmys艂owe
i emocjonalne zwi膮zane z aktualnie wyst臋puj膮cym
Analgezja wrodzona brak zdolno艣ci odczuwania b贸lu
Analgezja epizodyczna
lub potencjalnym uszkodzeniem tkanek, albo
Nie zale偶y od wielko艣ci ani lokalizacji uszkodzenia
Brak prostego zwi膮zku z okoliczno艣ciami
opisywane w kategoriach takiego uszkodzenia.
Pe艂na 艣wiadomo艣膰 natury uszkodzenia i jego konsekwencji
Natychmiastowe dzia艂anie znieczulaj膮ce
Zniesienie b贸lu ograniczone w czasie
Analgezja ograniczona do miejsca uszkodzenia
艁餯woista natura b贸lu
Uporczywe b贸le istniej膮ce pomimo braku uszkodzenia&
艁餿rudno艣ci w wykryciu czynnika powoduj膮cego
仞 Dlaczego b贸l i uszkodzenie nie zawsze s膮 od siebie zale偶ne?
仞 Co ingeruje w percepcj臋 uszkodzenia i b贸l? powstanie b贸lu (np. b贸le psychogenne)
仞 Dlaczego zale偶no艣ci te s膮 tak z艂o偶one?
PATOFIZJOLOGIA B脫LU
PATOFIZJOLOGIA B脫LU
PODZIAA B脫LU
b贸l jako doznanie czuciowe
kryterium czasu
= czucie NOCYCEPTYWNE
B脫L OSTRY B脫L PRZEWLEKAY
艁餺strzeganie przed dzia艂aniem silnych bodzc贸w
do 3 miesi臋cy od jego trwaj膮cy mimo
zewn臋trznych uszkadzaj膮cych tkanki
powstania wygojenia si臋 tkanek
艁餺bjaw choroby
狃 rytmu serca 怵reakcji wsp贸艂czulnych
膮 sygna艂 jej obecno艣ci
狃 wydolno艣ci serca - przewlek艂e objawy
膮 motyw szukania pomocy 狃 ci艣nienia t臋tniczego neurowegetatywne
狃 cz臋sto艣ci oddech贸w - zaburzenia 艂aknienia
ale:
狃 zrenic - zaburzenia snu
狃 pocenia si臋 - spowolnienie reakcji
b贸l mo偶e sta膰 si臋 cierpieniem pozbawionym biologicznego
狃 napi臋cia mi臋艣niowego psychoruchowych
sensu
- ruchliwo艣膰 怵progu wytrzyma艂o艣ci
- dr偶enie na b贸l
艁 schy艂kowe stadium choroby nowotworowej
- zachowania unikaj膮ce
艁 b贸le przewlek艂e
- l臋k
艁 b贸le fantomowe
1
2012-04-03
PATOFIZJOLOGIA B脫LU
PATOFIZJOLOGIA B脫LU
PODZIAA B脫LU
ANATOMICZNE I FIZJOLOGICZNE PODSTAWY
kryterium miejsca powstania
NOCYCEPCJI I B脫LU
NOCYCEPCJA - proces wykrywania, sygnalizowania i percepcji
B脫L NOCYCEPTOROWY B脫L NIENOCYCEPTOROWY
obecno艣ci bodzca uszkadzaj膮cego; cztery procesy:
艁 przetwarzanie
FIZJOLOGICZNY PATOLOGICZNY PSYCHOGENNY
zamiana r贸偶nych rodzaj贸w energii dzia艂aj膮cego bodzca na impuls elektryczny
艁 przewodzenie
ZAPALNY NEUROPATYCZNY
przenoszenie impulsu od miejsca powstania do miejsca percepcji
kryterium miejsca spostrzegania
艁 modulacja
zmiany impulsu b贸lowego podczas przewodzenia pod wp艂ywem dzia艂ania wielu
B脫L B脫L B脫L
czynnik贸w neurofizjologicznych
ZLOKALIZOWANY RZUTOWANY UOG脫LNIONY
ograniczony, daj膮cy si臋 promieniuj膮cy lub wszechogarniaj膮cy,
艁 percepcja
dobrze umiejscowi膰 odczuwany w innym wyst臋puj膮cy w wielu
ko艅cowe subiektywne doznanie b贸lowe, wynik oddzia艂ywania pozosta艂ych
miejscu ni偶 zr贸d艂o miejscach
proces贸w z w艂a艣ciwo艣ciami psychologicznymi jednostki
powstania
PATOFIZJOLOGIA B脫LU
PATOFIZJOLOGIA B脫LU
ANATOMICZNE I FIZJOLOGICZNE PODSTAWY NOCYCEPCJI I B脫LU
ANATOMICZNE I FIZJOLOGICZNE PODSTAWY
NOCYCEPCJI I B脫LU
NOCYCEPTORY
w艂贸kna A膮 i A
艁 wolne zako艅czenia nerwowe w艂贸kien unerwiaj膮cych sk贸r臋, mi臋艣nie,
mielinowane
naczynia krwiono艣ne, stawy, ko艣ci i trzewia du偶y przekr贸j > 40 - 50 m/s
propriocepcja, lekki dotyk
艁 raczej czynno艣膰 ni偶 wyodr臋bniony narz膮d
艁 cztery podstawowe grupy:
w艂贸kna A
mielinowane czas
膮饅ako艅czenia bezmielinowych w艂贸kien C
艣redni przekr贸j
- bardzo cienkie, o niskiej pr臋dko艣ci przewodzenia pierwszy
4 - 30 m/s
nocycepcja
b贸l
(mechaniczne, termiczne)
膮饅ako艅czenia zmielinizowanych w艂贸kien A alfa i beta
- o du偶ej 艣rednicy, szybko przewodz膮ce
w艂贸kna C drugi b贸l
膮饅ako艅czenia zmielinizowanych w艂贸kien A delta
niemielinowane
< 2 m/s
ma艂y przekr贸j
- cienkie, wolniejsze przewodzenie
nieszkodliwa temperatura, sw臋dzenie
膮餹ocyceptory dzia艂aj膮ce na silne bodzce mechaniczne i dzia艂anie zimna
nocycepcja
(mechaniczne, termiczne, chemiczne)
zr贸d艂o: Jules i Basbaum 2001 za: MacDermott
pobrano ze strony www.columbia.edu/itc/hs/medical/neuralsci/2003/slides/Pain_lecture_Neual_Science_2-24.ppt
PATOFIZJOLOGIA B脫LU
POMIAR B脫LU
ANATOMICZNE I FIZJOLOGICZNE PODSTAWY NOCYCEPCJI I B脫LU
skale porz膮dkowe
aferentny uk艂ad dr贸g czucia
b贸lu - trzy etapy:
BRAK LEKKI UMIARKOWANY SILNY NIE DO ZNIESIENIA
KORA
1. neuron pierwszy M脫ZGOWA
informacja do RK
skale numeryczne
2. drugi neuron
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
informacja z RK do wzg贸rza
WZG脫RZE
brak b贸lu najgorszy mo偶liwy b贸l
3. trzeci neuron
USZKODZENIE
z j膮der wzg贸rza do kory TKANKI
skale wzrokowo-analogowe
czuciowej
interpretacja sygna艂u
DROGA
b贸lowego minimum 10 cm maksimum
RDZENIOWO- LEZJE
WZG脫RZOWA
艁 kora ciemieniowa:
diagramy
lokalizacja b贸lu
RDZEC
KRGOWY
艁 podwzg贸rze:
listy przymiotnik贸w
reakcja na b贸l AUN
艁 uk艂ad limbiczny:
zabarwienie emocjonalne
2
napi臋cie
2012-04-03
KONTROLA BRAMKOWA KONTROLA BRAMKOWA
(ang. gate-control theory; Melzack, Wall) (ang. gate-control theory; Melzack, Wall)
O艢RODKOWE O艢RODKOWE
MECHANIZMY MECHANIZMY
KONTROLUJCE KONTROLUJCE
硼 / - 硼 / -
g g
硼 硼
SG SG
stymulacja ig SYSTEM stymulacja ig SYSTEM
T T
DZIAAANIA DZIAAANIA
- -
硼 硼
- -
c c
Uk艂ad bramkowy Uk艂ad bramkowy
KONTROLA BRAMKOWA
KONTROLA BRAMKOWA
(ang. gate-control theory; Melzack, Wall)
(ang. gate-control theory; Melzack, Wall)
Przewodzenie impuls贸w we w艂贸knach aferentnych moduluj膮
O艢RODKOWE
specjalne mechanizmy w kom贸rkach T rogu tylnego RK
MECHANIZMY
KONTROLUJCE
Mechanizmy moduluj膮ce (brama stra偶nicza) polegaj膮 na tym,
硼 / -
偶e pobudzenie grubych w艂贸kien (g) powoduje zahamowanie
g
przewodzenia impuls贸w we w艂贸knach cienkich (c). Tak wi臋c
pobudzenie c otwiera bram臋, a pobudzenie g j膮 zamyka
硼
SG
stymulacja ig SYSTEM Mechanizm bramy stra偶niczej pozostaje pod kontrol膮
T
DZIAAANIA
-
zst臋puj膮cych uk艂ad贸w z wy偶szych pi臋ter OUN
硼
-
(m.in. wp艂yw czynnik贸w psychologicznych)
c
Uk艂ad bramkowy Pobudzenie krytyczne kom贸rek T uczynnia te obszary UN,
w kt贸rych zakodowane s膮 wzorce zachowa艅 i do艣wiadcze艅
charakterystycznych dla b贸lu
R脫呕NE RODZAJE B脫LU KOCCZYNA FANTOMOWA
poczucie posiadania brakuj膮cej ko艅czyny
B贸l zwi膮zany z urazem powierzchniowym
60-80% ludzi zg艂asza odczucia fantomowe po
B贸l zwi膮zany z urazem tkanek g艂臋bokich
amputacji
Uwra偶liwienie r贸偶nych tkanek:
Narz膮dy wewn臋trzne
Czynniki ryzyka:
(stopie艅 unerwienia, typ bodzc贸w, stan tkanki)
仞B贸l przedamputacyjny w ko艅czynie
Mi臋艣nie
(np. zranienie, neuropatia cukrzycowa, b贸le
pochodzenia naczyniowego)
M贸zg
仞Przetrwa艂y b贸l w miejscu operacji (b贸l kikuta)
B贸l zwi膮zany z uciskiem
仞Amputacja wi臋cej ni偶 jednej ko艅czyny
B贸l przeniesiony
仞Amputacja stopy lub nogi
B贸l fantomowy
仞 P艂e膰 (K>M) (?)
3
2012-04-03
B脫L FANTOMOWY B脫L FANTOMOWY
Fantom bez b贸lu
Przyczyny:
Bolesny fantom
B贸l pozostaje d艂ugo po zagojeniu uszkodzonych Nerwiaki poamputacyjne
tkanek
Rola uk艂adu wsp贸艂czulnego
Strefy spustowe mog膮 rozprzestrzenia膰 si臋 na
zdrowe partie po tej samej albo przeciwnej stronie
Zmiany korowej reprezentacji
cia艂a
sensorycznej
D艂u偶ej trwaj膮ca ulga w b贸lu mo偶e nast膮pi膰 po
czasowym ograniczeniu dop艂ywy bodzc贸w
somatycznych
D艂ugo utrzymuj膮ca si臋 ulga w b贸lu mo偶e pojawi膰 si臋
po zwi臋kszeniu dop艂ywu bodzc贸w sensorycznych
PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY
DO艢WIADCZANIA B脫LU PRZEWLEKAEGO
B脫L FANTOMOWY
charakterystyka przewlek艂ego b贸lu
Przyczyny:
艁饀trzymuje si臋 d艂u偶ej ni偶 czas leczenia
艁餿rudno kontrolowalny za pomoc膮 tradycyjnych metod
Nerwiaki poamputacyjne
艁餹iezale偶ny zesp贸艂 chorobowy
Rola uk艂adu wsp贸艂czulnego
膮 b贸l jako naczelny objaw
Zmiany korowej reprezentacji
膮 zniesienie lub zmniejszenie dolegliwo艣ci jako naczelny cel leczenia
sensorycznej
艁餿rzy typy przewlek艂ego b贸lu (Bishop, 2000):
膮餬贸l przewlek艂y okresowy: ataki silnego, lecz ust臋puj膮cego b贸lu
Psychopatologia
(np. migreny)
膮餬贸l uporczywy wyst臋puj膮cy w spos贸b ci膮g艂y z r贸偶n膮 intensywno艣ci膮
Neuro-podpis (neurosignature) - macierz
(np. b贸le plec贸w)
neuronalna
膮餬贸l przewlek艂y post臋puj膮cy: intensywno艣膰 narasta wraz z post臋pem
choroby
PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY
DO艢WIADCZANIA B脫LU PRZEWLEKAEGO
charakterystyka pacjent贸w
艁餭z臋sto obserwowana psychopatologia: zaburzenia
depresyjne, l臋kowe, somatoformiczne, uzale偶nienia
od substancji psychoaktywnych, zaburzenia
osobowo艣ci
(pytanie o relacje przyczynowo-skutkowe)
艁餞urk (1996), trzy dominuj膮ce komponenty afektu:
gniew, depresja i l臋k
艁餹iejednoznaczny zwi膮zek mi臋dzy stopniem
upo艣ledzenia funkcjonowania a b贸lem (a偶 do 59%
wariancji mog膮 wyja艣nia czynniki psychospo艂eczne)
4
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Neurobiology and Psychotherapy 12Psychologia osobowosci 3 12 tryb zgodnosci12 Farmakoterapia zaburze艅 psychotycznychPsychologia 2012 12 Uzaleznienia cdWarsztaty psychologiczne i autoprezentacji 08 12 2012 (1)Psychologia osobowosci 12 p tryb zgodnosci12 zasad psychologii JungaPsychopatologia Kmita w1 12 13psychopatologia w2 12 13Psychologia spo墓鈥歟czna WYK墓聛AD 12Pytania egzaminacyjne Psychologia osobowo艣ci 12 Horney12 koncepcje psychologicznewi臋cej podobnych podstron