LECZENIE MIODEM
Przedruk za zezwoleniem.
B. Kędzia, E. Hołderna-Kędzia ąLeczenie miodem�.
Polski Związek Pszczelarski, Warszawa 1998 r.
Adres: PZP
ul. Świętokrzyska 20, 00-002 Warszawa,
tel. [phone]
Autorzy doc. dr Bogdan Kędzia i mgr Elżbieta Hołderny-Kędzia są pracownikami naukowymi
Instytutu Roślin i Przetworów Zielarskich w Poznaniu, członkami Pszczelarskiego
Towarzystwa Naukowego. Zajmują się m.in. właściwościami farmakologicznymi,
mikrobiologicznymi i leczniczymi produktów pszczelarskich. Na ten temat opublikowali
kilkadziesiąt prac naukowych i cztery monografie.
Spis treści:
h� Słodki i zdrowy - Ryszard Sterczyński
h� Skład chemiczny miodu - Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia
h� Miód ą właściwości biologiczne - Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia
h� Miód ą działanie antybiotyczne - Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia
h� Odmiany miodu - Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia
h� Ziołomiody - Alicja Paciorek-Kolbus
h� Pyłek kwiatowy - Alicja Paciorek-Kolbus
h� Co zamiast cukru - Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia
h� Znaczenie miodu w odżywianiu - Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia
h� Miód w leczeniu chorób układu pokarmowego - Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia
h� Miód w leczeniu chorób wewnętrznych - Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia
h� Miód w chorobach serca - Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia
h� Miód na serce - Ryszard Sterczyński
h� Miód w chorobach układu oddechowego - Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia
h� Miód w leczeniu chorób skóry - Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia
h� Apiterapia na niepogodę - Halina Sterczyńska
h� Drugie życie miodu - Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia
h� Kosmetyczny cud? Miód! - Anna Niewiadomska
h� Uroda na miodzie - Alina Więckiewicz
Słodki i zdrowy
Ryszard Sterczyński
Cukry, biopierwiastki, enzymy, witaminy, aminokwasy ą to wszystko znajduje się w miodzie.
Od wieków stosowany był jako środek wykrztuśny i uśmierzający kaszel. Dziś nauka
potwierdza mądrość medycyny ludowej. We wszystkich kulturach świata miód uznawany byt
za lekarstwo. Wiadomo, że wzmaga działanie naturalnych środków przeciw przeziębieniom.
Właściwości lecznicze miodów są jednak różne. Wpływ na to ma pora roku, w jakiej miód
powstawał i był zbierany, sposób przechowywania oraz kwiaty, z których pszczoły spijały
nektar.
Miód akacjowy ą pomaga na kłopoty żołądkowe. Dwie łyżki rozcieńczone w szklance letniej
wody i wypijane na czczo regulują trawienie, likwidują zaparcia.
Miód wielokwiatowy ą dwie, trzy łyżeczki dziennie zjadane systematycznie zimą pomagają
organizmowi łatwiej znosi� wiosenne alergie.
Miód lipowy ą działa rozgrzewająco i kojąco przy schorzeniach oskrzeli, zatok, kaszlu i
przeziębieniu. Jest skuteczny zwłaszcza w stanach osłabienia. Ma także właściwości
uspokajające.
Miód gryczany ą działa odtruwająco i uodparniająco na organizm.
Miód spadziowy ą zalecany przy schorzeniach układu krążenia i kłopotach z sercem. Leczy
nieżyty górnych dróg oddechowych i gardła. Polecany też w stanach wyczerpania fizycznego i
okresach stresu.
Miód wrzosowy ą pomaga przy chorobach pęcherza moczowego, nerek i prostaty. Najlepiej
w ciągu dnia popijać miód rozcieńczony w wodzie z dodatkiem soku cytrynowego i łyżeczki
oliwy.
WARTO WIEDZIEĆ
- W temperaturze powyżej 80� C, miód traci swoje lecznicze właściwości.
- Aby miód zachował na długo swoje cenne właściwości, trzeba go przetrzymywać w
szczelnym naczyniu, w ciemnym, suchym i raczej chłodnym (do 20� C) miejscu.
- Dobrze jest dodawać miód do naparów z ziół, np. lipy ą to zwiększa efekt zdrowotny.
- Miód lipowy pobyusza wydzielanie i odkrztuszanie śluzu. Gdy dokucza nam kaszel,
możemy zastosować inhalacje z miodu, podczas których wdycha się zawarte w nim
olejki eteryczne.
- Znajdujące się w miodzie substancje i związki chemiczne działają jak antybiotyki.
Skład chemiczny miodu
Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia
Miód jest produktem o zróżnicowanym składzie chemicznym. Zależy on w dużym stopniu od
rodzaju i gatunku roślin, z których pszczoły zbierają nektar lub spadz
. W różnych typach i
odmianach miodu odkryto ponad 300 składników należących do kilkunastu grup
chemicznych, przy czym większość z nich występuje w nieznacznych ilościach.
Zgodnie z Polską Normą zawartość wody w dojrzałym miodzie nie może przekraczać 20%.
Wyjątkiem jest miód wrzosowy, w którym dopuszcza się 23% wody. Większość miodów
zawiera wodę w granicach 17-18%. Spotykane są także miody o zawartości 13-15% wody
(niektóre miody nektarowe wielokwiatowe i spadziowe).
Najliczniejszą grupę związków występujących w miodzie stanowią węglowodany (średnio
77%). Zawartość cukrów redukujących w polskich miodach nektarowych i spadziowych waha
się od 67,9 do 77,7%. Przeważają cukry proste. Przeciętna zawartość glukozy wynosi 30%, a
fruktozy 38%. Sacharoza występuje w miodach odmianowych w granicach od 0,8% (miód
gryczany i wrzosowy) do 7,7% (miód akacjowy). Średnio występuje ona w ilości 1,3%. Z
dwucukrów redukujących w największej ilości spotykana jest maltoza (do 5,4%), a z
trójcukrów melecytoza, występująca wyłącznie w miodach spadziowych (do 28%). Ponadto
w różnych typach i odmianach miodu stwierdzono niewielkie ilości 22 innych cukrów (m.in.
trehalozy, izomaltozy, melibiozy i gencjobiozy).
Do charakterystycznych związków powstających na skutek kwasowego rozkładu cukrów
prostych, głównie fruktozy, należy zaliczyć 5-hydroksymetylofurfunal (5-HMF).
Ważną grupę związków pochodzących z nektaru lub spadzi stanowią kwasy organiczne
(0,05-1,2%), które w zasadniczy sposób kształtują smak miodu. W największej ilości
występują kwasy: glukonowy, jabłkowy i cytrynowy. Z innych kwasów wymienić należy:
mlekowy, bursztynowy, winowy, szczawiowy, masłowy, propionowy, mrówkowy i octowy.
Ponadto w miodzie spotyka się 15 innych kwasów, w tym benzoesowy i pirogronowy.
Związki azotowe występują w miodzie w niewielkich ilościach. Zawartość białka nie
przekracza zwykle 0,5%. Są to głównie albuminy i globuliny, będące składnikami wydzieliny
gruczołów gardzielowych pszczół. Miód zawiera także niewielkie ilości wolnych
aminokwasów (średnio 0,03%).
Do istotnych związków azotowych występujących w miodzie należą enzymy. Pochodzą one
głównie z wydzieliny gruczołów ślinowych pszczół. Do najważniejszych należy zaliczyć:
- inwertazę, która powoduje rozpad sacharozy do glukozy i fruktozy, czyli wywołuje tak
zwaną inwersję,
- amylazy: alfa-amylaza prowadzi przemianę skrobi do dekstryn, natomiast beta-
amylaza ich dalszy rozpad do maltozy (enzymy te zwane też są diastazami),
- oksydazę glukozy ą enzym powodujący utlenianie glukozy do kwasu glukonowego (w
reakcji tej powstaje także nadtlenek wodoru ą związek o silnych właściwościach
przeciwdrobnoustrojowych).
W miodzie stwierdzono również występowanie kilkunastu innych enzymów, w tym lizozymu.
W omawianym produkcie występują ponadto związki o charakterze hormonalnym. Ważne
zadanie spełnia neurohormon acetylocholina. Pochodzi on z wydzieliny gruczołów
gardzielowych pszczół i występuje w ilości do 5 mikrogramów w 1 g miodu. Poza tym miód
zawiera wolną cholinę, która jest prekursorem wspomnianego hormonu.
W składzie miodu spotyka się zwykle związki flawonoidowe, reprezentowane głównie przez
kemferol, kwercetynę, apigeninę i hesperetynę. Mogą również występować antocyjany,
leukoantocyjany i katechiny.
Zasadniczą grupę połączeń, decydującą w dużym stopniu o smaku i aromacie miodu,
stanowią składniki olejków eterycznych pochodzące z nektaru. Łącznie wyodrębniono z
miodu kilkadziesiąt substancji aromatycznych, wśród których znajdują się wyższe alkohole
alifatyczne, aldehydy, ketony, estry i związki polifenolowe, m.in. aldehyd mrówkowy, octowy
i izomasłowy, aceton i diacetyl. Uważa się, że aromat i smak miodu zależy także od innych
związków, takich jak kwasy organiczne, cukry, aminokwasy, 5-HMF, garbniki i woski.
Barwa miodu uzależniona jest przede wszystkim od obecności związków karotenoidowych
(głównie beta-karotenu), ksantofilu, chlorofilu i jego pochodnych, flawonoidów i
antocyjanów. Ciemnienie miodów przypisuje się melanoidom, substancjom powstającym w
wyniku reakcji cukrów, kwasu askorbinowego (witaminy C) i aminokwasów. Na barwę miodu
wpływają także substancje koloidowe zbudowane z białek, drobin wosku pszczelego, wody i
biopierwiastków.
W miodzie mogą występować w nieznacznych ilościach sterole, fosfolipidy i kwasy
tłuszczowe. Ponadto w niektórych miodach odmianowych obecne są takie związki, jak
arbutyna, gwajakol, katechina i kwas benzoesowy.
Miód zawiera niewielką ilość witamin. Zależy to głównie od obecności pyłku kwiatowego i
mleczka pszczelego. W miodzie występują zazwyczaj witaminy z grupy B w tym B1, B2, B6,
kwas foliowy, kwas nikotynowy i kwas pantotenowy. Zawartość witaminy C w miodzie
wynosi przeciętnie 22 mg, przy czym w miodzie gryczanym jej zawartość może dochodzić do
120 mikrogramów. Ponadto w niektórych miodach stwierdzono obecność witamin
rozpuszczalnych w tłuszczach, głównie witaminy A.
Poszczególne odmiany miodu różnią się zarówno liczbą, jak i zawartością biopierwiastków,
która wynosi średnio 0,3%. W miodzie znajduje się najwięcej potasu (do 4 mg/g), fosforu,
magnezu i wapnia. W nieco mniejszej ilości występuje żelazo, krzem, siarka, miedz
, fluor,
cynk i mangan. Spośród innych ważnych biopierwiastków miód zawiera: kobalt, molibden,
chrom i jod.
Pozostałe składniki zawarte w miodzie określa się jako domieszki. Na ogół ich zawartość w
miodach nie przekracza 1%. W pierwszym rzędzie wymienić można pyłek kwiatowy. W
miodzie pszczelim znajduje się średnio 3000 ziarn pyłku w 1 g. Miód zawiera zazwyczaj
także niewielką ilość mleczka pszczelego (średnio 1 mikrogram/g).
Należy też wspomnieć o możliwości występowania w miodzie substancji toksycznych, do
których zalicza się: hioscyjaminę i skopolaminę (nektar z bielunia i lulka czarnego), atropinę
(nektar z pokrzyku), digitoksynę (nektar z naparstnicy żółtej) oraz akonitynę (pyłek
kwiatowy z tojadu). Zatrucia u ludzi po spożyciu miodu zawierającego wymienione
substancje występują jednak niezmiernie rzadko.
Miód ą właściwości biologiczne
Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia
Działanie miodu na serce i układ krążenia znane jest od dawna. Dzięki dużej zawartości
glukozy i fruktozy miód jest produktem łatwo przyswajalnym przez organizm, w tym przez
mięsień sercowy. Wysoko energetyczne składniki wchłaniane są bezpośrednio do krwi już w
błonie śluzowej żołądka, z pominięciem przewodu pokarmowego. Miód w ilości 100 g
dostarcza średnio 325 kcal energii.
Występująca w miodzie acetylocholina wzmacnia siłę skurczu i wydolność mięśnia
sercowego. Przyczynia się do tego także potas występujący w miodzie w stosunkowo dużej
ilości.
Miód powoduje obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, a także rozszerzenie naczyń
wieńcowych. Przyczynia się do zahamowania procesu miażdżycowego.
Wpływ miodu na układ oddechowy można wyjaśnić jego szerokim zakresem działania
biologicznego. Miód odznacza się właściwościami antybiotycznymi, przeciwzapalnymi,
wykrztuśnymi i odnawiającymi.
Za działanie przeciwdrobnoustrojowe miodu odpowiedzialny jest głównie nadtlenek wodoru.
Ważną rolę odgrywają również składniki olejków eterycznych. Efekt ten ujawnia się przede
wszystkim przy bezpośrednim kontakcie miodu ze zmienioną zapalnie błoną śluzową dróg
oddechowych. Z silnym działaniem składników olejkowych mamy do czynienia w przypadku
komponentów miodowych. Dla przykładu terpeny z ziołomiodu sosnowego wchłaniają się
częściowo przez błonę śluzową górnego odcinka dróg oddechowych, przedostają się do płuc
i wydychane z powietrzem oddziałują na drobnoustroje występujące w nabłonku śluzowym.
Terpeny odznaczają się również działaniem przeciwzapalnym.
Miód powoduje podrażnienie gruczołów wydzielniczych błony śluzowej dróg oddechowych,
dzięki czemu dochodzi do upłynnienia wydzieliny oskrzelowej. Pobudza on również ruch
rzęsek aparatu migawkowego, co ułatwia odkrztuszanie wydzieliny i usuwanie jej na
zewnątrz.
Miód odznacza się również właściwościami przeciwalergicznymi. Związane jest to przede
wszystkim ze zmniejszeniem obrzęku błon śluzowych, który towarzyszy stanom alergicznym
dróg oddechowych, jak również z działaniem uodparniającym miodu.
Miód normalizuje zaburzoną czynność wydzielniczą i motoryczną żołądka. Ponadto
przyspiesza gojenie powierzchni błony śluzowej żołądka i dwunastnicy poprzez wchłanianie
wody z chorej tkanki i działanie przeciwzapalne.
Miód pobudza czynność wydzielniczą i motoryczną jelit. Po podaniu tego produktu
obserwuje się wzrost ruchów perystaltycznych jelita cienkiego i zwiększone wydzielanie soku
jelitowego.
Miód wykazuje wyraz
nie lecznicze działanie na wątrobę i drogi żółciowe. Ze względu na
dużą ilość glukozy i fruktozy jest on łatwo przyswajalny przez ten organ. Glukoza zawarta w
miodzie, oprócz odżywiania komórek wątrobowych, odgrywa także dużą rolę w procesach
odtruwania organizmu. W wyniku łączenia związków toksycznych z kwasem glukuronowym i
pirogronowym powstają połączenia łatwo rozpuszczalne w wodzie, które wydalane są z
organizmu wraz z moczem. Natomiast fruktoza prawie całkowicie wykorzystywana jest do
syntezy glikogenu, zwiększając w ten sposób jego zapas w wątrobie. Prowadzi to do
przyspieszenia przemiany materii w tkankach, a także do wzmocnienia czynności ochronnej i
odtruwającej wątroby. Poza tym występująca w miodzie cholina obniża poziom lipidów w
wątrobie oraz zwiększa wydzielanie żółci.
Dzięki niskiej zawartości białka oraz jonów sodu i chloru, miód wykazuje korzystne działanie
na nerki i drogi moczowe. Przyczynia się do usuwania obrzęków pochodzenia sercowego i
naczyniowego. Rozszerza naczynia krwionośne nerek, zwiększając filtrację kłębkową. Ma to
szczególne znaczenie w tych schorzeniach nerek, którym towarzyszy zmniejszone wydzielanie
moczu. Poza tym przyczynia się do usuwania obrzęków pochodzenia mózgowego. Zapobiega
także tworzeniu się piasku i kamieni w nerkach i pęcherzu moczowym.
Duża zawartość cukrów redukujących, takich jak glukoza i fruktoza oraz niewielka ilość
sacharozy, czynią miód pomocnym w leczeniu cukrzycy. Cenna jest przede wszystkim
obecność fruktozy, cukru łatwo przyswajalnego przez chorych na cukrzycę. Korzystny wpływ
na metabolizm węglowodanów w organizmie wykazuje ponadto acetylocholina oraz niektóre
biopierwiastki, szczególnie cynk i chrom.
Działanie na skórę
Miód dzięki szybkiemu przenikaniu przez skórę zaopatruje tkanki w glukozę oraz inne
substancje energetyczne. W przypadku ran przyczynia się do szybkiego ich oczyszczenia z
produktów przemiany materii i elementów martwiczych. Przejawia także właściwości
przeciwbólowe, przeciwzapalne i odnawiające, dzięki czemu prowadzi do szybkiego
ziarninowania i naskórkowania rany.
Miód z dobrymi wynikami stosuje się również w przypadku ropiejących ran i oparzeń.
Powoduje on szybkie oczyszczanie rany z ropnej wydzieliny, a także umożliwia dostęp
makrofagów do chorych miejsc, dzięki cze-mu następuje niszczenie drobnoustrojów
chorobotwórczych, szczególnie gronkowców i paciorkowców. Nie dopuszcza także do
tworzenia się pęcherzy i blizn pooparzeniowych.
Warto także dodać, że miód nie sprzyja powstawaniu próchnicy zębów. Stwierdzono, że
wzrost paciorkowców Streptococcus mutans, będących główną przyczyną próchnicy,
hamowany jest przez nadtlenek wodoru obecny w miodzie. Ze względu na niewielką
zawartość sacharozy (przeciętnie 1,3%) drobnoustrój ten nie jest także w stanie wytworzyć
nalotu nazębnego, czynnika warunkującego rozwój próchnicy zębów.
Miód ą działanie antybiotyczne
Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia
Miód posiada bogate właściwości biologiczne, do których należą działania antybiotyczne i
konserwujące, a także inne, mające pozytywny wpływ na skórę i narządy wewnętrzne.
Działanie antybiotyczne
Jedną z cenniejszych właściwości miodu jest jego działanie na bakterie chorobotwórcze dla
człowieka. Przede wszystkim wymienić tutaj wypada ziarniaki Gram-dodatnie, takie jak
gronkowce (Staphylococcus aureus) i paciorkowce (Streptococcus pyogenes, S. pneumoniae, S.
mutans) oraz pałeczki Gram-ujemne (Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, Proteus vulgaris,
Salmonella typhi, Shigella dysenteriae, Pseudomonas aeruginosa). Poza tym miód działa na
laseczki wąglika (Bacillus anthracis), prątki gruz
licy (Mycobacterium tuberculosis), rzęsistka
pochwowego (Trichomonas vaginalis) oraz chorobotwórcze dla człowieka grzyby
drożdżoidalne z rodzaju Candida.
Zdania na temat wrażliwości miodu na ogrzewanie i na warunki przechowywania są
podzielone. Na ogół przyjmuje się, że ogrzewanie miodu w temperaturze wyższej od 60o C
powoduje całkowite zniszczenie zawartych w nim substancji antybiotycznych. Poza tym
uważa się, że miody przechowywane w temperaturze pokojowej tracą po 6 miesiącach
połowę swojej aktywności antybiotycznej, a po 1,5 roku zanika ona prawie całkowicie.
Aktywność antybiotyczną miodu określa się za pomocą wartości inhibinowej, wyrażonej
liczbami od 0 do 5. Miody hamujące rozwój wzorcowego szczepu gronkowca złocistego
(Staphylococcus aureus 209 P FDA) w stężeniu 50% mają wartość inhibinową 0, hamujące
wzrost szczepu przy stężeniu 25% wartość inhibinową 1, przy stężeniu 12,5% wartość
inhibinową 2, a przy stężeniu 1,56% lub niższym wartość inhibinową 5.
Wysoką aktywnością antybiotyczną (wartości inhibinowe 4 i 5) charakteryzują się miody
spadziowe ze spadzi iglastej, miody nektarowo-spadziowe, a także niektóre miody
odmianowe, na przykład gryczany i lipowy. Do średnio aktywnych (wartość inhibinowa 3)
zalicza się miód wielokwiatowy i miód spadziowy ze spadzi liściastej. Niską aktywnością
antybiotyczną (wartość inhibinowa od 0 do 2) odznaczają się między innymi miody:
rzepakowy, akacjowy i wrzosowy.
Aktywność antybiotyczna miodu zależy od czynników fizykochemicznych i chemicznych.
Podstawowymi mechanizmami zabezpieczającymi miód przed rozwojem drobnoustrojów są
czynniki fizykochemiczne. Należy tu wymienić wysokie ciśnienie osmotyczne, spowodowane
dużym stężeniem cukrów (średnio 77%), oraz kwaśny odczyn środowiska, wywołany
obecnością kwasów organicznych (średnie pH = 4,1). W tych warunkach rozwój bakterii i
drożdży osmofilnych jest całkowicie zahamowany.
Do substancji chemicznych odpowiedzialnych za antybiotyczne działanie miodu należy
zaliczyć przede wszystkim oksydazę glukozy. Enzym ten wprowadzany jest do miodu przez
pszczoły wraz z wydzieliną gruczołów gardzielowych. Należy wyjaśnić, że jest on często
utożsamiany z inhibiną, chociaż obecnie pod pojęciem tym kryją się różne czynniki i
substancje antybiotyczne obecne w miodzie. Wymieniony enzym powoduje powstawanie z
glukozy nadtlenku wodoru. Związek ten, zwany potocznie wodą utlenioną, odznacza się
silnym działaniem antybiotycznym. Wystarczy nadmienić, że już w stężeniach 3-10 mg/ml
powoduje on zniszczenie wszystkich chorobotwórczych bakterii, grzybów, wirusów i
pierwotniaków.
W naturalnym miodzie reakcja powstawania nadtlenku wodoru zachodzi bardzo wolno.
Aktywność antybiotyczna świeżego, nie rozcieńczonego miodu jest z tego względu niska.
Natomiast po rozcieńczeniu miodu wodą powstawanie nadtlenku wodoru zachodzi z dużą
szybkością. Dla przykładu aktywność antybiotyczna rozcieńczonego miodu jest od 6 do 220
razy wyższa w porównaniu z miodem nie rozcieńczonym.
Do innych substancji antybiotycznych wytwarzanych przez pszczoły i wprowadzanych przez
nie do miodu należą lizozym i apidycyna. W wielu miodach odmianowych występują także
substancje antybiotyczne pochodzące z nektaru roślin olejkowych i spadzi drzew iglastych,
takich jak tymol, eukaliptol, mentol, pinen i kamfen, poza tym związki flawonoidowe
(kemferol, kwercetyna, apigenina), garbniki katechinowe oraz kwas benzoesowy.
Działanie konserwujące
Wśród licznych zalet miodu na jednym z pierwszych miejsc należy wymienić jego działanie
konserwujące. Nasiona wielu roślin po rocznym przechowywaniu w miodzie w temperaturze
pokojowej odznaczają się nie zmienionym wyglądem i wysoką zdolnością kiełkowania,
natomiast produkty pochodzenia zwierzęcego jeszcze po 4 latach przechowywania w miodzie
zachowują świeżość i wszystkie właściwości organoleptyczne. Jaja kurze, których
powierzchnię zakażono pałeczkami okrężnicy i salmonelli, zanurzone w miodzie i badane po
4 miesiącach wykazywały świeżość, a posiewy z ich białka i żółtka nie wykazywały
obecności drobnoustrojów.
Liczne badania dowodzą, że drobnoustroje będące przyczyną psucia się produktów
żywnościowych giną w krótkim czasie w wyniku bezpośredniego kontaktu z miodem. Proces
całkowitego zniszczenia bakterii i grzybów, trwa od kilku godzin do kilku dni. Miód można
uznać zatem za lepszy środek konserwujący od niektórych substancji stosowanych w
praktyce, takich jak benzoesan sodu czy kwas sorbowy.
Użycie miodu pszczelego do przedłużania trwałości produktów spożywczych nie znalazło
zastosowania, zarówno ze względów ekonomicznych, jak i praktycznych. W piśmiennictwie
można znalez
ć natomiast dane dotyczące konserwowania różnych tkanek za pomocą 50%
roztworów wodnych miodu. Zadowalające wyniki uzyskano, przeszczepiając zwierzętom
kości piszczelowe konserwowane miodem. Na podstawie tych badań opracowano nową
metodę konserwowania transplantatów kostnych.
Podjęto również próby zastosowania miodu jako środka konserwującego w okulistyce.
Badania wykazały, że stosowanie stężonych roztworów, a nawet miodu nie rozcieńczonego,
pozwalało na przechowywanie transplantatów przez 6 miesięcy. Należy dodać, że ten sposób
konserwacji pozwalał na zachowanie w stanie nie zmienionym delikatnych struktur
komórkowych oka. Stwarza to możliwości wykorzystania miodu jako środka konserwującego
również w innych dziedzinach medycyny.
Odmiany miodu
Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia
Prezentujemy odmiany miodu, jego komponenty i preparaty.
Miody odmianowe
Według polskiej normy rozróżnia się trzy typy miodu: miód nektarowy, wytwarzany z
nektaru roślin, wydzielanego z nektarników kwiatowych lub pozakwiatowych; miód
spadziowy, wytworzony ze spadzi zebranej z pędów roślin, oraz miód nektarowo-spadziowy,
wytworzony przez pszczoły częściowo z nektaru, a częściowo ze spadzi.
Polska norma wyróżnia ponadto następujące odmiany miodu: nektarowy rzepakowy,
nektarowy akacjowy, nektarowy lipowy, nektarowy gryczany, nektarowy wrzosowy,
nektarowy wielokwiatowy, nektarowo-spadziowy, spadziowy ze spadzi liściastej i spadziowy
ze spadzi iglastej.
Na mniejszą skalę otrzymywane są także odmianowe miody nektarowe zbierane przez
pszczoły z różnych roślin uprawnych, w tym roślin leczniczych. Otrzymuje się je wszędzie
tam, gdzie większe obszary w okolicy pasiek są obsiane roślinami jednego gatunku, a miód
pozyskiwany jest zaraz po zakończeniu ich kwitnienia. Z ważniejszych należy wymienić:
tymiankowy, szałwiowy, macierzankowy, nostrzykowy, mniszkowy, miętowy, malinowy,
kasztanowy, lawendowy, koniczynowy, walerianowy i z drzew owocowych.
Miodowe komponenty
Cennymi właściwościami leczniczymi odznaczają się miodowe komponenty, zwane
ziołomiodami. Produkty te, wytworzone przez pszczoły z syropu cukrowego i wyciągów
ziołowych, odznaczają się większą skutecznością leczniczą od miodów odmianowych, często
także lepszym smakiem i aromatem. Do bardziej znanych miodowych komponentów tej grupy
zalicza się ziołomiody: głogowy, sosnowy, świerkowy, rumiankowy, tymiankowy,
pokrzywowy, nagietkowy, aloesowy i aroniowy.
Do miodowych komponentów zaliczyć należy także miody ziołowe, które otrzymuje się przez
podawanie pszczołom roztworu miodu pszczelego z dodatkiem surowców roślinnych. Przez
odpowiednie łączenie miodów z produktami roślinnymi, na przykład miodu nektarowego ze
świeżym sokiem brzozowym (Betulamel), otrzymuje się miodowe komponenty o wysokich
walorach leczniczych.
Preparaty
Często spotykaną formą preparatów są połączenia miodu nektarowego z innymi produktami
pszczelimi, takimi jak pyłek kwiatowy, propolis i mleczko pszczele. Oto kilka przykładów:
miód pszczeli z pyłkiem kwiatowym (5% pyłku kwiatowego w miodzie), meliprop (miód z
dodatkiem 1% wyciągu propolisowego), miód z mleczkiem pszczelim (0,8% mleczka
pszczelego w miodzie) oraz melipropolen (mieszanina 4,3% pyłku kwiatowego, 0,4%
propolisu i 0,3% mleczka pszczelego w miodzie).
Poza tym produkowane są miody nektarowe z dodatkiem 1% koncentratów ziołowych.
Należą do nich: miód z melisą, miód z aronią, miód z podbiałem, miód z lukrecją i miód z
pokrzywą. Wytwarzane są również miody lecznicze w postaci płynnej, takie jak miód pszczeli
podbiałowy, miód pszczeli koperkowy i miód pszczeli prawoślazowy oraz syropy z miodem
pod nazwą Apipulmol i Apitussic.
Z innych preparatów warto wymienić miód aloesowy z aronią (Mel Aloe cum Aroniae) oraz
miód pszczeli nektarowy z sokiem jeżówki purpurowej (Mel cum succus Echinacae).
Ziołomiody
Alicja Paciorek-Kolbus
Miodowe komponenty zwane ziołomiodami charakteryzują się różnymi właściwościami
leczniczymi, mają też niekiedy lepszy smak i aromat niż tzw. miody odmianowe. Apiterapia,
czyli leczenie miodem i innymi produktami pszczelimi, takimi jak pyłek kwiatowy, propolis
(kit pszczeli), mleczko pszczele, jad pszczeli, jest znana i stosowana od wieków.
Właściwości lecznicze miodu doceniali starożytni, np. Hipokrates wykorzystywał miód do
zwalczania gorączki. W póz
niejszych wiekach również znani uzdrowiciele, jak Hildegarda z
Bingen (XI/XII w.) i Paracelsus (XV/XVI w.) uwzględniali w swoich metodach leczenia i
recepturach różnych leków właśnie miód i inne produkty pszczele. Przy okazji warto dodać,
że pionierami w hodowli pszczół byli Kreteńczycy i Egipcjanie, natomiast już w epoce
kamiennej miód był znany jako środek słodzący.
Według opinii fachowców miodowe komponenty zwane ziołomiodami są produktami
bogatszymi składnikowo od miodów nektarowych i spadziowych. Mają bowiem w swoim
składzie witaminy i biopierwiastki oraz substancje czynne pochodzenia roślinnego (z ziół).
Specjaliści doceniają też ich właściwości lecznicze.
W celu uzyskania ziołomiodu (w warunkach hodowlanych) podaje się pszczołom w
podkarmiaczkach specjalną pożywką. Jest ona przygotowywana z ziół lub soków owocowych.
Dla pszczół stanowi nektar, który wprowadzają do wola, następnie dodają swoje enzymy i
hormony, a potem zagęszczają go w komórkach plastra do konsystencji naturalnego miodu.
Ziołomiody można kupić w wielu sklepach na terenie całego kraju. Produkty te są
sprzedawane w słoikach, ich zawartość wynosi ok. 250 g.
Do bardziej znanych miodowych komponentów zalicza się następujące ziołomiody:
- aloesowy - reguluje procesy trawienne, można go stosować w zaparciach, gdyż ma
działanie łagodnie przeczyszczające;
- aroniowy - można go wykorzystywać w leczeniu nadciśnienia tętniczego i w
niewydolności układu krążenia;
- głogowy - polecany w celu wzmocnienia serca, obniżenia ciśnienia krwi, działa też
wspomagająco na układ krążenia;
- miętowy - ma działanie przeciwskurczowe i dezynfekujące, można go stosować w
stanach zapalnych błon śluzowych jamy ustnej, w paradontozie;
- nagietkowy - do stosowania przy bólach mięśni, zębów i w nerwobólach
reumatycznych, zapobiega szkorbutowi, reguluje skurcze pojawiające się w
przewodzie pokarmowym;
- pokrzywowy - można go stosować w przypadkach różnego rodzaju krwawień, w
anemii, krzywicy, zapaleniu pęcherza moczowego, nerek, moczeniu się dzieci;
- rumiankowy - dezynfekuje, jest pomocny w stanach zapalnych przewodu
pokarmowego;
- sosnowy - polecany w nieżytach nosa, gardła, krtani, oskrzeli, ma działanie
wykrztuśne i przeciwbakteryjne, bywa wykorzystywany w syropach dla dzieci i
dorosłych;
- tymiankowy - wzmaga apetyt, działa moczopędnie, napotnie i wiatropędnie, można
go stosować w chorobach zakaz
nych - zwiększa bowiem w takich przypadkach liczbę
białych ciałek we krwi.
Jeśli zamierzamy stosować ziołomiody w celach leczniczych, warto skonsultować to z
lekarzem, szczególnie wtedy, gdy cierpimy na poważne schorzenia. Należy też pamiętać, że
zdarzają się przypadki alergii na miód i miodowe komponenty.
Pyłek kwiatowy
Alicja Paciorek-Kolbus
Bywa nazywany cudowną odżywką, ponieważ stanowi kompozycję wielu ważnych dla
organizmu człowieka składników odżywczych.
Zbieraniem pyłku zajmują się pszczoły zbieraczki, które gromadzą go w ulu. Część pyłku
przenoszą do komórek plastra, gdzie pyłek dojrzewa, przechodząc fermentację mlekową,
która zostaje zakończona po dodaniu miodu. W ten sposób powstaje pierzga ą preparat
białkowo-witaminowy.
Pyłek kwiatowy zawiera 22 składniki odżywcze niezbędne do prawidłowego odżywiania
człowieka i zachowania zdrowia. Ma w swoim składzie białka, aminokwasy, witaminy, makro-
i mikroelementy, dlatego też nazywa się go często cudowną odżywką. Zawiera więcej
wartościowych substancji od miodu. Jest stosowany w leczeniu wielu schorzeń, działa ogólnie
wzmacniająco.
Dzięki swojej dużej wartości biologicznej może być wykorzystywany u dzieci w różnych
chorobach wywołanych zaburzeniami w odżywianiu, brakiem apetytu czy opóz
nionym
rozwojem. W przypadku dzieci anemicznych pyłek kwiatowy wpływa na przyrost czerwonych
ciałek krwi, poprawia również ich ogólny stan zdrowia. Poleca się go ludziom dorosłym,
rekonwalescentom i osobom wykonującym ciężką pracę fizyczną, ponieważ działa
regenerująco, powoduje przyrost wagi, zwiększa apetyt, poprawia sprawność fizyczną i
umysłową (ułatwia przyswajanie wiadomości). Mogą go też stosować w swojej diecie
sportowcy, gdyż wzmacnia ich siły.
Badania wykazują, że pyłek kwiatowy ma duże znaczenie dla schorzeń przewodu
pokarmowego. Reguluje procesy trawienne, m.in. łagodzi skutki ostrych zaparć. Wpływa na
wielkość i skład flory bakteryjnej przewodu pokarmowego. Działa ochronnie na tkankę
wątrobową, wspomaga jej odbudowę. Dlatego można go stosować w stanach zapalnych
wątroby (ostrym i przewlekłym), w początkowym stadium jej marskości.
Kuracje pyłkowe obniżają w surowicy krwi aktywność aminotransferazy alaninowej i
asparaginianowej, fosfatazy alkalicznej i bilirubiny.
Pyłek kwiatowy łagodzi i zmniejsza objawy głodu alkoholowego, dlatego też stosuje się go w
leczeniu alkoholizmu. Wykazano jego pozytywne działanie na psychikę człowieka, ponieważ
poprawia nastrój, przywraca optymizm, zmniejsza nadmierną nerwowość. Można go
stosować uzupełniająco podczas terapii antydepresyjnej.
Znane jest też jego działanie wzmacniające na naczynia krwionośne. Dzięki zawartości
rutyny zapobiega pękaniu szczególnie najdrobniejszych naczyń i uelastycznia je. Poprawia
krążenie, przeciwdziałając zmianom miażdżycowym naczyń mózgowych. Można go używać
w profilaktyce wylewów krwi do mózgu. Pyłek kwiatowy wspomaga też funkcje serca.
Ponadto stabilizująco stosuje się pyłek kwiatowy w profilaktyce i leczeniu chorób gruczołu
krokowego (prostaty).
Dzięki kuracjom pyłkowym można uzupełnić niedobory organizmu, gdyż wpływają one na
przemianę materii. Zawartość cystyny (aminokwasu) w pyłku powoduje, że jest on polecany
przy problemach z łamiącymi się paznokciami i pękaniem kącików ust.
Zaleca się przeprowadzanie kuracji pyłkowej dwa razy w roku ą wiosną (gdy organizm jest
osłabiony) i jesienią (w celu uodpornienia na przeziębienia). Przyjmuje się wtedy preparat
przez 2-3 miesiące, potem należy zrobić przerwę tej samej długości i kurację powtórzyć.
Pyłek kwiatowy można kupić w postaci preparatu gotowego do spożycia w sklepach
zielarskich i ze zdrową żywnością.
Przed zastosowaniem gotowego pyłku kwiatowego należy zapoznać się z ulotką
informacyjną dołączoną do opakowania. Pamiętajmy również, że mogą zdarzać się
uczulenia na pyłek kwiatowy i wówczas należy przerwać kurację pyłkową.
Co zamiast cukru
Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia
Ludzie od zawsze lubili słodycze. Dziś, oprócz cukru i miodu, masz do wyboru kilkanaście
innych substancji. Poznaj ich wady i zalety.
Przez stulecia do nadawania słodkiego smaku potrawom stosowano cukier i miód. Dziś
istnieje wiele innych substancji, które są dla nich alternatywą. Zwolennicy słodzików cenią je
przede wszystkim za brak kalorii, co jest istotne dla osób stosujących odchudzające diety i
dbających o linię. Są też zdrowsze dla zębów, bo nie stanowią pożywki dla rozwoju bakterii
powodujących próchnicę. Często są dużo słodsze od klasycznego cukru, a więc
satysfakcjonujący smak można uzyskać, stosując nawet niewielką ich ilość. Większość
substancji słodzących innych niż cukier i miód lekarze zalecają diabetykom, ponieważ nie
powodują, tak jak cukier, gwałtownego wzrostu poziomu insuliny we krwi.
Z kulinarnego punktu widzenia ważny jest wpływ słodzików na procesy technologiczne, jakie
zachodzą podczas przygotowywania potrawy. Niektóre z nich, np. poliole, powodują
zatrzymanie wilgoci w wyrobach piekarniczych, a to zapobiega wysychaniu wypieków.
Przeciwnicy słodzików uważają natomiast, że ich nadmierne stosowanie może sprzyjać
problemom przewodu pokarmowego. Istnieją też hipotezy, że słodziki mogą być
odpowiedzialne za obniżenie nastroju, bóle głowy i bezsenność. Dlatego zawsze warto czytać
etykiety ze składem użytych substancji! Ze słodzików powinny zrezygnować kobiety w ciąży,
małe dzieci, osoby starsze (ich organizmy są szczególnie podatne na działania niepożądane) i
chorzy na fenyloketonurię.
Ile to kalorii?
1 łyżeczka cukru (5 g) 20 kcal
1 łyżeczka fruktozy (5 g) 20 kcal
1 łyżeczka miodu (7 g) 23 kcal
1 tabletka słodzika 0 kcal
Zero kalorii, mnóstwo słodyczy
Tzw. intensywne środki słodzące nie zawierają kalorii i zapewniają słodki smak już w
niewielkich stężeniach. Wśród nich najczęściej stosuje się: acesulfam K, aspartam,
sacharynę. Są wytwarzane sztucznie poprzez syntezę chemiczną.
ASPARTAM
Właściwości Jest 160ą200 razy słodszy niż powszechnie stosowany cukier. Dodatkowo
wzmacnia aromaty, zwłaszcza cytrusowe.
Wady Preparaty zawierające w swoim składzie aspartam nie mogą być stosowane przez
osoby chore na fenyloketonurię (choroba dziedziczna, polegająca na zaburzeniach
metabolizmu), gdyż są z
ródłem fenylolaniny ą aminokwasu, który u chorych nie może ulec
prawidłowym przemianom, powodując pojawienie się toksycznych dla młodego organizmu
związków. Słodziki składające się z aspartamu mogą być stosowane do przyrządzania tych
potraw, których temperatura przygotowywania nie przekracza 100 st. W wyższej
temperaturze powstają szkodliwe dla organizmu substancje, a na dodatek aspartam traci swe
słodzące właściwości. Nie można stosować go więc do wypieku ciast i ciasteczek, a także do
słodzenia napojów zalewanych wrzątkiem. Z upływem czasu słodycz aspartamu ulatnia się.
Zalety Aspartam nie zawiera kalorii. Jest tani, nie wymaga stosowania w dużych ilościach.
Nadaje się dla diabetyków.
ACESULFAM K
Właściwości Jest 200 razy słodszy od cukru, podnosi również smak i zapach potraw. Jego
właściwości słodzące wzrastają w mieszankach z aspartamem. Dlatego też acesulfam K
sprzedaje się najczęściej w słodkich kompozycjach.
Wady Acesulfam nie ma działań ubocznych, może jednak dawać gorzkawy posmak.
Zalety Jako substancja słodząca jest stabilniejszy termicznie od aspartamu, co oznacza, że nie
ulega rozkładowi w wysokiej temperaturze.
SACHARYNA
Właściwości 300ą500 razy słodsza od cukru. Właściwości słodzące ulegają spotęgowaniu
przy jednoczesnym zastosowaniu sacharyny z aspartamem.
Wady Sacharyna ma lekko gorzkawy, metaliczny posmak. Z tego powodu nie każdemu
przypadnie do gustu.
Zalety Często stosowana w cukrzycy jako zamiennik cukru, bezkaloryczna, stabilna w
wysokiej temperaturze (do 150 st. C). Nie ulega żadnym przemianom w organizmie, nie
kumuluje się, jest w całości wydalana z organizmu.
Dobre do wypieków
Drugą szeroko stosowaną grupę substancji słodzących stanowią poliole: 1 g polioli dostarcza
2,4 kcal, czyli prawie o 40 proc. mniej niż 1 g cukru. Do tej grupy zaliczamy m.in.: sorbitol,
mannitol, izomalt, maltitol, laktikol oraz ksylitol. Poliole występują w przyrodzie (śliwki,
gruszki, jabłka, brzoskwinie, figi), są też wytwarzane na drodze syntezy chemicznej.
SORBITOL
Właściwości O 50 proc. słodszy od cukru. Używany do czekolad, cukierków, lodów, gum do
żucia, dżemów, owoców kandyzowanych, dietetycznych środków spożywczych.
Wady Zbyt duże spożycie czasami powoduje biegunki i zaburzenia trawienia. Może się
magazynować w organizmie cukrzyków i powodować problemy neurologiczne.
Zalety Ma wysoką zdolność utrzymywania wilgotności, co zapobiega nadmiernemu
wysychaniu słodkich wypieków. Daje też efekt chłodzący, dlatego stosuje się go w cukierkach
miętowych i przeciwkaszlowych.
KSYLITOL (CUKIER BRZOZOWY)
Właściwości Ksylitol jest podobnie słodki jak cukier.
Wady Zbyt duże spożycie może doprowadzić do wystąpienia biegunek. Nie nadaje się on do
stosowania z substancjami żelującymi np. żelatyną, gdyż osłabia siłę ich działania. Galaretki
się nie zsiadają.
Zalety Ksylitol nie tylko słodzi, ale też pomaga w utrzymywaniu wilgotności produktu,
wiążąc wodę. Jest odporny na temperaturę. Daje też uczucie świeżości i chłodu.
MALTITOL
Właściwości Odznacza się właściwościami bardzo podobnymi do białego cukru. Smakuje jak
cukier i jest niemal (w 90 proc.) tak samo słodki.
Wady Nie zauważono żadnych szkodliwych skutków, jednak przy nadmiernym spożyciu
może wystąpić efekt przeczyszczający.
Zalety Jest odporny na działanie wysokiej temperatury, można więc stosować go do
pieczenia i gotowania. Jako zamiennik cukru używany jest w tych samych proporcjach. Może
być stosowany przez cukrzyków, ponieważ nie powoduje gwałtownego wzrostu poziomu
cukru we krwi.
MANNITOL
Właściwości Mannitol jest w 60 proc. tak słodki jak cukier. Często stosuje się go do
produkcji gumy do żucia, czekolad, dietetycznych środków spożywczych, lodów, cukierków.
Wady Zbyt duże spożycie preparatu może prowadzić do występowania biegunek.
Zalety Nie chłonie wody, zapobiega tworzeniu się brył i zlepianiu cukru.
Wzięte z natury
FRUKTOZA
Właściwości Poza sztucznie wytwarzanymi środkami słodzącymi, słodki smak potrawom
nadaje także fruktoza, która jest naturalnym cukrem owocowym, sprzedawanym pod postacią
drobnych kryształków. Fruktoza ma niski ID (indeks glikemiczny), a więc nie powoduje
szybkiego wzrostu poziomu insuliny do krwi ani jego szybkiego spadku, dzięki czemu u osób
ja stosujących rzadziej pojawiają się nagłe ataki głodu.
Wady W porównaniu z innymi substancjami słodzącymi jest dosyć droga.
Zalety Podczas stosowania fruktozy nie obserwuje się nadmiernego wydzielania insuliny
przez trzustkę, dzięki czemu nie jest ona obciążona ponad swoje możliwości. Z tego powodu
stosowanie cukru owocowego zalecane jest dla cukrzyków, bo podnosi poziom glukozy we
krwi w znacznie mniejszym stopniu niż klasyczny cukier. Oznacza to, że po wypiciu szklanki
herbaty posłodzonej fruktozą poziom glukozy we krwi osiągnie znacznie niższe wartości niż
po wypiciu herbaty z taką samą ilością zwykłego cukru.
MIÓD
Właściwości Nie jest jedynie z
ródłem ąpustych kalorii�, tak jak klasyczny biały cukier.
Zawiera glukozę i fruktozę (cukry proste), glutaminę (aminokwas, który odpowiada za
poprawę odporności, hamowanie procesów zapalnych jelit podczas trwania radio- i
chemioterapii), witaminy z grupy C, K i B, olejki eteryczne, enzymy regulujące przebieg
procesów biochemicznych w naszym organizmie. Swoje terapeutyczne właściwości miód
zachowuje w temperaturze niższej niż 50 stopni. Najlepiej spożywać go w czystej postaci lub
z płynami o temperaturze maksymalnie ok. 40 stopni, dlatego nie powinno się dodawać go
do gorącej herbaty lub mleka.
Wady Miód jest wysokokaloryczny: 100 g dostarcza aż 320ą330 kcal. Należy szczególnie
zadbać o to, by w pobliżu miodu nie znalazły się żadne mocno aromatyczne substancje,
ponieważ miód łatwo chłonie zapachy. Równie silnie miód chłonie wodę. W przypadku
przechowywania w nieszczelnym naczyniu górna warstwa może ulec rozrzedzeniu. Wtedy to
dochodzi do rozwoju drożdży odpowiedzialnych za procesy fermentacji. Jednocześnie
pozostawienie go, np. w niezakręconym dokładnie słoiku spowoduje nadmierne wysychanie i
częściową utratę aromatu i smaku.
Zalety Miód jest bardzo trwały. Można go przechowywać nawet przez dwa lata. Spożywany
systematycznie wzmacnia układ immunologiczny i pomaga w zwalczaniu infekcji, hamuje
rozwój drobnoustrojów, działa regenerująco. Jego pozytywne działanie dotyczy praktycznie
całego organizmu.
CUKIER
Właściwości Znany wszystkim ąbiały cukier� to w 95 proc. sacharoza, a więc cukier
składający się z glukozy i fruktozy. Otrzymywany z buraków cukrowych, najczęściej
sprzedawany jest pod postacią drobnych kryształków. Służy przede wszystkim do nadawania
słodkiego smaku potrawom i napojom, w przetworach ą jako środek konserwujący.
Wady Nazywany jest często ąsłodkim zabójcą�: spożywany w nadmiarze przyczynia się m.in.
do powstawania cukrzycy. Stanowi również doskonałą pożywkę dla bakterii w jamie ustnej,
prowadząc do rozwoju próchnicy zębów. Jest z
ródłem ąpustych kalorii�, a więc nie wnosi do
organizmu praktycznie nic, poza sporą dawką kalorii. Nadmiar cukru spożywanego w ciągu
dnia odkłada się w naszym organizmie pod postacią tłuszczu. Powoduje także nadmierne
wydzielanie insuliny, a więc tzw. hiperinsulinemię, która jest odpowiedzią na podwyższony
poziom glukozy we krwi. Wiąże się to z wystąpieniem zespołu niewrażliwości tkanek na
insulinę. Mamy wtedy do czynienia z sytuacją, gdy organizm produkuje więcej insuliny niż
naprawdę potrzebuje, a tkanki nie reagują na jej pojawienie się w sposób prawidłowy.
Hiperinsulinemia jest również jednym z głównych czynników odpowiedzialnych za
wystąpienie cukrzycy typu II.
Zalety Jest tani, szeroko dostępny.
Znaczenie miodu w odżywianiu
Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia
Miód jest cennym produktem w żywieniu różnych grup osób, zwłaszcza małych dzieci,
sportowców, osób wykonujących ciężką pracę fizyczną i umysłową, rekonwalescentów i
osób starszych. Włączenie go do codziennego pożywienia ma także swoje uzasadnienie.
Przydatność miodu w różnych grupach wiekowych
W fachowym piśmiennictwie znalez
ć można dane na temat stosowania miodu w żywieniu
dzieci przedwcześnie urodzonych oraz dzieci z niedowagą, zaburzeniami odżywczymi i
brakiem łaknienia. U dzieci z zaburzeniami odżywiania i biegunką dobre efekty uzyskiwano,
podając im mleko z odwarem ryżowym i miodem. Miód wpływał także korzystnie na dzieci z
obniżonym poziomem hemoglobiny i krwinek czerwonych. Podawanie miodu zwiększało
apetyt, przybieranie na wadze i polepszało obraz krwi. Miód przeciwdziałał także zaparciom,
wzdęciom, sprzyjał wyrzynaniu się zębów, zapobiegał wymiotom, a także wywierał łagodne
działanie uspokajające i nasenne.
Należy jednak zaznaczyć, o czym już wspomniano wcześniej, że miód mimo wielu
korzystnych cech może u niemowląt i małych dzieci z niewykształconym systemem
immunologicznym prowadzić do zatruć pokarmowych. Stwierdzono bowiem, że w miodzie
mogą występować przetrwalniki bakterii tlenowych Bacillus larvae, a także przetrwalniki
bakterii beztlenowych Clostridium perfringens i Clostridium difficile. W sprzyjających
warunkach są one w stanie wywołać ostre zakażenie przewodu pokarmowego.
Energetyczne i odżywcze walory miodu cenione są przez sportowców. Produkt ten wzmacnia
potencjał fizyczny i wytrzymałość zawodników, zarówno w czasie treningu, jak i w trakcie
zawodów. Spożycie go po wysiłku umożliwia w krótkim czasie ustąpienie objawów
zmęczenia i szybką odnowę wydatkowanej energii. Badania wykazały, że miód przyjmowany
pomiędzy zawodami lub w przerwach meczów pozwalał na podwyższenie efektywności i
lepszą tolerancję ponownego wysiłku.
Liczni autorzy wskazują na przewagę miodu nad innymi produktami spożywczymi
podawanymi sportowcom. W ocenie produktów przynoszących szybko dużą ilość energii, bez
wywoływania dolegliwości trawiennych lub innych reakcji ubocznych, miód w skali 1-10
otrzymał 9 punktów, glukoza - 7,5, cukier nierafinowany - 6, a cukier rafinowany - tylko 4,5
punktu. Korzystne działanie miodu uzasadniają także badania efektywności zawodników. Po
podaniu miodu efektywność oceniono na 48%, podczas gdy po podaniu fruktozy, glukozy lub
sacharozy była ona zauważalna w granicach 15-20%.
Warto w tym miejscu dodać, że o ile glukoza i fruktoza zawarte w miodzie są przez organizm
ludzki przyswajalne całkowicie, to sacharozę przyswaja on tylko częściowo, a przy
zaburzeniach przemiany materii mogą z niej powstawać nawet substancje toksyczne.
Miód jako środek bogaty w składniki budulcowe, energetyczne i regulujące stosowany jest z
powodzeniem w żywieniu młodzieży szkolnej, studentów, rekonwalescentów, osób
niedożywionych i ludzi starszych. Miód najszybciej ze wszystkich produktów naturalnych
uzupełnia niedobory energetyczne organizmu. Dzięki temu prawie natychmiast usuwa stan
obniżonej zdolności do pracy (z powodu spadku poziomu glukozy we krwi) i utrzymuje
odpowiedni poziom energii przez wiele godzin.
Badania wykazały, że przyjmowanie miodu w ilości 1 g/kg masy ciała dziennie przez miesiąc,
podwyższa fizyczną zdolność do pracy o 14%. Po 2 miesiącach przyjmowania miodu w tej
samej ilości stwierdzono jeszcze korzystniejsze wskaz
niki, w przeciwieństwie do miodu
sztucznego, który nie miał żadnego wpływu na parametry określające fizyczną zdolność do
pracy.
Miód w diecie odchudzającej, dzięki korzystnemu wpływowi na przemiany metaboliczne,
pracę wątroby i dostarczanie organizmowi w niewielkiej dawce niezbędnej ilości kalorii,
zapewnia uczucie sytości.
Przy niedowadze z kolei ważna jest duża przyswajalność miodu i jego wysoka wartość
odżywcza. Przyjmowany systematycznie przyczynia się do szybkiego przyrostu masy ciała i
chroni przed jej obniżeniem.
Także u rekonwalescentów cenne jest dostarczenie za pośrednictwem miodu znacznej ilości
kalorii bez obciążenia układu pokarmowego. Ponadto działa on stymulująco na mięsień
sercowy, odnawiająco na komórki wątrobowe, przeciwzapalnie na błonę śluzową żołądka i
jelit, moczopędnie, a także łagodnie uspokajająco.
Podawanie miodu jest szczególnie cenne w przypadku osób w starszym wieku. Badania
lekarzy rosyjskich wskazują, że w procesie starzenia się organizmu dochodzi do obniżenia
aktywności tkanki łącznej i zdolności odtruwającej wątroby, upośledzenia czynności układu
moczowego, a także zmniejszenia zdolności adaptacyjnych i odporności na zakażenia. Dzieje
się to przede wszystkim na skutek obniżenia w organizmie zawartości niezbędnych witamin,
aminokwasów i biopierwiastków. Miód poprzez zawarte w nim substancje pozwala na
uzupełnienie ważnych dla życia składników, a co za tym idzie, usuwa lub łagodzi wiele
wymienionych zaburzeń.
Miód w leczeniu chorób układu pokarmowego
Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia
Miód daje dobre efekty lecznicze w zapaleniu żołądka (gastritis) oraz chorobie wrzodowej
żołądka i dwunastnicy. Charakteryzuje się on właściwościami normalizowania upośledzonej
czynności wydzielniczej i ruchowej żołądka w tych schorzeniach. Ponadto przyspiesza gojenie
zmienionej zapalnie błony śluzowej żołądka i dwunastnicy. Miód powoduje stopniowe
zmniejszanie bólu i pobudliwości nerwowej, ustępowanie nudności i zgagi, a także poprawę
snu i łaknienia. W wielu przypadkach zapalenia i choroby wrzodowej żołądka leczenie
miodem pozwala na uzyskanie lepszych wyników niż w przebiegu tradycyjnej terapii tych
schorzeń. Istnieją dowody na to, że miód skutecznie ochrania błonę śluzową żołądka przed
szkodliwym działaniem alkoholu.
W tym miejscu należy zaznaczyć, że obecnie za czynnik wywołujący zarówno zapalenie
żołądka, jak i chorobę wrzodową żołądka i dwunastnicy, przyjmuje się zakażenie bakteriami
beztlenowymi Helicobacter pylori. A zatem leczniczy wpływ miodu w tych schorzeniach musi
mieć związek z jego niekorzystnym oddziaływaniem na ten drobnoustrój.
Miód reguluje czynność wydzielniczą i motoryczną jelit. Dzięki temu stosowany jest w
przypadku zapalenia jelita grubego ze skłonnością do biegunek, a także w zapaleniu jelita
cienkiego, zwłaszcza u dzieci. Miód poprzez pobudzenie perystaltyki jelit wykazuje łagodne
działanie przeczyszczające i z tego względu jest cennym środkiem w leczeniu przewlekłych
zaparć.
Miód stosuje się z powodzeniem w przypadku zapalenia żołądka i jelit (enteritis) zarówno u
dzieci, jak i osób dorosłych. Produkt ten okazał się skuteczny w zakażeniach wywołanych
przez bakterie: Salmonella, Shigella, enteropatogenne Escherichia coli i Klebsiella, a także w
zakażeniach rotawirusem typu ludzkiego (HRV). Miód podawany doustnie w płynie
elektrolitowym wyraz
nie skracał czas trwania biegunek i wysokiej gorączki do 58 godzin, w
porównaniu do klasycznej metody leczenia tego typu schorzenia, polegającej na podawaniu
glukozy i elektrolitów we wlewach dożylnych i stosowaniu antybiotyków, trwającej 93
godziny. Dobre efekty uzyskano także w trakcie leczenia nieswoistych, przewlekłych
biegunek. Po 4 miesiącach terapii 83% chorych uznano za wyleczonych. Wyraz
ną poprawę
stwierdzono również u 78% pacjentów z wrzodziejącym zapaleniem okrężnicy.
Miód okazał się skutecznym lekiem w wielu schorzeniach wątroby i dróg żółciowych. Stosuje
się go samodzielnie, a także łącznie z podstawową terapią w przypadku wirusowego i
przewlekłego zapalenia wątroby, marskości wątroby, schorzeniach pęcherzyka żółciowego i
dróg żółciowych, kamicy żółciowej, w trakcie długotrwałego przyjmowania leków, zatrucia
ołowiem i innymi metalami ciężkimi oraz nadużywania alkoholu. Stwierdzono ponadto
korzystne działanie miodu u chorych na żółtaczkę mechaniczną. W wyniku leczenia uzyskuje
się zwiększenie przepływu żółci, lepsze opróżnianie pęcherzyka żółciowego i obniżenie
poziomu bilirubiny.
Sposoby podawania i dawkowania
Miód stosowany jest jako środek pomocniczy lub podstawowy w leczeniu zapalenia żołądka.
Liczne badania kliniczne wskazują na normalizowanie przez miód niewłaściwej czynności
wydzielniczej i motorycznej żołądka. W postaci niedokwaśnej tego schorzenia miód
powoduje wzrost kwasowości poprzez zwiększenie wytwarzania kwasu solnego i pepsyny
oraz wzmożenie czynności ruchowej żołądka. W tym celu miód przyjmuje się 3 razy
dziennie, w postaci zimnego roztworu w wodzie lub naparze z ziół, na 10-15 minut przed
posiłkiem. Roztwór należy wypić szybko. W efekcie uzyskuje się zwiększenie wydzielania
soku żołądkowego na skutek drażniącego działania zimnego roztworu.
W zapaleniu żołądka z podwyższoną kwasowością miód, po rozpuszczeniu w ciepłej wodzie,
przyjmuje się 3 razy dziennie, na 1,5-2 godziny przed jedzeniem. Sposób ten pozwala na
znaczne osłabienie czynności wydzielniczej błony śluzowej żołądka, a co za tym idzie ą
obniżenie zawartości kwasu solnego i pepsyny w soku żołądkowym. Powolne wypicie
ciepłego roztworu miodu przyczynia się do rozszerzenia ścian komórkowych błony śluzowej
oraz zmniejszenia ich napięcia, co w konsekwencji prowadzi do rozcieńczenia śluzu w
żołądku i szybkiego wchłaniania miodu bez podrażnienia błony śluzowej.
W nadkwaśnej, jak i niedokwaśnej postaci zapalenia żołądka, leczenie miodem prowadzi się
najczęściej przez 2 miesiące, stosując od 100 do 200 g miodu dziennie, to jest 5-10 łyżek
stołowych. Proponuje się rozdzielenie tej dawki miodu na 3 części i podawanie według
schematu: rano i wieczorem po 30-60 g, w ciągu dnia 40-80 g, na 1,5-2 godziny przed
posiłkiem rannym i popołudniowym oraz 3 godziny po kolacji. Miód należy rozpuścić w 1/2
lub całej szklance ciepłej wody.
W wyniku leczenia uzyskuje się zmniejszenie bólu, pobudliwości nerwowej, polepszenie snu,
a w przypadku nadkwaśności dodatkowo ustąpienie nudności i zgagi. Specjaliści twierdzą,
że za pomocą miodu można uzyskać pozytywne wyniki leczenia większości przypadków
zapalenia żołądka.
Liczni apiterapeuci wskazują na lepsze działanie miodu w wymienionych schorzeniach po
rozpuszczeniu go w naparach z surowców zielarskich, takich jak kwiat nagietka, ziele
dziurawca, kwiat i liść podbiału oraz nasiona lnu.
W wyniku leczenia miodem choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy uzyskuje się często
znacznie lepsze efekty niż przy zastosowaniu tradycyjnej terapii. Lekarze bułgarscy uzyskali
na przykład znaczne polepszenie stanu zdrowia w wielu ciężkich przypadkach choroby
wrzodowej. W trakcie podawania miodu obserwowano złagodzenie wielu objawów
towarzyszących tej chorobie: zmniejszenie bólu i pobudliwości nerwowej, ustępowanie zgagi
i odbijania oraz poprawę snu i łaknienia. W rezultacie uzyskano wzrost masy ciała, poprawę
obrazu krwi, a także normalizację stolca i wydzielania soku żołądkowego.
W chorobie wrzodowej żołądka z podwyższoną i obniżoną kwasowością oraz w chorobie
wrzodowej dwunastnicy, miód przyjmuje się w identyczny sposób jak w przypadkach
zapalenia żołądka. Dawkowanie miodu prowadzi się również według tego samego schematu.
Dobre efekty daje także łączne stosowanie kilku produktów pszczelich, to jest miodu,
propolisu, pyłku kwiatowego i mleczka pszczelego. Ze względu na złożony mechanizm
powstawania choroby, najlepsze efekty daje jednoczesne stosowanie kilku metod leczenia,
takich jak apiterapia, fizykoterapia, kąpiele. Bardzo ważne jest przestrzeganie diety,
wyeliminowanie alkoholu oraz ostrych przypraw. Korzystne jest także przyjmowanie miodu
rozpuszczonego w naparze z liści szałwii lub w soku z aloesu.
Na podstawie badań farmakologicznych stwierdzono, że miód pobudza czynność jelita
cienkiego i zwiększa wydzielanie soku jelitowego. Działanie to jest najsilniejsze po
zastosowaniu 12,5% roztworu miodu, natomiast roztwory zawierające wyższe stężenia tego
produktu obniżają wydzielanie soku jelitowego i hamują perystaltykę jelit. Rozcieńczony
miód zapewnia również właściwe ukrwienie jelit, niezbędne do ich prawidłowej motoryki,
wytwarzania soku jelitowego i transportu składników odżywczych do krwi. W celu
przeczyszczającym miód w ilości 1 łyżki stołowej można przyjmować po rozpuszczeniu w
wodzie, soku jabłkowym, a także w naparze z liści senesu.
W przypadku zapalenia jelita grubego miód podaje się 3 razy dziennie, w ilości 1-2 łyżek
stołowych (60-120 g), przed jedzeniem, rozpuszczony w wodzie lub soku jabłkowym do
gęstej konsystencji. Roztwór powinien mieć temperaturę pokojową.
Miód w leczeniu chorób wewnętrznych
Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia
Miód stanowi także cenny środek w leczeniu zapalenia jelita cienkiego, zwłaszcza u dzieci. W
tym schorzeniu szczególnie skutecznie działa on po rozpuszczeniu w soku jabłkowym lub
naparach z surowców zielarskich, takich jak ziele krwawnika, liść pokrzywy, kwiat nagietka i
ziele tysiącznika. W nieżytach jelit u małych dzieci stosuje się mocną herbatę z łyżeczką
miodu i karmienie 2 razy dziennie utartym jabłkiem.
W tym miejscu należy jednak wspomnieć o publikacjach w fachowych czasopismach
zachodnich o możliwości zatruć niemowląt, nawet śmiertelnych, toksyną tężcową obecną w
miodzie. Toksyna ta wytwarzana była przez przetrwalniki bakterii beztlenowych.
Clostridium tetani obecnych w miodzie. Badania własne nie potwierdziły tych doniesień,
wykazały jednak występowanie w miodzie licznych przetrwalników bakterii beztlenowych, w
tym chorobotwórczych dla człowieka. Stąd nie powinno się podawać miodu niemowlętom,
które nie mają jeszcze w pełni wykształconego układu odpornościowego i obecność
drobnoustrojów beztlenowych może wywołać u nich biegunki. Dzieci starsze i dorośli nie są
narażeni na tego rodzaju zagrożenia.
W chorobach wątroby i dróg żółciowych miód stosuje się samodzielnie lub łącznie z
podstawową terapią. Najczęściej przyjmuje się go w ilości 1-2 łyżek stołowych 3 razy
dziennie (60-120 g), na godzinę przed jedzeniem, po rozpuszczeniu w 1/2 szklanki ciepłej
wody, soku jabłkowego lub naparu z ziół. Dzieciom podaje się miód 3 razy dziennie po
łyżeczce od herbaty (maksymalnie 30 g dziennie). Czas leczenia wynosi 2-3 miesiące, a po 1-
2-miesięcznej przerwie terapię można kontynuować.
W niektórych schorzeniach wątroby i dróg żółciowych miód połączony w równych częściach
z sokiem z cytryny i olejem z oliwek stosuje się 3 razy dziennie po łyżce stołowej przed
jedzeniem. Po zażyciu preparatu wskazane jest położenie się na prawym boku na 25-30
minut.
W leczeniu kamicy żółciowej jako czynnik wspomagający działa napar z ziela biedrzeńca i
owoców dzikiej róży z łyżeczką miodu, przyjmowany 2-3 razy dziennie. Do przygotowania
naparu używa się po łyżce stołowej powyższych ziół.
Dobre wyniki leczenia miodem uzyskano w przypadku zakażeń przewodu pokarmowego u
niemowląt i małych dzieci, a także w ostrym zapaleniu żołądkowo ą jelitowym u dzieci w
wieku szkolnym. Użycie miodu było skuteczne zarówno w zakażeniach wywołanych przez
bakterie (Salmonella, Shigella, enterotoksyczne pałeczki Escherichia coli, Klebsiella), jak i
wirusy (rotawirusy typu ludzkiego i adenowirusy). W obu przypadkach miód stosowano
doustnie w stężeniu 2% w płynie elektrolitowym. W wyniku leczenia uzyskano wyraz
ne
skrócenie czasu trwania biegunek w porównaniu z klasyczną metodą leczenia tego
schorzenia, polegającą na łącznym podawaniu glukozy i elektrolitów we wlewie dożylnym i
stosowaniu antybiotyków.
Do leczenia schorzeń żołądkowo ą jelitowych odpowiednie są następujące miody
odmianowe: akacjowy, nostrzykowy, mniszkowy, macierzankowy i tymiankowy. Szczególny
wpływ w stanach skurczowych żołądka i jelit mają miody: lawendowy, słonecznikowy,
tymiankowy, miętowy oraz melisowy. W zaburzeniach łaknienia celowe jest stosowanie
miodu miętowego, w zaparciach ą miodów spadziowych i z drzew owocowych, natomiast w
biegunkach ą miodu koniczynowego. Korzystny wpływ na przebieg leczenia schorzeń wątroby
i dróg żółciowych mają szczególnie miody: miętowy, słonecznikowy i mniszkowy, a także
rzepakowy, malinowy i wielokwiatowy.
Liczni specjaliści zwracają uwagę na znaczenie miodowych komponentów w chorobach
przewodu pokarmowego. Wartościowym środkiem pomocniczym w zapaleniu żołądka,
zwłaszcza na tle nerwowym, są ziołomiody: świerkowy, rumiankowy i pokrzywowy.
Pomocniczo w chorobie wrzodowej żołądka i wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego
stosowany jest ziołomiód rumiankowy. Wykazuje on cenne działanie lecznicze także w
nieżycie jelit u dzieci i dorosłych, wzdęciach oraz bolesnych kolkach jelitowych u niemowląt.
Systematyczne przyjmowanie ziołomiodów, przede wszystkim rumiankowego, normalizuje
czynność wątroby, przyspiesza proces jej wyleczenia, zwłaszcza u chorych z wirusowym
zapaleniem wątroby, a także w stanach zapalnych wątroby wywołanych długotrwałym
przyjmowaniem leków.
Leczenie innych chorób wewnętrznych
Miód stosowany jest także wspomagająco w chorobach układu moczowego, takich jak ostre i
przewlekłe zapalenie nerek, zapalenie pęcherza moczowego i miedniczek nerkowych,
przewlekłe owrzodzenie pęcherza moczowego, kamica nerkowa i pęcherza moczowego, a
także nietrzymanie moczu u osób starszych. Przyjmowanie miodu prowadzi w wielu
przypadkach do uzyskania znacznej poprawy stanu zdrowia. Miód stosowany w miejsce
glukozy umożliwia także usuwanie obrzęków spowodowanych niewydolnością nerek.
W schorzeniach układu moczowego miód przyjmuje się 3 razy dziennie na 45-60 minut przed
jedzeniem po rozpuszczeniu w ciepłej wodzie, przy czym dawka dzienna wynosi od 50 do 80
g, a niekiedy 120 g. Poleca się dodawanie miodu do naparów z następujących surowców
zielarskich: kwiatu podbiału, liści borówki brusznicy, owoców dzikiej róży oraz kwiatu
wrzosu. Szklankę naparu przygotowuje się na ogół z 1 łyżki stołowej surowca.
Miód zapobiega tworzeniu się piasku i kamieni w nerkach i pęcherzu moczowym. W
schorzeniach tych korzystne jest przyjmowanie miodu w naparze z ziela biedrzeńca i owocu
dzikiej róży w ilości 2-3 szklanek ciepłego płynu dziennie. Niektórzy apiterapeuci polecają w
kamicy nerkowej mieszaninę oleju z oliwek, soku cytrynowego i miodu.
W schorzeniach nerek, dróg moczowych i gruczołu krokowego poleca się przyjmowanie
następujących miodów odmianowych: wrzosowego, akacjowego i lipowego.
W przypadku schorzeń zapalnych układu moczowego i kamicy moczowej korzystne jest także
przyjmowanie ziołomiodu pokrzywowego i rumiankowego. Cenne działanie wykazuje miód
ziołowy Betulamel wytwarzany z soku brzozowego. Łączy on w sobie moczopędne i
odtruwające działanie miodu i składników roślinnych, dzięki czemu może być stosowany w
zapaleniu nerek, kamicy moczowej i zaburzeniach przemiany materii. Do łagodnych środków
moczopędnych zalicza się także miód z dodatkiem 1% koncentratu z pokrzywy.
Miód wykorzystuje się u chorych na cukrzycę. Najczęściej podaje się go zamiast cukru w
ilości 25-30 g dziennie. W każdym przypadku przyjmowanie miodu należy jednak
konsultować z lekarzem.
Najbardziej odpowiednie dla diabetyków są miody zawierające dużą ilość fruktozy, takich
jak akacjowy, gryczany, lipowy, koniczynowy i malinowy. Działanie wspomagające w
cukrzycy wykazuje także ziołomiód pokrzywowy oraz miód z dodatkiem 1% koncentratu z
pokrzywy.
Należy zaznaczyć, że miód jest dobrym środkiem zapobiegawczym i leczniczym w
niedokrwistości spowodowanej niedoborem żelaza. Miód podwyższa poziom hemoglobiny we
krwi na skutek tego, że żelazo w nim obecne, mimo niewielkiej zawartości (1 mg w 100 g
miodu) jest przez organizm ludzki dobrze przyswajalne. Dla porównania można podać, że z
miodu jest ono przyswajalne w 60%, podczas gdy z produktów spożywczych tylko w
granicach 10-25%.
Warto także wspomnieć o miodzie z dodatkiem 1% koncentratu z pokrzywy jako środku
remineralizującym, uzupełniającym braki biopierwiastków w organizmie, a także
stymulującym przemianę materii. Miód z dodatkiem 1% koncentratu z aronii może być
natomiast stosowany, dzięki dużej ilości witamin, u rekonwalescentów i osób ogólnie
osłabionych.
Ostatnio mówi się o korzystnym działaniu miodu w chorobach nowotworowych. Z jednej
strony ma on wzmagać działanie cytostatyków, a z drugiej strony zmniejszać możliwości
przerzutów komórek nowotworowych do innych tkanek.
Miód w chorobach serca
Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia
Miód niezależnie od odmiany i miejsca pochodzenia charakteryzuje się korzystnym
działaniem na serce i układ krążenia. Zwiększa siłę skurczu i wydolność mięśnia sercowego,
rozszerza naczynia wieńcowe serca i polepsza krążenie. Miód obniża ciśnienie tętnicze krwi,
działa przeciwarytmicznie oraz zwiększa diurezę.
W terapii miód stosuje się przede wszystkim jako środek wspomagający podstawowe
leczenie. Samodzielnie miód podawany jest w lekkich schorzeniach, początkowych fazach
procesu chorobowego lub zapobiegawczo.
Najczęściej miód stosuje się w leczeniu nerwicy oraz zaburzeń akcji serca. W wyniku
systematycznego przyjmowania miodu ustępują subiektywne objawy choroby, takie jak ból w
okolicy serca, zmęczenie i napięcie nerwowe. Pojawia się lepsze samopoczucie i spokojniejszy
sen.
Miód wykorzystywany jest jako środek wspomagający w niewydolności serca. Z dobrym
skutkiem stosowany jest on u chorych z przewlekłym sercem płucnym.
Dobre efekty po podaniu miodu obserwowano także w chorobie niedokrwiennej serca. Miód
przyjmowany przez dłuższy czas hamuje rozwój procesu miażdżycowego, zmniejsza lub
eliminuje całkowicie dolegliwości towarzyszące dusznicy bolesnej, a także zmniejsza
szkodliwe oddziaływanie glikozydów nasercowych na organizm człowieka.
Korzystne działanie miodu stwierdzono w przypadku choroby nadciśnieniowej. Wykorzystuje
się to z powodzeniem u kobiet w ciąży cierpiących na nadciśnienie tętnicze, które nie mogą
zażywać leków syntetycznych.
Sposoby podawania i dawkowanie
Najczęściej w przypadkach chorób serca i naczyń przyjmuje się 1-2 łyżki stołowe miodu 3
razy dziennie, po rozpuszczeniu w 1/2 szklanki ciepłej wody. Zakładając, że 1 łyżka miodu
waży średnio 20 g, odpowiada to 60-120 g dziennie. Najlepiej jest przyjmować miód na
godzinę przed lub godzinę po posiłku. Czas trwania leczenia wynosi przeciętnie 6 tygodni.
Według niektórych specjalistów miód powinno się rozpuszczać w naparach z surowców
witaminowych i flawonoidowych, takich jak owoc głogu i owoc dzikiej róży, zwłaszcza w
chorobie nadciśnieniowej i przy osłabieniu mięśnia sercowego. Do szklanki ostudzonego
naparu, przygotowanego z łyżki stołowej owoców i 1/2 l wody, dodaje się 1-2 łyżki stołowe
miodu i pije po pół szklanki, 3 razy dziennie. Osoby nie tolerujące bezpośredniego
spożywania miodu, mogą go rozpuszczać w przegotowanym i ostudzonym mleku. Nie
wskazane jest natomiast u osób chorych na serce przyjmowanie miodu z gorącą herbatą lub
innymi gorącymi płynami, ze względu na działanie napotne.
Nieco inne dawkowanie miodu zaleca się w chorobie nadciśnieniowej i w miażdżycy naczyń
wieńcowych. Miód zmieszany w równych częściach z sokiem ze świeżych warzyw (buraki,
marchew, chrzan) pije się po pół szklanki, 3-4 razy dziennie przed jedzeniem. Kurację
prowadzi się przez 2 miesiące. Sposób ten traktuje się jako uzupełniający podstawowe
leczenie.
O pomyślnych wynikach leczenia w dużym stopniu decyduje zastosowanie odpowiedniej dla
danego schorzenia odmiany miodu. W leczeniu nerwicy oraz zaburzeń akcji serca
najkorzystniejsze są miody o wysokiej zawartości terpenów, takie jak lawendowy, kozłkowy,
melisowy, kasztanowy i nostrzykowy. Działanie obniżające ciśnienie tętnicze krwi wykazuje
miód lipowy i nostrzykowy. Z kolei w leczeniu miażdżycy stosuje się miody: gryczany,
spadziowy ze spadzi z drzew iglastych, rzepakowy i malinowy.
Korzystną rolę w leczeniu chorób serca i naczyń krwionośnych odgrywają również miodowe
komponenty (ziołomiód głogowy i pokrzywowy) oraz miody nektarowe z dodatkiem 1%
koncentratu z aronii i melisy.
Miód na serce
Ryszard Sterczyński
Produkty pszczele stosuje się w profilaktyce chorób serca i w łagodzeniu ich objawów. Przede
wszystkim dlatego, że większość z nich obniża ciśnienie krwi.
MLECZKO PSZCZELE ą zawiera acetylocholinę, która nia krwionośne i prowadzi w ten
sposób do obniżenia ciśnienia krwi. Mleczko pszczele zmniejsza również zawartość
cholesterolu we krwi, zwłaszcza frakcji LDL, czyli ązłego� cholesterolu. W zaawansowanej
miażdżycy poprawia ukrwienie mięśnia sercowego, naczyń w nogach i mózgu. Jad pszczeli i
pierzga również obniżają ciśnienie krwi.
PROPOLIS ą prawdopodobnie (bo nie ma na ten temat jednoznacznych wyników badań)
obniża poziom cholesterolu, a także trójglicerydów we krwi. Ponadto przeciwdziała zlepianiu
się płytek krwi.
PYŁEK KWIATOWY ą dzięki zawartości nienasyconych kwasów tłuszczowych, flawonoidów i
kwasów trójterpenowych obniża poziom cholesterolu (zwłaszcza LDL) i zapobiega zlepianiu
się płytek krwi, spowalniając w ten sposób rozwój miażdżycy. Podaje się go po zawale, przy
nadciśnieniu, przy zaburzeniach krążenia mózgowego. Jest pomocny w leczeniu depresji u
osób starszych, którym brakuje sił i energii do życia.
MIÓD ą podobnie jak mleczko pszczele, zawiera acetylocholinę, a w efekcie również obniża
ciśnienie krwi. Aby wspomóc serce, warto sięgnąć przede wszystkim po miód rzepakowy,
który dzięki szczególnie dużej zawartości cukrów prostych jest łatwo przyswajalny. Oprócz
acetylocholiny zawiera potas i magnez, korzystnie wpływające na pracę serca i normujące
ciśnienie.
Co istotne, produkty pszczelarskie mogą być przyjmowane niezależnie od właściwej kuracji,
jako jej uzupełnienie i wzmocnienie.
Dwie łyżki miodu dodane do szklanki naparu z kwiatów lipy, liści melisy lub szyszek chmielu
działaj ą uspokajająco, pomagają zasnąć. Można też łączyć miód z wyciągami z głogu czy
waleriany.
Miód w chorobach układu oddechowego
Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia
W chorobach dolnych dróg oddechowych, m.in. w zapaleniu oskrzeli, miód stosowany jest ze
względu na jego właściwości wykrztuśne. Zauważono, że zdolność miodu do upłynniania i
usuwania na zewnątrz wydzieliny oskrzelowej potęguje się przy dodaniu do naparów z
następujących surowców zielarskich: korzeni omanu wielkiego, prawoślazu i lukrecji, liści
babki zwyczajnej, szałwii i podbiału, ziela miodunki, tysiącznika, bylicy pospolitej, lebiodki i
tymianku oraz kwiatu koniczyny czerwonej. Powyższe zioła można stosować oddzielnie lub w
postaci mieszanek. Poza tym przyjmuje się miód rozpuszczony w wodzie, ciepłym mleku,
sokach z owoców i warzyw oraz w połączeniu z syropem z cebuli i wyciągiem z propolisu.
Ostatnio w stanach zapalnych gardła stosuje się płukanie 5% roztworem miodu ogrzanym do
temperatury 37-43oC. Zabieg wykonuje się 3-4 razy dziennie. Jego zadaniem jest nawilżenie
błon śluzowych, ich lepsze ukrwienie i pobudzenie czynności gruczołów wydzielniczych. Do
tego celu można stosować także zwykłe rozpylacze.
Do leczenia ostrego i przewlekłego zapalenia oskrzeli równolegle z kuracją doustną stosuje
się inhalacje oraz jonoforezę z użyciem miodu.
Miód od dawna stosuje się w zapaleniu płuc. Kuracja przy użyciu miodu ma w tym przypadku
zazwyczaj charakter wspomagający podstawową terapię. Bardzo cenione w tym schorzeniu
są napary z surowców zielarskich o działaniu wykrztuśnym i napotnym z dodatkiem miodu.
Podobnie jak w innych schorzeniach dróg oddechowych, w zapaleniu płuc stosuje się również
miód z dodatkiem soków owocowych i warzywnych, a także propolisu. W trakcie kuracji
obserwuje się ustępowanie kaszlu, poprawę obrazu krwi, a także przyrost masy ciała i
polepszenie ogólnego samopoczucia chorego.
Do leczenia schorzeń dolnych dróg oddechowych służą szczególnie następujące miody
odmianowe: lipowy, koniczynowy, lawendowy, tymiankowy, szałwiowy, macierzankowy i ze
spadzi z drzew iglastych.
Wspomagająco w schorzeniach dolnych dróg oddechowych (zapalenie oskrzeli, zapalenie
płuc) stosowany jest ziołomiód sosnowy i świerkowy.
Pomocne jest także stosowanie miodu w gruz
licy płuc. Nieswoistą rolę miodu w tym
schorzeniu wyjaśnić można jego działaniem ogólnie wzmacniającym i podwyższającym
odporność organizmu na zakażenie. Miód łączy się zazwyczaj z sokami z rzodkwi, chrzanu,
aloesu, jak również z innymi produktami o działaniu wzmacniającym i wykrztuśnym, takimi
jak czerwone wino, zmielone orzechy włoskie, kakao. Cenne właściwości wspomagające
leczenie gruz
licy wykazują miody spadziowe.
Chorym na gruz
licę poleca się także picie naparów z surowców zielarskich o działaniu
wykrztuśnym, a mianowicie: liścia podbiału, korzenia omanu i kwiatu białej pokrzywy z
dodatkiem miodu. Włączenie miodu do terapii wspomagającej leczenie gruz
licy płuc pozwala
na złagodzenie kaszlu, polepszenie obrazu krwi, wzrost łaknienia oraz poprawę ogólnego
samopoczucia chorego.
Korzystne działanie miodu w kaszlu polega na zwiększeniu sekrecji gruczołów oraz
upłynnieniu wydzieliny oskrzelowej. Prowadzi to w efekcie do usunięcia wydzieliny z dróg
oddechowych. Stosowanie miodu jest cenne, zwłaszcza u dzieci, gdyż pozwala na ustąpienie
nawet bardzo uporczywego kaszlu. Szczególnie korzystne jest dodawanie do miodu naparów
z surowców zielarskich łagodzących podrażnienia i rozrzedzających śluz, takich jak liść
szałwii, liść podbiału, liść i korzeń prawoślazu, ziele tymianku, ziele lebiodki, owoc kopru
włoskiego i kwiat lipy. Miód można także przyjmować po rozpuszczeniu w wodzie, mleku,
sokach owocowych i warzywnych lub w odwarze z cebuli.
Działanie wykrztuśne wykazują także miody odmianowe: lipowy, koniczynowy, tymiankowy,
nostrzykowy i ze spadzi z drzew iglastych.
Dawkowanie
Zazwyczaj w chorobach układu oddechowego miód przyjmuje się doustnie w ilości 4-6 łyżek
stołowych dziennie (80-120 g), w 3 dawkach. Dzieciom podaje się odpowiednio mniejszą
ilość, na ogół 3-6 łyżeczek od herbaty na dobę (25-50 g).
Najczęściej miód przyjmuje się po rozpuszczeniu w ciepłej wodzie, mleku lub herbacie z
cytryną, w proporcji 1-2 łyżki stołowe miodu na szklankę płynu, na godzinę przed jedzeniem.
Powyższą kurację stosuje się przez 1-2 miesiące i powtarza po upływie miesiąca (2-3 razy w
ciągu roku).
Miodowe komponenty (ziołomiody) przyjmuje się 3 razy w ciągu dnia po rozpuszczeniu w
wodzie lub mleku w ilości 25-50 g na dobę (niekiedy 60 g na dobę), co odpowiada w
przybliżeniu 2-3 łyżkom stołowym. Najodpowiedniejsze w schorzeniach górnych i dolnych
dróg oddechowych są ziołomiody: sosnowy, świerkowy i rumiankowy.
Podwyższenie siły działania miodu można uzyskać, przyjmując go łącznie z naparami z
surowców zielarskich, sokami z owoców i warzyw, sokiem z aloesu, a także innymi
produktami odżywczymi i pszczelimi.
Napar przygotowuje się na ogół z 1-2 łyżek stołowych rozdrobnionego surowca (lub
mieszanki ziołowej), zalewa szklanką wrzątku i po odsączeniu i ostudzeniu dodaje 1-2 łyżki
stołowe miodu. Otrzymany napar przyjmuje się w ilości 1/4 lub 1/2 szklanki 2-3 razy
dziennie, zwykle przed jedzeniem.
Miód łączy się z sokami z owoców i warzyw najczęściej w proporcji 1:1 i zażywa 2-3 razy
dziennie po łyżce stołowej (dorośli) lub małej łyżeczce od herbaty (dzieci).
W handlu dostępny jest ponadto miód z dodatkiem 1% koncentratu z podbiału. Odznacza się
on działaniem osłaniającym, ściągającym i przeciwzapalnym w lekkich stanach zapalnych
gardła i krtani, a także łagodzącym kaszel i ułatwiającym odkrztuszanie. Podobne działanie
wykazują miody lecznicze w postaci płynnej, a mianowicie: podbiałowy, prawoślazowy i
koperkowy, przeznaczone między innymi dla dzieci. Produkowane są także syropy o
właściwościach przeciwkaszlowych i wykrztuśnych pod nazwą Apipulmol (dla dorosłych) i
Apitussic (dla dzieci).
W chorobach układu oddechowego szczególnie skuteczne jest stosowanie miodu sekcyjnego
lub plastrowego. Leczniczo poleca się żucie kęsów tych produktów przez 15 minut, 4-6 razy
dziennie, przez 7-14 dni. Po ustąpieniu ostrych objawów wskazane jest kontynuowanie
kuracji poprzez żucie miodu plastrowego jeden raz dziennie i przyjmowanie łyżki stołowej
świeżego miodu wraz z posiłkami.
Stosowanie miodu plastrowego kilka razy dziennie, przez 3-4 dni przed okresem kwitnienia
roślin, pozwala na złagodzenie objawów towarzyszących pyłkowicy.
Dobre wyniki leczenia schorzeń układu oddechowego uzyskuje się także przy zastosowaniu
terapii wziewnej. W inhalacjach termicznych łyżkę stołową miodu zalewa się szklanką
wrzącej wody i powstały aerozol wdycha przez nos w ciągu 5-7 minut, najlepiej wieczorem,
przez 12-15 dni.
Przy użyciu aparatury ultradz
więkowej wykonuje się 1 lub 2 zabiegi dziennie, trwające 5-7
minut, przez 10-20 dni, wykorzystując do tego celu 20-30% roztwory miodu. W razie
potrzeby po 6 tygodniach cykl leczenia powtarza się. Leczenie schorzeń alergicznych
rozpoczyna się od niewielkich dawek miodu, które w trakcie terapii wziewnej stopniowo
ulegają zwiększeniu. Do zabiegów używane są roztwory miodu w wodzie, fizjologicznym
roztworze chlorku sodowego, w naparach z odpowiednich surowców zielarskich, a także
często wzbogacane innymi produktami pszczelimi (propolis, mleczko pszczele) lub
witaminami (A, C, B1).
Najlepsze efekty podczas leczenia chorób układu oddechowego za pomocą miodu uzyskuje
się w tak zwanej terapii kompleksowej, w której łącznie z doustnym przyjmowaniem miodu
stosuje się go w postaci inhalacji oraz miejscowo w postaci jonoforezy. Doustnie przyjmuje się
miód w ilości 50-100 g dziennie, w 4-5 dawkach w postaci ciepłego roztworu wodnego. Do
inhalacji wykorzystuje się 50% roztwór miodu w wodzie, który w ilości 15 ml podaje się za
pomocą inhalatora ultradz
więkowego co drugi dzień. Co drugi dzień wykonuje się także
jonoforezę. Kuracja trwa 1-3 miesiące.
Miód w leczeniu chorób skóry
Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia
Leczenie chorób skóry i błon śluzowych
Według danych fachowego piśmiennictwa zachodniego miód okazał się skutecznym
środkiem w zakażeniach chirurgicznych. U chorych z zakażonymi ranami pooperacyjnymi,
przewlekłymi owrzodzeniami i ropniami miód dawał lepsze efekty lecznicze w porównaniu z
powszechnie stosowanymi antybiotykami. Ponadto stosowanie miodu na oddziałach
chirurgicznych skutecznie zabezpieczało przed zakażeniami ran szczepami szpitalnymi oraz
pozwalało na wykonanie przeszczepów skóry i amputacji kończyn bez powikłań.
Stwierdzono, że działa on nie tylko na ropotwórcze bakterie tlenowe, takie jak Staphylococcus
aureus i Pseudomonas aeruginosa, ale również na wiele gatunków bakterii beztlenowych,
między innymi na formy wegetatywne zgorzeli gazowej Clostridium perfringens.
Miód stosowany jest przez zachodnich chirurgów także w leczeniu ran oparzeniowych. Dla
przykładu 2-tygodniowe leczenie miodem oparzeń zabezpieczało je w 87% przed zakażeniem,
w porównaniu do 10% ran oparzeniowych leczonych srebrową pochodną sulfadiazyny.
Zauważono przy tym, że miód wspomaga proces gojenia rany na drodze oczyszczania jej z
chorej tkanki, tworzenia zdrowej tkanki ziarninowanej, wchłaniania płynu obrzękowego i
ropy, a także zabezpieczenia przed wtórnym zakażeniem drobnoustrojami.
Z fachowego piśmiennictwa lekarskiego wynika, że miód stosowany jest w leczeniu
owrzodzeń na tle cukrzycowym, zakażonych ran odleżynowych i nowotworowych,
szczególnie u ludzi starszych, a także owrzodzeń zgorzelinowych i gruz
liczych. Przykładem
może być pacjent z raną odleżynową na kostce, która mimo długotrwałego leczenia
powiększała się i groziła amputacją nogi. Codzienne nakładanie na ranę miodu pod
opatrunek z gazy już po kilku dniach spowodowało zmniejszenie się rany o około 1 cm. Z
czasem dno rany uległo ukrwieniu i zaczęło pokrywać się ziarniną. Po 3 miesiącach rana się
zagoiła.
Wykazano również, że miód pomaga w leczeniu aktywnych form trądu, a mianowicie
przyspiesza gojenie przewlekłych owrzodzeń, zwłaszcza stóp, a także eliminuje przykry
zapach towarzyszący tej chorobie. Działanie to przypisuje się pochodnym fruktozy obecnym
we fragmentach wosku występujących w miodzie.
Ponadto miód odznacza się dużą skutecznością w leczeniu owrzodzeń troficznych skóry,
żylakowych owrzodzeń podudzi, martwicy tkanek na różnym tle, a także schorzeń
alergicznych skóry, między innymi świerzbiączki, liszajów i wyprysków.
Właściwości lecznicze miodu wykorzystywane są w chorobach błon śluzowych, szczególnie w
stanach zapalnych błony śluzowej jamy ustnej i przyzębia, paradontozie oraz schorzeniach
jamy ustnej i dziąseł na tle grzybiczym (pleśniawki u dzieci).
Miód pomocny jest w terapii guzów krwawnicowych (hemoroidów), a także schorzeń
ginekologicznych, takich jak stany zapalne pochwy, szyjki macicy i przydatków oraz nadżerki
szyjki macicy.
Z dużym powodzeniem zastosowano miód w okulistyce, szczególnie w przypadku zakażeń
oczu wywołanych przez drobnoustroje, takich jak ostre pęcherzykowate zapalenie spojówek i
rogówki, poopryszczkowe zbliznowacenie rogówki oraz ropne zapalenie brzegów powiek.
Kolejnym przykładem może być zastosowanie miodu do regeneracji błony bębenkowej
uszkodzonej w trakcie długotrwałego zakażenia bakteryjnego. W ropnych schorzeniach skóry
stosuje się między innymi świeży, płynny miód w postaci opatrunków otwartych lub
zamkniętych, zmienianych 2 razy dziennie przez okres około 2 tygodni. W ranach
odleżynowych miód stosuje się pod suchy opatrunek co 2 lub 3 dni. Także w okulistyce
wykorzystywany jest miód płynny, zakraplany w ilości 1-2 kropli do worka spojówkowego lub
nanoszony na dolną część spojówki, 2-3 razy dziennie, przez okres kilku tygodni.
W trakcie leczenia miejscowego schorzeń skóry i błon śluzowych wskazane jest przyjmowanie
miodu do wewnątrz. W ostrym zapaleniu błony śluzowej nosa poleca się żucie kęsów miodu
plastrowego, a w stanach zapalnych i zakażeniach błony śluzowej jamy ustnej powolne ssanie
kawałków skrystalizowanego miodu, kilka razy dziennie. Sprawdzonym sposobem w leczeniu
paradontozy jest smarowanie i masowanie dziąseł tym produktem.
W bakteryjnych zakażeniach skóry, przede wszystkim paciorkowcem hemolizującym
(Streptococcus haemolyticus) lekarze rosyjscy polecają picie przez dłuższy czas naparu z ziół o
działaniu przeciwzapalnym, gojącym i antybiotycznym. W skład mieszanki ziołowej wchodzi
kłącze tataraku, korzeń lukrecji, ziele serdecznika, liść pokrzywy, koszyczek rumianku i kwiat
nagietka. Napar przygotowuje się z łyżeczki od herbaty mieszanki i szklanki wody. Po
ostudzeniu do szklanki naparu dodaje się łyżkę stołową miodu i wypija po jedzeniu.
Do leczenia chorób skóry i błon śluzowych służą także wodne roztwory miodu. Dla przykładu
30% roztwory wykorzystuje się do płukania w stanach zapalnych błony śluzowej jamy ustnej,
gardła, krtani, oczu i pochwy, natomiast 50% roztwory do pędzlowania jamy ustnej w
pleśniawkach u dzieci, na ogół 3-4 razy dziennie.
Miód przeznaczony do płukania można także rozpuszczać w ostudzonych naparach lub
odwarach z odpowiednich surowców zielarskich. Dobre efekty uzyskuje się na przykład,
stosując napar z koszyczków rumianku z miodem (łyżeczka na szklankę naparu) do płukania
w stanach zapalnych jamy ustnej, dziąseł i gardła oraz odwar z kory dębu (50 g miodu na litr
odwaru) do masażu lub płukania dziąseł w paradontozie.
Inną formę stanowią okłady z 20-40% wodnych roztworów miodu, stosowane w przypadku
ran, ropnych schorzeń skóry i chorób oczu. Wodne 30% roztwory miodu stosuje się w postaci
kąpieli miejscowych o temperaturze ciała i czasie trwania 20-30 minut, z przeznaczeniem do
leczenia ran i oparzeń. W rozległych schorzeniach skóry, chorobach kobiecych i guzach
krwawnicowych przeprowadza się kąpiele ogólne, używając 4-6 łyżek miodu na jedną kąpiel
trwającą 15-20 minut. Do leczenia wrzodziejącego zapalenia jelita grubego stosuje się wlewy
doodbytnicze z 7,5% wodnych roztworów miodu.
Dość często stosowaną formą leczenia jest jonoforeza przy użyciu świeżych 10-50%
wodnych roztworów miodu. Zabiegi wykonuje się raz dziennie lub co drugi dzień, w czasie
15-20 minut, przez okres 2-4 tygodni. Wskazaniami do jonoforezy są między innymi
następujące schorzenia: ostre zapalenie błony śluzowej nosa, uszkodzenie błony bębenkowej,
zapalenie zatok przynosowych, ostre zapalenie gardła, stany zapalne gałki ocznej oraz stany
zapalne pochwy i szyjki macicy.
Dobrą ilustracją tego sposobu leczenia może być skuteczne zastosowanie jonoforezy u
trzyletniego chłopca do regeneracji błony bębenkowej zniszczonej w dużym stopniu w wyniku
zakażenia gronkowcem złocistym. Miód w postaci 20% wodnego roztworu podawano za
pomocą obu elektrod, z których jedną umieszczono w małżowinie usznej, a drugą w okolicy
dolnej części kręgosłupa szyjnego lub na policzku z przeciwnej strony. Zabiegi wykonywano
codziennie w ciągu 10-15 minut w 2 seriach trwających po 15 dni, z 7-dniową przerwą,
stosując prąd elektryczny o natężeniu 0,5-1,5 mA. Terapia zakończyła się całkowitym
odtworzeniem błony bębenkowej.
Apiterapia na niepogodę
Halina Sterczyńska
Miód to tradycyjny środek od lat stosowany w celu podniesienia odporności. W wielu
rodzinach picie letniej wody z miodem to codzienny rytuał.Miód jest z
ródłem cennych
substancji. Zawiera m.in. mikro- i makroelementy, witaminy, kwasy organiczne, białka i
enzymy. W jego skład wchodzą także tzw. inhibiny. To właśnie im miód zawdzięcza swoje
działanie bakteriobójcze. Co ciekawe, w wyniku skomplikowanych reakcji chemicznych
aktywność antybiotyczna miodu wzrasta od 6 do 220 razy, jeśliź rozcieńczymy go z wodą.
Miodowe kuracje warto wzbogacać roślinnymi, sięgając po takie zioła, jak lipa, aronia,
jeżówka i aloes.
Nie tylko miód
Również inne, choć mniej znane produkty pszczele mogą być pomocne w podnoszeniu
odporności organizmu.
- Mleczko pszczele ą któremu przypisuje się właściwości przeciwwirusowe, poleca się
osłabionym i przemęczonym. Przyspiesza również gojenie ran i łagodzi stany zapalne
błony śluzowej.
- Propolis ą stymuluje układ odpornościowy, działa również antybiotycznie, m.in. na
paciorkowce i gronkowce. Ważnymi substancjami obecnymi w propolisie są
pochodzące z żywic tzw. flawonoidy.
- Pyłek kwiatowy ą dzięki zawartości cynku i selenu pobudza odporność organizmu,
zapobiegając infekcjom wirusowym. Pomocny jest również w niedokrwistości.
Choć i inne pszczele produkty są niewątpliwie bardzo zdrowe, ostrożnie powinni je stosować
ludzie skłonni do alergii. Z jednej strony miód stosuje się w leczeniu, np. kataru siennego, z
drugiej natomiast, niektóre osoby mogą być uczulone na zawarte w nim związki. Dlatego
jeśli po spożyciu miodu odczuwamy dolegliwości, skontaktujmy się z lekarzem.
PRZEPISY NA WZMOCNIENIE
1. Do szklanki przegotowanej i ostudzonej wody dodać łyżkę miodu, wymieszać i pozostawić
na 3 godziny w chłodnym miejscu. Dodać pół łyżeczki soku z cytryny i wypić.
2. Do 10 dag miodu dodać cztery drobno pokrojone ząbki czosnku i wymieszać. Całość
zamknąć w słoiku i na miesiąc odstawić do lodówki. Zażywać 1 łyżkę dziennie.
Uwaga! Aby zawarte w miodzie inhibiny zadziałały, nie wolno podgrzewać go powyżej 500C.
Żeby nie stracił cennych właściwości, nie należy łączyć go z wrzącym mlekiem ani dodawać
do gorącej herbaty.
Drugie życie miodu
Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia
Piszemy o pożytkach z miodu w kosmetyce i weterynarii. Omawiamy także przypadki, kiedy
istnieją przeciwwskazania do stosowania miodu.
Miód w kosmetyce
Miód zajmuje ważne miejsce w kosmetyce leczniczej. Dzięki wysokim wartościom
odżywczym wzbogaca on skórę w substancje biologicznie aktywne, m.in. w glikogen.
Podwyższa napięcie skóry, czyni ją miękką i gładką. Ze względu na właściwości
higroskopijne wchłania substancje wydzielane przez skórę. Wykazuje działanie odkażające.
Na drodze osmozy powoduje wzmożenie przepływu krwi w tkance skórnej, polepszając jej
odżywianie. Skóra nabywa w ten sposób elastyczności, zmarszczki ulegają wygładzeniu. Miód
usuwa złuszczony naskórek, działa oczyszczająco i leczniczo, szczególnie w przypadku skóry
z
le ukrwionej i o rozszerzonych porach.
Do najbardziej wartościowych i znanych kosmetyków zalicza się maseczki, kremy i kąpiele
miodowe.
Maseczki obok miodu zawierają zazwyczaj żółtko jaja kurzego, sok z cytryny, glicerynę,
spirytus, mąkę pszenną lub owsianą i produkty mleczne (świeżą śmietankę, twarożek
homogenizowany, jogurt). W ich skład mogą wchodzić także zmielone surowce zielarskie
(nasiona słonecznika, korzeń prawoślazu), witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E) i
karoten (prowitamina A). Zwykle po nałożeniu maseczki na skórę twarzy po 15 minutach
zmywa się ją letnią wodą.
Maseczki miodowe działają oczyszczająco, zmiękczająco i leczniczo, a także zapobiegają
powstawaniu zmarszczek. Stosuje się je zarówno do skóry suchej, jak i zanieczyszczonej o
rozszerzonych porach.
Kremy miodowe stosuje się przede wszystkim do cery suchej i do masażu kosmetycznego.
Zawierają one zwykle wosk, oleje roślinne, np. z kiełków pszenicy, i witaminy rozpuszczalne
w tłuszczach.
Do kąpieli odżywiających i tonizujących skórę używa się od 200 do 500 g miodu na wannę
(ok. 40 l wody). Niekiedy poleca się dodanie do kąpieli 1 l mleka. Kąpiel o temperaturze 37-
40oC nie powinna być dłuższa niż 10 minut.
Z innych preparatów kosmetycznych zawierających w swym składzie miód wymienić należy
okłady, pasty, emulsje, mleczka, balsamy, płyny i wody miodowe oraz utrwalacze do włosów.
Kosmetyczny cud? Miód!
Anna Niewiadomska
Nie ma chyba kobiety, która choć raz nie skorzystała z jego dobroczynnych właściwości. Nie
posmarowała spierzchniętych ust słodką maseczką, nie poleniuchowała w wannie
wypełnionej mleczno-miodową pianąź Nic dziwnego ą miód to prawdziwy cudotwórca.
Kleopatra, królowa Egiptu, znana z zamiłowania do pielęgnowania urody, polecała dodawać
go do kąpieli z oślego mleka. Po takim zabiegu jej skóra była bardzo gładka. Poppea,
urodziwa żona Nerona, okładała maseczkami z miodu twarz i ciało, by dłużej zachować
młodość. Recepty na urodę z zastosowaniem bursztynowego smakołyku z ula przetrwały
stulecia. Kiedy w XIX w. powstawały pierwsze fabryki kosmetyków, miód był jednym z
podstawowych składników produkowanych masowo preparatów. Dziś wraca w wielkim stylu.
Uroda na słodko
Miód to prawdziwy koktajl zdrowia. Wzięty pod lupę, szokuje liczbami, bo znaleziono w nim
prawie 300 (!) cennych składników. Oprócz wielu witamin z grupy B, zawiera m.in. tak
potrzebną skórze witaminę C i E, a do tego A, D i K, kwas foliowy, nikotynowy, mangan,
miedz
, cynk i kobalt. Tylko dzięki tym ostatnim pierwiastkom stymuluje produkcję
przeciwciał w organizmie i zwiększa jego możliwości obronne (dlatego zaleca się go przy
infekcjach).
W kosmetyce miód jest ceniony ze względu na zdolności przeciwzapalne, antybakteryjne,
antywirusowe i regeneracyjne. Dzięki zdolności szybkiego przenikania przez skórę,
zaopatruje tkanki w glukozę i inne substancje biologicznie czynne. Działa szybko, co docenia
każda kobieta. Potrzebujesz nawilżenia i chcesz rozpocząć wojnę ze zmarszczkami? Poszukaj
kremu z miodem, bo dzięki witaminom A, C i E świetnie odmładza skórę i niszczy wolne
rodniki, a do tego pobudza jej metabolizm, poprawia ukrwienie i zdolność zatrzymywania
wody. Masz podrażnioną cerę, na której od czasu do czasu pojawi się wyprysk? Miód, dzięki
witaminie H, zapobiegnie stanom zapalnym, ukoi skórę i ogranicza powstawanie na niej
niedoskonałości.
Kosmetyk z ula potrafi też rozjaśniać cerę, przyspieszyć mikrokrążenie w naczyniach
włosowatych, dzięki czemu skóra szybko odzyskuje ładny koloryt, zmiękczyć i uelastycznić
naskórekź. Aż żal nie skorzystać z jego dobrodziejstw.
Uwaga alergicy. Miód może uczulać! Zarówno po jego spożyciu, jak i po aplikacji na skórę
zdarzają się przykre dolegliwości (wysypka, swędzenie). Zwykle jest to reakcja na pyłek
określonej rośliny i częściej występuje, kiedy samodzielnie stosujemy miód do upiększania,
niż w wypadku gotowych kosmetyków, ale warto zrobić próbę alergiczną, szczególnie jeśli
masz wrażliwą skórę.
Dzień pod znakiem miodu
Rano zafunduj skórze pobudzający prysznic z dodatkiem nawilżającego żelu pod prysznic
Soraya Bogactwo Miodu. Kosmetyk pachnie ciepłym mlekiem z miodem i dobrze się pieni.
Potem energicznie wytrzyj się ręcznikiem i wmasuj w skórę Miód do ciała z serii Eco Care
Bielenda ą idealny, kiedy walczysz z przesuszonym naskórkiem. W dłonie, kolana i usta, czyli
strefy specjalnej troski, możesz wetrzeć uniwersalny krem Oriflame z wyciągiem z plastra
miodu. Błyskawicznie koi skórę i zabezpiecza ją przed wysuszeniem i pierzchnięciem. Wśród
kremów do twarzy wart polecenia jest choćby ten z miodowej serii Nuxe. Komfortowy i
bardzo delikatny, sprawdzi się w pielęgnowaniu skóry całej rodziny. Oprócz łagodzącego
miodu z leśnych choinek, zawiera też wyciągi z leśnych owoców, które dbają o płaszcz
hydrolipidowy skóry.
Jeśli twoje usta są szczególnie wrażliwe na zmiany temperatury, noś w torebce podręczny
balsam do ust, np. Tisane z woskiem pszczelim, miodem oraz ziołami i używaj go tak często,
jak potrzebujesz (nie oblizuj potem warg!). Na koniec dnia zafunduj sobie odprężającą kąpiel
z dodatkiem Kremu do kąpieli Milk&Honey Gold Oriflame, a na deser podaruj skórze
prawdziwy przysmak, czyli krem do ciała Kokos i Miód marki Olos. Wygląda jak grecki jogurt
polany miodem i obsypany kokosowymi wiórkami, cudownie pachnie i przywraca ciału
komfort. Po takich zabiegach na pewno będziesz spać słodko.
Jak to się robi na salonach?
Miód rozgościł się na dobre w salonach urody i SPA. Spotkasz go w postaci peelingów,
miodowych masek do twarzy, czy kremów, które kosmetyczka wciera w ciało, a potem owija
je w folie i koce, by dobroczynne składniki pod wpływem ciepła szybciej wniknęły w skórę.
Hitem ostatnich miesięcy jest zabieg hammam (m.in. w ofercie Kosmetycznego Instytutu Dr
Irena Eris). W muzułmańskiej tradycji hammamy to łaz
nie, w których toczy się życie
towarzyskie. Kobiety traktują je jak kawiarnię i salon piękności w jednym ą zażywają tam
kąpieli, chodzą do sauny, na masaże, depilują ciało, plotkują, piją herbatę i oddają się
błogiemu relaksowi. W Polsce odbywa się to podobnie ą najpierw czeka cię sauna, gdzie
oczyścisz się z toksyn, potem prysznic, namydlenie skóry na marmurowym łożu i miodowy
peeling wygładzający. Kosmetyczka spłukuje go wodą z pielęgnacyjnym mleczkiem, a
następnie zaprasza cię do kąpieli, urozmaiconej wodnym masażem. Kiedy ty rozluz
niasz się i
wyciszasz, ona nakłada ci na twarz maseczkę i robi masaż dłoni. Finał zabiegu to masaż
całego ciała i stóp na bazie wonnego olejku i pyszny owocowy koktajl, który pozwoli ci wrócić
do rzeczywistości.
Domowe recepty
Kosmetyki na bazie miodu możesz też zrobić sama. Jednym z najpopularniejszych i
najprostszych jest maseczka na spierzchnięte usta. Wystarczy nałożyć grubą warstwę miodu
na wargi, odczekać kwadrans, a potem zlizać słodki przysmak. Taki zabieg sprawdza się
zwłaszcza zimą, kiedy usta pod wpływem mrozu i wiatru szybko stają się suche i pękają. Aby
wspomóc działanie maseczki, możesz wcześniej zrobić delikatny peeling ust, masując je
zwilżoną szczoteczką do zębów.
Miód zdaje egzamin również w kąpieli. George Sand, ukochana Chopina, by mieć delikatną
skórę, mieszała go z solą i śmietaną, wlewała roztwór do wanny i zażywała kąpieli w
parującej wodzie. Jej przepis do tanich jednak nie należy, bo potrzeba do niego aż pół
kilograma miodu, ? l śmietanki i 30 dkg soli. Zamiast tego możesz do wody o temperaturze
37 stopni wlać 100 g miodu i zanurzyć się na 20 minut. Taka kąpiel przywraca siły witalne,
ale trzeba po niej spłukać ciało pod prysznicem. Ci, którzy lubią zdecydowane aromaty, mogą
połączyć miód z wywarem z pędów sosny. Kilkanaście młodych pędów zalewa się 2 litrami
wody, gotuje przez 10 min pod przykryciem, potem studzi, przecedza i wlewa do wanny,
wypełnionej do połowy gorącą wodą (temp. 37 stopni), dodając 200 g miodu. Kąpiel działa
uspokajająco, moczopędnie, zmniejsza też bóle reumatyczne. Powinna trwać maksymalnie 20
min.
Jeśli chcesz użyć miodu jako maseczki do twarzy lub ciała, pamiętaj, że lubi on towarzystwo
śmietanki, mleka, kurzego jajka, twarożku albo soku z cytryny. Przy skórze suchej sprawdza
się maska z 3 łyżek miodu, 3 łyżek śmietanki i 2 żółtek, którą aplikuje się na kwadrans albo
jeszcze prostsza - duet 2 łyżek miodu i 2 łyżek śmietanki, połączonych i pozostawionych na
skórze na 10 minut. Skórze tłustej albo mieszanej pomoże maseczka oczyszczająca: łyżkę
miodu wymieszaj z taką samą ilością mielonych migdałów i 2 łyżkami płatków owsianych.
Dodaj sok z cytryny, by masa stała się wilgotna. Delikatnie rozmasuj na skórze i spłucz wodą.
Gdy chcesz wygładzić i rozjaśnić twardą skórę na łokciach albo piętach, zmieszaj 2 łyżki
miodu z łyżką soku z cytryny. Wcieraj w ciało, potem spłucz letnią wodą.
Włosy też lubią miód, szczególnie, jeśli mają odcień blond. Chcesz, by był jeszcze jaśniejszy?
Do litra ciepłej wody wlej łyżeczkę miodu, trochę soku z cytryny i dokładnie wymieszaj. Po
umyciu włosów szamponem spłucz je słodkim roztworem i wysusz.
Możesz też zafundować włosom odżywkę, która sprawia, że stają się gładkie i delikatne.
Wymieszaj 100 miodu z oliwą z oliwek (1 do 3 łyżek w zależności od suchości włosów i
skóry głowy), nałóż maskę na wilgotne włosy i pozostaw na pół godziny (najlepiej pod
czepkiem albo ręcznikiem). Potem umyj włosy szamponem jak zwykle.
Na koniec prawdziwy deser dla skóry, czyli łyżeczka miodu wymieszana ze startym jabłkiem.
Nawilża i bardzo dobrze wygładza, a do tego rozpieszcza zmysły aromatami. Aplikuje się ją
na twarz, dekolt i szyję i na kwadrans zapomina o troskach dnia codziennego.
Uroda na miodzie
Alina Więckiewicz
Miód wygładza i rozjaśnia skórę. Działa odżywczo i regenerująco, a przy tym pięknie
pachnie. Jest chętnie wykorzystywany przez firmy kosmetyczne. Starożytni Egipcjanie
stosowali miód do leczenia otwartych ran, skaleczeń, oparzeń, a nawet do balsamowania
zmarłych. Także w apteczce Hipokratesa można było znalez
ć wiele preparatów na bazie
miodu.
Swoją popularność miód zawdzięcza właściwościom odżywczym i leczniczym. Produkty
pszczele wykazują działanie bakteriobójcze, regeneracyjne, a także detoksykacyjne.
Stymulują układ immunologiczny i metabolizm komórkowy.
Siła działania
Działanie lecznicze i kosmetyczne miodu wynika w dużym stopniu z zawartości witamin i
mikroelementów, enzymów i kwasów organicznych. Zestaw tych składników jest
uwarunkowany pochodzeniem miodu. Najczęściej spotykane są witaminy z grupy B (B1, B2,
B5, B6), kwas foliowy, kwas nikotynowy, kwas pantotenowy, witaminy C, D, K, A.
W miodzie występują również kwasy organiczne: glukozowy, jabłkowy, cytrynowy, mlekowy
i bursztynowy. W jego składzie znajdują się też związki o charakterze hormonalnym:
acetylocholina i cholina oraz związki flawonoidowe.
Jak miód działa na skórę?
1. Wygładza ją i odżywia.
2. Tworzy na powierzchni skóry płaszcz hydrofilowy, który utrzymuje wilgoć i
zapobiega wysychaniu naskórka.
3. Działa przeciwzapalnie.
4. Regeneruje skórę.
Naturalne i pachnące
Wiele preparatów na bazie miodu stosuje się w kosmetyce leczniczej (np. w terapii trądziku).
Wykorzystuje się tu jego działanie antyseptyczne oraz zdolność szybkiego przenikania przez
skórę. Miód pobudza także metabolizm skóry, dzięki czemu jest ona lepiej ukrwiona. Docenia
się również jego bardzo przyjemny aromat.
Miód jest składnikiem wielu preparatów kosmetycznych do pielęgnacji skóry (zwłaszcza
suchej i dojrzałej) oraz włosów (zniszczonych zabiegami fryzjerskimi, suchych). Znajdziemy
go w kremach do twarzy, balsamach i mleczkach do ciała, peelingach kosmetycznych,
mydłach, talkach, kremach do rąk, płynach do kąpieli i pod prysznic, maseczkach,
szamponach, balsamach i odżywkach do włosów. W kosmetykach bardzo często łączony jest
z mlekiem (w mleczkach do kąpieli), z wyciągiem z aloesu i d-panthenolem (w odżywkach
do włosów), z rozdrobnionymi łupinami orzecha lub z solami mineralnymi (peelingi
kosmetyczne).
W salonach kosmetycznych można także skorzystać z zalet miodu, wybierając zabieg na ciało
lub na twarz. I tak na przykład zabieg ąMiód i róża" (Dermika) wykorzystuje połączone
działanie miodu wielokwiatowego i olejku z róży. Jednym z jego elementów jest nakładana na
ciało maska z miodu. Zabieg działa na skórę odżywczo i regenerująco. Niektóre salony
kosmetyczne mają w swojej ofercie też ąMagic honey" (Gerards). To peeling na bazie miodu
akacjowego i miodu z kasztanowca, w połączeniu z solą z Morza Martwego i olejami
roślinnymi.
Najpierw próba
Z dobroczynnego działania miodu można skorzystać w zaciszu domowym, przygotowując
samodzielnie np. maseczki na twarz, na włosy czy też peeling miodowy (przepisy na te
zabiegi - poniżej). Trzeba jednak uważać, by nie podgrzewać miodu zbyt mocno (nie
przekraczać 40o C). Warto pamiętać o wcześniejszym przeprowadzeniu próby uczuleniowej
ze względu na możliwość wystąpienia reakcji alergicznej (taką próbę można przeprowadzić,
smarując miodem np. przedramię lub okolice za uchem).
Przypominamy, że dobry miód krystalizuje się po kilku miesiącach, nie tracąc nic ze swoich
cennych właściwości. Jeśli pozostaje płynny - jego skład jest niewłaściwy.
Szczególne znaczenie w pielęgnacji skóry i włosów ma propolis, czyli kit pszczeli. Ekstrakty
propolisu regenerują uszkodzony naskórek, działają przeciwtrądzikowo, zapobiegają
nadmiernemu przetłuszczaniu się skóry.