poznawcza egzamin

Zagadnienia egzaminacyjne z psychologii poznawczej (uzupełnione) – brakuje tylko pyt 70.

  1. Podstawowe założenia i pojęcia:

Psychologia poznawcza zajmuje się zdolnościami do poznawania świata przez człowieka: spostrzeganie, myślenie, pamięć, uwaga, wyobraźnia.

Podstawowe pojęcia psychologii poznawczej:

Podstawowe założenia dotyczące procesów poznawczych:

  1. Ekonomia przebiegu procesu przetwarzania informacji – systemy poznawcze nie przetwarzają wszystkich dostępnych informacji, jakimi człowiek jest „bombardowany”. Większość z tych informacji jest dla człowieka zbędna z punktu widzenia wymagań sytuacji, w jakiej znajduje się organizm. Umysł człowieka cechuje ograniczona pojemność, zatem i tak nie byłby on w stanie przetworzyć wszystkich docierających do niego informacji, z tego względu informacje podlegają procesowi selekcji. Mózg w każdej sytuacji przetwarzania informacji wykorzystuje pewną strategię przetwarzania informacji. Skutkiem ekonomii procesów poznawczych jest wszechobecna w ludzkim poznaniu skłonność do stosowania uproszczonych heurystyk, schematów, stereotypów i innych narzędzi poznawczego upraszczania świata. Chodzi o to, aby nie przetwarzać zbędnych informacji i by chronić system poznawczy przed „przeciążeniem”. Informacje z zewnątrz są niezbędne do sprawnego orientowania się i funkcjonowania w świecie. W sytuacji deprywacji sensorycznej pojawia się niepokój, który z czasem przeradza się w lęk. Zmysły same zaczynają produkować informacje = halucynacje.

  2. Człowiek tworzy stabilne struktury poznawcze – człowiek wykonujący wielokrotnie te same działania tworzy coraz bardziej stabilne struktury poznawcze. Są to względnie trwałe elementy umysłu, możliwe do wielokrotnego wykorzystania w różnych warunkach i sytuacjach. Do struktur poznawczych zaliczamy elementy wiedzy, a ponadto sądy, przekonania i schematy poznawcze. Struktury poznawcze powstają dzięki procesom poznawczym i w wyniku ich działania, lecz od momentu powstania wpływają zwrotnie na przebieg tych procesów, a niektóre procesy polegają tylko na przekształcaniu tych struktur. Raz wykształcone struktury poznawcze określają kierunek i przebieg przyszłych procesów spostrzegania oraz przyszłych procesów zapamiętywania.

  3. Struktury poznawcze stanowią względnie spójny system, w którym występują procesy kontroli – kontrola poznawcza to zdolność systemu do samoorganizacji i samokontroli (samoregulacji). Dzięki procesom kontroli możliwe jest np. powstrzymanie się od reakcji, ale także jej wyzwolenie we właściwym momencie. W ten sposób zachowanie człowieka uwalnia się od bezpośredniej presji ze strony stymulacji zewnętrznej. Są 2 typy kontroli: świadoma i nieświadoma (automatyczna).

  4. Przetwarzanie informacji dokonuje się na wielu poziomach – ta sama informacja może być poddana obróbce z różną intensywnością i starannością, czyli jak gdyby na różnych piętrach przetwarzania danych, np. na poziomie sensorycznym, semantycznym, obrazowym itd. To, na jakim poziomie informacja zostanie przetworzona zależy od wymagań sytuacji lub zadania poznawczego. Może też wynikać z wcześniej utrwalonego nawyku.

  5. Kontekst wpływa na wszystkie procesy poznawcze – kontekst może być wewnętrzny (zaktywizowane w danym momencie struktury poznawcze) i zewnętrzny (zależny od sytuacji, otoczenia).

  6. Procesy poznawcze mają charakter aktywny – umysł nie jest prostym odzwierciedleniem rzeczywistości, ale aktywnie konstruuje reprezentacje poznawcze. Człowiek interpretuje napływające informacje i na ich podstawie tworzy spostrzeżenia i reprezentacje poznawcze. Tworzenie ich może zachodzić nieświadomie, jest to aktywna i samodzielna praca ludzkiego umysłu.

  7. Procesy poznawcze dokonują się dzięki strategiom przetwarzania informacji – strategie poznawcze to sposoby jak przetworzyć dane informacje. Mogą być one pod kontrolą świadomości lub też zupełnie nieświadome. W każdej sytuacji przetwarzania informacji umysł wykorzystuje te strategie.

Poznanie można zatem opisać w postaci cyklu polegającego na aktywnym tworzeniu reprezentacji poznawczych, interpretowaniu napływającej informacji poprzez owe reprezentacje, zmianie treści reprezentacji pod wpływem napływających danych i z powrotem na interpretowaniu nowych danych poprzez wcześniej zmienione reprezentacje. W ten sposób dochodzi do ciągłego rozwoju możliwości poznawczych człowieka i poszerzania jego wiedzy o świecie.



  1. Podstawowe stanowiska epistemologiczne wobec procesu spostrzegania:

Pytanie 2: Jakie są podstawowe stanowiska epistemologiczne wobec procesu spostrzegania?

Spostrzeganie jest to proces aktywnego tworzenia reprezentacji przedmiotu na podstawie informacji otrzymanych z narządów zmysłowych i informacji zawartych w pamięci; jest to aktywne tworzenie interpretacji danych zmysłowych oraz schematów zawartych w pamięci.

Dane sensoryczne

Schematy pamięciowe

Tu zachodzi interpretacja i powstaje SPOSTRZEŻENIE









Podstawowe stanowiska epistemologiczne:

  1. Spostrzeganie dostarcza dokładny obraz świata istniejącego poza nami. (podejście zdroworozsądkowe, świat jest taki, jakim go widzimy, spostrzegamy; to podejście nie wyjaśnia jednak np. złudzeń percepcyjnych)

  2. Nie można spostrzec świata zewnętrznego. Jedyna rzecz bezpośrednio dostępna to treść procesów psychicznych.

  3. Spostrzeganie jest efektem aktywności umysłu, który konstruuje obraz świata na podstawie danych dostarczanych przez zmysły i zawartych w pamięci. (To stanowisko jest najbliższe, ze wszystkich trzech, współczesnej teorii spostrzegania.



  1. Klasyczne teorie spostrzegania:

  1. Teoria asocjacjonistyczna (Wundt, Titchener)





  1. Teoria postaci (Wertheimer, Kofka, Rubin)



  1. Proces spostrzegania i jego fazy:

Spostrzeganie jest to proces aktywnego tworzenia reprezentacji przedmiotu na podstawie informacji otrzymanych z narządów zmysłowych i informacji zawartych w pamięci; jest to aktywne tworzenie interpretacji z danych zmysłowych oraz schematów zawartych w pamięci.

Wg teorii Hebba:

Proces kodowania sensorycznego – powstawanie spostrzeżenia jako konsekwencji odbioru informacji sensorycznych:

Bodziec dystalny (działający z pewnej odległości)

Bodziec proksymalny (bodziec pojawiający się w bezpośrednim kontakcie bodźca dystalnego z narzą-dem zmysłowym)

Wrażenie

Zakodowane impulsy nerwowe

Spostrzeżenie

Odkodowane impulsy nerwowe









Proces kodowania sensorycznego i emocjonalnego w spostrzeganiu:

Bodziec dystalny

Bodziec proksymalny

Wrażenia przesyłane do kory drogami czuciowymi – zakodowane impulsy nerwowe

Spostrzeżenie – dekodowanie znaczenia semantycznego i emocjonalnego

Kodowanie emocjonalne – prosta ocena emocjonalna



















Spostrzeganie zawsze przebiega w czasie i jest procesem wielofazowym. Może przebiegać w 4 fazach:

  1. Rejestracja sensoryczna – w tej fazie następuje zmiana bodźca zewnętrznego na impuls nerwowy; W tej fazie dużą rolę odgrywają tzw. detektory cech – zespoły komórek nerwowych wyspecjalizowanych w odbieraniu i rejestrowaniu ściśle określonych właściwości przedmiotów – a także pamięć sensoryczna – krótko przechowująca bodziec proksymalny zakodowany w impuls nerwowy, przechowuje tylko fizyczne cechy bodźca.

  2. Ocena emocjonalna – w strukturach podkorowych bodźce są oceniane jako przyjemne lub nieprzyjemne, korzystne bądź niekorzystne, zanim jeszcze jednostka zdąży się zorientować, czego dotyczą. Jeśli bodziec zostanie oceniony jako zagrażający, zaczyna działać obronność percepcyjna, nie dochodzi wówczas do trzeciej fazy procesu spostrzegania, a uruchamiane są reakcje walcz-lub uciekaj. Jeśli jednak bodziec zostanie oceniony jako pozytywny, to następuje faza trzecia.

  3. Rozpoznanie treści bodźca – w wyniku porównania danych sensorycznych ze schematami pojęciowymi zostaje nadane znaczenie danemu bodźcowi (następuje określenie, do jakiej kategorii on należy). Jest to najważniejsza faza procesu spostrzegania.

  4. Ocena znaczenia metaforycznego – proces spostrzegania może zakończyć się na fazie 3, jednak ludzie potrafią dostrzegać także inny sens spostrzeganych bodźców. Faza ta polega właśnie na odnajdywaniu dodatkowych znaczeń w spostrzeżeniu (np. podczas interpretacji wiersza, dzieła sztuki, czy utworu muzycznego doszukujemy się często tzw. sensu metaforycznego).



  1. Pamięć sensoryczna:

Pamięć sensoryczna zwana jest też magazynem informacji sensorycznej. Przechowuje ona proste bodźce proksymalne zakodowane w impuls nerwowy. Przechowuje tylko fizyczne cechy bodźca. Przechowuje je krótko, daje możliwość utrzymania informacji w systemie poznawczym tylko do momentu, aż nie zostaną wykonane inne operacje (ocena emocjonalna, kategoryzacja percepcyjna). Pamięć sensoryczna pozwala zgromadzić wszystkie informacje niezbędne do sformowania spostrzeżenia.

Są 2 typy pamięci sensorycznej:



  1. Detektory cech:

Detektory cech to zespoły komórek nerwowych wyspecjalizowanych w odbieraniu i rejestrowaniu ściśle określonych właściwości przedmiotów. Odgrywają one bardzo ważną rolę w pierwszej fazie procesu spostrzegania – w rejestracji sensorycznej bodźca, podczas zamiany bodźca zewnętrznego na impuls nerwowy. Różnią się złożonością strukturalną i funkcjonalną. Detektory cech są wrażliwe tylko na jedną cechę, a na pozostałe nie. Przykładowo detektor odpowiedzialny za spostrzeganie ruchu nie zareaguje, kiedy będzie działała na niego nieporuszająca się linia pionowa. Detektory cech znajdują się przede wszystkim na siatkówce oka, ale także na wyższych piętrach układu nerwowego (np. w nerwie wzrokowym). Im wyższe to piętro układu nerwowego, tym bardziej wyspecjalizowane detektory cech się tam znajdują.

  1. Proces spostrzegania jako proces rozpoznawania i kategoryzacji:

Takie rozumienie procesu spostrzegania oznacza, że przyjmujemy, iż istotą procesu spostrzegania jest określenie, do jakiej kategorii należą spostrzeżenia. Dane sensoryczne to dane pochodzące z narządów zmysłowych. Nie są one dokładnym odzwierciedleniem stymulacji, a mają formę zakodowanych komunikatów. Natomiast dane pamięciowe pochodzą ze schematów pamięciowych, w których reprezentowana jest wiedza o świecie. W momencie konfrontacji danych zmysłowych i danych pamięciowych, następuje proces dopasowania (standaryzacja danych przez detektory cech; wyszukiwanie przez schematy pamięciowe cech lub zbiorów cech, które najlepiej pasują do już istniejących struktur).

Ważna jest tutaj także gotowość percepcyjna, która warunkuje nasze nastawienie względem tego, co ma być spostrzegane.

Badania nad spostrzeganiem jako procesem rozpoznawania i kategoryzacji prowadził Posner. Badani mieli udzielać odpowiedzi po prezentacji serii bodźców wg podanych wcześniej kryteriów zgodności:

  1. Fizyczne (AA lub BB)

  2. Nominalne = znaczeniowe (Aa lub Bb)

  3. Oparte na regule, np. czy obie litery są samogłoskami (A E lub T B)

Posner doszedł do wniosków, iż przy jednoczesnej ekspozycji bodźców najkrótszy czas reakcji był w kategorii kryteriów fizycznej zgodności, a najdłuższy czar reakcji – w kategorii zgodności opartej na regule. Natomiast jeśli bodźce były prezentowane z opóźnieniem czasowym (tzn. jeden, chwilę później drugi), wówczas czas reakcji był zupełnie odwrotny: najkrótszy przy kryterium zgodności opartym na regule, a najdłuższy – przy kryterium opartym na fizycznej zgodności. Jest to związane z koniecznością zapamiętywania pierwszego bodźca, lub brakiem tej konieczności.

  1. Gotowość percepcyjna i jej determinanty:

Gotowość percepcyjna to stan organizmu warunkujący to, co będzie spostrzegane (oczekiwanie dotyczące tego, co ma być spostrzegane). Gotowość percepcyjna warunkuje łatwość zastosowania określonej kategorii pamięciowej do danego materiału i jest uzależniona od czynników wewnętrznych i zewnętrznych.

Determinanty gotowości percepcyjnej (G. Bruner):

Priming – inaczej „efekt uprzedzenia”; polega na prezentowaniu jakiegoś bodźca tuż przed bodźcem rozpoznawalnym;

- jest to wstępne aktywizowanie szlaków nerwowych, w przypadku późniejszego pojawienia się takiego samego bodźca, szlaki nerwowe gotowe są do pełnej aktywacji, owocuje to szybszym rozpoznaniem.

- w przypadku niezgodności bodźców gotowość percepcyjna obejmuje nieodpowiednie obwody neuronalne. Owocuje to dłuższym rozpoznawaniem.








  1. Obronność percepcyjna i jej znaczenie dla wielofazowego rozumienia procesu spostrzegania:

Obronność percepcyjna polega na obniżeniu progu rozpoznawania materiału zagrażającego jednostce. Jest wynikiem odbioru sygnału emocjonalnego ocenionego jako zagrażający i hamowania analizy semantycznej. Jest to inaczej nieświadome blokowanie części kategorii pojęciowych możliwych do wykorzystania w interpretacji danych zmysłowych.

Znaczenie obronności percepcyjnej dla wielofazowego rozumienia procesu spostrzegania jest ogromne, ponieważ uruchomienie mechanizmu obronności percepcyjnej powoduje zatrzymanie procesu spostrzegania na 2 etapie (ocena emocjonalna bodźca) i nie dochodzi do etapu 3 (nadawanie znaczenia). Następuje wówczas uruchomienie reakcji obronnej „walcz lub uciekaj”. W ten sposób utrudnia spostrzeżenie treści nieakceptowanych lub zagrażających, ponieważ nie dochodzi nadania im konkretnego znaczenia. Zanim jednostka zorientuje się czego dotyczy dany bodziec, już będzie on sklasyfikowany jako zagrażający.

  1. Konstrukcyjny charakter spostrzegania według Neissera:

C

Dostępne informacje

Schemat pamięciowy

Eksploracja

Modyfikacje

Kierowanie i przewidywanie

Pobieranie informacji

ykl percepcyjny Neissera:















Neisser twierdził, że spostrzeganie jest czynnością konstrukcyjną i ciągłą (cykliczną), nie ma początku, ani końca, przebiega nieustannie.

Wychodząc np. od schematów pamięciowych można opisać przebieg cyklu następująco: schematy pamięciowe tworzą oczekiwania i uruchamiają procesy eksploracyjne, w wyniku których zdobywamy nowe informacje, na podstawie których dokonujemy modyfikacji schematów pamięciowych.

Oczekiwania stworzone na podstawie schematów pamięciowych wpływają na nas w taki sposób, że w poszukiwaniu tego, czego oczekujemy uruchamiamy działania eksploracyjne. W ich wyniku pobieramy nowe informacje i łączymy je z tymi, które już wcześniej posiedliśmy. Na podstawie wszystkich dostępnych nam informacji następują w umyśle modyfikacje już istniejących schematów pamięciowych.

  1. Wpływ kontekstu na spostrzeganie:

Kontekst ułatwia i przyspiesza spostrzeganie oraz zmniejsza niepewność co do poprawności rozpoznawanych obiektów, ponieważ ten sam układ bodźców może być różnie interpretowany w zależności od bodźców im towarzyszących (bodźców kontekstowych).

  1. Bodźce kontekstowe mogą działać przed pojawieniem się bodźca spostrzeganego.

  2. Bodźce kontekstowe mogą współwystępować z bodźcem spostrzeganym.

  3. Bodźce kontekstowe mogą działać po wystąpieniu bodźca spostrzeganego.

Przykład działania bodźców kontekstowych przed, po i w trakcie występowania bodźca spostrzeganego:

I2

A I3 C

I4

Jeśli czytamy od lewej środkowy element schematu odczytujemy jaki B, jeśli jednak czytamy z góry na dół, element ten odczytujemy jako liczbę 13. Ten sam bodziec spostrzegany, ale dwie zupełnie różne interpretacje, zależne właśnie od kontekstu.



  1. Powidoki:

Są to zjawiska optyczne – obrazy przedmiotów pojawiające się wtedy, gdy na zmysły nie działa już bodziec, który wywołał spostrzeżenie.

Wyróżniamy 2 rodzaje powidoków:

  1. Powidoki pozytywne – przy zamkniętych oczach, trwają krótko, są dokładnym obrazem dopiero co spostrzeganego obiektu; są efektem bezwładności procesów nerwowych, są też pewną formą pamięci ikonicznej.

  2. Powidoki negatywne – utrzymują się przez dłuższy czas i są przeciwieństwem lub dopełnieniem pierwotnego obrazu (dotyczą jasności, barwy, ruchu, np. długo wpatrując się w obracające się koło może nam się wydawać, że obraca się ono w przeciwną stronę); powidoki negatywne wyjaśniamy za pomocą procesów adaptacji i procesów przeciwstawnych, w których ważną rolę odgrywają detektory cech antagonistyczne, czyli przeciwstawne, np. detektorem cech antagonistycznym do detektora cechy białości jest detektor cechy czarności, do czerwoności – zieloności, itd. Dzieje się tak wtedy, kiedy pobudzenie, energia jest zbyt duża i zostaje przekazana z właściwego detektora cech do połączonego z nim detektora antagonistycznego, dlatego zawsze najpierw powstaje powidok pozytywny, a dopiero potem negatywny.



  1. Rola procesu spostrzegania:

Rola procesu spostrzegania:

Punktem wyjścia procesu spostrzegania jest zawsze konfrontacja z otaczającym światem (ważna jest tu rola detektorów cech a także pamięci sensorycznej). Procesy motywacyjne, pewne oczekiwania mogą wpływać na to, co jest przez nas spostrzegane (gotowość percepcyjna).

.... (trochę mało ale nie wiem co jeszcze)



  1. Wyobrażenia i tradycyjne rozumienie wyobraźni:

Wyobrażenia to umysłowe obrazy rzeczywistości, przypominające spostrzeżenia, pojawiające się pod nieobecność danego obiektu. Mogą być wydobywane z pamięci lub konstruowane z elementów zawartych w pamięci.

Wg klasycznej teorii wyobraźni wyobrażenia dzielimy na:

-odtwórcze: obrazy przedmiotu, który przestał działać na nasze zmysły

-twórcze: przedstawienia przedmiotów, z którymi się kiedyś zetknęliśmy (konglomeraty wcześniej widzianych obiektów)

Szczególnym rodzajem wyobrażeń są obrazy ejdetyczne. Cechują się one fotograficzną dokładnością (badania Jaenscha). Zdolność do tworzenia takich wyobrażeń ma około 8% dzieci w wieku 10-12 lat i tylko 0,1% dorosłych.


Natomiast wyobraźnia jest to z jednej strony zdolność do tworzenia wyobrażeń, szczególnie wyobrażeń twórczych, a z drugiej strony jest to zdolność do tworzenia hipotez, do udawania oraz do myślenia twórczego. Jest to także pole, coś w rodzaju ekranu, na którym pojawiają się wyobrażenia.



  1. Główne stanowiska w odniesieniu do tworzenia się wyobrażeń:



  1. Rotacje umysłowe i wnioski z badań z ich użyciem:



  1. Główne efekty zbadane przy pomocy skaningu umysłowego:



  1. Izomorfizm funkcjonalny:



  1. Cztery podstawowe według Paivio stanowiska dotyczące relacji między rodzajem kodu a reprezentacjami umysłowymi:



    1. Głębokie kodowanie ma charakter lingwistyczny – język jest podstawą kodowania (koncepcja determinizmu językowego Whorfa: w zależności od wykorzystywanego języka potrafimy wyróżniać odmienne atrybuty lub nawet kategorie obiektów).

    2. Kodowanie ma charakter niewerbalny. Atrybuty percepcyjne są podstawą kodowania, kategoryzacji i pamięci. Główną rolę w kodowaniu odgrywają procesy percepcyjne, niewerbalne (w opozycji do poprzedniego jest to determinizm percepcyjny).

    3. T

      Bodźce niewerbalne

      ANALIZA SENSORYCZNA

      SYSTEM NIEWEBRALNY

      Imageny (struktury odpowiedzialne za generowanie reprezentacji obrazowych)

      Relacje referencyjne

      Wyjście

      Bodźce werbalne

      SYSTEM WEBRALNY

      Logogeny (struktury odpowiedzialne za generowanie reprezentacji werbalnych)

      Wyjście

      eoria podwójnego kodowania (Paivio)
      . Istnieją dwa podstawowe kody: werbalny i niewerbalny.



















    1. Teoria abstrakcyjna. Istnieje trzeci kod , odrębny od kodu obrazowego i werbalnego. Jest on amodalny i abstrakcyjny. W kodzie tym reprezentowane jest znaczenie rozumiane jako zbiór reakcji cząstkowych. Zachowanie jest bezpośrednio regulowane przez znaczenie informacji zawartej w pamięci trwałej, natomiast właściwości obrazowe i lingwistyczne tylko w sposób pośredni determinują zachowanie.



  1. Wpływ wyobrażeń na procesy psychiczna człowieka:

Wpływają pozytywnie na zapamiętywanie dzięki mechanizmowi podwójnego kodowania (Paivio). Te informacje, które przechowywane są w dwóch niezależnych kodach, będą lepiej pamiętane, ponieważ oba sposoby przechowywania mogą się nawzajem uzupełniać.

*Eksperyment Turnera i Perkinsa: W eksperymencie tym eksponowano pary słów dobrane w sposób losowy, prosząc badanych, aby wyobrazili sobie związki między słowami tworzącymi pary,
np. lew – kapelusz, rower – kanarek. Okazało się, że badani nie popełniali błędów przy odtwarzaniu list liczących 300par słów, a w wypadku list liczących 700par słów w 95% udzielali prawidłowych odpowiedzi.

-wyobrażenia wpływają szczególnie na rozwiązywanie problemów matematycznych (rzutowanie wyników cząstkowych na wyobrażoną powierzchnię)

-odgrywają ważną rolę w procesie twórczym (wyobrażenia jako narzędzia rozwiązywania problemów oraz jako czynniki uruchamiające proces rozwiązywania problemów).


-wyobrażenia mogą zmieniać stany emocjonalne

-mogą wpływać na planowanie działań (oczekiwania; wyobrażamy sobie coś i w związku z tym mamy pewne oczekiwania np. co do jakiejś sytuacji)

-mogą wprowadzać w stan relaksacji (kiedy odczuwamy napięcie możemy wyobrazić sobie coś przyjemnego w wprowadzić się w stan relaksacji)

-mogą wspomagać efektywność reakcji

-są wykorzystywane w psychoterapii



  1. Scharakteryzuj podstawowe funkcje uwagi:

Uwaga to system odpowiedzialny za selekcję informacji i zapobieganie negatywnym skutkom przeładowania systemu poznawczego przez nadmiar danych.

Można wyróżnić trzy podstawowe funkcje uwagi:

  1. Selekcjonowanie bodźców docierających do jednostki (selekcja pierwotna, wtórna i trzeciorzędna)

  2. Ukierunkowanie procesów poznawczych

  3. Określanie zasobów poznawczych poświęcanych na realizację różnych zadań.

Ad. 1) Do każdego organizmu dociera olbrzymia liczba bodźców, która wielokrotnie przekracza możliwości przetworzenia ich przez mózg. Bodźców jest za dużo, abyśmy mogli prawidłowo na wszystkie zareagować, dlatego konieczne jest selekcjonowanie. Można wyróżnić trzy rodzaje selekcji: pierwotną, wtórną oraz trzeciorzędną.

*Selekcja pierwotna to selekcja bodźców odbieranych przez narządy zmysłowe (pewne ograniczenia anatomiczne i fizjologiczne).

*Selekcja wtórna występuje w procesach pamięciowych; uwaga odrzuca bodźce, które są znaczeniowo niepotrzebne.

*Selekcja trzeciorzędna to selekcja na poziomie reakcji, uwaga odrzuca informacje niepotrzebne

SELEKCJA TRZECIORZĘDNA

Rejestracja sensoryczna



SELEKCJA PIERWOTNA

LTM

STM

SELEKCJA WTÓRNA



B

Reakcja

odźce

Kodowanie









Ad. 2) Uwaga nie tylko oddziela informacje ważne od nieważnych, ale poszukuje również informacji, które mogą się przydać w rozwiązywaniu różnych problemów. Ta funkcja uwagi wiąże się z procesami eksploracji zarówno percepcyjnej, jak i poznawczej.

*Uwaga pomaga zbierać informacje niezbędne do tworzenia struktur wiedzy i regulacji zachowania.

*Informacje mogą być ważne z powodu fizycznych cech bodźców, nowości bodźca, zgodności bodźca z pierwotnym kontekstem sytuacyjnym, związku bodźca z wykonywanym działaniem.

Uwaga intensywna ma stosunkowo wąski zakres, ale pozwala na głębokie przetwarzanie informacji będących w jej zasięgu.

Uwaga ekstensywna ma zakres stosunkowo szeroki, ale przetwarzanie dostępnych jej informacji jest dość płytkie. Uwaga ekstensywna w połączeniu z motywacją paracelową może być stymulatorem twórczości.

Ad. 3) Uwaga decyduje ile energii psychicznej poświęcimy na wykonanie danego zadania. W zależności od ważności zadania możemy wydatkować na jego wykonanie więcej lub mniej energii. W wypadku zadań bardzo ważnych człowiek przeznacza na ich wykonanie znaczną ilość energii. W wypadku zadań mniej ważnych jego zaangażowanie będzie odpowiednio niższe.

  1. Zjawisko czujności i przeszukiwania:

Zjawiska towarzyszące procesom uwagi

CZUJNOŚĆ – zdolność lub stan dzięki któremu jednostka potrafi w dłuższym czasie wykrywać specyficzne bodźce. Czujność związana jest z pewnym poziomem aktywacji umożliwiającym reagowanie na bodźce.

T eoria detekcji sygnałów określa związek między częstością poprawnych detekcji i fałszywych alarmów.



Częstość
fałszywych
alarmów



Częstość poprawnych detekcji



Czynniki wpływające na związek między poprawnymi detekcjami a fałszywymi alarmami:

  1. Stosunek siły sygnału do siły szumu (im więcej szumu, tym więcej zakłóceń rozpoznawania poprawnych detekcji)

  2. Macierz wypłat – czynniki wpływające na motywacyjne konsekwencje podjęcia określonych decyzji (np. jakie konsekwencje ma zareagowanie lub nie na określone bodźce) – im poważniejsze konsekwencje, tym większa czujność

  3. Oczekiwania

PRZESZUKIWANIE – jest to aktywne poszukiwanie bodźców o określonych cechach – im większa koniunkcja cech poszukiwanych bodźców – tym więcej czasu potrzeba

*Efekt wielkości zbioru – im większy jest zbiór obiektów, który musi przeszukać ze względu na wystąpienie określonej koniunkcji cech – tym więcej czasu to zabiera. Analizujemy nie tylko więcej obiektów, ale także większą liczbę niezależnych cech. W procesie tym uwaga spełnia rolę „kleju”, który spaja ze sobą te cechy. Proces łączenia cech ze sobą przebiega w sposób sekwencyjny (dlatego analiza większej liczby cech i obiektów pochłania więcej czasu).



  1. Fizjologiczne mechanizmy uwagi:

*Reakcja orientacyjna polega na skierowaniu receptorów na źródło stymulacji, przy czym towarzyszy temu aktywność motoryczna ułatwiająca odbiór bodźców i przetwarzanie informacji. Jednocześnie pojawia się wzrost wrażliwości wszystkich receptorów, nie tylko tych, na które działają bodźce, ale także innych. Pojawia się wyraźny wzrost poziomu aktywacji organizmu. Charakterystyczne jest to, że odruch orientacyjny ulega wygaszeniu po kilku wystąpieniach jakiegoś bodźca.

*Reakcja obronna ogranicza dopływ nieprzyjemnej stymulacji lub powoduje ucieczkę od niej.

*Mechanizm indukcji ujemnej – pobudzenie pojawiające się w pewnej okolicy kory mózgowej wywołuje hamowanie w okolicach sąsiednich (człowiek jest mało wrażliwy na bodźce docierające w okolicę pobudzenia, jest tylko wrażliwe na bodźce obszaru pobudzenia). Dzięki indukcji ujemnej pobudzenie w korze mózgowej ma charakter zogniskowany a nie rozlany.

*Habituacja – zmniejszenie wrażliwości na bodźce monotonne, powtarzające się i nie wymagające reakcji (bodźce o średniej sile).

*Aktywność układu siatkowatego pnia mózgu, który odpowiedzialny jest za „procesy zasilania”. Posiada włókna pobudzające i hamujące. Układ ten decyduje o wybiórczym pobudzeniu różnych okolic kory i o uwrażliwieniu zmysłów na odbiór poszczególnych bodźców.

  1. Teorie na poziomie percepcji D. Broadbenta i A. Treisman:

W tych koncepcjach przyjmuje się, że uwaga działa na poziomie procesów percepcyjnych i tam już następuje selekcja informacji. Informacja, na którą nie zwracamy uwagi, jest po prostu niespostrzegana.

Teoria filtra uwagowego Donalda Broadbenta

Teoria selekcji wtórnej – na poziomie percepcji – informacje/ komunikaty, na które nie jest skierowana uwaga – nie są spostrzegane. Uwaga rozumiana jest jako rodzaj filtra, który swoim działaniem przypomina zwrotnicę, która dopuszczając do przetwarzania jedną grupę bodźców, blokuje jednocześnie dostęp do drugiej grupy. Zwrotnica może przyjmować dwa położenia do odbioru albo komunikatu 1 albo komunikatu 2.

K omunikat 1

Komunikat przetworzony (2)



Komunikat 2

*Badania Broadbenta: Wykorzystywanie „techniki cienia”, w której jednocześnie podaje się dwa różne komunikaty do uszu osoby badanej, której poleca się powtarzać na głos jeden z nich.

Ucho lewe: 7, 3, 4

Ucho prawe: 2, 1, 5

Badani pamiętali tylko te komunikaty, na których się koncentrowali.

Zmodyfikowana koncepcja Broadbenta:

Filtr uwagowy

LTM

STM

UTM

Informacje

Efektory

Program reakcji










Wnioski:

Informacje, na które nie zwracamy uwagi przechowywane są w systemie poznawczym ok. 20sekund, potem znikają bezpowrotnie.

Informacje, na które nie zwracamy uwagi podlegają wstępnej analizie ze względu na ich cechy fizyczne, np. głos wysoki czy niski.

Filtr uwagi może przepuszczać pewne informacje (imię osoby, zmiana tonu głosu, specyficzne natężenie głosu, płeć głosu). *efekt ‘coctail party’ – imię zawsze przedrze się przez szumy.



Teoria Anny Treisman (zwana też teorią „lejka” lub osłabiania):

Selektywny odbiór informacji odbywa się trójetapowo:

  1. Odbiór i analiza bodźców ze względu na właściwości fizyczne – informacje spełniające kryteria przekazywane są dalej, pozostałe są osłabiane (przetwarzanie równoległe, nieświadome; kryterium są cechy fizyczne)

  2. Analiza ze względu na charakterystyczne wzorce percepcyjne – informacje spełniające kryteria wzorców są przekazywane dalej, pozostałe są osłabiane

  3. Nadawanie znaczenia informacjom – przetwarzanie sekwencyjne według kryterium znaczenia (7+-2 informacje w czasie ok. 20-30 sekund).

UTM

Informacje

STM

LTM

Kryteria fizyczne

Osłabienie informacji

Osłabienie informacji

Kryteria stałe i chwilowe

Reakcja

















Kryteria wzorów:

- stałe priorytety: potrzeby i wartości

- chwilowe priorytety: wymogi, zadania, nastrój, emocje



  1. Teorie uwagi na poziomie reakcji:

Teoria późnej selekcji Deutsch’ów:

Selekcja występuje stosunkowo późno w procesie przetwarzania, dopiero w fazie organizowania i generowania zachowania.

Człowiek spostrzega wszystko, dopiero przy reagowaniu wykorzystuje część informacji. Kryterium selekcji ma charakter czysto funkcjonalny.

*Eksperymenty Gray’a i Weddenburna:

-Do jednego ucha podawano treść: droga, pięć, Janka, a do drugiego: trzy, ciocia, cztery.

-Wprowadzenie znaczeń należących do różnych kategorii symboli spowodowało odtworzenie bodźców w kolejności zgodnej z sekwencją znaczeniową (Droga ciocia Janka; trzy, cztery, pięć)

-Według tych badaczy filtr uwagi działa wg kryterium znaczeniowego.

  1. Modele integrujące uwagi:

Modele integrujące: filtr uwagi może działać na różnych poziomach

- Johnston: filtr uwagi jest jeden, ale może działać na różnych poziomach: płytkim – przetwarzanie sensoryczne, analiza fizycznych cech bodźca; głębokim – analiza semantyczna, według kryterium znaczeniowego.

- Treisman i Gelade: występują 2 etapy selekcji informacji: przeduwagowy– automatyczna rejestracja wszystkich istotnych, fizycznych cech obiektów i pomijanie nieistotnych, oraz uwagowy – kontrolowane zestawienie istotnych cech w spostrzeżenie o określonym znaczeniu, pomijanie tworzenia znaczeń nieistotnych.



  1. Teoria zasobów uwagi Khanemana:

Khaneman nazwał pojemność uwagi zasobami poznawczymi.

Według niego uwaga ma charakter bardzo aktywny i jest mechanizmem odpowiedzialnym za pobieranie ważnych dla jednostki informacji .

Khaneman bazował na eksperymentach Neissera i Backlena – nakładanie dwóch filmów na siebie (gra w piłkę i gra w łapki – łatwiej było skupiać się na jednym filmie niż obserwować jedncześnie oba nakładające się na siebie filmy).

Dzięki uwadze jednostka pobiera informacje i interpretuje je. Pozostałe informacje nie są pobierane i nie podlegają analizie.

Ilość pobranych informacji zależy od pojemności uwagi; jeśli jest duża to oprócz potrzebnych informacji mogą być pobierane także inne – mniej ważne. Wtedy szybkość wykonywanych zadań poznawczych jest zmniejszona, gdyż system poznawczy jest bardziej obciążony.

*Determinanty pobudzenia:

-Kierowanie zasobów poznawczych na zadania zależy od wielu czynników zwanych determinantami pobudzenia, np. trudność zadania (łatwe – niewiele zasobów, trudne – wiele), poziom pobudzenia – im większy, tym większa ilość zasobów jest dostępna.

-Polityka alokacyjna – człowiek wybiera na co ile zasobów uwagi zużyje, co zależy od chwilowych intencji, trwałych dyspozycji i oceny zapotrzebowania.

Determinanty pobudzenia

Pobudzenie

Dostępne zasoby uwagi

Polityka alokacyjna

Chwilowe intencje

Trwałe dyspozycje

Ocena zapotrzebowania

Działanie











































  1. Teoria uwagi S. Di Nuovo:

Zachowania poznawcze



Uwaga mimowolna



Struktury poznawcze



Treści świadome









(z Internetu) Według S. di Nuovo, to w jakim miejscu zachodzi selekcja zależy od wielu czynników, od rodzaju danych docierających do człowieka, jego cech indywidualnych, itp. W pewnych przypadkach filtrowanie może występować we wczesnych fazach przetwarzania, w innych stosunkowo późno. Zależy to od charakteru wykonywanego zadania, od indywidualnych cech jednostki.
Centralną część pola uwagi zajmują treści świadome, otaczają je struktury poznawcze zawierające dotychczasowe doświadczenie życiowe człowieka. Jest to łatwo dostępne, bo często wykorzystywane do planowania i kontroli zachowania. Dalej wokół centralnej części uwagi leżą dwie części peryferyczne, czyli procesy uwagi mimowolnej i zachowania poznawcze. Tutaj intencjonalna kontrola nad zachowaniem i procesami poznawczymi jest mała, procesy dzieją się bez udziału jednostki.

  1. Dystraktory i ich rodzaje:

Dystraktory są to wszystkie bodźce odwracające uwagę od źródła stymulacji, od podstawowego zadania realizowanego w danym momencie.

Dystraktory

Czynność o charakterze zewnętrznym

Czynność o charakterze wewnętrznym

Zewnętrzne – bodźce niezależne od nas

Odgłos karetki zagłuszający rozmowę

Muzyka u sąsiada podczas zasypiania

Wewnętrzne – bodźce, które sami sobie „eksponujemy”, do których wystąpienia się sami przyczyniamy; mogą pojawiać się intencjonalnie lub nie.

Myśl o nieprzyjemnym spotkaniu podczas prowadzenia samochodu

Myśl o kłótni podczas planowania podróży


Efekty związane z dystraktorami:

  1. Efekt rykoszetu- przywoływanie się myśli lub obrazów niezależnie od woli jednostki; przywoływanie to ma charakter natrętny.

  2. Ruminacje – uporczywe powracanie pewnych myśli, choć nie mają one charakteru natrętnego, rozpamiętywanie ich, np. czy na pewno zakręciłam kran?



  1. Kontrola poznawcza i różnica między procesami kontrolowanymi i procesami kontrolnymi:

Kontrola poznawcza – zdolność systemu poznawczego do nadzorowania i regulowania własnych procesów poznawczych, a także do planowanego sterowania ich przebiegiem.

*Rola kontroli poznawczej = jest szczególnie ważna, gdy musimy planować i podejmować decyzje, korygować błędy i reagować na pojawiające się problemy, wykonywać czynności nie dość dobrze wyuczone, radzić sobie w sytuacjach nowych, niebezpiecznych i trudnych, przezwyciężać pokusy.

*Postacie kontroli poznawczej

- monitorowanie kontrola przebiegu i skutków działania procesów kontrolowanych, bez aktywnej ingerencji w ich przebiegu

- regulacja reakcja na błędy i zakłócenia w przebiegu procesów kontrolowanych

- sterowanie aktywne i planowane wpływanie na przebieg procesów kontrolowanych

!Procesy kontrolowane – procesy poznawcze bezpośrednio wykonujące czynności poznawcze

!Procesy kontrolne – procesy poznawcze wyspecjalizowane w nadzorowaniu i kontrolowaniu

  1. Procesy automatyczne i kontrolowane:

Porównanie procesów automatycznych i kontrolowanych (wg Schneidera, Dumasa, Schiffena)

Cechy procesu

Procesy automatyczne

Procesy kontrolowane

Świadomość

-

+

Uwaga

Małe zapotrzebowanie

Duże zapotrzebowanie

Typ przetwarzania informacji

Równoległe

Selektywne

Typ zadania

Znane i łatwe

Nowe i trudne

Szybkość

Duża

Mała

Rodzaj procesów poznawczych

Proste

Złożone

Wysiłek

Niewielki lub żaden

Duży

Poziom wykonania

Wysoki

Niski

Modyfikacja

Trudna

Łatwa


Według teorii egzemplarzy Logana:

Procesy automatyczne:

  1. Są autonomiczne – uruchamiane i wywoływane nieintencjonalnie

  2. Mogą podlegać kontroli, gdyż można je wykorzystywać intencjonalnie

  3. Występują duże ograniczenia w zakresie pamiętania tego, co było przetwarzane i jak było przetwarzane

  4. Brak introspekcyjnej świadomości ich przebiegu

  5. Bezwysiłkowość



  1. Automatyzacja czynności:

Automatyzacja – proces, dzięki któremu czynność poznawcza lub motoryczna stopniowo uwalnia się spod kontroli poznawczej i jest wykorzystywana szybko i bez wysiłku, ale schematycznie.


*Procesy automatyczne

-automatyzacja czynności – powstaje gdy nabywamy wprawę w wykonywaniu czynności na skutek treningu, czyli powtarzania tej samej czynności w tych samych lub zmienionych warunkach

*trening jednorodny = jedna i ta sama reakcja jest odpowiedzią na zawsze ten sam układ bodźców

*trening niejednorodny = częsta zmiana kategorii bodźców przy zachowaniu tego samego typu reakcji

-automatyzacja pozwala przetwarzać informacje szybko, bez wysiłku, operacje nie są dostępne świadomości, przebiegają równolegle, bez wzajemnej interferencji, co umożliwia zwalnianie operacyjnych zasobów umysłu i wykonywanie kilku czynności równocześnie.



  1. Teoria rywalizacji egzemplarzy Logana:

Automatyczna reakcja zdeterminowana jest przez pierwszy przywołany egzemplarz. Detekcja bodźca powoduje rywalizację pomiędzy automatycznym przywołaniem procedury, a kontrolowanym przetwarzaniem danych . Automatyczna reakcja zdeterminowana jest przez pierwszy przywołany egzemplarz. Prowokuje to wyścig między egzemplarzami. Wygrywa egzemplarz, który ma dużą wagę (zależy ona od wcześniejszego częstego i udanego współwystępowania bodźca i reakcji.


  1. Cechy uwagi:

  1. Koncentracja uwagi (natężenie uwagi, energia uwagi, intensywność) – określa, w jakim stopniu jednostka skupia się na pewnych bodźcach, a zależy od aktywacji i mobilizacji CUN. Podlega ograniczeniom związanym z postępującym w czasie wyczerpaniem czy niskim poziomem aktywacji systemu poznawczego. Umożliwia monitorowanie otoczenia przez dłuższy czas w poszukiwaniu bodźców określonego typu, wiąże się z czujnością uwagi.

  2. Przerzutność uwagi (dynamika, giętkość) – zdolność uwagi do przełączanie się między dwoma zadaniami „obsługiwanymi” przez niezależne procesy przetwarzania informacji. Konieczne jest zahamowanie jednej czynności (procesu poznawczego) oraz uruchomienie procesu alternatywnego. Wiąże się to zwykle z kosztami poznawczymi, np. ze zwiększoną ilością czasu potrzebnego do wykonania zadania, albo ze zwiększonym ryzykiem popełnienia błędu. Przykład: jesteśmy zajęci pisaniem, ale musimy przerwać, by odebrać dzwoniący telefon, a następnie powrócić do przerwanej czynności.

  3. Zakres uwagi –inaczej pojemność uwagi, ściśle związana z intensywnością i ekstensywnością. Uwaga decyduje ile energii psychicznej poświęcimy na wykonanie pewnego zadania. W zależności od stopnia ważności danego zadania możemy wydatkować na jego wykonanie większą lub mniejszą porcję energii.

  4. Selektywność lub wybiórczość uwagi – zdolność do wyodrębnienia pewnych cech, sygnałów, bodźców występujących w szerszym, niezróżnicowanym tle. Jest uzależniona od stopnia złożoności bodźców. Aby przetrwać organizm musi „wyłowić” wśród szumu informacyjnego bodźce, które sygnalizują coś ważnego, np. zagrożenie lub szansę zdobycia pożywienia.

  5. Przeszukiwanie pola percepcyjnego – dokonuje się zgodnie z mechanizmem automatycznego kodowania cech i selektywnej integracji właściwości poszukiwanego obiektu w całość.

    1. Przeszukiwanie proste – poszukiwanie obiektów zdefiniowanych przez jedną cechę

    2. Przeszukiwanie koniunkcyjne – poszukiwanie obiektów zdefiniowanych przez koniunkcję cech. Trwa dłużej i jest zależne od liczby elementów poszukiwanego zestawu.

  6. Podzielność uwagi – możliwość koncentracji na dwóch lub większej liczbie źródeł informacji. Za miarę podzielności uwagi traktuje się różnicę między poziomem wykonania zadania priorytetowego w warunkach wymuszonej podzielności, a poziomem wykonania tego samego zadania, gdy ma on monopol na zasoby poznawcze.



  1. Pamięć jako zdolność i jako proces:

Pamięć jest zdolnością do przechowywania informacji i ich późniejszego wykorzystania. Jest to także zespół procesów poznawczych zaangażowanych w nabywanie, przechowywanie i późniejsze odtwarzanie informacji.

Wszystkie procesy poznawcze są zależne od pamięci, od tych najprostszych, do tych najbardziej skomplikowanych.

Pamięć może być rozumiana jako zdolność i jako proces:


Pamięć jako zdolność

Pamięć jako proces

  • Warunkuje pojawienie się każdego procesu poznawczego.

  • Proces poznawczy, którego konsekwencje ujawniają się w zachowaniu.

  • Wykazuje duże różnice indywidualne.

  • Proces złożony z uniwersalnych faz, takich samych u wszystkich ludzi.

  • Pamięć jest składnikiem inteligencji – zdeterminowana genetycznie.

  • Pamięć jest fazą przetwarzania informacji przez człowieka.

  • Pamięć składa się ze zdolności specyficznych.

  • Pamięć składa się z różnych faz.

  • Zdolności specyficzne odnoszą się do różnych dziedzin (pamięć melodii, cyfr, dat itd.)

  • Procesy przetwarzania informacji są specyficzne dla różnych form (pamięć semantyczna, autobiograficzna itd.)

  • Możliwe jest ćwiczenie i doskonalenie całej pamięci.

  • Możliwe jest doskonalenie poszczególnych faz, głównie kodowania i odtwarzania.


Rozumienie pamięci jako zdolności i jako procesu ujmuje różne jej aspekty. Z jednej strony posiadanie zdolności jest warunkiem uruchomienia pewnych procesów przetwarzania informacji, z drugiej natomiast procesy przetwarzania informacji mogą modyfikować ową zdolność, doprowadzając do pełniejszego wykorzystania potencjału, jakim dysponuje jednostka.

Wg Sternberga pamięć jako zdolność: „Pamięć jest zbiorem środków, za pomocą których sięgamy do naszych przeszłych doświadczeń, dzięki czemu możemy wykorzystać owe informacje w chwili obecnej” .

Wg Sternberga „Pamięć jako proces odnosi się do dynamicznych mechanizmów związanych z zachowywaniem i odtwarzaniem informacji o naszych przeszłych doświadczeniach”.

  1. Tradycyjne badania nad pamięcią:

H. Ebbinhaus – badał wpływ czasu na pamięć, wprowadził pojęcie metody zaoszczędzania oraz opracował krzywą zapominania.

Ebbinghaus opracował metodę badania pamięci, która uwzględniała fakt, że siła śladu pamięciowego zmienia się w sposób ciągły jest to metoda „zaoszczędzenia” przy ponownym uczeniu się. Polega ona na tym, że badany uczy się listy kilkunastu bezsensownych zgłosek aż do uzyskania pewnego kryterium, np. pierwszej pełnej poprawnej reprodukcji. Rejestruje się czas uczenia się. Po przerwie badacz sprawdza, jak dobrze pamięta opanowaną wcześniej listę. Oczywiście nigdy nie jest pamiętana w całości. Następuje wtedy faza ponownego uczenia aż do uzyskania tego samego kryterium biegłości. Zabiera to mniej czasu aniżeli za pierwszym razem stopień „zaoszczędzenia” przy ponownym uczeniu się traktowany jest jako wskaźnik siły śladu pamięciowego. Im ślad pamięciowy był silniejszy, tym „zaoszczędzenie” było większe. Ebbinghaus stwierdził, że spadek siły śladu pamięciowego najpierw jest bardzo szybki, a potem stopniowo się zmniejsza.

Nurt neuropsychologiczny – Broadbent – postulował na podstawie analizy teoretycznej, istnienie pamięci ultrakrótkiej.

Nurt teorio informacyjny – Hebb – rozwijał badania dotyczące pamięci wtórnej i pierwotnej.



  1. Biologiczne podłoże pamięci:

  1. Fazy procesu pamięciowego:

Klasyczny podział zakłada, że proces pamięciowy ma 3 etapy:

  1. Zapamiętywanie – rejestrowanie informacji w pamięci

  2. Przechowywanie – zatrzymywanie informacji w pamięci

  3. Odtwarzanie – przywoływanie przechowywanych informacji. Przypominanie (samodzielnie przywołujemy odpowiedź) i rozpoznawanie (wybieramy odpowiedź spośród podanych informacji).

Nowe informacje zapamiętywane są niezależnie od informacji wcześniejszych. Sekwencja zapamiętywanie – przechowywanie - odtwarzanie powtarza się w przypadku niemal każdej informacji. Wyjątkiem są tylko te informacje, które jednostka doskonale zna i których nie musi zapisywać po raz kolejny.



  1. Cykl pamięciowy Tulvinga:

Tulving pokazuje, że pamięć nie jest procesem autonomicznym, ale wypadkową lub konglomeratem różnych procesów umysłowych, takich jak spostrzeganie, podejmowanie decyzji czy programowanie zachowania. Tulving wyróżnił dziewięć faz procesu pamięciowego. Poszczególnych faz nie można zaobserwować, ale niektóre z nich są uruchamiane lub modyfikowane przez zjawiska zachodzące na zewnątrz jednostki.

Cykl pamięciowy Tulvinga:

Zapamiętywanie:

  1. Spostrzeganie i analiza fizycznych cech bodźca

  2. Kodowanie spostrzeżenia – zamiana spostrzeżenia w ślad pamięciowy; różne kody: obrazowy, werbalny, semantyczny

Przechowywanie:

  1. Przechowywanie informacji w pamięci, w kodzie charakterystycznym dla danego rodzaju pamięci.

  2. Rekodowanie: ponowne kodowanie informacji pod wpływem nowych danych docierających do jednostek.

  3. Przechowywanie śladu rekodowanego.

Wydobywanie

  1. Poszukiwanie informacji w pamięci pod wpływem bodźca uruchamiającego proces wydobywania.

  2. Decyzja: odpowiedź o znalezieniu informacji.

  3. Wprowadzenie informacji do świadomości.

  4. Przejawienie informacji w zachowaniu: reakcja-odpowiedź.


9 faz procesu pamięciowego Tulvinga to tzw. mały cykl pamięciowy. Gdy zachowanie (faza 9) podlega spostrzeżeniu to cały cykl zaczyna się od nowa – jest to duży cykl pamięciowy. Duży cykl pamięciowy to powtarzanie – najlepszy sposób utrwalenia informacji w pamięci.



  1. Prawo częstości i prawo Foucaulta:

*Prawo częstości = im więcej razy materiał był powtarzany, tym lepiej jest pamiętany; powtarzanie utrwala wszystkie rodzaje materiału, zarówno ten prawidłowy, który jednostka winna opanować, jak i ten zawierający błędy.


*Prawo Foucaulta =im większa objętość materiału, tym więcej powtórek należy dokonać; gdy zapamiętywany materiał jest obszerny, to czas poświęcony na opanowanie jednego elementu wzrasta szybciej aniżeli jego objętość.

t = k l2

t – czas uczenia się jednego elementu; k – pewna wartość stała; l – długość szeregu.



  1. Przypominanie i rozpoznawanie:

Przypominanie i rozpoznawanie to nie te same procesy. Są to dwie podstawowe formy odtwarzania/wydobywania informacji, stosowane na co dzień. Przypominanie to proces, w którym sami przywołujemy odpowiedzi, natomiast rozpoznawanie to proces, w którym wybieramy odpowiedź spośród podanych informacji.

Istnieją też sytuacje, kiedy rozpoznawanie i przypominanie występują rozłącznie:

  1. Nieświadomy plagiat – przypominanie bez rozpoznawania; Odtwarzamy pewien zbiór informacji w przekonaniu, że jest on oryginalnym wytworem.

  2. Paramnezja – rozpoznawanie bez przypominania; rozpoznajemy jakiś obiekt, ale nie możemy przypomnieć sobie, co to za obiekt.

  3. Deja vu (już widziane) – rozpoznawanie bez przypominania, ale dotyczące nie obiektu (jak w przypadku paramnezji), ale całej sytuacji, lub ciągu wydarzeń. Przeciwieństwem deja vu jest jamais vu (nigdy nie widziane) – rozpoznanie sytuacji doskonale znanej jako zupełnie nowej.


Loftus i Loftus w swojej teorii procesu przypominania twierdzą, że przypominanie jest procesem dwufazowym, a rozpoznawanie jest jedną z faz tego procesu. Podają także czynniki wpływające odmiennie na oba te procesy:

Strategie uczenia się = ludzie stosują inne strategie, gdy wiedzą, że będą rozpoznawać materiał, a inne gdy będą go przypominać.



  1. Teoria przypominania Loftusów:

Teoria ta głosi, że przypominanie jest procesem dwufazowym, a rozpoznawanie jest jedną z faz tego procesu.

Przeszukaj pamięć


S

Wybierz słowo - odpowiedź

Czy je rozpoznajesz?

Odpowiedź

Tak

Nie

kładniki przeszukiwania











Składniki rozpoznawania







W przypadku przypominania trzeba wykonać więcej operacji i aby sformułować poprawną odpowiedź trzeba dysponować pewną liczbą informacji. Natomiast w przypadku rozpoznawania wszystkie możliwe odpowiedzi są dane jakby z góry, np. kiedy spotykam kogoś na ulicy i zastanawiam się, czy ukłonić się tej osobie, to muszę dokonać wyboru między dwiema możliwościami.

Loftusowie uważają także, iż w przypadku przypominania potrzebna jest mniej lub bardziej kompletna informacja na temat pewnego obiektu lub zdarzenia, w przypadku rozpoznawania zaś niezbędna jest jedynie informacja pozwalająca odróżnić właściwości bodźca, z którym jednostka zetknęła się uprzednio od nowych bodźców, które towarzyszą „staremu”, np. w teście wielokrotnego wyboru. Wynika stąd, że rozpoznawanie może być bardzo trudnie, szczególnie wtedy, kiedy odpowiedź poprawna jest bardzo podobna do pozostałych odpowiedzi.

  1. Strukturalne modele pamięci:

Strukturalne modele pamięci powstały w wyniku podziału modeli pamięciowych ze względu na czas przechowywania informacji w strukturach pamięciowych.



Pamięć ultrakrótkotrwała

-odkryta w 1960r. przez Sperlinga

-informacja przechowywana jest przez czas rzędu kilku dziesiętnych sekund, w wyjątkowych sytuacjach do kilku sekund

-przechowywana jest wierna i dokładna kopia układu bodźców działających na człowieka

-rejestruje tylko fizyczne cechy bodźca, ale nie rejestruje znaczenia bodźca

-ma dużą pojemność (około 18 elementów)

-jest specyficzna dla poszczególnych modalności zmysłowych (echoniczna, ikoniczna, fonamatyczna)

*Na podstawie badań Moraya, Batesa i Barnetta nad pamięcią echoniczną stwierdzono, że pamięć echoniczna ma większą pojemność niż echoniczna. Wynika to z tego, że możemy jednocześnie rejestrować kilka bodźców wzrokowych, natomiast bodźce słuchowe są rejestrowane w kolejności występowania.



Pamięć krótkotrwała

-przechowuje informacje przez około 15-30 sekund

-pojemność 7 +/- 2 informacje

-informacje nie opuszczają pola świadomości

-powtórki wewnętrzne przedłużają czas przechowywania informacji

-duża rola mowy wewnętrznej – kodowanie akustyczne

-zapominanie informacji w pamięci krótkotrwałej:

*Teoria zanikania = w miarę upływu czasu ślad pamięciowy staje się coraz mniej wyrazisty (ważna rola czasu!)

*Teoria interferencji = zapominanie jest wynikiem zakłócenia śladu pamięciowego przez inne informacje:



Pamięć trwała

-pojemność i czas przechowywania informacji są praktycznie nieograniczone

-zarejestrowanie informacji w pamięci trwałej wymaga wysiłku i zabiera czas

-kodowanie jest oparte głównie na znaczeniu bodźców

-zapominanie informacji = utrata dostępu do danej informacji

Porównanie właściwości pamięci:

Właściwość

Pamięć sensoryczna (ultrakrótkotrwała)

Pamięć krótkotrwała

Pamięć trwała

Pojemność

Około 18 elementów

7 +/- 2 informacje

Nieogranicznona

Czas przechowywania

Średnio ok. 0,5sek, wyjątkowo do 2 sek.

15-30 sek. Średnio 20 sek. Wydłużenie tego czasu przez wewnętrzne powtórki

Nieograniczony

Kodowanie

Fizyczne cechy bodźca

Kod akustyczny; możliwy semantyczny

Głównie semantyczne, ale też wzrokowe i słuchowe

Zapominanie

Zanikanie

Zanikanie lub interferencja

Utrata dostępu

Kontrola

Brak kontroli

Powtórki wewnętrzne

Strategie zapamiętywania i odtwarzania

  1. M

    Otwory wrzutowe

    odel pamięci krótkotrwałej Sperlinga:



Skanner- przeszukuje pamięć sensoryczne, wykorzystuje do tego procesy uwagowe

Magazyn pamięci krótkotrwałej:

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

Zadaniem magazynu jest krótkotrwałe przechowywanie informacji






Pamięć ikoniczna



I nformacja

i

Pamięć echoniczna

nformacja









Magazyn pamięci trwałej





Ważną rolę w modelu Sperlinga pełni skanner w pamięci krótkotrwałej -
jest on miejscem, w którym następuje selekcja informacji. Dalej, do otworów
wrzutowych (1, 2, 3 ...7) przejdą tylko potrzebne informacje. W magazynie
pamięci krótkotrwałej znajdują się mniejsze magazyny (1-7), w których może zachodzić
zapominanie (wg teorii interferencji: retroaktywne lub proaktywne). Informacje z magazynu
pamięci krótkotrwałej mogą być dalej przenoszone do pamięci trwałej.

  1. Teorie zapominania w pamięci krótkotrwałej:

Zapominanie informacji w pamięci krótkotrwałej:

*Teoria zanikania = w miarę upływu czasu ślad pamięciowy staje się coraz mniej wyrazisty (ważna rola czasu!)

*Teoria interferencji = zapominanie jest wynikiem zakłócenia śladu pamięciowego przez inne informacje:



  1. Pamięć operacyjna wg. modelu Baddleya:

Centralny system wykonawczy

Notes wzrokowo-przestrzenny

Bufor epizodyczny

Pętla fonologiczna

System artykulacyjny

Magazyn fonologiczny

Wewnętrzny skryba

Magazyn wzrokowy

PAMIĘĆ TRWAŁA



















Centralny System Wykonawczy

Pętla fonologiczna

Notes wzrokowo-przestrzenny

Bufor epizodyczny

Uczestnicy w nabywaniu i wydobywaniu informacji z pamięci trwałej – epizodycznej



  1. Model aktywacyjny Cowana:



  1. Dowody odrębności pamięci krótkotrwałej i trwałej:

  1. Porównanie pamięci semantycznej i epizodycznej:

CECHY

PAMIĘĆ EPIZODYCZNA

PAMIĘĆ SEMANTYCZNA

INFORMACJE



Źródło

Czyste doznanie zmysłowe

Rozumienie faktów i zjawisk

Jednostki

Zdarzenia, epizody

Fakty, idee, pojęcia

Organizacja

Czasowa

Pojęciowa

Odniesienie

Ja

Świat

Kryterium prawdziwości

Przekonania osobiste

Zgodność społeczna


OPERACJE



Kodowanie

Bezpośrednie, sensoryczne

Symboliczne

Kodowanie czasowe

Występuje, bezpośrednie

Brak, pośrednie

Afekt

Odgrywa większą rolę

Odgrywa mniejszą rolę

Możliwość wyprowadzania wniosków z odebranych informacji

Ograniczona

Duża

Zależność od kontekstu

Wyraźna

Słaba

Wrażliwość

Duża

Mała

Dostęp

Dowolny, kontrolowany przez jednostkę

Automatyczny

Pytania uruchamiające proces wydobycia

Kiedy? Gdzie?

Co?

Konsekwencje wydobycia informacji

Zmiana systemu

System pozostaje niezmieniony

Mechanizm wydobycia

Synergia

Rozwijanie

Przywołane doświadczenie

Zapamiętana przeszłość

Zaktualizowana wiedza

Określenie sposobu wydobycia

Pamiętam

Wiem

Pojawienie się w rozwoju osobniczym

Późne

Wczesne

Amnezja wczesnodziecięca

Występuje

Nie występuje


SPOSOBY WYKORZYSTYWANIA



Przydatność w wykształceniu

Brak

Bardzo istotna

Ogólna przydatność

Niezbyt duża

Znaczna

Programy sztucznej inteligencji

Wątpliwa

Doskonała

Związek z inteligencją człowieka

Niezwiązana

Związana

Dowody empiryczne

Zapominanie

Analiza języka

Zadania laboratoryjne

Odtwarzanie specyficznych epizodów

Wiedza ogólna

Świadectwo w sądzie

Dopuszczalne, świadkowie

Niedopuszczalne, możliwe tylko w wypadku orzeczenia biegłego

Podatność na amnezję

możliwa

niemożliwa


  1. Model pamięci semantycznej Collinsa i Quilliana:



  1. Teoria schematów poznawczych:



  1. Model pamięci epizodycznej Normana i Rumelharta:



s

Janek

Marysię

prawca czynność adresat





  1. Teoria głębokości przetwarzania informacji:



  1. Teoria pamięci Tulvinga:

WŁAŚCIWOŚCI

RODZAJ PAMIĘCI

PROCEDURALNA

SEMANTYCZNA

EPIZODYCZNA

NABYWANIE INFORMACJI

Bezpośrednie spostrzeganie, doświadczanie, dostrajanie do wymagań otoczenia

Rozumienie faktów, restrukturalizacja wcześniejszego doświadczenia

dokładanie” nowych doświadczeń, mogące prowadzić do przyrostu lub zubożenie doświadczenia osobistego

REPREZENTACJA

Preskryptywna, o dość sztywnej strukturze, wyrażana w formie zmiany prawdopodobieństwa reagowania na specyficzne bodźce

Opisowa, składająca się z faktów, pojęć oraz relacji między nimi

Zdarzenia uporządkowane czasowo, związane z osobistą przeszłością

PRZEJAWIANIE WIEDZY

Reakcje o sztywnym przebiegu (skutek uczenia się związków S-R), dostęp całkowicie automatyczny

Elastyczne, wiedza może być ujawniana w warunkach odmiennych od tych, w których została zarejestrowana, dostęp szybki i automatyczny (niekiedy może być kontrolowany przez jednostkę)

Elastyczne, odtwarzanie informacji opiera się na refleksji osobistej, dostęp ma charakter świadomy i dowolny, niekiedy wymaga wysiłku

ŚWIADOMOŚĆ OPERACJI PAMIĘCIOWYCH I TREŚCI PAMIĘCI

Anoetyczna- brak uświadomienia, wtórnie- uświadomienie sobie, że została wykonana pewna reakcja

Noetyczna-wiedza na temat świata zewnętrznego i wewnętrznego

Autoenetyczna-wiem, że wiem i czasami wiem, jak odnalazłem te informacje w pamięci, poczucie tożsamości w czasie obiektywnym- przeszłym, teraźniejszym i przyszłym



  1. Pamięć proceduralna i deklaratywna:

Pamięć deklaratywna

Pamięć proceduralna

Posiadamy ją w sposób 0-1

Można ją posiadać w dowolnym stopniu

Nabywana jest dyskretnie

Nabywana stopniowo przez wykonywanie czynności

Można ją zakomunikować werbalnie

Najlepiej się ją demonstruje

Stanowi sieć twierdzeń

Stanowi siec produkcji

Wiedza dostępna jest bezpośrednio

Jest dostępna pośrednio

Świadoma

Nieświadoma, ale możliwa do uświadomienia

Dowolna aktywizacja

Aktywizacja specyficzna (określona konfiguracja bodźców aktywizuje daną procedurę)



  1. Podstawowe funkcje pojęć:



  1. Klasyczny pogląd na strukturę pojęć:



  1. Pogląd probabilistyczny na strukturę pojęć:

- porównywanie cech

- wszystkie cechy pojęcia Y i cechy obiektu X są aktywizowane

- cechy są porównywane czego efektem jest Globalna Miara Podobieństwa (GMP)

- GMP jest porównywana z kryterium „odrzucenia” i kryterium „przyjęcia”. Jeśli GMP jest niższa od kryterium „odrzucenia” to decyzja semantyczna jest negatywna, a jeśli wyższa od kryterium „przyjęcia” to decyzja semantyczna jest pozytywna

- Jeśli wskaźnik jest pośrodku uruchamiana jest druga faza:

- sprawdzanie czy reprezentacja obiektu X posiada wszystkie cechy definicyjne pojęcia Y. Jeśli tak jest to weryfikacja jest pozytywna.


  1. Pogląd egzemplarzowy na strukturę pojęć:



  1. Trzy poglądy na strukturę pojęć czy trzy rodzaje pojęć?

Rodzaj poglądu

Struktura reprezentacji

Nabywanie pojęcia

Sposób kategoryzacji

Zakres stosowalności

Pogląd klasyczny

Zestaw cech definicyjnych

Abstrahowanie właściwości

Porównywanie cech definicyjnych

Pojęcia abstrakcyjne, matrycowe

Pogląd probabilistyczny

Zestaw cech definicyjnych i charakterystycznych; prototyp

Abstrahowanie cech typowych egzemplarzy

Porównywanie z prototypem, ustalanie dystansu semantycznego

Pojęcia naturalne, konkretne

Pogląd egzemplarzowy

Ważny egzemplarz, zbiór egzemplarzy

Doświadczanie wszystkich egzemplarzy

Porównywanie z ważnym egzemplarzem

Pojęcia naturalne, konkretne

3 poglądy = 3 sposoby tworzenia pojęć, a nie 3 rodzaje pojęć.


Determinanty stosowalności każdego z modeli:


Ludzie różnią się ze względu na style poznawcze:

  1. Umysły abstrakcyjne – Duzy stopień ogólności, mogą posługiwać się wszystkimi trzema modelami

  2. Umysły konkretne – wolą pojęcia konkretne, preferują model egzemplarzowy




  1. Podstawowe rodzaje myślenia:





  1. Myślenie i jego podstawowe fazy według Craika:

Myślenie to czynność psychiczna, która rozwija się w toku dojrzewania, dorastania. Myślenie jest czynnością ciągłą nawet we śnie (REM). Dzięki myśleniu człowiek może planować działania, wyprowadzać wnioski.

Def. Myślenie – proces łączenia elementów poznawczej reprezentacji świata (obrazy, pojęcia, sądy, schematy) i dokonywanie na nich przekształceń celem zastąpienia realnych działań. Polega na tworzeniu modeli rzeczywistości za pomocą różnych symboli wewnętrznych.


Fazy myślenie wg Craika:

  1. Przekład obiektów lub zjawisk na symbole

  2. Wytwarzanie innych symboli za pomocą rozumowania

  3. Wysuwanie hipotez i/lub dokonywanie obliczeń

  4. Przekład nowych symboli (uzyskanych w toku myślenia) na procesy zewnętrzne


Procesy myślowe:

1)świadome – tworzą główny nurt aktywności myślowej, mają charakter logiczny, sekwencyjny i uporządkowany

2)nieświadome – procesy nieuporządkowane, z dużą ilością intuicji, nie muszą być logiczne

Zatem: Świadomość daje nam dostęp tylko do niewielkiej liczby procesów myślowych, mylnie uznajemy ją za pełną reprezentację myślenia.

Kowalczyk: świadomość pełni funkcję selekcji pomysłów powstających w nieświadomości.


  1. Rola języka w myśleniu:

WNIOSEK: Język jest elementem myślenia istotnym, ale nie koniecznym. Elementami myślenia są informacje zakodowane w spostrzeżeniach, wyobrażeniach i pojęciach. Użycie symboli (językowych lub innych) zwiększa kompetencje poznawcze, pozwala przewidywać przyszłe stany rzeczy, unikać potencjalnych niebezpieczeństw oraz tworzyć reprezentacje takich stanów rzeczy, które nie są możliwe w świecie fizycznym. Za ich pomocą można opracowywać reguły operowania reprezentacjami i symbolami.



  1. Klasyfikacja sytuacji problemowych:



4 typy sytuacji problemowych

Sytuacje

Cel

Metody

Otwarte – otwarte

NIE

NIE

Otwarte – zamknięte

NIE

TAK

Zamknięte – otwarte

TAK

NIE

Zamknięte – zamknięte

TAK

Tak



  1. Podstawowe elementy rozwiązywania problemów według Hayesa:

    1. Stan początkowy

    2. Cel

    3. Operatory (operacje umysłowe)

    4. Ograniczenia nakładane na operatory

Ad. a) Stan początkowy – jest to punkt, w którym znajduje się jednostka przed przystąpieniem do pracy nad problemem. Dane początkowe dostępne jednostce, konfrontowane są z jej systemem wiedzy, co daje stan początkowy. Ten sam zbiór danych początkowych może doprowadzić do stworzenia różnych stanów początkowych u różnych osób.

Ad. b) Cel – wynik, który należy osiągnąć przy rozwiązywaniu problemu, inaczej stan końcowy. Cel może być dobrze lub słabo określony.

Ad. c) Operatory – kroki, które należy wykonać, aby przekształcić stan początkowy w stan końcowy = cel. Stan początkowy ulega stopniowym przekształceniom (za pomocą operatorów) aż do osiągnięcia celu. Operacja umysłowa – elementarna transformacja psychiczna, krok, ogniwo w procesie rozwiązywania problemów. Główne operacje: analiza, synteza; pochodne: porównywanie, abstrahowanie, uogólnianie, rozpoznawanie, przypominanie, ocenianie, wnioskowanie.

Operacja kluczowa – krok w procesie przetwarzanie informacji, który musi być dokonany, aby rozwiązać problem.

Ad. d) Ograniczenia nakładane na operatory – są zazwyczaj zawarte w strukturze problemu, mogą być jawnie sformułowane lub trzeba o nich wnioskować. Różne problemy mają różne ograniczenia, mogą być nimi:



  1. Rozwiązywanie problemów słabo określonych:

Sytuację problemową cechuje maksymalna niejasność (zarówno co do operatorów, jak i ich ograniczeń). Znany jest jedynie stan początkowy. Problemy te można rozwiązać:

Fazy rozwiązywania problemów słabo określonych :

  1. Sformułowanie problemu (Co zrobić, aby odnieść sukces w życiu?)

  2. Faza formułowania rozwiązań ogólnych (Osiągnę sukces w życiu jak zwiększę swoje kompetencje i wiedzę.)

  3. Faza formułowania rozwiązań funkcjonalnych (Zapiszę się na kursy, szkolenia, studia)

  4. Faza rozwiązań specyficznych (Wybór określonych działań)



  1. Sposoby przeszukiwania przestrzeni problemu:

Strategia – ciąg elementarnych lub ogólnych procesów, które muszą być wykonane aby problem został rozwiązany.

Proces rozwiązywania problemów dobrze określonych polega na takim przeszukiwaniu przestrzeni problemu, by znaleźć najprostszą ścieżkę wiodącą od stanu początkowego do celu. Znane są operatory i ograniczenia na nie nałożone.

Metody: algorytmy, heurystyki, „ciepło-zimno”, redukcji różnicy („wspinaczki”), środków i celów, przeszukiwanie losowe (prób i błędów).


  1. Metody planowania rozwiązywania problemów:

Planowanie procesu rozwiązywania problemów pozwala badać przestrzeń problemu w sposób systematyczny oraz określać kierunki poszukiwań rozwiązania.



  1. Operacje umysłowe i ich typy:

  1. Reguły rządzące operacjami umysłowymi:



  1. Fazy rozwiązywania problemów:

  1. Faza identyfikacji problemu – jest to dostrzeżenie problemu. Świadomość istnienia problemu może wynikać z postawionego nam zadania, może zostać samodzielnie odkryty przez podmiot (choć problem obiektywnie już istniał), wreszcie może zostać stworzony przez podmiot (w sytuacji gdy problem wcześniej nie istniał). Identyfikacja problemu może być dla człowieka celem samoistnym.

  2. Faza definiowania problemu – polega na sformułowaniu problemu przez określenie jego celu, stanu początkowego, dopuszczalnych operacji i ich ograniczeń. Należy stworzyć maksymalnie adekwatną reprezentację problemu (mentalne przedstawienie i zorganizowanie problemu).

  3. Faza doboru strategii – jednostka określa sposób rozwiązywania problemu. Ten etap ma charakter indywidualny. Ludzie dobierają strategie analitycznie lub syntetycznie. Podejście analityczne rozbicie problemu na składowe; podejście syntetyczne całościowe ujęcie problemu. Skuteczne rozwiązanie problemu jest wynikiem wpływu dwóch czynników: efektywnego używania strategii rozwiązywania problemu oraz analizowania potencjalnych strategii z pkt widzenia ich użyteczności. Metapoznanie – wiedza na temat funkcjonowania własnego umysłu.

  4. Faza zdobywania informacji – Jednostka zdobywa niezbędne informacje, wymagane do zrealizowania wybranej strategii. Może być konieczne nie tylko zdobywanie dodatkowych informacji lecz także zmiana umysłowej reprezentacji problemu.

  5. Faza alokacji zasobów – należy określić rodzaj wymaganych zasobów (czas, przedmioty materialne, siła fizyczna, wysiłek umysłowy, zaangażowanie emocjonalne, wiedza i technologia) oraz przydzielić je do poszczególnych etapów realizowania strategii.

  6. Faza monitorowania postępu – jest to proces kontrolny mający za zadanie na bieżąco śledzić proces rozwiązywania problemu (postępy i kłopoty).

  7. Faza oceny poprawności rozwiązania – polega na sprawdzeniu możliwości wprowadzenia w życie odnalezionego rozwiązania. W tym celu należy wyodrębnić przeszkody utrudniające rozwiązanie a następnie zestawić je ze sposobami ich przezwyciężania.











50



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
poznawcza egzamin mgr SXA7WUNJFI2IQH2AKQEJSYO7TXUGNCMUJKE5YVI
Zagadnienia egzaminacyjne z psychologii poznawczej, Ćwiczeniowce pamięciuchowate, Procesy Poznawcze(
Pytania egzaminacyjne - Psychologia poznawcza - 7, SWPS, Psychologia egzaminacyjna
PWPP-egzamin, Wyższe procesy poznawcze - wykłady
Informacja o egzaminie (ostateczna)(2), Wyższe procesy poznawcze - wykłady
Psychologia notatki na egzamin - Zdolności poznawcze a wymiary inteligencji.
Egzamin z-psychologii procesow poznawczych, Psychologia procesów poznawczych
Pytania egzaminacyjne - Psychologia poznawcza - 8, Psychologia, Psychologia egzaminacyjna
Pytania egzamin 2008 - Jodzio, psychologia - studia UG, 5 semestr, psychologia procesow poznawczych
Pytania egzaminacyjne - Psychologia poznawcza - 2, Psychologia, Psychologia egzaminacyjna
Egzamin z psychologii procesow poznawczych2, ciekawostki II roku
Pytania egzaminacyjne - Psychologia ogólna - Psychologia poznawcza - 1, SWPS, Psychologia egzaminacy
egzamin ppp 2009, Prywatne, psychologia wsfiz, semestr II, Podstawowe procesy poznawcze wykłady
egzamin-z-psychologii-procesow-poznawczych, Psychologia, Psychologia Procesów Poznawczych

więcej podobnych podstron