INSTYTUCJE RYNKU KAPITAŁOWEGO

Specyfika i architektura rynku kapitałowego

1. Rynek kapitałowy jako element systemu finansowego

2. Segment rynku finansowego

3. Uczestnicy rynków finansowych

4. Akta prawne regulujące funkcjonowanie rynku finansowego w Polsce

Rynek finansowy – jest jednym z elementów systemu finansowego

Głównym zadaniem systemu finansowego jest współuczestniczenie w tworzeniu pieniądza oraz umożliwenie jego przemieszczania się między podmiotami gospodarczymi głównie niefinansowymi : gosp. domowymi, przedsiębiorstwami, budżetem.

Na system finansowy składa się (elementy systemu finansowego):

• Rynki finansowego

• instrumenty finansowego

• instytucje finansowe

• zasady funkcjonowania

Modele systemu finansowego:

1. System oparty o rynek kapitałowy – występuje głównie w USA i Wielkiej Brytanii (zwany także amerykańskim)

2. system bankowy zorientowany – występuje prawie we wszystkich krajach UE

POLSKI SYSTEM FINANSOWY -wybrane, ważniejsze cechy

• dominująca rola sektora bankowego w polskim systemie finansowym

• System bankowy jest systemem dwuszczeblowym – NBP i banki komercyjne

• przewaga kapitału zagranicznego w sektorze bankowym i wysoka koncetracja usług bankowych

• rynek finansowy należy do najszybciej rozwijających się segmentów polskiej gospodarki

• rosnąca rola inwestorów instytucjonalnych na rynku finansowym, w tym szczególnie funduszy inwestycyjnych

RYNEK FINANSOWY

Rynek – to mechanizm (proces) obejmujący ogół zrealizowanych transakcji kupna-sprzedaży oraz warunków na jakich są one zawarte

Rynek finansowy – obejmuje te transakcje których przedmiotem są instrumenty finansowe (np. akcje, obligacje, itd.)

Cechy charakterystyczne rynku finansowego:

1. nie musi istnieć miejsce w sensie fizycznym (rynek finansowy jest pojęciem abstrakcyjnym i nie oznacza konkretnego miejsca ale procesy kupna-sprzedaży kapitału za koszt (wynagrodzenie, którym jest procent)

2. wysoki stopień standaryzacji produktów

3. wysoki stopień formalizacji i instytucjonalizacji (czyli transakcje przeprowadzane są za pośrednictwem określonych instytucji finansowych)

4. wysoki stopień „umiędzynarodowienia” (postępująca globalizacja i liberalizacja przepływów finansowych)

5. rosnąca rola rynków finansowych w gospodarce (mierzona m.in. za pomocą relacji wartości zawartych transakcji do PKB)

Segmenty rynku kapitałowego:

• rynek pieniężny

• rynek kapitałowy

• rynek kredytowy

• rynek instrumentów pochodnych

• rynek walutowy

RYNEK PIENIĘŻNY -definicja i specyfika

Rynek pieniężny – to ten segment rynku finansowego, który ma charakter krókoterminowy – pożycza się na nim i lokuje środki o krótkim terminie czyli do 1 roku. Jest to rynek instrumentów finansowych o bardzo wysokim poziomie płynności i bezpieczeństwa, w większości o charakterze wierzytelnościowym. Emitentami są podmioty o bardzo wysokiej wiarygodności finansowej ( NBP i Skarb Państwa)

Rynek pieniężny – segmenty ze względu na przedmiot obrotu

• rynek bonów skarbowych

• rynek bonów pieniężnych (max 28 dni)

• rynek papierów komercyjnych

• rynek certyfikatów depozytowych

• rynek weksli

RYNEK KAPOTAŁOWY – definicja i specyfika

Rynek kapitałowy – to ten segment rynku finansowego, który ma charakter długoterminowy.

Zwyczajowo (ale także w przepisach prawnych wielu krajów) cenzurą czasową oddzielającą rynek pieniężny od kapitałowego jest termin zapadalności instrumentu finansowego wynoszący jeden rok.

Kryterium dodatkowe – cel przeznaczenia uzyskanych środków. Na rynku pieniężnym celem jest finansowanie bieżącej działalności na rynku kapitałowym środki są przeznaczone na cele rozwojowe.

Rynek kapitałowy w tradycyjnym rozumieniu jest często utożsamiany z rynkiem papierów wartościowych. Stąd też czasami dla jego określenia stosuje się termin rynek papierów wartościowych definiowanych zwykle jako dokument reprezentujący prawa majątkowe, które z racji jego posiadania przysługuje posiadaczowi. Należy jednak pamiętaż, że nie wszystkie instrumenty finansowe są papierami wartościowymi.

Cechy charakterystyczne rynku kapitałowego:

1. jest to rynek instrumentów finansowych o wysokim poziomie płynności (ale niższym niż na rynku pieniężnym) i różnym stopniu ryzyka (bezpieczeństwa) – raczej wysokim

2. stopa zwrotu (dochód) – relatywnie wysoka

3. instrumenty rynku kapitałowego nie mają charakteru jednorodnego, są wśród nich zarówno instrumenty o charakterze wierzytelnościowym (dłużnym) jak i włąsnościowym (udziałowym)

4. inna rola uczestników – liczą się również osoby fizyczne, ważnym podmiotem są przedsiębiorstwa

5. rynek kapitałowy powiązany jest z bankiem centralnym tylko w sposób pośredni ( pieniężny w sposób bezpośredni)

Rynek kapitałowy – segmenty ze względu na przedmiot obrotu

• rynek akcji

• rynek obligacji

• rynek instrumentów pochodnych

• rynek kwitów depozytowych

• rynek certyfikatów inwestycyjnych

RYNEK FINANSOWY – podział:

• ze względu na sposób (czas) rozliczania transakcji

  *rynek kasowy (natychmiastowy

  *rynek terminowy

• ze względu na podmiot oferenta:

  *rynek pierwotny (nowych emisji)

  *rynek wtórny

• ze wględu na zakres i formę procedur

  *rynek publiczny

  *rynek prywatny (niepubliczny)

• ze względu na formę zorganizowania rynku i zakres nadzoru:

  *rynek zorganizowany

  ●giełdowy

  ●pozagiełdowy

  ●alternatywny system obrotu (New Connect)

Uczestnicy rynku finansowego

Uczestnikami rynku finansowego są różne grupy podmiotów gospodarczych tj. przedsiębiorstwa, instytucje finansowe, państwo oraz osoby fizyczne.

Można ich klasyfikować w różny sposób podstawowe kryteria klasyfikacji pozwalają dzielić ich ze względu na:

• ze względu na rolę:

  *emitenci – podmioty poszukujące kapitału na realizację określanych przedsięwzięć uprawnione do emisji papierów wartościowych

  *inwestorzy – podmioty dysponujące wolnymi środkami finansowymi poszukujące możliwości ich korzystnego ulokowania (indywidualni i instytucjonalni)

  * pośrednicy – podmioty pośredniczące w zawieraniu transakcji ułatwiające kontrakt emitentów i inwestorów

  

-uczestnicy profesjonalni -uczestnicy indywidualni

-uczestnicy nieprofesjonalni -uczestnicy instytucjonalni

*finansowi *finansowi( banki zarówno komercyjne *niefinansowi jak i centralny, fundusze inwestycyjne fundusze ubezpieczeniowe, fundusze emerytalne

INSTYTUCJA RYNKU I ICH ROLA

1. nadzorujące rynek – KNF

2. organizujące rynek – GPW, BondSpot

3. wspomagające – KDPW, bank rozliczeniowy

4. pośredniczące – firmy inwestycyjne, domy maklerskie

5. inwestujące – fundusze inwestycyjne, fundusze emerytalne, towarzystwa ubezpieczeniowe, banki)

6. społeczne – Związek Maklerów i Doradców Inwestycyjnych, Izba Zarządzających Funduszami i aktywami, Izba Domów Maklerskich, Stowarzyszenie Emitentów Giełdowych

Ważniejsze akty prawne rynku finansowego

-Ustawa z dn. 21 lipca 2006 r o nadzorze nad rynkiem finansowym (dz.U. 2006 r., nr157, poz. III 9)

-Ustawa z dn. 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. 2005 r. nr 183, poz. 1538)

-Ustawa z dn 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej, warunkach wprowadzania instrumentów do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (Dz. U. 2005 r.)

Nadzór nad rynkiem finansowym

Podstawy prawne nadzoru nad rynkiem finansowym w Polsce

Głównym aktem prawnym regulującym zasady nadzoru nad rynkiem finansowym w Polsce jest Ustawa z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad wynikiem finansowym, która zastąpiła inną już nie obowiązującą starą z dnia 29 lipca 2005 r. o nadzorze nad rynkiem kapitałowym.

Przepisy ustawy dotyczące nadzoru sektora bankowego wyszły dni 1.1.2008 r.

Cele nadzoru nad rynkiem finansowym:

Podstawowym celem nadzoru nad rynkiem finansowym jest zapewnienie prawidłowego funkcjonowania tego rynku, jego stabilności, bezpieczeństwa oraz przejrzystości i zaufania do rynku finansowego a także zapewnienie ochrony interesów uczestników tego rynku.

Głównym celem danej ustawy było dokonanie organizacyjnej ingerencji organów nadzoru nad rynkiem finansowym i tym samym wprowadzenie tzw. systemu nadzoru zintegrowanego nad tym rynkiem ( wmiejsce funkcjonującego wcześniej nadzoru zróżnicowanego)

MODELE NADZORU

• zróżnicowany, czyli sprawowany przez różne wyspecjalizowane instytucje

• zintegrowany, inaczej scentralizowany, czyli sprawowany przez jeden organ nadzoru

• pośredni

Model nadzoru w Unii Europejskiej

Unia Europejska nie narzuca żadnego z tych modeli, stąd w różnych krajach występuje odmienna regulacja organizacyjna nadzoru:

• zróżnicowany – Grecja. Hiszpania, Holandia

• zintegrowany – Dania, Niemcy, Wielka Brytania, Polska

• pośredni – Belgia, Irlandia, Finlandia (od roku 2007 również Polska)

Generalnie w UE można zauważyć tendencję przechodzenia od nadzoru zróżnicowanego do nadzoru zintegrowanego.

1)NADZÓR ZINTEGROWANY

Można rozpatrywać w dwóch ujęciach (różnych) i wyróżnić :

a) nadzór zintegrowany w sensie organizacyjnym – (inaczej instytucjonalnym) polega na tym, że istnieje tylko jedna instytucja zajmująca się nadzorem nad całym rynkiem tzn. sprawująca kontrolę nad jego wszystkimi obszarami (segmentami)

b) nadzór zintegrowany w sensie prawnym – (inaczej legislacyjna) polega na tym, że istnieje spójny jeden akt prawny odnoszący się do wszystkich nadzorowanych obszarów (segmentów)

Zalety nadzoru zintegrowanego:

• wyższa pozycja jednego organu w strukturze instytucjonalnej kraju nie w przypadku kilku odrębnych instytucji

• unikanie dublowania kompetencji poszczególnych instytucji, większa przejrzystość odpowiedzialności, celów, kompetencji

• możliwość osiągania korzyści skali i efektywnego wykorzystania dostępnych środków

• sprawdza się lepiej niż nadzór zróżnicowany w przypadku złożonych produktów i usług finansowych (np. lokata z ubezpieczeniem)

Wady nadzoru zintegrowanego:

• każdy segment rynku finansowego ma swoją specyfikę, nadzór zróżnicowany może być lepiej do niej dostosowany

• korzyści skali mogą być w praktyce znikome, mogą się pojawić dysekonomie skali i nadzór zintegrowany może być mniej efektywny niż nadzór zróznicowany

• zmiany w systemie nadzoru nie sprzyjają stabilności i nowym rozwiązaniom rynków międzynarodowych tj . up. Nowa Umowa Kapitałowa czy Dyrektywy CRD

Model nadzoru w Polsce do 2006r.

2006 r. w Polsce funkcjonował system nadzoru zróżnicowanego a w jego ramach działało kilka instytucji sprawujących kontrolę nad rynkiem finansowym. Instytucjami tymi były:

• Komisja Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych (KNOiFE)

• Komisja Papierów Wartościowych i Giełd (KPWiG) – nad rynkiem kapitałowym

• Komisja Nadzoru Bankowego (KNB)

Model i zakres zintegrowanego nadzoru w Polsce od roku 2006r.

Ustawa o nadzorze z 2006 r przewidywała że docelowo nadzór nad całym rynkiem finansowym będzie sprawowany przez jeden, utworzono w tym celu kolegialny organ – Komisja Nadzoru Finansowego (KNF), która działa od 19 kwietnia 2006 r.

Jednocześnie założono etapowy proces dochodzenia do zintegrowanego systemu nadzoru.

Ostatnim etapem było włączenie pod nadzór KNF sektora bankowego – od stycznia 2008

Zakres nadzoru KNF

Obecnie nadzór finansowy obejmuje 6 odrębnych segmentów rynku finansowego

1. nadzór bankowy

2. nadzór emerytalny

3. nadzór ubezpieczeniowy

4. nadzór nad rynkiem kapitałowym

5. nadzór nad instytucjami pieniądza elektronicznego (sprawowany dotychczas przez KNB)

6. nadzór uzupełniający sprawowany zgodnie z przepisami właściwych ustaw

W sensie prawnym nadzór nad rynkiem finansowym w Polsce jest zintegrowany.

Nadzór nad rynkiem Finansowym w Polsce jest zintegrowany w sensie instytucjonalnym (organizacyjnym)

Zadania KNF

Katalog zadań Komisji nie jest zamknięty ustawa zalicza do nich liczne zadania szczegółowe, składają się na nie:

• podejmowanie działań służących prawidłowemu funkcjonowaniu rynku finansowego

• podejmowanie działań mających na celu rozwój rynku finansowego i jego konkurencyjności

• udział w przygotowaniu projektów aktów prawnych w zakresie nadzoru nad rynkiem finansowym

• stwarzanie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów między uczestnikami rynku finansowego w szczególności sporów wynikających ze stosunków umownych między podmiotami podlegającymi nadzorowi Komisji a odbiorcami usług świadczących przez te podmioty.

• Wykonywania innych zadań określonych ustawami

Przykładowe zadania KNF wynikające z innych ustaw:

Zadania zawarte w ustawie o ofercie publicznej:

-zatwierdzanie prospektu emisyjnego

-nadzór nad przebiegiem oferty publicznej

-nadzór nad dopuszczeniem do obrotu na rynku regulowanym

-nadzór nad akcją informacyjną

-prowadzenie listy inwestorów kwalifikowanych

Zasady ustalania składu KNF:

• Przewodniczący Komisjii jest powołany przez prezesa Rady Ministrów na 5-letnią kadencję (Andrzej Jakubiak)

• Przewodniczący wskazuje: Wiceprzewodniczącego, którego również powołuje Premier.

• Członkowie są delegowani przez upoważnione do tego organy (określonych Ministrów, Prezydenta)

  * Przedstawiciel Ministra Finansów

  *Przedstawiciel Ministra Pracy i Polityki Społecznej

  *Wiceprezes Narodowego Banku Polskiego

  *Przedstawiciel Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej

Tryb pracy i uprawnienia KNF

• Komisja jako organ kolegialny zbiera się na posiedzeniach na których podejmuje uchwały, decyzje administracyjne lub postanowienia w sprawach indywidualnych

• Uchwały są podejmowane większością głosów w obecności co najmniej 4 osób, w tym przewodniczącego lub lub jego zastępcy. Przy równej liczbie głosów za i przeciw rozstrzyga głos przewodniczącego ( lub zastępcę)

1) UPRAWNIENIA KNF -narzędzia kontroli

• podejmowanie uchwał przez KNF i wydawanie decyzji administracyjnej w sprawach indywidualnych (w tym licencjonowanie podmiotów rynku finansowego)

• nakładanie kar pieniężnych na podmioty kontrolowane

• posiadanie uprawnień prokuratora przez Przewodniczącego Komisji w prawach cywilnych

• posiadanie uprawnień pokrzywdzonego przez Przewodniczącego Komisji w postępowaniu karnym

• składanie zawiadomień do prokuratury w przypadku podejrzenia popełnienia przestępstwa na rynku finansowym

• przekazywanie i otrzymywanie przez Komisję od zagranicznego organu nadzoru niezbędnych informacji w celu prawidłowego wykonywania określonych zadań

• przekazywanie do publicznej wiadomości informacji o przypadkach naruszenia przepisów prawa

• przeprowadzanie kontroli podmiotu nadzorowanego lub osoby trzeciej, której podmiot ten powierzył wykonanie czynności

• dokonanie blokady rachunku inwestycyjnego w pzypadku popełnienia przestępstwa

2. TRYB PRACY -zasada jawności

• efekty pracy Komisji są jawne – podawane są do publicznej wiadomości

• Komisja wydaje „Dziennik Urzędowy Komisji Nadzoru Finansowego” w którym zawarte są jej decyzje, uchwały i ogłoszenia

• ponadto Komisja informuje o podjętych decyzjach w postaci komunikatów

3. ORGANIZACJA PRACY KNF

• Komisja i przewodniczący Komisji w związku z wykonywaniem swoich zadań są obsługiwane przez Urząd Komisji Nadzoru Finansowego

• urząd może prowadzić wiele spraw, ale ustawa o nadzorze wskazuje również sprawy, które obligatoryjnie podlegają rozstrzygnięciom Komisji

• strukturę organizacyjną Urzędu kilkukrotnie modyfikowano obecnie jest on podzielony na departamenty odpowiedzialne za poszczególne zadania.

KOMPETENCJE I ZAKRES NADZORU

Działalność KNF obejmuje wszystkie segmenty rynku finansowego (zarówno podmioty rynku i zawierane na nim transakcje) i wszystkie fazy funkcjonowania jego podmiotów. W ramach sprawowanego przez komisję nadzoru nad rynkiem kapitałowym (finansowym) można wskazać 3 etapy jej prac:

1. Zezwalania na prowadzenie działalności różnych podmiotów:

   - instytucji ( firm inwestycyjnych, banków powierniczych, organizatorów rynku giełdowego i pozagiełdowego, towarzystw inwestycyjnych i funduszy inwestycyjnych)

   - Osób (maklerów i doradców inwestycyjnych

2. Permanentny nadzór nad wszystkimi instytucjami i uczestnikami rynku w celu wykluczenia wszystkich działań, które są:

   - niezgodne z obowiązującym prawem oraz

   - prowadzą do nieuczciwego i niezgodnego z prawem wykorzystania rynku dla własnych korzyści

3. Stosowanie narzędzi restrykcyjnych w tym karanie, do wykluczenia z rynku włącznie

Przykładowe zachowania uczestników rynku niezgodne z prawem:

• manipulacja informacją

• nieprzestrzeganie obowiązującego na rynku finansowym zakazu ujawniania i wykorzystywania tajemnicy zawodowej i informacji poufnej

• manipulacja kursem

• niedopełnienie obowiązków informacyjnych

• nieprzestrzeganie zasad ładu korporacyjnego

INFORMACJA POUFNA

„INSIDER TRADING” - ujawnienie informacji poufnej w obrocie papierami wartościowymi

NADZÓR NAD DZIAŁALNOŚCIĄ KNF

• KNF jest instytucją niezależną

• Nadzór nad jej działalnością sprawuje Prezes Rady Ministrów, któremu komisja przedstawia coroczne sprawozdanie ze swojej działalności

• Nadzór Prezesa RM przejawia się również w ustawowo zagwarantowanym wpływie na:

  * obsadę stanowisk kierowniczych w Komisji (powoływanie i odwoływanie Przewodniczącego oraz jego Zastępców)

  * strukturę organizacyjną Urzędu Komisji (nadanie statutu)

  * sposób wynagrodzenia członków Komisji

FINANSOWANIE NADZORU

Urząd Komisji jest jednostką budżetową (podmiotem sektora finansów publicznych). Finansowanie nadzoru jest więc przeprowadzane za pośrednictwem Budżetu Państwa, do którego wpływają wszystkie środki związane z pracami KNF (dochody Urzędu są dochodami budżetowymi), a wydatki Urzędu są pokrywane bezpośrednio z budżetu państwa.

Na dochody składają się między innymi opłaty za różnego rodzaju czynności wykonywane przez KNF oraz urząd KNF kary nakładane przez KNF, a także wpłaty wnoszone przez wszystkie nadzorowane podmioty.

Wpłaty wnoszone przez podmioty nadzorowane stanowią główne źródło finansowanie wszystkich wydatków składających się na koszty działalności Komisji i Urzędu Komisji w tym wynagrodzenia ich pracowników.

Pozostałe dochody związane z pracą KNF nie są przeznaczane na pokrycie kosztów nadzoru.

SĄD POLUBOWNY PRZY KNF

Sąd polubowny rozstrzyga spory między uczestnikami rynku finansowego przy Komisji Nadzoru Finansowego działa sąd polubowny jest to organ niezależny.

• przed sądem polubowny mogą być rozpatrywane sprawy, których wartość przedmiotu sprawy, co do zasady, przekracza 500 zł oraz o prawa niemajątkowe,

• jeżeli powodem jest konsument, możliwe jest przeprowadzenie mediacji w sprawie w której wartość przedmiotu sporu jest wyższa niż 500 zł

• jedną z głównych zasad sądownictwa polubownego, w przeciwieństwie do sądownictwa powszechnego jest jego dobrowolność. Oznacza to, że sprawa przez Sądem Polubownym nie będzie rozpatrywana bez zgody drugiej strony.

Drogi polubownego rozwiązywania sporów:

Możliwy jest wybór pomiędzy dwiema drogami polubownego rozwiązywania sporów:

1. strony sporu wyrażają zgodę wyłącznie na postępowanie mediacyjne, w przypadku gdy mediacja nie powiedzie się dla rozstrzygnięcia sporu przez Sąd Polubowny wymagana jest odrębna zgoda stron

2. strony spory wyrażają zgodę na postępowanie mediacyjne wraz z podaniem sporu pod rozstrzygnięcie Sądu Polubownego, w przypadku gdy mediacja nie powiedzie się – arbitraż.

MEDIACJA- istota

Mediacja to sposób polubownego rozstrzygnięcia sporów, alternatywa do postępowania sądowego jest ona dobrowolna, więc aby doszło do skutku obie strony sporu muszą wyrazić na to zgodę. W każdej chwili mogą też z mediacji zrezygnować.

Mediacja polega na wymianie argumentów w obecności mediatora. Celem mediatora jest doprowadzenie do porozumienia pomiędzy stronami sporu i zawarcia satysfakcjonującej ugody. Mediator jest bezstronną osobą wybraną zgodnie przez strony, nie jest doradcą ani rzecznikiem żadnej ze stron. W przypadku braku konsensusu stron co do wyboru mediatora wyboru dokonuje Prezes Sądu.

ARBITRAŻ – istota

Jeżeli stronom nie uda się osiągnąć satysfakcjonującego porozumienia i postępowanie mediacyjne zakończy się niepowodzeniem, można skorzystać z możliwości poddania sporu rozstrzygnięciu przez Sąd Polubowny przy KNF w postępowaniu pojednawczym prowadzonym przez arbitra. W takim przypadku wymagana jest odrębna zgoda obu stron sporu.

W skład zespołu arbitrów wchodzą przedstawiciele nauki i praktyki polskiego rynku finansowego.

Zasady wyboru arbitra:

• w przypadku sporu o wartości poniżej 50 tyś zł strony wspólnie wskazują osobę arbitra, jeżeli zaś nie dojdą do porozumienia, arbitra wskazuje Prezes Sądu polubownego

• w przypadku sporu o wartości więcej niż 50 tyś zł wybiera się 3 arbitrów – każda ze stron wybiera po jednym – z kolei 2 wybranych – wybiera trzeciego superarbitra

ZALETY SĄDU POLUBOWNEGO

• znaczenie niższe niż przed sądami powszechnymi koszty postępowania

• mniejsze wymogi formalne

• postępowanie znacznie szybsze

• podmioty sporu biorą udział w wyborze arbitrów rozstrzygających sprawę,

• strony aktywnie uczestniczą w poszukiwaniu porozumienia, mają wpływ na jego warunki,

• możliwość wycofania się w każdej chwili

Nadzór nad rynkiem kapitałowym – podsumowanie

Nadzór nad rynkiem kapitałowym (szerzej :finansowym) w Polsce jest obecnie zorganizowany w oparciu o model zintegrowany i jest sprawowany przez KNF działającą od 2006 r.

Nadzorowi ze strony KNF podlegają wszystkie podmioty rynku kapitałowego i zawierane na nim transakcje.

Wszystkie działania, które w ramach swoich obowiązków wykonuje Komisja można podzielić na dwa rodzaje:

1. Nadzór ostrożnościowy

2. Działania kontrolne

GIEŁDA JAKO INSTYTUCJA RYNKU KAPITAŁOWEGO

Giełda jako forma rynku

• Giełda jest centralną i najważniejszą instytucją rynku kapitałowego

• Giełda stanowi nieodłączną część rynku kapitałowego wtórnego – jest jego zorganizowaną formą. Powszechnie stosowane stwierdzenie „instytucjonalna forma rynku kapitałowego” najlepiej odzwierciedla jej naturę

Cechy giełdy

• stałe miejsce i czas spotkań

• istnienie wewnętrznej organizacji opierającej się na odpowiednich normach prawnych

• stałe zasady handlu

• ścisły krąg podmiotów uczestniczących w handlu giełdowym

• jednorodność (a więc i zmienność) przedmiotu transakcji – papiery wartościowe

• brak konieczności dokonywania przedmiotu transakcji

• ceny transakcji podawane do wiadomości publicznej

Instrumenty na GPW

Obecnie w obrocie znajdują się następujące papiery wartościowe:

• akcje, prawa do akcji

• prawa poboru, obligacje

• certyfikaty inwestycyjne

• opcje

• kontrakty terminowe

• niektóre produkty strukturyzowane

• certyfikaty knock – out

• ETF – y

Obecnie na giełdzie ponad 400 ustawowych spółek. Wartość kapitalizacji około 700 mld zł. Jeżeli chodzi o liczbę debiutów to Giełda W-wska jest na I miejscu w Europie.

Rynki na GPW

• Główny Rynek GPW (ziała od dnia uruchomienia Giełdy)

• New Connect (działa od 30 sierpnia 2007 r) rynek alternatywny

• Catalyst – rynek instrumentów dłużnych (działa od 30.09.2009 r)

• Treasury BondSpot Poland – hurtowy obrót obligacjami skarbowymi prowadzonymi przez BondSpot

• Poee Rynek Energii GPW – do niedawna najmłodszy rynek, rozpoczął działalność II.12.2010

• Od I Kwartału 2012r. Grupa GPW dodatkowo organizuje i prowadzi obrót na rynkach prowadzonych przez Towarową Giełdę Energii.

• Rynki Energii (Rynek Dnia Bieżącego, Rynek Dnia Następnego, Rynek Terminowy Towarowy, Aukcję energii)

• Rynek Praw Majątkowych

• Rynek Uprawnień do Emisji CO2

• Ponadto od I kwartału 2012 r. za pośrednictwem spółki Izba Rozliczeniowa Giełd Towarowych S. A. („IRGiT S. A.”) Grupa prowadzi Izbę Rozliczeniową oraz Izbę Rozrachunkową.

• Za pośrednictwem spółki TGE S. A. - prowadzi rejestr Świadectw Pochodzenia

Segmenty na rynku GPW

Od 1 kwietnia 2007r. Giełda wprowadziła nowe zasady segmentacji rynku. W zależności od kapitalizacji rynek spółek (liczonej w mln Euro) są one przyporządkowane do segmentów:

• 250 PLUS

• 50 PLUS

• 5 PLUS

• 5 MINUS

Dodatkowo publikowana jest tzw. „lista alertów” (trafiają na nią spółki z rynku notowań jednolitych, ale często też notowań ciągłych)

Zlecenia giełdowe – rodzaje zleceń bez limitu ceny w UTP:

• PKC – zlecenie po każdej cenie

• PCR – zlecenie po cenie rynkowej

• PEG – zlecenie z limitem, który jest powiązany z kursem referencyjnym

• WNF – zlecenie ważne na najbliższy fixing

• WNZ – zlecenie ważne do zamknięcia

• WDC – zlecenie ważne do czasu

INDEKSY GIEŁDOWE

2 podstawowe rodzaje indeksów: cenowe i dochodowe mogą być grupowane w różny sposób.

• Część indeksów GPW to tzw. indeksy główne, część za to indeksy sektorowe – subindeksy

• Ponadto publikowanie są również indeksy pochodne (w 2009r. Wprowadzono WIG20 short i WIG20lev – oba są powiązane z WIG20, WIG20 short zmienia się w kierunku przeciwnym, WIG20lev w tym samym ale dwukrotnie większą siłą)

indeksy narodowe (od 2011r. Notowany jest indeks WIG- Ukraina wtedy też dokończono zmiany nazwy indeksu WIG – PL na WIG raz indeksy zewnętrzne (dawny wskaźnik DWS MS, Poland) obecnie inwestor MS

Subindeksy sektorowe (obecnie 11 w Warszawie)

WIG – BANKI

WIG – BUDOW (budownictwo)

WIG – CHEMIA

WIG – DEWEL (deweloperzy)

WIG – ENERG (energia)

WIG – INFO

WIG – MEDIA

WIG – PALIWA

WIG – SPOŻYW

WIG – SUROW

WIG – TELKOM

Najnowsze indeksy

• w listopadzie 2009 r GPW rozpoczęło publikację tzw RESPECT Indeks określonego inaczej jako indeks spółek społecznie odpowiedzialnych

• początek roku 2011 GPW publikuje nowy indeks – WIGdiv, który obejmuje 30 spółek

• od 1 grudnia 2011r. Na GPW obliczony jest indeks WIG Plus

• -od 30 maja 2012r. Obliczany jest pierwszy indeks regionalny, którym jest WIG – CEE

• Od 30 grudnia 2012 r. GPW oblicza indeks WIG20TR (jego skład jest zgodny z portfelem indeksu WIG20, ale dodatkowo uwzględnia on takie wydarzenia korporacyjne jak np. emisja akcji i związane z nimi dochody akcji w szczególności z tytułu dywidend oraz praw poboru. WIG20TR jest więc indeksem dochodowym (w przeciwieństwie do Indeksu WIG20)

FUNDUSZ INWESTYCYJNY – ISTOTA FUNKCJONALNA (schemat)

Klient dokonuje Fundusz

wpłaty do funduszu Inwestycyjnych

Klient otrzymuje jednostki uczestnictwa w funduszu

( certyfikaty inwestycyjne)

Fundusz zajmuje się inwestowaniem – lokowaniem na rynku finansowym środków (kapitałów) wpłaconych przez jego klientów. Środki te są inwestowane w różne instrumenty finansowe, najczęściej w akcje, obligacje, bony skarbowe i bony pieniężne w taki sposób aby osiągnąć wzrost ich wartości ( wypracować zysk)

Wypracowanie zysku ( po potrąceniu wynagrodzenia)

• Podmioty nabywające tytuł uczestnictwa emitowane emitowane przez fundusz stają się jego uczestnikami

• W większości przypadków w dowolnej chwili inwestor może wycofać powierzone funduszom pieniądze (inwestycja w fundusz na zasadach ogólnych, nie wiąże się z umową terminową)

Fundusz inwestycyjny jako instytucja wspólnego inwestowania

Inwestor 1	Inwestor 2	Inwestor 3	Inwestor 4	Inwestor 5
Środki pieniężne, papiery wartościowe		Fundusz Inwestycyjny		Tytuł uczestnictwa w funduszu
Kapitał finansowy		Rynek finansowy i niefinansowy		Instrumenty finansowe i niefinansowe

Fundusz inwestycyjny jest ważnym podmiotem rynku finansowego – osobą prawną, inwestorem instytucjonalnym, instytucją wspólnego inwestowania.

Czy oznacza to, że zgodnie z klasyfikacją uczestników rynku finansowego ze względu na ich rolę przy zawieraniu transakcji fundusze inwestycyjne mieszczą się w grupie inwestorów.

Jest inwestorem – lokuje od zebranych uczestników środki w różnego rodzaju papiery wartościowe, instrumenty rynku pieniężnego i inne prawa majątkowe.

RODZAJE FUNDUSZY

Fundusze inwestycyjne stanowią dość zróżnicowaną grupę podmiotów, gdyż mogą podejmować różną konstrukcję prawną, emitować różne instrumenty finansowe.

Fundusz parasolowy (inny typ funduszu)

• fundusze z udzielonymi subfunduszami

• konwersja/ zamiana ubezpieczenia w ramach jednego funduszu nie jest opodatkowana (nie płacimy podatku od zysków kapitałowych)

• subfundusze nie mają osobowości prawnej

• subfundusze mogą różnić się praktyką inwestycyjną

Fundusz parasolowy:

• subfundusz akcji

• subfundusz zrównoważony

• rubfundusz rynku

OTWARTE FUNDUSZE EMERYTALNE – JAKO INSTYTUCJA RYNKU KAPITAŁOWEGO

OFE – Otwarty fundusz emerytalny (często określany jako II Filar) jest częścią systemu emerytalnego, z którego w przyszłości będzie wypłacana emerytura jego członków.

W Polsce system emerytalny oparty jest na 3 filarach:

Filary systemu emerytalnego:

- I filar ZUS (jest obowiązkowy), ZUS jest tylko jeden- pracownik nie ma wpływu na jego wybór.

- II filar to otwarty fundusz emerytalny OFE- jest obowiązkowy dla osób urodzonych po 31.12.1968.

- III filar- jest nieobowiązkowy, obejmuje wszystkie inne metody odkładania kapitału na emeryturę.

ZASADY FUNKCJONOWANIA OFE

Do otwartego funduszu emerytalnego co miesiac ZUS przekazuje czesc skladki na ubezpieczenie spoleczne (od 1 maja 2011 jest to 2.3%), ktora do ZUS odprowadza pracodawca.

Pieniadze do OFE wplaca wylacznie ZUS. Pracownik (czlonek funduszu) nie moze nie wplacic sam.

OFE zarzadza zgromadzonymi srodkami swoich czlonkow, inwestujac je zgodnie z obowiazujecymi zasadami.

Kazda skladka ktora ZUS przekazuje do OFE, jest przeliczana na tzw. jednostki rozrachunkowe i w takiej formie znajduje sie na indywidualnych kontach emerytalnych poszczegolnych czlonkow.

Przeliczanie srodkow wplywajacych do Ofe na jednostki rozrachunkowe odbywa sie w ten sposob ze kazda skladke dzieli sie przez biezaca wartosc jednostki rozrachunkowej w danym OFE, wynikiem jest liczba jednostek rozrachunkowych.

OFE obliczaja wartosc jednostki rozrachunkowej kazdego dnia roboczego(dzielac wartosc netto zgromadzonych aktywow przez liczbe jednostek rozrachunkowych zzgromadzonych na rachukach wszystkich czlonkow). Obliczona wartosc jednostki rozrachunkowej sluzy do wszystkich rozliczen dokonywanych przez OFE nastepnego dnia.

Jednostki rozrachunkowe sa umownym zapisem do celow ewidencyjnych i rozrachunkowych, we wlasciwym czasie owe jednostki znow przobrazaja sie w kwoty wyrazone pieniezne.

OBOWIAZEK WYBORU OTWARTEGO FUNDUSZU EMERYTALNEGO.

Do otwartego funduszu emerytalnego musi zapisac si kazda osoba urodzona po 31.12.1968 roku, za ktora jest odporowadzana skladka emerytalna do ZUS, czyli kazdy to

-jest zatrudniony na podstawie umowy o prace,

-jest zatrudniony na podtawie umowy zlecenia

-odbywa platny staz

-prowadzi pozarolnicza dzialalnosc gospodarcza.

ZASADY WYBORU OFE

Zgodnie z ustawa OFE powinno sie wybrac w ciagu 7 dni od rozpoczecia pierwczej pracy

Jezeli pracownik nie wybierze OFE to ZUS moze mu przyslac upomnienie zatytulowane "wezwanie do zawarcia umowy z otwartym funduszem emerytalnym".

Osobom, ktore nie wybiora OFE zostanie losowo przydzielony jeden z funduszy emerytalnych dzialajacych na polskim rynku (zgodnie z ustawa trzy najwieksze fundusze emerytalne nie biora udzialu w losowaniu.

CZYNNIKI WYBORU OFE

-stabilnosc inwestowania funduszu emerytalnego,

-wyniki inwestycyjne w srednim i dlugim okresie.

-koszty i oplaty,

-jekosc obslugi klienta przez fundusz emerytalny

Ewentualnie dodatkowo:

-doswiadczenie funduszy emerytalnych na rynkach

-wielkosc funduszu

-ilosc czllonkow

-ocene funduszu emerytalnego przez niezaleznych ekspertow i instytucje.

ZASADY ZMIANY OFE

Istnieje mozliwosc zmiany otwareto funduszu emerytalnego.

Nastepuje to przez zawarcie umowy z nowo wybranym OFE.

Zmiana OFE po 2 latach czlonkowstwa w funduszu jest bezplatna. Przez pierwsze lata nie warto jednak zmieniac funduszu, gdyz pociaga to za soba dodatkowe koszty (w pierwszy roku uczestnictwa w OFE koszt zminy wynosi 160 zl w drugim roku jest to 80 zl.

Zmiana podmiotu zarzadzajecego naszymi oszczednosciami gromadzonymi w ramach OFE jest wiec mozliwa i jest calkowicie dobrowolna (podobnie jak ma to miejsce w przypadku funduszy inwestycyjnych) ale w przeciwienstwie do funduszy inwestycjnych nie moze nastapic w dowolnym momencie.

W OFE przeniesienie srodkow do innego funduszu moze miec miejsce tylko cztery razy do roku w czasie tzw sesji transferowych.

FUNDUSZE INWESTYCYJNE A FUNDUSZE EMERYTALNE-ROZNICE

Choc zarowno funduse inwestycyjne jak i otwarte fundusze emerytalne maja osobowosc prawna sa jednak tworzone, zarzadzane i reprezentowane w stosunkach z osobami trzecimi przez odrebne osoby prawne- towarzysta funduszy inwestycyjnych w przypadku funduszy inwestycyjnych orz powszechne towarzystwa emerytalne- PTE - w przypadku OFE

TFI moga zarzadzac dowolna liczba funduszy inwestycyjnych, podczas gdy PTE co do zasady moza zarzadzan tylko jednym OFE.

Wybrane cechy roznicujace fundusze inwestycyjne i otwarte undusze emerytalne:

-cel inwestycyjnych

-sposob przystapienia do funduszu i jego zmiany

-polityka inwestycyjna

-gwarancja minimalnej zyskownosci

-obowiazki informacyjne

-pobierane oplaty

Istota dzialalnosci otwartych funduszy emerytallnych jest gromadzenie i inwestowanie srodkow pienieznych czlonkow z przeznaczeniem na ich wyplate czlonkom funduszu po osiagnieciu przez nich wieku emerytalnego.

Podstawowa roznca pomiedzy funduszami inwestycyjnymi i OFE jest wiec cel, jaki stawiaja przed soba oba podmioty lokujac srodki uczestnikow (czlonkow) na rynku finansowym.

W przypadku funduszy inwestycyjnych cel ten moze byc dowolny, zarowno biezacy (np. zakup dobor trwalego uzytku) jak i strategiczny (np finansowanie edukacji dzieci, powiekszenie rzyszlej emerytury) natomiast oszczedzanie w funduszach emerytalnych moze miec tylko jeden cel )stricte emerytalny (srodki otrzymane z OFE beda stanowic czesc naszego swiadczenia emerytalnego.

Kolejnym aspektem rozniacym podmioty jest kwestia przystapienia do funduszu. Uczestnictwo w funduszu inwestycyjnym jest calkowicie dobrowolne i poza pewnymi wyjatkami niczym nieograniczone (mozemy byc uczestnikami wielu funduszy)

Natomiast w przypadku OFE istnieje obowiazek przynaleznosci do jednego wybranego funduszu dla kazdej osoby objetej ubezpieczeniem spolecznym urodzonej po 31 grudnia 1968.

Nie mozemy rowniez jak ma to miejsce w funduszach inwestycyjnech, samodzielnie decydowac, jaka sume wplacamy i kiedy to nastepuje - srodki pieiezne trafiaja bowiem do OFE za posrednictwem Zus-u (bez naszego udzialu) w postaci czesci skladek na ubezpieczenie emerytalne.

Zasadnicza roznica miedzy funduszami inwestycyjnymi a OFE jest kwestia "wyjscia" z funduszu- w funduszach inwestycyjnych otwartych mozna to zrobic praktycznie w kazdym momecie, zas w przypadku OFE mozliwosc opuszczenia funduszu istnieje wylacznie po osiagnieciu wieku emerytalnego.

Oba podmioty rozni okrslony zakres dopuszczalnych lokat oraz limity inwestycyjne dla poszczegolnych kategorii instrumentow.

W przypadku funduszy inwestycyjnych nie wystepuje, gdyz nie gwarantuja one okreslonej minimalnej stopy zwrotu (wyjatek moga stanowic jedynie fundusze z ochrona kapitalu, przy czym nie jest to gwarancja o charakterze ustawowym.) W przypadku OFE funkcjonuje mechanizm minimalnej wymaganej stopy zwrotu.

Zawartosc i sposob publikacji prospektu infromacyjnego i statutu odmienne w funduszach inwestycyjnych otwartych i w OFE Roznice dotycza rowniez zawatosci sprawozdan finansowych.

Ponad to OFE sa zobowiazane do przesylania kazdemu czlonkowi, nie rzadziej nie raz na 12 miesiecy, informacji o wysokosci srodkow znajdujacych sie na rachunku, terminach wplat transferowych, ich przeliczeniu na ednostki rozrachunkowe oraz danych dotyczacych wynikow inwestycyjnych funduszu.

Fundusze inwestycyjne dowolnie ksztaltuja stawki pobieranych oplat manipulacyjnych i oplat za zarzadzanie. Oplaty pobierane przez OFE - skladki, za zarzadzanie i z tytulu dokonania wplaty transferowej - sa natomiast limitowane ustawowo.

Rynek OFE - podstawowe dane

-liczba funkcjonujacych OFE- 14

-liczba czlonkow

-wartosc aktywow

-wysokosc oplat za zarzadzanie

-wyniki

Lista OFE w Polsce

-Aviva OFE (dawniej Commercial

-ING OFE (dawniej Nationale-Nederlanden)

-PZU OFE

-Amplico OFe (dawne

-Nordea OFE

-Allianz OFE

-PKo Bp Bankowy OFe

-Pocztylion

-Pekao OFe

-Warta OFE

-Polsat OFe

Kilkanascie milionow czlonkow OFE w Polsce. 15.5 mln

1.Aeogon

2. Alllaianz

3,Amplico

4.Aviva

Stopa zwrotu:

1Polsat

2. ING

3.Generali

Podsumowanie

-Otwarte fundusze emerytalne naleza do inwestorow instytucjonalnych na rynku kapitalowym.

-OFE sa czescia systemu emerytalnego gromadza srodki na przyszla emeryture swoich czlonkow . Czlonkostwo w OFE jst obowiazkowe (istnieja wyjatki)

-OFE zarzadzaja srodkami ze skladejk na ubezpieczenia spoleczne. wplacanymi przez Zus, inwestujac je zgodnie z obowiazujacymi limitami.

Na egz:

-cechy rynku,

-podzialy

-kwesta nadzoru nad rynkiem

-gielda-ogolne organizacyjno instytucjonalnych kwesti

Rynek alternatywny, czym rozni sie od gieldowego, kiedy powstal,

FUNDUSZE INWESTYCYJNE I OFE - CECHY WSPOLNE

Obok wymienionych roznic istnieje też kilka cech wspolnych dla funduszy inwestycyjnych i otwartych funduszy emerytalnych, takich jak:

-otwarty charakter- kazdy moze dowolnie wybrac fundusz, ktory odpowiada oczekiwaniom

-sposob ewidencjonowania wplat do funduszu- kazdy uczestnik funduszu inwestycyjnego i clzonek OFE ma indywidualny rachunek, na ktorym odnotowan jest ilosc posiadanych przez inegpo udzialow. Ich wartosc ustalana jest kazdego dnia roboczego w oparciu o wartosc aktywow funduszu co pozwala na staly wzglad w wysokosc zgromadoznych srodkow

-posiadanie osobowosci prawnej bez zdolnosci upadlosciowej- ani fundusze inwestycyjne ani OFE nie moga oglosic bankructwa, gdyz dyzponuja majatkiem odrebnym od majatku TFI (PTE) i w przypadku ogloszenia upadlosci podmiotow zarzadzajacych aktywa funduszu nie wchodza w sklad ich masy upadlosciowej

-wspolny organ nadzoru- KNF (od 19 wrzesnia 2006)

-podmioty przechowujace aktywa -depozytariusze.