Blaszkodziobe (Anseriformes) – rząd ptaków z podgromady ptaków nowoczesnych Neornithes. Obejmuje gatunki wodne zamieszkujące wszystkie kontynenty poza Antarktydą.
Cechy charakterystyczne
Ptaki te charakteryzują się następującymi cechami:
gęste i zbite, nieprzemakalne upierzenie z dobrze rozwiniętą warstwą puchową pełni rolę doskonałej izolacji termicznej. Zwiększa ją jeszcze natłuszczanie dziobami piór wydzieliną gruczołu kuprowego
dobrze rozwinięty gruczoł kuprowy
bardzo dobrze pływają, większość gatunków również nurkuje
otwarte nozdrza
dziób szeroki, spłaszczony, pokryty wrażliwą skórą, opatrzony na brzegach zachodzącymi na siebie blaszkowatymi wyrostkami. Poszukując pożywienia w wodzie, ptaki te przepuszczają wodę między blaszkami, na blaszkach zaś zatrzymują się bezkręgowce i rośliny, które stanowią ich pożywienie. Dziób ten działa więc jak sito. Na jego końcu znajduje się płytka rogowa zwana paznokciem.
skrzydła z reguły dobrze rozwinięte. W locie silne i wytrwałe, ale nie potrafią szybować. Lecąc wydają charakterystyczny świst.
ogon przeważnie krótki
długość szyi zależy od sposobu pobierania pokarmu - łabędzie żerują na największej głębokości, mają 25 kręgów szyjnych, gęsi 18, a tracze łowiące ryby na powierzchni zaledwie 16[2]
nogi zwykle krótkie lub średniej długości; osadzone w tyle tułowia (u kaczek nurkujących – słabo chodzą po ziemi) lub w jego połowie
nogi są mocne i przystosowane do pływania - trzy przednie palce są połączone błoną pławną, a palec tylny znajduje się nieco wyżej niż reszta
latają szybko i wytrwale np. cyraneczka leci z prędkością 120 km/h
kaczki i tracze wykazują silny dymorfizm płciowy - samce są barwnie upierzone w przeciwieństwie do samic, którym takie upierzenie mogłoby przeszkadzać w czasie spokojnego wysiadywania jaj. Natomiast u gęsi i łabędzi dymorfizm nie jest widoczny, samce są tylko trochę bardziej masywne
kaczki pierzą się dwa razy w roku (podobnie jak łabędzie) - jesienią częściowa zmiana piór pokrywowych nadaje kaczorom barwy godowe. Latem pierzenie jest całkowite przez co samce przez 3 miesiące są skromniej upierzone. Gęsi pierzą się tylko raz, ale całkowicie. Mimo różnic wszystkie europejskie blaszkodziobe w tym czasie nie mogą latać, dlatego w tym okresie trudno je zauważyć, bo kryją się w trzcinach
samice wysiadują zwykle dużą ilość jaj. Samce łabędzi i gęsi opiekują się potomstwem. Młode są zagniazdownikami - po wykluciu są dobrze rozwinięte i umieją żerować. W pierwszym okresie życia pokryte puchem, gdy wyschnie wychodzą z gniazd na żerowanie
Niektóre gatunki zostały udomowione przez człowieka (kaczka domowa – pochodzi od kaczki krzyżówki, gęś domowa – od gęsi gęgawy, bernikli kanadyjskiej lub gęsi łabędzionosej) i są cenione ze względu na pióra, puch, jaja, mięso. Najmniejszym gatunkiem rzędu jest cyraneczka o rozpiętości skrzydeł samca do 0,6 metra, a największym łabędź niemy - 2,5 m.
Pelikanowe, pełnopłetwe, wiosłonogie (Pelecaniformes) – rząd ptaków z podgromady ptaków nowoczesnych Neornithes. Obejmuje gatunki prowadzące wodny tryb życia, zamieszkujące cały świat (choć niektóre rodziny zamieszkują tylko regiony cieplejsze do strefy podzwrotnikowej).
Ptaki te charakteryzują się następującymi cechami:
odżywiają się rybami
doskonale pływają i nurkują do głębokości ok. 9 metrów (kormorany) dzięki specjalnej budowie łap, korzystając z ich napędu. Wszystkie palce, wraz z tylnym, są zwrócone ku przodowi i połączone błoną pławną na kształt wiosła. Ogon i skrzydła służą do sterowania pod wodą
różne są metody polowania wiosłonogich: głuptaki i faetony nurkują za zdobyczną rzucając się na nią z powietrza, kormorany i wężówki nurkują z powierzchni wody, fregaty łapią zdobycz lecąc nad powierzchnią wody lub porywając ją innym ptakom, a pelikany celowo płoszą ryby. Wszystkie jednak potrafią łowić w mętnej wodzie posługując się, jak się przypuszcza, słuchem
doskonale latają i szybują
pelikany i kormorany nie tylko posiadają komory powietrzne w kościach, ale i pod skórą, co amortyzuje gwałtowne zetknięcie ciała z wodą
dobrze rozwinięty gruczoł kuprowy szczególnie u głuptaków, co zapewnia suche pióra. Kormorany natomiast po nurkowaniu wachlowaniem suszą skrzydła.
głuptaki i kormorany mogą całkowicie zamykać nozdrza by zapobiec wdarciu się wody do jamy nosowej
gnieżdżą się kolonijnie
jaja jednobarwne i pokryte kredową powłoką
pisklęta wykluwają się nagie i ślepe. W czasie karmienia wkładają dzioby do gardzieli rodziców
Sokołowe (Falconiformes) - rząd ptaków z podgromady ptaków nowoczesnych (Neornithes). Obejmuje gatunki drapieżne, zamieszkujące cały świat. Od przedstawicieli drugiego rzędu - szponiastych (Accipitriformes) - odróżniają je następujące cechy:
posiadanie tzw. "sokolego zęba", tj. wyrostków po obu stronach górnej części dzioba. Na dolnej części znajdują się odpowiadające im wgłębienia. "Sokoli ząb" pozwala ptakom uśmiercać ofiary poprzez chwyt za kark i zgniatanie kręgów szyjnych.
otwory nosowe okrągłe, pośrodku z guziczkowatym wyrostkiem
z reguły nie budują gniazd - jaja składają na półkach skalnych, w dziuplach lub w opuszczonych gniazdach innych ptaków
wymiana lotek odbywa się u nich w innej kolejności niż u jastrzębiowych.
Wróblowe (Passeriformes) – rząd ptaków z podgromady ptaków nowoczesnych Neornithes. Największy rząd ptaków, obejmujący około 5400 gatunków, czyli ponad połowę wszystkich występujących dziś gatunków ptaków. Nazwa rzędu wywodzi się od nazwy wróbla zwyczajnego (zwanego domowym) Passer domesticus. Wróblowe wyewoluowały prawdopodobnie około 75 mln lat temu w środowisku leśnym na południowym kontynencie Gondwany[2]. Przystosowały się do życia w większości siedlisk lądowych na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy. Wśród innych ptaków wyróżniają się charakterystyczną budową podniebienia, krtani oraz stóp. Spis treści
Cechy charakterystyczne
Są to z reguły małe lub średnie ptaki o bardzo zróżnicowanych kształtach, ubarwieniu i trybie życia. Stopy wróblowych mają cztery palce łączące się z nogą na tej samej wysokości. Trzy są skierowane do przodu, a najbardziej wewnętrzny – do tyłu. U większości gatunków skrzydła stopniowo zwężają się w stronę ich czubka, co stanowi przystosowanie do szybkiego poderwania się do lotu i sprawnego manewrowania w powietrzu. Zmniejsza to jednak zdolność utrzymania wysokiej prędkości lotu.
Wiele z nich prowadzi leśny tryb życia. Większość żywi się pokarmem roślinnym lub owadami. Często tworzą pary monogamiczne. Samce większości gatunków aktywnie uczestniczą w wysiadywaniu jaj i wychowywaniu młodych.