NOWE WYCHOWANIE, reformatorski ruch pedag., zw. też pedagogiką reformy, rozwijający się w 1 poł. XX w. w wielu krajach Europy, zmierzający do odnowy szkoły, treści i metod kształcenia i wychowania, zapoczątkowany na przeł. XIX i XX w. przez J. Deweya w Stanach Zjedn., gdzie rozwijał się p.n. progresywizmu; stanowił reakcję na rygoryzm, przesadny intelektualizm i formalizm dydaktyczny szkoły tradycyjnej; skupiał przedstawicieli różnych koncepcji i kierunków, których łączyło przekonanie, że dziecko powinno stać się podmiotem w procesie nauczania i wychowania, że proces ten musi uwzględniać właściwości psych., indywidualne potrzeby i zainteresowania dziecka, odwoływać się do jego aktywności, dawać mu szansę twórczego działania; nowa szkoła miała być „szkołą aktywną”, „szkołą na miarę dziecka”, „szkołą pracy”, wychowującą „do życia i przez życie”;
gł. przedstawiciele i teoretycy: E. Claparède, O. Decroly, M. Montessori, G.
Kerschensteiner, A. Ferrière, C. Freinet, w Polsce H. Rowid
Nowe wychowanie było przede wszystkim spontaniczną czasem skrajną krytyką tzw. szkoły tradycyjnej
powstałej na podłożu pedagogiki J.F. Herbarta. Na poziomie przedmiotowym była to żywiołowa krytyka
oderwanej od życia tradycji, na poziomie metodologicznym – niespotykany dotąd rozwój psychologii i metod
eksperymentalnych, na poziomie pojęciowym – próba przedefiniowania wszystkich pojęć. Na rozwój Nowego
Wychowania miały wpływ trzy wielkie prądy: Naturalizm, socjologizm, kultularyzm. Progresywizm stał się
początkiem dużego ruchu nowatorskiego zwanego nowym wychowaniem. Zaczęły powstawać szkoły
eksperymentalne: J. Dewey – szkoła pracy, Wiliam Heard Kilpatrick – metoda projektów, Celestyn Freinet –
swobodna ekspresja dziecka, Edouard Claparède –szkoła na miarę dziecka, Owidiusz Decroly - szkoła życia
przez życie , Helena Parkhurst – plan daltoński, Henryk Rowid – szkoła twórcza, Georg Kerschensteiner – szkoła
pracy i inne.
Główne zasady:
• wychowanie powinno być dostosowane do naturalnego rozwoju dziecka
• dziecko powinno uczyć się wtedy gdy poczuje potrzebę zdobywania wiedzy
• nauczyciel ma stwarzać warunki do rozwoju potrzeb poznawczych i moralnych dzieci
• nauczanie powinno być zindywidualizowane
• szkoła ma pobudzać aktywność dziecka
• ocena prac indywidualnych i zbiorowych oraz testy pomiaru uzdolnień dzieci zamiast egzaminów
• udział uczniów w planowaniu programu
• nieprzywiązywanie znaczenia do nagród i kar z zewnątrz, poleganie na wewnętrznej motywacji dziecka
• położenie nacisku na kooperację i pracę zespołową oraz twórczą ekspresję
W Europie szkoła nowa, szkoła twórcza itp.- przeciwieństwo szkoły werbalnej. Szkoła pracy wiązała nauczanie
z różnymi formami aktywności uczniów, przede wszystkim z pracą wytwórczą. Wśród wielu kierunków szkół
pracy wyróżnia się: szkołę życia O. Declory'ego, szkołę twórczą H. Rowida, szkołę działania J. Deweya, szkołę
pracy G. Kerschensteinera, szkołę pracy przemysłowej P.P. Błońskiego, szkołę technik C. Freineta.
Głoszono: pajdocentryzm (pogląd przyznający dziecku centralne miejsce w procesie wychowawczym. Wynika
z przekonania o decydującym wpływie na rozwój człowieka cech i zdolności wrodzonych. Zgodnie z nim
wychowanie powinno sprowadzać się do opieki nad naturalnym (nie krępowanym) rozwojem dziecka.
Pajdocentryzm nie docenia znaczenia i wpływu rzeczywistości politycznej, społecznej i kulturalnej ani też
dominującej roli wychowawcy.) aktywizm (poznawanie świata jest procesem samodzielnej eksploracji, a nie
biernego przyswajania z góry ustalonych treści)
subiektywizm pedagogiczny – wychowanie jako proces odśrodkowy wykluczający oddziaływania zewnętrzne
wywierane za pomocą nauczania w dydaktyce i przymusu w dziedzinie wychowania moralnego
obiektywizm pedagogiczny – był skłonny uwzględnić w umiarkowanym wymiarze element urabiania i
przymusu jako składnik dorastania do podmiotowej autonomii
Główne zarzuty to: wychowanie jednostronne, oparte na nieuzasadnionych nadziejach co do rzeczywistego
wpływu spontanicznej działalności ucznia na ich rozwój intelektualny, przesadne zainteresowanie dzieckiem,
niedocenianie planowego wysiłku w zdobywaniu wiedzy, przedkładanie swobody nad karność, chwilowej
potrzeby nad dalsze cele wychowania, doświadczenia indywidualnego nad społeczne, psychologiczną
organizację nauczania nad konsekwencję logiczną, inicjatywę ucznia nad inicjatywę nauczyciela, przerost zajęć
praktycznych często przypadkowych pod względem treści nad zajęciami umysłowymi, które zapewniałyby
dzieciom podstawy usystematyzowanej wiedzy o świecie.
Pedagogika Marii Montesorii
Pedagogika Montessori pomaga w rozwijaniu indywidualnych cech osobowości, w formowaniu prawidłowego charakteru, zdobywaniu wiedzy, umiejętności szkolnych i współdziałania. Cele te realizowane są poprzez pomoc dziecku w:
• rozwijaniu samodzielności i wiary we własne siły,
• wypracowaniu szacunku do porządku i do pracy,
• wypracowaniu zamiłowania do ciszy i w tej atmosferze do pracy indywidualnej i zbiorowej,
• osiąganiu długotrwałej koncentracji nad wykonywanym zadaniem,
• wypracowaniu postaw posłuszeństwa opartego na samokontroli, a nie na zewnętrznym przymusie,
• uniezależnieniu od nagrody,
• formowaniu postaw wzajemnej pomocy bez rywalizacji,
• szacunku dla pracy innych,
• rozwijaniu indywidualnych uzdolnień i umiejętności współpracy,
• osiąganiu spontanicznej samodyscypliny wynikającej z dziecięcego posłuszeństwa.
Zadania pedagogiki Montessori:
uczenie przez działanie: dzieci zdobywają wiedzę i praktyczne umiejętności poprzez własną aktywność, w przemyślanym środowisku pedagogicznym, przy współpracy z nauczycielami
samodzielność: dzieci swobodnie wybierają rodzaj, miejsce, czas i formę pracy (indywidualną lub z partnerem) przy zachowaniu reguł społecznych. Rozwijają indywidualne uzdolnienia i uczą się realnej oceny swoich umiejętności.
koncentracja: dzieci ćwiczą dokładność i wytrwałość przy wykonywaniu konkretnych zadań.
lekcje ciszy: dzieci uczą się współpracować w cichych zajęciach indywidualnych i grupowych.
porządek: dzieci zdobywają umiejętność przestrzegania zasad porządku w otoczeniu i swoim działaniu.
społeczne reguły: dzieci zróżnicowane wiekowo (trzy roczniki) są łączone w grupy, sprzyja to wymianie wzajemnych zdolności i umiejętności. Dzieci uczą się przestrzegać reguł: nie rań, nie niszcz, nie przeszkadzaj.
obserwacja: jest kluczem dorosłych do poznania świata dziecka. Nauczyciel z szacunkiem i uwagą obserwuje postępy i trudności dziecka, jest jego przewodnikiem.
Materiały Montessori Ważną częścią Pedagogiki Montessori jest oryginalny zestaw pomocy dydaktycznych zwany Materiałem Montessori. Jego cechy to:
• prostota, precyzja i estetyka wykonania,
• uwzględnienie zasady stopniowania trudności,
• dostosowany do potrzeb rozwojowych dziecka,
• logiczna spójność ogniw ciągów tematycznych,
• konstrukcja umożliwiająca samodzielną kontrolę błędów,
• ograniczenie - dany rodzaj występuje tylko raz, w jednym egzemplarzu.
Pedagogika Janusza Korczaka
Janusz Korczak,. Pedagog pisarz, działacz społeczny, lekarz, współtwórca i kierownik "Domu Sierot" w
Warszawie oraz sierocińca "Nasz Dom". Tu od 1912 roku wcielał w życie swój własny system pedagogiczny,
którego fundamentem było traktowanie dziecka jako pełnoprawnego partnera, z niezbywalnym prawem do
serdecznej miłości. Stosował własny oryginalny system wychowania dzieci. Szerzył wśród ludzi zainteresowania
problemami wychowania i zrozumienia różnych potrzeb dzieci.
System wychowawczy Janusza Korczaka i jego idea samorządności:
W praktyce pedagogicznej Janusza Korczaka znalazł wyraz szacunek dla dziecka jako człowieka rozwijającego
się poprzez własną aktywność. był wrogiem zamkniętego, sztywnego, mało elastycznego systemu
wychowawczego. Odnosił się sceptycznie do wszelkich „receptur” w wychowaniu, określanych jako jedynie
skuteczne. Wskazywał ogólne kierunki działania, ogólne zasady, które wychowawca powinien dostosowywać
zawsze do konkretnych potrzeb i warunków konkretnych dzieci w określonych sytuacjach. Wychowanie – to
proces twórczy, ustawiczne poszukiwanie własnych, skutecznych form i metod. Chodziło o to by:
• prowadzić stopniowo do usamodzielnienia dziecka przez stwarzanie sytuacji do wyłaniania się dziecięcej inicjatywy,
• czujnie obserwować codzienne zachowanie się dziecka, nie lekceważąc pozornie drobnych zjawisk,
• poznawać każde dziecko,
• wewnętrzną organizację zakładu oprzeć na porozumieniu z dziećmi, wzajemnej umowie,
Nadrzędnemu procesowi samowychowania służyło:
• oparcie wewnętrznego życia zakładu na Samorządności dzieci,
• pobudzanie społecznej aktywności wychowanków i wychowanie przez pracę,
• świadome przyjmowanie pewnych norm współżycia, oparcie stosunków międzyludzkich i życia w gromadzie na praworządności,
• uczenie samoopanowania, samokrytycyzmu i hartowanie woli,
• oparcie wewnętrznego życia zakładu na pełnej jawności i zaufaniu do dzieci,
• dbałość o rozwój zdrowia fizycznego i moralnego dzieci.
Korczak stworzył Sąd Koleżeński z myślą o tym, by:
• usunąć zależność dziecka od woli i humoru wychowawcy,
• wprowadzić zasady, normy, które obowiązywały w życiu gromady i regulowały atmosferę zakładu,
• zainteresować wychowanka własnym postępowaniem, obudzić refleksję nad swoimi czynami,
• uczyć „gramatyki współżycia”, a więc samokrytycyzmu i tolerancji wobec drugiego człowieka,
• kształtować opinię społeczną przechodząc od groźnego paragrafu do prawa niepisanego a obowiązującego moralnie każdego wychowanka,
• uczyć wartościowania i właściwej oceny, rozumienia prawa i obowiązku społecznego – uczyć abecadła praworządności,
• kształtować mocny fundament wzorowej postawy etycznej wychowanka.
Zgodnie z hasłem Korczaka „Dziecko jest dobrym rzeczoznawcą własnego życia” funkcje sędziów w Sądzie Koleżeńskim pełniły same dzieci.
Skład Sądu koleżeńskiego był następujący:
5 wychowanków tworzących zespół sędziowski oraz wychowawca pełniący rolę sekretarza.
Istniał specjalny kodeks, w którym ze 100 paragrafów 99 było uniewinniających lub umarzających sprawę.
Sąd miał prawo sądzenia nie tylko dzieci, ale i dorosłych.
Miało to ogromne znaczenie wychowawcze i zmieniło pozycję wychowanka
Pedagogika Celestyna Freineta
Celestyn Freinet był francuskim pedagogiem, który żył w latach 1896 - 1966. Pochodził z biednej, chłopskiej rodziny. I to środowisko przyrodnicze i ludzkie określiło jego stosunek do podstawowych zagadnień społecznych, filozoficznych i pedagogicznych. Od starszych braci, dziadków, pasterzy przejmował mądrość życiową, na którą składały się obserwacje i doświadczenia wielu generacji. W 1920 roku zaczął uczyć w dwuklasowej , wiejskiej szkole. Freinet stwierdził, że tradycyjne nauczanie nie budziło zainteresowania
uczniów. zaczyna więc eksperymentować, szukać innych, bardziej nowoczesnych metod nauczania i wychowania. Studiuje literaturę pedagogiczną, koresponduje ze znanymi pedagogami, bierze udział w kongresach nauczycieli nowatorów, w 1924 roku wyjeżdża do Związku Radzieckiego i wraca zafascynowany tą pedagogiką. Pierwszą nowością, którą wprowadził w szkole było założenie w 1926 roku szkolnej drukarni. Umożliwiło mu to wprowadzenie następnych innowacyjnych technik nauczania. Nie zawsze jednak udaje mu się
realizować swoje idee, gdyż napotyka sprzeciw rodziców i władz. Dlatego w 1934 roku założył prywatną szkołę, w której zaczął stosować nowe idee pedagogiczne, opracowane przez siebie. Celestyn Freinet uważał, że pedagogika nie jest czymś stałym, niezmiennym lecz jej celem powinno być tworzenie warunków dla rozwoju dziecka.
Założenia pedagogiki Freineta:
1.nie ma podziału na dydaktykę i wychowanie,
2.szkoła nie może selekcjonować dzieci na lepsze i gorsze lecz powinna pracować z dziećmi o różnych możliwościach intelektualnych,
3.w pracy pedagogicznej najważniejszy jest rozwój osobowości każdego dziecka,
4.pedagogika oparta jest na prawach dziecka, szacunku dla jego osoby, potrzeb i dążeń,
5.w rozwoju zawodowym nauczyciela ważna jest wymiana doświadczeń,
6.założenia pedagogiczne realizowane są za pomocą TECHNIK, które ułatwiają pracę nauczyciela.
Celestyn Freinet odrzuca on ocenę, konwencję podręcznika, uwzględnia indywidualne tempo pracy. Inny jest sposób zdobywania wiedzy przez ucznia. Freinet szczególną uwagę zwracał na rozwój samorządności czyli pracę w małych grupach. Samorządność dzieci stanowi podstawę wychowania. Jej formą jest tzw. spółdzielnia szkolna. Dzieci organizują wszystkie dziedziny i rodzaje działalności w szkole. Pracują nie w klasach lecz w pracowniach wyposażonych w materiały i pomoce kształcące, odpowiednio poklasyfikowane i dostępne w każdej chwili. Uczniowie sami określają zadania do wykonania na cały tydzień, wyznaczają osoby
odpowiedzialne, dokumentują pracę. Na koniec tygodnia następuje samoocena i ocena pracy. Ma ona charakter graficzny. Zamiast ocen dzieci uzyskują sprawności i dyplomy. Taki sposób oceniania wysiłków dzieci sprawia, że znika niezdrowa rywalizacja, a każde dziecko może zdobyć sprawność intelektualną lub manualną zgodnie ze swoim wyborem. Dlatego też inna jest rola nauczyciela w klasie. Musi on przezwyciężyć w sobie postawę dogmatyczną, autorytarną, narzucającą aby wejść między uczniów, by razem z nimi pracować i szukać
rozwiązań. Wychowawca ma inspirować, regulować i pomagać.
TECHNIKI, które opracował Freinet są podstawą jego pedagogiki.
1.Technika swobodnego tekstu.
2.Fiszki autokreatywne.
3.Korespondencja międzyszkolna.
4.Gazetka szkolna.
5.Swobodna ekspresja plastyczna, muzyczna i teatralna. Stanowi ona punkt wyjścia nauczania różnych przedmiotów szkolnych. Akt twórczy ma charakter indywidualny ale omawiany jest w grupie. Swobodna ekspresja pozwala nauczycielowi lepiej poznać ucznia, zrozumieć go i pomóc mu , gdy zachodzi taka potrzeba.
Dzięki swobodnej ekspresji przestaje istnieć rozdźwięk między tym co dziecko chce wyrazić, a co wyraża pod presją, że "tak trzeba, tak wypada".
6.Doświadczenia poszukujące. Stosowane są zwłaszcza w środowisku społeczno - przyrodniczym. Jest to droga do samodzielnego zgłębiania matematyki, przyrody, historii czy geografii. Ma ono charakter wielokrotnych prób uwieńczonych sukcesem. Pozostawiają one w świadomości dziecka doznane wrażenia zmysłowe i drogę posługiwania się nimi w sposób celowy i zamierzony. Jest to wychodzenie poza dostarczane informacje, działanie niekonwencjonalne i niestandardowe.