ANTROPOLOGIA KULTURY notatki z konwersu .

I. WSTĘP DO ANTROPOLOGI KULTURY ZAJĘCIA nr 1

1) Punkt wyjścia dla antropologa kultury to :
a) Kultura- złożona całość obejmująca wiedzę , sztukę , i wszystko to co odróżnia człowieka od zwierzęcia wg Taylora
b) Antropologia kultury – nauka o człowieku ,zajmuje się wszystkim , społeczeństwem historycznym , ludycznym, różnymi plemionami itp. społecznością egzotyczną XVIII/ XIX w. Dyscyplina nauk społecznych badająca organizację kultury , rządzące nią prawa , historyczną zmienność i etniczną różnorodność kultur w celu skonstruowania ogólnej teorii kultury . Zajmuje się badaniem kultur we wszystkich jej przejawach . Nazwa ta używana w Europie i Ameryce natomiast w Wielkiej Brytanii używa się nazwy Antropologia społeczna.

2) Antropologia (nauka o człowieku )
a)kulturowa -zajmująca się kulturą człowieka .
b)fizyczna ( diachroniczna , synchroniczna ):
* rasy ludzkie
* ewolucja
* ludzie są różni ( pod względem fizycznym , różnią się cechami biologicznymi , charakteru itp.)
* z biologicznego punktu widzenia

3) Według Ernsta Cassirer kultura jako zespół symboli , to znaczy że zwierzęta działają na zasadzie bodziec – reakcja , natomiast człowiek pomiędzy bodźcem a reakcją posiada symbol

4) Koncepcja kultury strukturalno semiotycznej :
- zakłada że elementy, zwyczaje , wierzenia tworzą jedną całość i jeden element oddziałuje na drugi. Struktura , zhierarchizowana treść
- wszystko coś znaczy, powiązania między tymi elementami również coś znaczą , cokolwiek robimy , jest pewnym systemem komunikacji . Stoją za tym pewne znaczenia odczytywane przez ludzi.

5) Antropologia kultury i jej relacja z innymi dziedzinami :
a) socjologia – zagadnienia związane ze społeczeństwem , bada aktualny stan rzeczy, współczesne społeczności ludzkie, to jak świat wpływa na społeczeństwo.
b) psychologia
c) antropologia historyczna – stosuje podejście typowe dla antropologii kulturowej do materiałów z jakimi pracują hostorycy

6) Roch Sulima – Antropologia Codzienność :
* badanie współczesności
* zachowania w marketach , sposób używania telefonów komórkowych itp.

7) Wyznacznik metodologiczny antropologi kultury :
a) badania terenowe – obserwacje ludzi w różnych sytuacjach na danym terenie
b) poszukiwania zagadnień jakościowych nie ilościowych jak w socjologi
c) prowadzi obserwację
d) to co da się zaobserwować w badaniach jakościowych , nie da się wyczytać z socjologicznych ankiet

8) Etnografia i Etnologia ( pojęcia te bardzo łączą się z antropologią kultury )
a) Etnografia – opis kultury , nauka idiograficzna ( czysty opis ). Nauka będąca działem historii, poddająca klasyfikacji ludy świata, badająca ich skład, pochodzenie, rozmieszczenie. Wyjaśniająca osobliwości materialne, społeczne i duchowe ludowych kultów.
b) Etnologia – ogólniejszy opis , wnioskowanie . Używany dla określenia nauki zajmującej się badaniami porównawczo-teoretycznymi nad kulturami ludów głównie pierwotnych.
c) antropologia kultury – budowanie ogólnych modeli za pomocą porównywania kultur. Nauka zajmująca się teoriami dotyczącymi kultur.Nazwa pochodzi ze Stanów Zjednoczonych .

9) Antropologia Społeczna: zależna jest od perspektywy jaką się przyjmie :
a) społeczeństwo – grupy ludzkie powiązane pewnymi relacjami posiadającymi pewną kulturę .
b) antropologia społeczna- zajmowanie się rodziną , relacjami panującymi w rodzinach itp.
c) antropologia społeczno kulturowa – nie ma społeczeństwa bez kultury i kultury bez społeczeństwa .

Bibliografia :
Ewa Krawczak, Antropologia kulturowa. Klasyczne kierunki, szkoły
i orientacje, Lublin 2006 [rozdział 1: Antropologia kulturowa jako nauka].

II.ZAJĘCIA NR 2.

1) Paleantropologia – Próbuje odpowiedzieć na pytanie co jest wyróżnikiem człowieka ; kiedy gatunek człowieka powstał . Rozwój gatunku ludzkiego , pojawienie się kultury ,
* Paleo – coś dawnego , wczesne formy gatunku ludzkiego . Odkrycie wczesnych faz kulturowych

*Pięć etapów zróżnicowania kultury :

1) Epoka żelaza – od 1400 p.n.e
2) Epoka brązu- od ok 3400- 1400
3) Neolit – epoka kamienia gładzonego , ok 9000- 3400
4) Mezolit -od 1400- 7000
5) Paleolit – epoka kamienia łupanego od 1400- 2 lub 2,5 mln lat p.n.e.

A) Cechy anatomiczne ( biorą się z wyniku ewolucyjnego przystosowania do natury , przyrody )np:
-pionowa postawa ciała
-dwunożny chód
-manipulacyjna dłoń
-względnie duży mózg

-swoiste propozycje twarzoczaszki i mózgoczaszki
-specyficzny kształt głowy

B) Cechy fizjologiczne :
-słaby węch
-silnie rozwinięty wzrok i dotyk

-długi okres dochodzenia do dojrzałości ( długi okres dzieciństwa)
-długi brak samowystarczalności

C) Cechy behawioralne :
-zachowania motoryczne ( związane z ruchem , zachowania narzędziowe )
-potrafimy żyć w stadzie lecz samodzielnie tez potrafimy przetrwać
-rodzice uczą dzieci jak zachowywać się (np. z którego kaktusa możemy znaleźć wodę )
-podział na rolę męskie i żeńskie ( zwłaszcza przy polowaniu )
-posiadanie stałego obozowiska , swoich terenów itp.

D) Cechy intelektualne :
-język i posługiwanie się symbolem , posiadanie gramatyki .
- mowa ( artykułowana ), język ludzki ma charakter symboliczny , arbitralny , człowiek używa języka intencjonalnie
- zdolność przewidywania następstw własnych czynów
- posiadanie kultury : pozostałości , narzędzia :
*szczątki , kamienne narzędzia , wyposażenia jaskiń .
*używane są wielokrotnie , są modyfikowane , idea i wzorce przekazywania narzędzi.
* otoczaki – najwcześniejsze formy narzędzi , rozłupane kamienie
*pięściaki – mają już pewien kształt , są obrobione
* w narzędziach pojawiają się pewne elementy estetyczne
*pojawienie się narzędzi to długotrwały proces

2) Fundamentalny zwrot w rozwoju kultury człowieka :( punkty zwrotne )
-człowiek przestaje przystosowywać się do środowiska biologicznie a zaczyna kulturowo .
-dobór naturalny ( przekaz genów przez zwierzęta ) zostaje zamieniony na dobór kulturowy w wypadku człowieka.
- zatrzymanie biologiczne przystosowania się człowieka do natury , a rozpoczęcie przystosowania się do kultury
-pojawienie się nadwyżki symbolicznej ( zdobienie narzędzi wężykiem , szlaczkami itp.)

3) Wnioski :
Nie da się wskazać jednego punktu, który zapoczątkował kulturę . To nie jest stan, który nagle się pojawia . Kultura jest pewną tendencją . Człowiek może zaistnieć w różnych środowiskach przyrodniczych , geograficznych. Człowiek jest istotą biokulturową ( jesteśmy słabo przygotowani do życia w jakimkolwiek środowisku , środowisko nas zmusza do stworzenia czegoś takiego jak kultura)

Bibliografia :Ewa Nowicka, Świat człowieka - świat kultury, Warszawa 2006 (wyd. 7) [rozdział 5: Geneza kultury].

III. KULTURA –ZAJĘCIA nr.3

1) kultura – uprawa roli
* kultus – relacja z bogami

POJĘCIE KULTURY :

1)Oświeceniowe - idealna , doskonała forma życia ludzi , można mieć kulturę lub jej nie mieć .
2) Amerykański kulturalizm- każda kultura ma swój oryginalny , jedyny wzór . Taylor twierdzi że kultura to sposób życia danego ludu.
3)Supermarket kultury -różne sposoby życia zaczerpnięte z innych kultury. Kiedyś indywidualne nieosiągalne , dziś do zaczerpnięcia przez wszystkich . Synkretyczne całości wyciągnięte z różnych kultur.
a) ujęcie empiryczne – zbiór rzeczywistych faktów społecznych charakterystycznych dla funkcjonalizmu .
b) ujęcie racjonalistyczne – fakty mentalne ( to co ludzie mają w głowach ) charakterystyczne dla strukturalizmu .

2) Zachowania kulturowe :
Sfery te mocno są ze sobą związane , uwikłane w pewne technologie . W zależności od typu kultury łączą się mniej lub bardziej.
- Biologiczne / Naturalne
-Techniczne
-Ekspresyjne / Komunikacyjne

2) Kultura jako komunikat:
*Kultura to system komunikatów które nieustanie wysyłamy , tak wysłany komunikat jest później interpretowany przez odbiorcę

a) komunikowanie :
- werbalne ( za pomocą języka)
- niewerbalne ( gest , mimika itp. )
- bezpośrednie
- pośrednie

b) Koncepcja komunikatu Edmunda Leacha.

Kontekst

Nadawca (Kontakt) Odbiorca
KOMUNIKAT

Kod
c) komunikat musi posiadać :
* nośnik przenoszący treść
Komunikat :
A-nośnik komunikatu znaczący
B- treść komunikatu znaczony

3) Sygnały :
- sygnały automatycznie , mechanicznie , wywołują jakieś działanie , u zwierząt : bodziec – reakcja

4) Oznaki :
A- reprezentuje , wskazuje na B
* oznaki naturalne : dym jest oznaką naturalną ognia , A wiąże się z B
* znaki ( są konkretne , sprecyzowane , jednoznaczne ) , są zawsze ujęte w jednym kontekście kulturowym – metonimia : Korona , orzeł znak stop , A i B należą do tego samego kontekstu kulturowego
* symbole ( możemy je interpretować wieloznacznie ) A i B nie należą do tego samego kontekstu kulturowego – związek metaforyczny : medal ( symbol zwycięstwa ) , serce.
ZASTOSOWANE SĄ TU RELACJE ARBITRALNE

a) metonimia – Zamienność np.: skrzynka zamiast trumny , często używana w języku potocznym
b) metafora – kojarzy nam się coś co jest właśnie podobne na zasadzie skojarzeń.

Arbitralność :
np. Orzeł biały – Polacy umówili się że to będzie znak Polski , godło
c) znaki mogą przechodzić w sygnały:
- zielone światło na przejściu dla pieszych
-znaki często są traktowane jak sygnały
Proces sygnalizacji polega na przystosowaniu człowieka do odbierania znaku jako sygnał

5) Wnioski :
Symbol nabiera znaczenia w stosunku do znaku czy sygnału . Znaki i symbole odczytywane są w konkretnych kulturach . Pierwsza fundamentalna cecha języka to arbitralność .

Bibliografia :Edmund Leach, Kultura i komunikowanie, przeł. Michał Buchowski, Warszawa 2010 [rozdziały: Zagadnienia terminologiczne, Przykłady kodowania binarnego].

IV. ZAJĘCIA NR.4

1) Znak ------ Symbol
↓ ↓
Język wypowiedzi

*leksem- jednostka samodzielna która coś znaczy

a) Dyskretność – Fonemy ( nie posiadają żadnego znaczenia ) tzw jednostki nieznaczące – jedna fundamentalna cecha człowieka .
* morfemy ( jednostka znacząca):
- morfemu „ka” używamy powszechnie do tworzenia zdrobnień np.: poseł- posłanka , premier- premierka , kelner -kelnerka , niania itp

b) Produktywność- Zdolność języka do łączenia w różne kombinacje pozbawionych samodzielnego znaczenia , cząstek w celu tworzenia nowych słów lub łączenia słów w celu tworzenia nowych wypowiedzi.

Wnioski :
- jedynym sposobem na dokonywanie zmian dla kobiet jest język , formy które zostałyby zaakceptowane w społeczeństwie
- w różnych językach to różnie wygląda

2) Edward Sapir „ Język , przewodnik po kulturze „
-myślimy tym językiem
- możliwości języka i jego ograniczenia coś pokazują
- żeby poznać kulturę należy poznać język ( kryje on w sobie kultury społeczne )
-Język odzwierciedla struktury, hierarchie kultury
- przy pomocy języka próbuje dokonać się pewnych zmian w strukturze
a) konstatacje ( informacja ) są to wszystkie wypowiedzi gdzie mówimy np.: ładna jest pogoda itp.
b) performatywny ( wypowiedzi zmieniające stany społeczne ) np.: mianowanie kogoś kapitanem , zmienia się jego status społeczny

Nie chodzi tylko o przekazanie informacji , dokonujemy różnych działań wpływając na rzeczywistość

A) Trzy komponenty języka :
1.Lokucje
2.Illokucje (performatywne )
3.Pen lokucja ( performatywne )

B) Każdy język i każda odmiana języka jest kompetentna i wystarczająca
- komunikant językowy nabiera znaku

C) Koncepcja E. Sapira – język jest odzwierciedleniem rzeczywistości społecznej
- język narzuca rzeczywistość ( język determinuje rzeczywistość społeczną – mocna wersja hipotezy )
- język wpływa na postrzeganie świata ( ukierunkowany na sposób postrzegania świata – słaba koncepcja )

Bibliografia :Edward Sapir, Język – przewodnik po kulturze, [w:] Antropologia słowa. Zagadnienia i wybór tekstów, red. G. Godlewski, Warszawa 2003.

V. PRACA- ZAJĘCIA nr 5

1) Praca – Czynności które wykonujemy i za które dostajemy pieniążki. Działania które podejmujemy żeby zapewnić sobie utrzymanie przy życiu i grupy i siebie .
- nie każde zajęcie jest pracą
- kategoria pracy nie jest kategorią oczywistą

2) Działania ludzkie :
1. Działania techniczno użytkowe ( np. kopanie ogródka , sprzątanie )
2, Działania komunikacyjne ( informacje , kościół itp.)
3. Działania światopoglądowe ( manifestacje , parady itp.)
4. Działania autoteliczne ( wykonywane dla samych tych działań np. lobię kopać ogródek )
5. Działania instrumentalne ( musimy lub chcemy je wykonywać np. przychodzę do pracy po to żeby zarabiać pieniądze i zrealizować inne działania dzięki nim )

Praca = zależy od celu = modlitwa , nauka
Nie praca = kategoria czasu wolnego

3) Sposób podejścia do pracy wg Malinowskiego :
- uprawa ogrodu jest pewnym kultem , obrzędami magicznymi ( związana z działaniami magicznymi ) , aspekt religijny
-dzięki tej pracy uzyskują sławę – pozycję społeczną – aspekt społeczny ( praca wpisana w pewien system powinności )
-rytm zasady współżycia społecznego , możliwość oddania tej pracy może polepszyć status społeczny
-praca reguluje stosunki , wyznacza hierarchię , ma charakter wielofunkcyjny , wieloaspektowy ,
- działania techniczno- użytkowe , komunikacyjne , światopoglądowe.
- to jak zorganizowana jest praca i jakie ma znaczenie ma wymiar kulturowy.

4) Typy społeczności :
I. Społeczności zbieracko- łowieckie:
* tendencje do nomadyzmu ( koczowniczy tryb życia , ciągłość przemieszczania się )
* nie ma kumulacji , gromadzenia
* Sohlins – nie gromadzenie dóbr , wystarczało im to co zjedli od razu
* muszą działać w grupie , - współdziałanie
* prostota technologiczna sprawia , że wszyscy mogą robić wszystko
* dzieci rodzone co 3 lata , żeby mogły się przemieszczać

II. Społeczności rolnicze , uprawa ( można wykorzystywać maszyny i zwierzęta ):
- społeczności kopieniacze
- społeczności rolnicze ( pług ciągnięty przez zwierzęta )
-społeczności pasterskie ( nie tylko uprawa ale także hodowla )
* osiadły tryb życia z racji tego że ma się dobrą ziemię i nie trzeba się przemieszczać
* kumulacja dóbr więc nie musimy się przemieszczać
* wymiana następuję na niewielką skalę , wypuszczając coś na rynek .
* oparta na pracy członków rodziny . Rodzina powinna być w stanie utrzymać się samodzielnie , praca własna
* każdy ma swoją specjalizację , podział na role .
* możemy wyżywić ludzi i kobiety mogą rodzić dzieci , co ogranicza możliwości rozrodcze , można rodzić tyle dzieci ile się chce, co rok to prorok
* łatwiej było sprzedać dobra wytworzone przez kobiety

III. Społeczności Przemysłowe
* praca jest kontrolowana
* hierarchie społeczne bardziej skomplikowane , robotnicy wykwalifikowani i mniej podwładni
* nie samowystarczalność gospodarstw domowych
* uzależnieni od pracodawcy
* do pracy muszą dojść , dotrzeć , dojechać
* asymetria płciowa ( faceci mają kasę , babki nie )
* życie w domu zostało oderwane od pracy
* produkują żeby sprzedać

5) Typy organizacji społecznej :
a) hordy ( zbieracko- łowieckie)
b) plemiona ( kopienicze)
c) wodzostwa
d) państwa ( szlachta , mieszczaństwo , chłopi )

Bibliografia : Chris Hann, Antropologia społeczna, przeł. Sebastian Szymański, Kraków2008 [Rozdział 6: Praca].

Bronisław Malinowski, Ogrody koralowe i ich magia. Opis ogrodnictwa, Warszawa 1986 (Dzieła, t. 4, cz. 1) [część 2, rozdział 1/IX: Miejsce ogrodnictwa w gospodarce plemiennej i w życiu społecznym].

VI. ZAJĘCIA nr 6 TYPY WYMIAN.

1)Typy wymian:
a) Redystrybucja
b) Rynek
c) Wymiana oparta na wzajemności :
- wzajemność uogólniona -obdarowanie kogoś nie oczekując rewanżu o tej samej wartości
- wzajemność zrównoważona – dokonywanie w miarę precyzyjnej kalkulacji , oczekując że osoba obdarowana odda nam coś o zbliżonej lub równoważnej wartości.
- wzajemności negatywna - ofiarujemy coś komuś , licząc na to, że dostaniemy jeszcze większe korzyści od obdarowanego

2) Systemy wymiany KULA:
- 2 typy wymiany przedmiotów tj, naszyjniki i naramienniki
- jest ściśle określony , ustalony kierunek wymiany
- nie można za długo przetrzymywać tych przedmiotów , rzeczy ponieważ osoby które przetrzymują naszyjniki i naramienniki uznaje się za mniej hojne
- przedmioty muszą być ciągle w obiegu
- traktowanie rzeczy jako własność wspólną
- wymiana odbywa się społecznie , jawnie
- przedmioty te nie mają praktycznego zastosowania lecz mają charakter symboliczny ( symbol bogactwa , prestiżu, wyższości społecznej, pomyślności )
- podstawową zasadą wymiany jest : jeżeli daje komuś coś to oczekuję , że odda mi z równą wartością
- ustalenie wartości zależy od tego który nam oddaje : kategoria zaufania i honoru .

a) zasada wymiany :
* czas
*wartość
* partnerzy : Stali partnerzy( zwykły mieszkaniec- kilku partnerów ) , ilość partnerów ( wódz , naczelnik – kilkuset partnerów)

b) dwa stopnie wymiany :
* lokalny

* zamorski:
- budowanie łodzi
- rytuały magiczne zapewniające powodzenie wypraw
- handel zwyczajny

A) Czemu to wszystko służy :
* ma charakter obrzędu , rytuału
* reguluje stosunki społeczne – zrzesza plemiona zapewnia stabilność społeczeństwa
* partnerzy mają system praw i obowiązków które świadczą
* oddawanie symboli bogactwa przez obdarowywanie innych

NOŚNIK PEWNYCH FUNDAMENTALNYCH NORM KULTUROWYCH :
- im więcej się posiada tym więcej trzeba oddać
- funkcja kulturotwórcza

3) Redystrybucja :
- centrum = do którego spływają dobra , następnie centrum decyduje , na co przeznaczyć te dobra , nie musimy się znać podczas wymiany , stopień formalizacji jest znacznie większy .

4) Wzajemność :
- Kontakt bezpośredni/ znajomości – wymiana oparta na honorze , zaufaniu

5) Rynek – System wymiany :
- zmienni partnerzy wymiany
- ograniczone zaufanie
* Zasady zysku- dążenie do tego żeby skorzystać z tej wymiany
* zasada podaży i popytu

6) Współcześnie praktykujemy różne formy wymiany :
- można wymieniać również dobra niematerialne takie ja : życzenia , pozdrowienia
- z wymianą zawsze wiąże się nawiązanie pewnych relacji społecznych .


VII. ZAJĘCIA nr 7 STRUKTURA

1) Struktura :
- musi mieć wiele elementów
- muszą być ze sobą powiązane
- Hierarchizacja
- sfunkcjonalizowanie
- całość = suma elementów

a) antropologia społeczna wychodzi z założenia :
* zróżnicowanie wewnątrz grup
* regularność

b) podział kultur na :
- proste ( relacje społeczne kształtują się w kontakty osobiste ), są płaskie , posiadają pewne statusy i zobowiązania , pełniące jakieś tam role np. . społeczne – prestiż władzy
- złożone ( tu są również kontakty osobiste ale także za pośrednictwem instytucji ) , są hierarchiczne ( klasy , warstwy , kasty) sub społeczności .

2) Płeć :
- Biologiczna:
*I rzędna – chromosomy
*II rzędna – narządy rozrodcze
*III rzędna – zarost, wzrost , kształt sylwetki itp.

- kulturowa :
* Zachowania
* role
* wygląd
* pozycja społeczna
* wartości , statusy
* wyobrażenia i stereotypy dotyczące cech osobowości , inteligencji itp.

a) płaszczyzny płci kulturowej :
- plan symboliczny ( wyobrażeniowy)
- płaszczyzna normatywna ( prawa pisane bądź niepisane )
- płaszczyzna praktyki

3) Nierówności statusu :
źródła :
- biologiczno- symboliczne :

* natura – kultura
* natura: Kobieta ( ze względu na fizjologię , zdolność rodzenia dzieci , widoczne fizjologie- menstruacja , twórczość kobiety na płaszczyźnie biologicznej )
* kultura : Mężczyzna ( twórczość mężczyzny na płaszczyźnie kulturowej )

-biologiczno- społeczne : rolę mężczyzn i rolę kobiet realizują się na różnych przestrzeniach , prywatnej i publicznej , kobieta jest mniej ruchliwa , mężczyźni są silniejsi .

4) Wiek :
a) podział :
- dzieci
- młodzież
- dorośli
- starsi

b) role społeczne :
- dzieci ( szczęśliwe dzieciństwo pozbawione praw , pewne sankcje nie dotyczą dzieci )

VIII. ZAJĘCIA NR8. MAŁŻEŃSTWO

1) Małżeństwo – to instytucja która funkcjonuje wszędzie
* Promiskuityzm ( bezład płciowy ) nie istnieje żadna instytucja która reguluje stosunki seksualne , pokrewieństwo
* Matriarchat – system oparty na władzy kobiet
* Patriarchat – system oparty na władzy mężczyzn

2) Rodzina - To zespół osób powiązanych pokrewieństwem (wskazuje na podłoże biologiczne) lub powinowactwem (wskazuje na wspólne zamieszkanie inaczej włączenie do grona krewnych członków nie związanych więzami krwi). Najmniejsza jednostka organizacji społecznej
3) Formy małżeństw :

A) ze względu na liczbę członków
-monogamia : małżeństwo jednej kobiety i jednego mężczyzny
- poligamia :
* poliandria – jedna kobieta , wiele mężczyzn
* poliginia – jeden mężczyzna, wiele kobiet

B) ze względu na miejsce zamieszkania :
- patrylokalizm – małżeństwo mieszka z rodziną męża lub w jej pobliżu
- matrylokalizm – małżeństwo mieszka z rodziną żony lub w jej pobliżu
- bilokalizm – małżeństwo mieszka raz z rodziną męża a raz z rodzina żony
- neolokalizm – małżonkowie mieszkają bez rodziny

4) Zakazy i nakazy :
- zakaz kazirodztwa ( źródło biologiczne , psychologiczne , społeczne )
- egzogamia ( zakaz zawierania małżeństw wewnątrz określonej grupy , klanu , osoby spokrewnione ze sobą z przekonania pochodzącego z mitu )
-endogamia ( zakaz zawierania małżeństw spoza własnej grupy pochodzenia np. romowie
- małżeństwa preferencyjne :
* lewirat – poślubienie przez wdowę brata jej zmarłego męża
* sororat – poślubienie siostry zmarłej żony ( żona nie zawsze musi być martwa :)
* małżeństwo kuzynów – chęć zachowania majątku wobec rodziny i czystości rodziny . W społeczeństwach matrylinearnych brat matki ( wuj ) i cała jej linia nie są uważani za krewnych , wuj jest dla młodego chłopca starszym kolegą dlatego może dać mu za żonę swoją córkę

5) Pokrewieństwo i powinowactwo :
* powinowactwo jest wtedy kiedy dojdzie do małżeństwa z matką mojego męża to będę spowinowacona , tak samo z moim mężem
*Pokrewieństwo :
a) bilateralne ( strona rodowa )
b) unilateralne (lineaż ), Patrylinearyzm ( dziedziczymy i uznajemy że krewnym jest ojciec ) , matrylinearyzm

6) Obrzędy:
- obrzęd małżeństwa zawiera obrzęd inicjacji w bardziej rozbudowanych obrzędach
- kiedyś we wsiach na weselach było wiele obrzędów przejścia , zmiana statusu społecznego

7) Edmund Leach :
- pojęcia są pewnymi ideami , a nie faktami społecznymi , płaszczyzna idei , wyobrażeń ( pojęcia związane z małżeństwem , rodziną )
- dyskusja na temat związków partnerskich odbywa się na dwóch płaszczyznach : prawa i idei

IX. ZAJĘCIA nr.9 POLITYKA ( struktura społeczna : kontrola i opór )

1) Władza
*polega na sprawowaniu kontroli społecznej
* polityka ( normy , zasady , idee wartości służące przestrzeganiu relacji)= władza (zmierzająca do kontroli społecznej )

2) Kontrola społeczna :,

- skłania do pewnych zachowań , przestrzegania norm , by ludzie zachowywali się tak jak należy
- reakcja i korekta zachowań które nie są jak należy
- ustalenie tego jak należy postępować

3) W społeczeństwie Semai :
- brak określonych zasad i reguł
- brak chaosu społecznego
- wspólne , podstawowe standardy zachowań
- uczyli się zachowywać dobrze , właściwie , szanowali starszych
- w małych społeczeństwach relacje publiczne , opinie były skutecznymi środkami utrzymania porządku

a) Reguły pokrewieństwa - skłaniały ludzi do robienia tego co właściwe , czynnikami wpływającymi na ludzi były : hojność i umiejętności werbalne ( biegłość w metaforach , żartach , przysłowiach itp.)
* osoba hojna to osoba popularna

b) ludzie zachodu uważali , że polityka to rządy, prawo , policja , sąd – formalne instytucje władzy m autorytetu

POLITYKA – pochodzi z antycznej greckiej polis czyli miasta . Organizacja właściwa miastu lub miastu- państwu . Miasto w starożytnej Grecji było społeczeństwem totalnym , a polityka była totalnym sposobem życia w tym społeczeństwie.
* Arystoteles nazywał ludzi gatunkiem politycznym ponieważ żyją w społeczeństwach i muszą poddawać się porządkowi
* odnosi się do idei kulturalnych ,norm i wartości , do praktyk które regulują interakcje między ludźmi w sposób uporządkowany

4) Politykę rozpatrujemy na różnych poziomach :
- instytucjonalne przywództwo
- presja przez wszystkich członków społeczeństwa
- w danej społeczności jedna grupa kontroluje resztę np. rodzice dzieci

5) kontrola społeczna może mieć charakter ( rodzaje kontroli społecznej ):
- uwewnętrzniona → czy jednostka sama nad sobą sprawuje władzę
- uzewnętrzniona → czy ktoś z zewnątrz wpływa na jednostkę i sprawuje nad nią władzę
- enkulturacja – nabywanie , nasiąkanie kulturą . Zasady , normy, wartości i przekonania danego społeczeństwa wnikające do wewnątrz jednostki – stają się częścią jej osobowości .
- hipermarket lub supermarket kultury – normy , zasady kultury wybierane spośród dużej ilości zachowań kulturowych

6) Agenci kontroli społecznej – jednostki lub grupy czy tez pełnione role , zaangażowane we wpajanie norm społecznych członkom danego społeczeństwa oraz w ochronę i utrwalanie tych norm i zasad przez użycie sankcji i odpowiednich kompetencji.

7) Poziomy kultury :
- poziom oczywistości kulturowych
- to co uznajemy za zło konieczne
- poziom gdzie normy / wartości możemy sami regulować

8) Sankcje :
a) Formalne:
- pozytywne ( nagrody , wyróżnienia , awansy )
- negatywne ( więzienie , grzywna , kara śmierci )
b) nieformalne :
-pozytywne (pochwały , uśmiech , podziękowania )
- negatywne ( obelgi , krzywe spojrzenia , plotki , wyśmiewanie itp.)

9)Źródła władzy :
a) autorytet – z własnej woli podlegamy pod różne autorytety , posiadamy jakieś wzory do naśladowania . Autorytet ma nad nami władzę , pod którą podporządkowujemy się z własnej woli.
b) perswazja -zdolność nakłaniania ludzi by zgodzili się z nami , z naszym zdaniem . Często realizowana za pośrednictwem umiejętności językowych oraz manipulowania zasobami i relacjami społecznymi .
c) przymus – władza oparta na używaniu siły , groźby bądź przemocy która nie koniecznie musi wiązać się z siłą , równie dobrze może być to przemoc psychiczna no i fizyczna albo może mieć charakter przemocy symbolicznej.

10) Reakcja i korekta zachowań :
- złapać
- postawić zarzuty
- osądzić
- nanieść sankcję

11) Klasyfikacje systemów politycznych :






X. ZAJĘCIA nr 10 RASA , GRUPA ETNICZNA, NARÓD

* Antropolodzy badają różnice między grupami, ludźmi , społecznościami .

I. RASA :

1) rasa :
-grupa ludzi posiadająca cechy biologiczne które odróżniają je od innych grup
-cechy fenotypiczne ( zespół cech biologicznych , widzialnych , odróżniających jednego człowieka od drugiego ). zajmuje się tym antropometria ( dokonuje różnych pomiarów np. czaszek )

2) Rasizm ( ideologia ):
- hierarchia ras ( są rasy lepsze i gorsze)
- cechy biologiczne łączą się , są ściśle związane z cechami intelektualnymi , psychologicznymi itp. moralne , naturalne
- moralność i psychika jest dziedziczona czyli niezmienna

a) praktyki społeczne związane z rasizmem :
* czystości rasowe
* Eugenika – naukowa praktyka udoskonalania populacji lub gatunków w drodze selektywnej hodowli lub inżynierii genetycznej w celu eliminowania złych cech i wzmacniania dobrych.
* pewne rozwiązania polityczne jak niewolnictwo
* apartheid w RPA – system oparty na określonych prawach danej rasy np. jedna rasa siedzi po prawej stronie w autobusie a druga po lewej.

3) Podważanie rasy przez antropologów :
a) Franz Boas :
-cechy biologiczne nie wiążą się z cechami psychologicznymi , intelektualnymi itp. Zarówno wśród białych jak i czarnych są rewelacyjni ludzie , ale są też ci głupsi .
- człowiek dowolnej rasy jest w stanie nabyć odpowiednich cech kulturowych w zależności od tego w jakim środowisku się wychowuje
- są przedstawiciele ras których czynniki zewnętrzne wpływają na cechy wewnętrzne
- cechy biologiczne grup ludzkich mają takie znaczenie które nadane jest przez ludzi

II. GRUPA ETNICZNA :

1) Grupa etniczna – grupa posiadająca świadomość wspólnego pochodzenia , świadomość tego, że coś was łączy . Coś co nas odróżnia od innych grup , odrębność
* świadomość kształtuje się przez markety etniczne : kultura , historia , wiara, przekonanie o wspólnym pochodzeniu, danej grupy , religia , wiara , język , cechy biologiczne , marker terytorialny

a) Etnogeneza – proces wytwarzania , wyłaniania się grup etnicznych i/lub przybierania przez nie określonych charakterystyk kultowych tzn. wytwarzanie tożsamości etnicznej z surowego bodźca .

III. NARÓD :

1) Naród = ród= rodzina ( wszyscy ci którzy utożsamiają się , mają świadomość, że są narodem , rodziną )
* naród to grupy posiadające swoje państwo lub dążące do posiadania państwa lub innej formy politycznej
* mniejszość narodowa to oddzielna, wspólnotowa grupa różniąca się od pozostałych mieszkańców kraju pochodzeniem czemu może towarzyszyć odrębność językowa, kulturalna, religijna. Mniejszość narodowa może zamieszkiwać określony teren lub być rozproszona po całym państwie, mieć wykształcone poczucie odrębności, posiadać autonomię lub spotykać się z dyskryminacją i prześladowaniem. np. Żydzi bo mają swoje państwo Izrael.
* mniejszość etniczna – podobnie jak mniejszość narodowa w odróżnieniu z tą różnicą, że nie posiada i nigdy nie posiadała własnego państwa, np. Romowie , nie mają swojego państwa i nie dążą do jego utworzenia.

Naród a grupa etniczna to pojęcia bardzo zbliżone

* Grupa etnograficzna : w obrębie jednej grupy społecznej istnieją subgrupy różniące się pewnymi markerami.

a) Asymilacja - upodobnienie się, przystosowanie, zintegrowanie
b) Pluralizm kulturowy - taka sytuacja społeczna, w której grupy mniejszościowe uczestniczą w pełni w dominującym społeczeństwie, zachowując przy tym swoje kulturowe różnice, swoją tożsamość i odrębność od innych grup.
c) Przesiedlenie - przesiedlenie obywateli danego państwa w ramach jego granicy,
d) Czystki etniczne - deportację i przymusowe, masowe usuwanie lub wypędzanie osób z ich domów, jawne naruszanie praw tych osób w celu przemieszczenia lub zniszczenia grup narodowych, etnicznych, rasowych lub religijnych

XI. ZAJĘCIA nr 11 DEFINICJA ZJAWISKA RELIGIJNEGO I RELIGII

1) Antropologia stawia pytanie : Co było najpierw?
a) Animizm
b) Naturalizm
c) Totemizm

Żeby ująć istotę religii w ogóle trzeba zejść na poziom elementarnych form z których wszystkie systemy religijne się składają

2) definiowanie religii przez kategorie nadprzyrodzonego :
- istnieje sfera nadprzyrodzona : każdy początek rzeczy wykraczający poza zakres naszego rozumu. Religia była więc rodzajem spekulacji na temat wszystkiego co wymyka się nauce.
- nasza interpretacja postrzegania czyjegoś poglądu na świat np. dla nas w kategorii nadprzyrodzonej dusza zmarłego powraca i ukazuje się w domu a w XIX wieku na wsi uważano , że to jest normalne , że taka jest kolej rzeczy mówi Emile Durkheim
- aby mogła być kategoria nadprzyrodzonego musi istnieć poczucie praw, wiedzy , obraz naturalnego porządku świata , po to żeby stwierdzić, że istnieje zjawisko które złamie ten porządek i te prawa mówi Durkheim

3) Definiowanie religii przez kategorię idei bóstwa :
- religia była by zdeterminowaniem życia człowieka przez odczucie więzi łączącej ducha ludzkiego z tajemniczym duchem któremu przyznaje panowanie nad światem i nad samym sobą z którym pragnie czuć się zjednoczony . Zespół wyobrażeń i praktyk ustanawia relację między człowiekiem a bóstwem .

a) zdaniem Durkheima :
- istnieje religia gdzie nie ma bóstwa
- istnieją takie religie gdzie idea bóstwa jest , ale są tam takie praktyki które nie wiążą się z tym bóstwem

4) Definiowanie religii w kategorii Durkheima :

Zjawisko religijne:

Wierzenia : Obrzędy :
( stany opinii złożone z wyobrażeń) ( Ustalone sposoby działania)
- wszystkie znane , proste czy złożone wierzenia -praktyki dotyczące relacji :
religijne wykazują tę samą cechę wspólną : sacrum- profanum. Są wtórne wobec
zakładają klasyfikację rzeczy realnych lub wierzeń.
wyobrażanych sobie przez ludzi na dwie klasy , dwa
opozycyjne rodzaje zwykle oznaczane dwoma
odrębnymi terminami :
* SACRUM ( święte )
* PROFANUM( świeckie )

Cechą wyróżniającą myśli religijne jest podział świata na dwie sfery obejmujące : jedna – wszystko co święte a druga – wszystko co świeckie

a) różnica między sacrum a profanum : rzeczy święte to rzeczy chronione i izolowane przez zakazy , natomiast rzecz świeckie to rzeczy do których te zakazy się stosuje i które nie powinny się stykać z rzeczami świętymi
* różnica antropologiczna tzn inne rodzaje bytu
* to co sakralne jest zakazane , wyodrębnione , chronione , temat tabu
* istota sacrum : posiada pewne właściwości , ma moc sprawczą wynikając z tej ontologi= MOC

b) wierzenia religijne – wszystkie wyobrażenia dotyczące relacji sacrum- profanum =.

5) Religia- system , zespół wierzeń i praktyk czyli obrzędów
* nie da się odróżnić religii od magii na poziomie wierzeń i obrzędów = magia podobnie jak religia korzysta z mocy sacrum

*religia wzięła się ze społecznej natury człowieka , życie społeczne wymusiło istnienie religii

* Durkheim mówi, że wspólnota osób wierzących i praktykujących pozwala odróżnić religię od magii. Magia praktykowana jest indywidualnie natomiast religia w określonych grupach.

* Zdaniem Durkheima pierwotnym wyznacznikiem religii był TOTEMIZM :

a) Totemizm – zespół wyobrażeń zakładających że społeczeństwo dzieli się na klany ( wyobrażenie o tym , ze pochodzimy od jednego przodka , zwierzęcia ) i temu wyobrażeniu towarzyszy myślenie , że po śmierci przerodzimy się w totem przodka od którego wszyscy pochodzą
* tabu pokarmowe
* tabu seksualne

b) Totemizm wg Durkheima jest religią , totem ma charakter , posiada moc , inny status onkologiczny i jest objęty sacrum .

6) Animizm : pierwotna formą religii była wiara w duchy
* Taylor i Spencer twierdzą , że człowiek śpiąc śni obrazy w których podróżują co doprowadziło do koncepcji duszy.
* po śmierci dusze człowieka pozostają na ziemi , mają takie potrzeby jak ludzie żyjący . Ludzie żywi opiekowali się nimi tzn KULT MARTWYCH PRZODKÓW

7) NATURALIZM ( Miller )
* koncepcja osadzona w badaniach mitoznawczych
* naturalizm – kult zjawisk przyrodniczych
* burza , ulewa , wschód słońca wszystko to wprawia w człowieka różnego rodzaju emocje . Kulty tych zjawisk przez człowieka.
* człowiek kontaktuje się ze światem , doznaje zjawisk nadprzyrodzonych

XII. ZAJĘCIA nr.12 MAGIA I RELIGIA :

1) Franzer uważa , że
a) religia – zjednywanie , zyskiwanie przychylności sił wyższych od człowieka , które zgodnie z wiarą kierują przyrodą i życiem ludzkim
b) magia – istnieją prawa rządzące światem , w przyrodzie następstwo jest nieuniknione i niezmienne bez wpływu czynnika duchowego czy osobistego


KATEGORIA MEDIACJI : Magia Sympatyczna SACRUM ( MOC)
między czymś a czymś (np. ślub ,
a ceremonia to jest ten czas w którym
się czeka nie wiadomo kim się jest )

HOMEOPATYCZNA : PRZENOŚNA :
- prawdopodobieństwa , rzeczy które są do siebie - zasada styczności lub współwystępowania w
podobne podlegają niewidzialnym związkom czasie i przestrzeni
sympatycznym . Podobne pod względem - związek chwilowy i przestrzenny trwa nadal
znaczeniowym , podobny kształt , ciężar itp. i pomimo ich rozłączenia magia trwa nadal
np.: Leczenie zęba ( należało upolować np.: dysponując częścią garderoby człowieka
dzięcioła i pozyskać jego dziób , który możemy na niego wpływać
przykładano do zęba , podobieństwo : - zasada PARSPROTOTO – dysponując
przez zachowania , kształt, twardość zęba ) częścią rzeczy możemy wpływać na tę rzecz w całości
- rzeczy które były ze sobą w konflikcie mogą

przyjmować właściwości np.; jeżeli mamy wojownika którego zabijemy i obetniemy
jego palec który należy od tej pory do
nas to jego siła przejdzie na nas.

* W przypadku magii człowiek dąży do poznania związków między rzeczami i znając te związki może wpływać na świat
* reguły które rządzą światem muszą być elastyczne
* czarownik zmusza istoty nadprzyrodzone do tego, żeby zachowywały się tak jak on chce
* w przypadku religii możemy prosić bogów o łaskę
* Franzer zakłada że magia pojawiła się najpierw a później dopiero religia
* pojawiła się idea bóstwa – ktoś niewidzialny wyższy od człowieka musi kierować światem
* przejście z magii do religii zależy od poziomu intelektualnego człowieka
* Gdy mediacja łączy się z sacrum dochodzi do tabu , nie należy się wtedy zbliżać.

SACRUM ( MOC) – ludzie podczas procesji zrywają z ołtarza gałązki brzozy dlatego że na tym ołtarzu stał najświętszy sakrament , po czym w domu brzoza ma chronić przed uderzeniem pioruna . Na brzozę przeszła moc sakramentu .

XIII ZAJĘCIA nr13 MIT I LOGIKA :

1) MIT to opowieść o rzeczywistości pierwotnej ( o świecie który istniał na początku , opowieści o prapoczątkach ) o zdarzeniach które mają charakter precedensowy ( pierwszy dom , pierwsze narzędzia itp.)
To czas sakralny , rzeczywistość sakralna / sacrum . Opowiada o tym jak sacrum się pojawiło.

2) MIT nie jest historią , kroniką historyczną , nie jest wyjaśnieniem zjawiska przyrodniczego ,nie jest działem intelektualnym , mit niczego nie wyjaśnia i nie wymaga tłumaczenia , nie jest symboliczny.

3) Malinowski o Micie :
- mit nie jest symboliczny tylko konkretny , odczytywany dosłownie
- mitu nie można badać w oderwaniu od konkretnej kultury
- desakralizacja rzeczywistości ( nie istnieje mit taki jak w życiu człowieka pierwotnego )
- mit to narracja , sposób myślenia , światopogląd

4) Funkcje mitu :
- uzasadnia , sankcjonuje
-dostarcza pewnych wzorców ( moralne , społeczne , wierzenia , hierarchie , podziały ról społecznych , wzorce zachowań, praktyk techniczno- użytkowych )
- jest zwolennikiem kultury ( uznajemy rzeczywistość pierwotną za lepszą )
-stabilizuje kulturę -wiąże się z sacrum , jeżeli nie będziemy trzymać się wzorców , to moc i prawda odejdą
- mit odzwierciedla w sposób symboliczny to co dzieje się w człowieku
-stabilizowanie rzeczywistości psychicznej -

- opowiadanie mitu ułatwia człowiekowi wgląd na swoją podświadomość


5) Mircea Eliade – napisał wiele prac odnośnie mitu
- według niego mit jest reaktualizowany w postaci obrzędu ( powtarzane są te zdarzenia o których opowiada mit )
- mit wiecznego powrotu , koncepcja że świat się kręci wokół a mit jest w centrum

Logika Arystotelesowska zakłada że mit jest opowieścią zmyśloną perspektywa zewnętrzna
Mit jako prawda to mito logika perspektywa wewnętrzna