ANTROPOLOGIA
KULTURY notatki z konwersu .
I.
WSTĘP DO ANTROPOLOGI KULTURY ZAJĘCIA nr 1
1)
Punkt wyjścia dla antropologa kultury to :
a) Kultura-
złożona całość obejmująca wiedzę , sztukę , i wszystko to co
odróżnia człowieka od zwierzęcia wg Taylora
b) Antropologia
kultury – nauka o człowieku ,zajmuje się wszystkim ,
społeczeństwem historycznym , ludycznym, różnymi plemionami itp.
społecznością egzotyczną XVIII/ XIX w. Dyscyplina nauk
społecznych badająca organizację kultury , rządzące nią prawa ,
historyczną zmienność i etniczną różnorodność kultur w celu
skonstruowania ogólnej teorii kultury . Zajmuje się badaniem kultur
we wszystkich jej przejawach . Nazwa ta używana w Europie i Ameryce
natomiast w Wielkiej Brytanii używa się nazwy Antropologia
społeczna.
2) Antropologia (nauka o człowieku
)
a)kulturowa -zajmująca się kulturą człowieka
.
b)fizyczna ( diachroniczna , synchroniczna ):
*
rasy ludzkie
* ewolucja
* ludzie są różni ( pod
względem fizycznym , różnią się cechami biologicznymi ,
charakteru itp.)
* z biologicznego punktu widzenia
3)
Według Ernsta Cassirer kultura jako zespół symboli , to
znaczy że zwierzęta działają na zasadzie bodziec – reakcja ,
natomiast człowiek pomiędzy bodźcem a reakcją posiada symbol
4)
Koncepcja kultury strukturalno semiotycznej :
- zakłada że
elementy, zwyczaje , wierzenia tworzą jedną całość i jeden
element oddziałuje na drugi. Struktura , zhierarchizowana treść
-
wszystko coś znaczy, powiązania między tymi elementami również
coś znaczą , cokolwiek robimy , jest pewnym systemem komunikacji .
Stoją za tym pewne znaczenia odczytywane przez ludzi.
5)
Antropologia kultury i jej relacja z innymi dziedzinami :
a)
socjologia – zagadnienia związane ze społeczeństwem , bada
aktualny stan rzeczy, współczesne społeczności ludzkie, to jak
świat wpływa na społeczeństwo.
b) psychologia
c)
antropologia historyczna – stosuje podejście typowe dla
antropologii kulturowej do materiałów z jakimi pracują hostorycy
6) Roch Sulima – Antropologia Codzienność :
*
badanie współczesności
* zachowania w marketach , sposób
używania telefonów komórkowych itp.
7) Wyznacznik
metodologiczny antropologi kultury :
a) badania terenowe –
obserwacje ludzi w różnych sytuacjach na danym terenie
b)
poszukiwania zagadnień jakościowych nie ilościowych jak w
socjologi
c) prowadzi obserwację
d) to co da się
zaobserwować w badaniach jakościowych , nie da się wyczytać z
socjologicznych ankiet
8) Etnografia i Etnologia (
pojęcia te bardzo łączą się z antropologią kultury )
a)
Etnografia – opis kultury , nauka idiograficzna ( czysty
opis ). Nauka będąca działem historii, poddająca klasyfikacji
ludy świata, badająca ich skład, pochodzenie, rozmieszczenie.
Wyjaśniająca osobliwości materialne, społeczne i duchowe ludowych
kultów.
b) Etnologia – ogólniejszy opis ,
wnioskowanie . Używany dla określenia nauki zajmującej się
badaniami porównawczo-teoretycznymi nad kulturami ludów głównie
pierwotnych.
c) antropologia kultury – budowanie
ogólnych modeli za pomocą porównywania kultur. Nauka zajmująca
się teoriami dotyczącymi kultur.Nazwa pochodzi ze Stanów
Zjednoczonych .
9) Antropologia Społeczna: zależna jest
od perspektywy jaką się przyjmie :
a) społeczeństwo –
grupy ludzkie powiązane pewnymi relacjami posiadającymi pewną
kulturę .
b) antropologia społeczna- zajmowanie się rodziną
, relacjami panującymi w rodzinach itp.
c) antropologia
społeczno kulturowa – nie ma społeczeństwa bez kultury i kultury
bez społeczeństwa .
Bibliografia :
Ewa Krawczak,
Antropologia kulturowa. Klasyczne kierunki, szkoły
i
orientacje, Lublin 2006 [rozdział 1: Antropologia kulturowa
jako nauka].
II.ZAJĘCIA NR 2.
1)
Paleantropologia –
Próbuje
odpowiedzieć na pytanie co jest wyróżnikiem człowieka ; kiedy
gatunek człowieka powstał . Rozwój gatunku ludzkiego , pojawienie
się kultury ,
* Paleo
–
coś dawnego , wczesne formy gatunku ludzkiego . Odkrycie wczesnych
faz kulturowych
*Pięć
etapów zróżnicowania kultury :
1)
Epoka żelaza – od 1400 p.n.e
2) Epoka brązu- od ok 3400-
1400
3) Neolit – epoka kamienia gładzonego , ok 9000-
3400
4) Mezolit -od 1400- 7000
5) Paleolit – epoka
kamienia łupanego od 1400- 2 lub 2,5 mln lat p.n.e.
A)
Cechy anatomiczne (
biorą się z wyniku ewolucyjnego przystosowania do natury , przyrody
)np:
-pionowa postawa ciała
-dwunożny chód
-manipulacyjna dłoń
-względnie duży mózg
-swoiste
propozycje twarzoczaszki i mózgoczaszki
-specyficzny kształt
głowy
B) Cechy fizjologiczne
:
-słaby węch
-silnie rozwinięty wzrok i dotyk
-długi
okres dochodzenia do dojrzałości ( długi okres dzieciństwa)
-długi
brak samowystarczalności
C) Cechy behawioralne
:
-zachowania motoryczne ( związane z ruchem , zachowania
narzędziowe )
-potrafimy żyć w stadzie lecz samodzielnie tez
potrafimy przetrwać
-rodzice uczą dzieci jak zachowywać się
(np. z którego kaktusa możemy znaleźć wodę )
-podział na
rolę męskie i żeńskie ( zwłaszcza przy polowaniu )
-posiadanie
stałego obozowiska , swoich terenów itp.
D) Cechy
intelektualne :
-język
i posługiwanie się symbolem , posiadanie gramatyki .
- mowa (
artykułowana ), język ludzki ma charakter symboliczny , arbitralny
, człowiek używa języka intencjonalnie
- zdolność
przewidywania następstw własnych czynów
- posiadanie kultury
: pozostałości ,
narzędzia :
*szczątki
, kamienne narzędzia , wyposażenia jaskiń .
*używane są
wielokrotnie , są modyfikowane , idea i wzorce przekazywania
narzędzi.
* otoczaki – najwcześniejsze formy narzędzi ,
rozłupane kamienie
*pięściaki – mają już pewien kształt
, są obrobione
* w narzędziach pojawiają się pewne elementy
estetyczne
*pojawienie się narzędzi to długotrwały proces
2) Fundamentalny zwrot w rozwoju kultury człowieka :(
punkty zwrotne )
-człowiek przestaje przystosowywać się do
środowiska biologicznie a zaczyna kulturowo .
-dobór naturalny
( przekaz genów przez zwierzęta ) zostaje zamieniony na dobór
kulturowy w wypadku człowieka.
- zatrzymanie biologiczne
przystosowania się człowieka do natury , a rozpoczęcie
przystosowania się do kultury
-pojawienie się nadwyżki
symbolicznej ( zdobienie narzędzi wężykiem , szlaczkami itp.)
3)
Wnioski :
Nie da się wskazać jednego punktu, który
zapoczątkował kulturę . To nie jest stan, który nagle się
pojawia . Kultura jest pewną tendencją . Człowiek może zaistnieć
w różnych środowiskach przyrodniczych , geograficznych. Człowiek
jest istotą biokulturową ( jesteśmy słabo przygotowani do życia
w jakimkolwiek środowisku , środowisko nas zmusza do stworzenia
czegoś takiego jak kultura)
Bibliografia :Ewa Nowicka,
Świat człowieka -
świat kultury,
Warszawa 2006 (wyd. 7) [rozdział 5: Geneza
kultury].
III.
KULTURA –ZAJĘCIA nr.3
1)
kultura – uprawa roli
* kultus – relacja z bogami
POJĘCIE
KULTURY :
1)Oświeceniowe
-
idealna , doskonała forma życia ludzi , można mieć kulturę lub
jej nie mieć .
2) Amerykański
kulturalizm-
każda kultura ma swój oryginalny , jedyny wzór . Taylor twierdzi
że kultura to sposób życia danego
ludu.
3)Supermarket
kultury
-różne sposoby życia zaczerpnięte z innych kultury. Kiedyś
indywidualne nieosiągalne , dziś do zaczerpnięcia
przez wszystkich . Synkretyczne całości wyciągnięte z różnych
kultur.
a) ujęcie empiryczne – zbiór
rzeczywistych faktów społecznych charakterystycznych dla
funkcjonalizmu .
b) ujęcie racjonalistyczne – fakty mentalne
( to co ludzie mają w głowach ) charakterystyczne dla
strukturalizmu .
2) Zachowania kulturowe :
Sfery te
mocno są ze sobą związane , uwikłane w pewne technologie . W
zależności od typu kultury łączą się mniej lub bardziej.
-
Biologiczne / Naturalne
-Techniczne
-Ekspresyjne /
Komunikacyjne
2) Kultura jako komunikat:
*Kultura to
system komunikatów które nieustanie wysyłamy , tak wysłany
komunikat jest później interpretowany przez odbiorcę
a)
komunikowanie :
- werbalne ( za pomocą języka)
-
niewerbalne ( gest , mimika itp. )
- bezpośrednie
-
pośrednie
b) Koncepcja komunikatu Edmunda Leacha.
Kontekst
Nadawca (Kontakt) Odbiorca
KOMUNIKAT
Kod
c) komunikat musi posiadać
:
* nośnik przenoszący treść
Komunikat :
A-nośnik
komunikatu znaczący
B- treść komunikatu znaczony
3)
Sygnały :
- sygnały automatycznie , mechanicznie , wywołują
jakieś działanie , u zwierząt : bodziec – reakcja
4)
Oznaki :
A- reprezentuje , wskazuje na B
* oznaki naturalne
: dym jest oznaką naturalną ognia , A wiąże się z B
*
znaki ( są konkretne , sprecyzowane , jednoznaczne ) , są zawsze
ujęte w jednym kontekście kulturowym – metonimia : Korona ,
orzeł znak stop , A i B należą do tego samego kontekstu
kulturowego
* symbole ( możemy je interpretować wieloznacznie
) A i B nie należą do tego samego kontekstu kulturowego – związek
metaforyczny : medal ( symbol zwycięstwa ) , serce.
ZASTOSOWANE
SĄ TU RELACJE ARBITRALNE
a) metonimia – Zamienność
np.: skrzynka zamiast trumny , często używana w języku potocznym
b) metafora – kojarzy nam się coś co jest właśnie podobne
na zasadzie skojarzeń.
Arbitralność :
np. Orzeł
biały – Polacy umówili się że to będzie znak Polski , godło
c) znaki mogą przechodzić w sygnały:
- zielone światło
na przejściu dla pieszych
-znaki często są traktowane jak
sygnały
Proces sygnalizacji polega na przystosowaniu człowieka
do odbierania znaku jako sygnał
5) Wnioski :
Symbol nabiera znaczenia w stosunku do znaku czy sygnału . Znaki i
symbole odczytywane są w konkretnych kulturach . Pierwsza
fundamentalna cecha języka to arbitralność .
Bibliografia
:Edmund Leach, Kultura
i komunikowanie,
przeł. Michał Buchowski, Warszawa 2010 [rozdziały: Zagadnienia
terminologiczne,
Przykłady kodowania binarnego].
IV.
ZAJĘCIA NR.4
1)
Znak ------ Symbol
↓
↓
Język wypowiedzi
*leksem- jednostka samodzielna
która coś znaczy
a) Dyskretność – Fonemy ( nie
posiadają żadnego znaczenia ) tzw jednostki nieznaczące – jedna
fundamentalna cecha człowieka .
* morfemy ( jednostka
znacząca):
- morfemu „ka” używamy powszechnie do tworzenia
zdrobnień np.: poseł- posłanka , premier- premierka , kelner
-kelnerka , niania itp
b) Produktywność- Zdolność
języka do łączenia w różne kombinacje pozbawionych samodzielnego
znaczenia , cząstek w celu tworzenia nowych słów lub łączenia
słów w celu tworzenia nowych wypowiedzi.
Wnioski
:
- jedynym sposobem na dokonywanie zmian dla kobiet jest język
, formy które zostałyby zaakceptowane w społeczeństwie
- w
różnych językach to różnie wygląda
2)
Edward Sapir „ Język , przewodnik po kulturze „
-myślimy
tym językiem
- możliwości języka i jego ograniczenia coś
pokazują
- żeby poznać kulturę należy poznać język (
kryje on w sobie kultury społeczne )
-Język odzwierciedla
struktury, hierarchie kultury
- przy pomocy języka próbuje
dokonać się pewnych zmian w strukturze
a) konstatacje (
informacja ) są to wszystkie wypowiedzi gdzie mówimy np.: ładna
jest pogoda itp.
b) performatywny ( wypowiedzi zmieniające
stany społeczne ) np.: mianowanie kogoś kapitanem , zmienia się
jego status społeczny
Nie
chodzi tylko o przekazanie informacji , dokonujemy różnych działań
wpływając na rzeczywistość
A) Trzy komponenty języka
:
1.Lokucje
2.Illokucje (performatywne )
3.Pen
lokucja ( performatywne )
B)
Każdy język i każda odmiana języka jest kompetentna i
wystarczająca
- komunikant językowy nabiera znaku
C)
Koncepcja E. Sapira – język jest odzwierciedleniem rzeczywistości
społecznej
- język narzuca rzeczywistość ( język
determinuje rzeczywistość społeczną – mocna wersja hipotezy )
-
język wpływa na postrzeganie świata ( ukierunkowany na sposób
postrzegania świata – słaba koncepcja )
Bibliografia
:Edward
Sapir,
Język
– przewodnik po kulturze,
[w:] Antropologia
słowa. Zagadnienia i wybór tekstów,
red. G. Godlewski, Warszawa 2003.
V.
PRACA- ZAJĘCIA nr 5
1)
Praca –
Czynności które wykonujemy i za które dostajemy pieniążki.
Działania które podejmujemy żeby zapewnić sobie utrzymanie przy
życiu i grupy i siebie .
- nie każde zajęcie jest pracą
-
kategoria pracy nie jest kategorią oczywistą
2)
Działania ludzkie :
1. Działania techniczno użytkowe ( np.
kopanie ogródka , sprzątanie )
2, Działania komunikacyjne (
informacje , kościół itp.)
3. Działania światopoglądowe (
manifestacje , parady itp.)
4. Działania autoteliczne (
wykonywane dla samych tych działań np. lobię kopać ogródek )
5.
Działania instrumentalne ( musimy lub chcemy je wykonywać np.
przychodzę do pracy po to żeby zarabiać pieniądze i zrealizować
inne działania dzięki nim )
Praca = zależy od celu =
modlitwa , nauka
Nie praca = kategoria czasu wolnego
3)
Sposób podejścia do pracy wg Malinowskiego :
- uprawa ogrodu
jest pewnym kultem , obrzędami magicznymi ( związana z działaniami
magicznymi ) , aspekt religijny
-dzięki tej pracy uzyskują
sławę – pozycję społeczną – aspekt społeczny ( praca
wpisana w pewien system powinności )
-rytm zasady współżycia
społecznego , możliwość oddania tej pracy może polepszyć status
społeczny
-praca reguluje stosunki , wyznacza hierarchię , ma
charakter wielofunkcyjny , wieloaspektowy ,
- działania
techniczno- użytkowe , komunikacyjne , światopoglądowe.
- to
jak zorganizowana jest praca i jakie ma znaczenie ma wymiar
kulturowy.
4) Typy społeczności :
I. Społeczności
zbieracko- łowieckie:
*
tendencje do nomadyzmu ( koczowniczy tryb życia , ciągłość
przemieszczania się )
* nie ma kumulacji , gromadzenia
*
Sohlins – nie gromadzenie dóbr , wystarczało im to co zjedli od
razu
* muszą działać w grupie , - współdziałanie
*
prostota technologiczna sprawia , że wszyscy mogą robić wszystko
* dzieci rodzone co 3 lata , żeby mogły się przemieszczać
II. Społeczności
rolnicze , uprawa ( można wykorzystywać maszyny i zwierzęta ):
-
społeczności kopieniacze
- społeczności rolnicze ( pług
ciągnięty przez zwierzęta )
-społeczności pasterskie ( nie
tylko uprawa ale także hodowla )
* osiadły tryb życia z racji
tego że ma się dobrą ziemię i nie trzeba się przemieszczać
*
kumulacja dóbr więc nie musimy się przemieszczać
* wymiana
następuję na niewielką skalę , wypuszczając coś na rynek .
*
oparta na pracy członków rodziny . Rodzina powinna być w stanie
utrzymać się samodzielnie , praca własna
* każdy ma swoją
specjalizację , podział na role .
* możemy wyżywić ludzi i
kobiety mogą rodzić dzieci , co ogranicza możliwości rozrodcze ,
można rodzić tyle dzieci ile się chce, co rok to prorok
*
łatwiej było sprzedać dobra wytworzone przez kobiety
III.
Społeczności Przemysłowe
*
praca jest kontrolowana
* hierarchie społeczne bardziej
skomplikowane , robotnicy wykwalifikowani i mniej podwładni
*
nie samowystarczalność gospodarstw domowych
* uzależnieni od
pracodawcy
* do pracy muszą dojść , dotrzeć , dojechać
*
asymetria płciowa ( faceci mają kasę , babki nie )
* życie w
domu zostało oderwane od pracy
* produkują żeby sprzedać
5) Typy organizacji społecznej :
a) hordy (
zbieracko- łowieckie)
b) plemiona ( kopienicze)
c)
wodzostwa
d) państwa ( szlachta , mieszczaństwo , chłopi
)
Bibliografia : Chris Hann, Antropologia
społeczna,
przeł. Sebastian Szymański, Kraków2008 [Rozdział 6: Praca].
Bronisław
Malinowski, Ogrody koralowe i ich magia. Opis ogrodnictwa,
Warszawa 1986 (Dzieła, t. 4, cz. 1) [część 2, rozdział
1/IX: Miejsce ogrodnictwa w gospodarce plemiennej i w życiu
społecznym].
VI. ZAJĘCIA nr 6 TYPY
WYMIAN.
1)Typy wymian:
a) Redystrybucja
b)
Rynek
c) Wymiana oparta na wzajemności :
- wzajemność
uogólniona -obdarowanie kogoś nie oczekując rewanżu o tej samej
wartości
- wzajemność zrównoważona – dokonywanie w miarę
precyzyjnej kalkulacji , oczekując że osoba obdarowana odda nam coś
o zbliżonej lub równoważnej wartości.
- wzajemności
negatywna - ofiarujemy coś komuś , licząc na to, że dostaniemy
jeszcze większe korzyści od obdarowanego
2) Systemy
wymiany KULA:
- 2 typy wymiany przedmiotów tj,
naszyjniki i naramienniki
- jest ściśle określony , ustalony
kierunek wymiany
- nie można za długo przetrzymywać tych
przedmiotów , rzeczy ponieważ osoby które przetrzymują naszyjniki
i naramienniki uznaje się za mniej hojne
- przedmioty muszą
być ciągle w obiegu
- traktowanie rzeczy jako własność
wspólną
- wymiana odbywa się społecznie , jawnie
-
przedmioty te nie mają praktycznego zastosowania lecz mają
charakter symboliczny ( symbol bogactwa , prestiżu, wyższości
społecznej, pomyślności )
- podstawową zasadą wymiany jest
: jeżeli daje komuś coś to oczekuję , że odda mi z równą
wartością
- ustalenie wartości zależy od tego który nam
oddaje : kategoria zaufania i honoru .
a) zasada wymiany
:
* czas
*wartość
* partnerzy : Stali partnerzy(
zwykły mieszkaniec- kilku partnerów ) , ilość partnerów ( wódz
, naczelnik – kilkuset partnerów)
b) dwa stopnie
wymiany :
* lokalny
*
zamorski:
- budowanie łodzi
- rytuały magiczne
zapewniające powodzenie wypraw
- handel zwyczajny
A)
Czemu to wszystko służy :
* ma charakter obrzędu , rytuału
* reguluje stosunki społeczne – zrzesza plemiona zapewnia
stabilność społeczeństwa
* partnerzy mają system praw i
obowiązków które świadczą
* oddawanie symboli bogactwa
przez obdarowywanie innych
NOŚNIK PEWNYCH
FUNDAMENTALNYCH NORM KULTUROWYCH :
- im więcej się posiada tym
więcej trzeba oddać
- funkcja kulturotwórcza
3)
Redystrybucja :
- centrum = do którego spływają dobra ,
następnie centrum decyduje , na co przeznaczyć te dobra , nie
musimy się znać podczas wymiany , stopień formalizacji jest
znacznie większy .
4) Wzajemność :
- Kontakt
bezpośredni/ znajomości – wymiana oparta na honorze , zaufaniu
5) Rynek – System wymiany :
- zmienni partnerzy
wymiany
- ograniczone zaufanie
* Zasady zysku- dążenie
do tego żeby skorzystać z tej wymiany
* zasada podaży i
popytu
6) Współcześnie praktykujemy różne formy
wymiany :
- można wymieniać również dobra niematerialne
takie ja : życzenia , pozdrowienia
- z wymianą zawsze wiąże
się nawiązanie pewnych relacji społecznych .
VII.
ZAJĘCIA nr 7 STRUKTURA
1) Struktura :
- musi
mieć wiele elementów
- muszą być ze sobą powiązane
-
Hierarchizacja
- sfunkcjonalizowanie
- całość = suma
elementów
a) antropologia społeczna wychodzi z
założenia :
* zróżnicowanie wewnątrz grup
*
regularność
b) podział kultur na :
- proste (
relacje społeczne kształtują się w kontakty osobiste ), są
płaskie , posiadają pewne statusy i zobowiązania , pełniące
jakieś tam role np. . społeczne – prestiż władzy
-
złożone ( tu są również kontakty osobiste ale także za
pośrednictwem instytucji ) , są hierarchiczne ( klasy , warstwy ,
kasty) sub społeczności .
2) Płeć :
-
Biologiczna:
*I rzędna – chromosomy
*II rzędna –
narządy rozrodcze
*III rzędna – zarost, wzrost , kształt
sylwetki itp.
-
kulturowa :
* Zachowania
* role
* wygląd
*
pozycja społeczna
* wartości , statusy
* wyobrażenia i
stereotypy dotyczące cech osobowości , inteligencji itp.
a)
płaszczyzny płci kulturowej :
- plan symboliczny (
wyobrażeniowy)
- płaszczyzna normatywna ( prawa pisane bądź
niepisane )
- płaszczyzna praktyki
3) Nierówności
statusu :
źródła :
- biologiczno- symboliczne :
*
natura – kultura
* natura: Kobieta ( ze względu na
fizjologię , zdolność rodzenia dzieci , widoczne fizjologie-
menstruacja , twórczość kobiety na płaszczyźnie biologicznej )
*
kultura : Mężczyzna ( twórczość mężczyzny na płaszczyźnie
kulturowej )
-biologiczno- społeczne : rolę mężczyzn i
rolę kobiet realizują się na różnych przestrzeniach , prywatnej
i publicznej , kobieta jest mniej ruchliwa , mężczyźni są
silniejsi .
4) Wiek :
a) podział :
- dzieci
-
młodzież
- dorośli
- starsi
b) role
społeczne :
- dzieci ( szczęśliwe dzieciństwo pozbawione
praw , pewne sankcje nie dotyczą dzieci )
VIII.
ZAJĘCIA NR8. MAŁŻEŃSTWO
1) Małżeństwo –
to instytucja która funkcjonuje wszędzie
* Promiskuityzm (
bezład płciowy ) nie istnieje żadna instytucja która reguluje
stosunki seksualne , pokrewieństwo
* Matriarchat – system
oparty na władzy kobiet
* Patriarchat – system oparty na
władzy mężczyzn
2) Rodzina - To zespół osób
powiązanych pokrewieństwem (wskazuje na podłoże biologiczne) lub
powinowactwem (wskazuje na wspólne zamieszkanie inaczej włączenie
do grona krewnych członków nie związanych więzami krwi).
Najmniejsza jednostka organizacji społecznej
3) Formy
małżeństw :
A) ze względu na liczbę członków
-monogamia : małżeństwo jednej kobiety i jednego mężczyzny
-
poligamia :
* poliandria – jedna kobieta , wiele mężczyzn
* poliginia – jeden mężczyzna, wiele kobiet
B)
ze względu na miejsce zamieszkania :
- patrylokalizm –
małżeństwo mieszka z rodziną męża lub w jej pobliżu
-
matrylokalizm – małżeństwo mieszka z rodziną żony lub w jej
pobliżu
- bilokalizm – małżeństwo mieszka raz z rodziną
męża a raz z rodzina żony
- neolokalizm – małżonkowie
mieszkają bez rodziny
4) Zakazy i nakazy :
- zakaz
kazirodztwa ( źródło biologiczne , psychologiczne , społeczne )
-
egzogamia ( zakaz zawierania małżeństw wewnątrz określonej grupy
, klanu , osoby spokrewnione ze sobą z przekonania pochodzącego z
mitu )
-endogamia ( zakaz zawierania małżeństw spoza własnej
grupy pochodzenia np. romowie
- małżeństwa preferencyjne
:
* lewirat – poślubienie przez wdowę brata jej zmarłego
męża
* sororat – poślubienie siostry zmarłej żony ( żona
nie zawsze musi być martwa :)
* małżeństwo kuzynów – chęć
zachowania majątku wobec rodziny i czystości rodziny . W
społeczeństwach matrylinearnych brat matki ( wuj ) i cała jej
linia nie są uważani za krewnych , wuj jest dla młodego chłopca
starszym kolegą dlatego może dać mu za żonę swoją córkę
5)
Pokrewieństwo i powinowactwo :
* powinowactwo jest wtedy kiedy
dojdzie do małżeństwa z matką mojego męża to będę
spowinowacona , tak samo z moim mężem
*Pokrewieństwo :
a)
bilateralne ( strona rodowa )
b) unilateralne (lineaż ),
Patrylinearyzm ( dziedziczymy i uznajemy że krewnym jest ojciec ) ,
matrylinearyzm
6) Obrzędy:
- obrzęd małżeństwa
zawiera obrzęd inicjacji w bardziej rozbudowanych obrzędach
-
kiedyś we wsiach na weselach było wiele obrzędów przejścia ,
zmiana statusu społecznego
7) Edmund Leach :
-
pojęcia są pewnymi ideami , a nie faktami społecznymi ,
płaszczyzna idei , wyobrażeń ( pojęcia związane z małżeństwem
, rodziną )
- dyskusja na temat związków partnerskich odbywa
się na dwóch płaszczyznach : prawa i idei
IX.
ZAJĘCIA nr.9 POLITYKA ( struktura społeczna : kontrola i opór
)
1) Władza
*polega na sprawowaniu
kontroli społecznej
* polityka ( normy , zasady , idee
wartości służące przestrzeganiu relacji)= władza (zmierzająca
do kontroli społecznej )
2) Kontrola społeczna :,
-
skłania do pewnych zachowań , przestrzegania norm , by ludzie
zachowywali się tak jak należy
- reakcja i korekta zachowań
które nie są jak należy
- ustalenie tego jak należy
postępować
3) W społeczeństwie Semai :
- brak
określonych zasad i reguł
- brak chaosu społecznego
-
wspólne , podstawowe standardy zachowań
- uczyli się
zachowywać dobrze , właściwie , szanowali starszych
- w
małych społeczeństwach relacje publiczne , opinie były
skutecznymi środkami utrzymania porządku
a) Reguły
pokrewieństwa - skłaniały ludzi do robienia tego co właściwe ,
czynnikami wpływającymi na ludzi były : hojność i umiejętności
werbalne ( biegłość w metaforach , żartach , przysłowiach
itp.)
* osoba hojna to osoba popularna
b) ludzie
zachodu uważali , że polityka to rządy, prawo , policja , sąd –
formalne instytucje władzy m autorytetu
POLITYKA –
pochodzi z antycznej greckiej polis czyli miasta . Organizacja
właściwa miastu lub miastu- państwu . Miasto w starożytnej Grecji
było społeczeństwem totalnym , a polityka była totalnym sposobem
życia w tym społeczeństwie.
* Arystoteles nazywał ludzi
gatunkiem politycznym ponieważ żyją w społeczeństwach i muszą
poddawać się porządkowi
* odnosi się do idei kulturalnych
,norm i wartości , do praktyk które regulują interakcje między
ludźmi w sposób uporządkowany
4) Politykę
rozpatrujemy na różnych poziomach :
- instytucjonalne
przywództwo
- presja przez wszystkich członków
społeczeństwa
- w danej społeczności jedna grupa kontroluje
resztę np. rodzice dzieci
5) kontrola społeczna może
mieć charakter ( rodzaje kontroli społecznej ):
-
uwewnętrzniona → czy jednostka
sama nad sobą sprawuje władzę
- uzewnętrzniona →
czy ktoś z zewnątrz wpływa na jednostkę i sprawuje nad nią
władzę
- enkulturacja – nabywanie , nasiąkanie kulturą .
Zasady , normy, wartości i przekonania danego społeczeństwa
wnikające do wewnątrz jednostki – stają się częścią jej
osobowości .
- hipermarket lub supermarket kultury – normy ,
zasady kultury wybierane spośród dużej ilości zachowań
kulturowych
6) Agenci kontroli społecznej – jednostki
lub grupy czy tez pełnione role , zaangażowane we wpajanie norm
społecznych członkom danego społeczeństwa oraz w ochronę i
utrwalanie tych norm i zasad przez użycie sankcji i odpowiednich
kompetencji.
7) Poziomy kultury :
- poziom
oczywistości kulturowych
- to co uznajemy za zło konieczne
-
poziom gdzie normy / wartości możemy sami regulować
8)
Sankcje :
a) Formalne:
- pozytywne ( nagrody , wyróżnienia
, awansy )
- negatywne ( więzienie , grzywna , kara śmierci
)
b) nieformalne :
-pozytywne (pochwały , uśmiech ,
podziękowania )
- negatywne ( obelgi , krzywe spojrzenia ,
plotki , wyśmiewanie itp.)
9)Źródła władzy :
a)
autorytet –
z własnej woli podlegamy pod różne autorytety , posiadamy jakieś
wzory do naśladowania . Autorytet ma nad nami władzę , pod którą
podporządkowujemy się z własnej woli.
b) perswazja
-zdolność nakłaniania ludzi by zgodzili się z nami , z naszym
zdaniem . Często realizowana za pośrednictwem umiejętności
językowych oraz manipulowania zasobami i relacjami społecznymi .
c)
przymus
– władza oparta na używaniu siły , groźby bądź przemocy która
nie koniecznie musi wiązać się z siłą , równie dobrze może być
to przemoc psychiczna no i fizyczna albo może mieć charakter
przemocy symbolicznej.
10) Reakcja i korekta zachowań :
-
złapać
- postawić zarzuty
- osądzić
- nanieść
sankcję
11) Klasyfikacje systemów politycznych
:
X.
ZAJĘCIA nr 10 RASA , GRUPA ETNICZNA, NARÓD
*
Antropolodzy badają różnice między grupami, ludźmi ,
społecznościami .
I. RASA :
1) rasa :
-grupa
ludzi posiadająca cechy biologiczne które odróżniają je od
innych grup
-cechy fenotypiczne ( zespół cech biologicznych ,
widzialnych , odróżniających jednego człowieka od drugiego ).
zajmuje się tym antropometria ( dokonuje różnych pomiarów np.
czaszek )
2)
Rasizm ( ideologia ):
- hierarchia ras ( są rasy lepsze i
gorsze)
- cechy biologiczne łączą się , są ściśle
związane z cechami intelektualnymi , psychologicznymi itp. moralne
, naturalne
- moralność i psychika jest dziedziczona czyli
niezmienna
a) praktyki społeczne związane z rasizmem
:
* czystości rasowe
* Eugenika – naukowa praktyka
udoskonalania populacji lub gatunków w drodze selektywnej hodowli
lub inżynierii genetycznej w celu eliminowania złych cech i
wzmacniania dobrych.
* pewne rozwiązania polityczne jak
niewolnictwo
* apartheid w RPA – system oparty na określonych
prawach danej rasy np. jedna rasa siedzi po prawej stronie w
autobusie a druga po lewej.
3) Podważanie rasy przez
antropologów :
a) Franz Boas :
-cechy biologiczne nie
wiążą się z cechami psychologicznymi , intelektualnymi itp.
Zarówno wśród białych jak i czarnych są rewelacyjni ludzie , ale
są też ci głupsi .
- człowiek dowolnej rasy jest w stanie
nabyć odpowiednich cech kulturowych w zależności od tego w jakim
środowisku się wychowuje
- są przedstawiciele ras których
czynniki zewnętrzne wpływają na cechy wewnętrzne
- cechy
biologiczne grup ludzkich mają takie znaczenie które nadane jest
przez ludzi
II. GRUPA ETNICZNA :
1) Grupa
etniczna – grupa posiadająca świadomość wspólnego pochodzenia
, świadomość tego, że coś was łączy . Coś co nas odróżnia
od innych grup , odrębność
* świadomość kształtuje się
przez markety etniczne : kultura , historia , wiara, przekonanie o
wspólnym pochodzeniu, danej grupy , religia , wiara , język , cechy
biologiczne , marker terytorialny
a) Etnogeneza –
proces wytwarzania , wyłaniania się grup etnicznych i/lub
przybierania przez nie określonych charakterystyk kultowych tzn.
wytwarzanie tożsamości etnicznej z surowego bodźca .
III.
NARÓD :
1) Naród = ród= rodzina ( wszyscy ci którzy
utożsamiają się , mają świadomość, że są narodem , rodziną
)
* naród to grupy posiadające swoje państwo lub dążące do
posiadania państwa lub innej formy politycznej
* mniejszość
narodowa to oddzielna, wspólnotowa grupa różniąca się od
pozostałych mieszkańców kraju pochodzeniem czemu może towarzyszyć
odrębność językowa, kulturalna, religijna. Mniejszość narodowa
może zamieszkiwać określony teren lub być rozproszona po całym
państwie, mieć wykształcone poczucie odrębności, posiadać
autonomię lub spotykać się z dyskryminacją i prześladowaniem.
np. Żydzi bo mają swoje państwo Izrael.
* mniejszość
etniczna – podobnie jak mniejszość narodowa w odróżnieniu z tą
różnicą, że nie posiada i nigdy nie posiadała własnego państwa,
np. Romowie , nie mają swojego państwa i nie dążą do jego
utworzenia.
Naród a grupa etniczna to pojęcia bardzo
zbliżone
* Grupa etnograficzna : w obrębie jednej grupy
społecznej istnieją subgrupy różniące się pewnymi
markerami.
a) Asymilacja - upodobnienie się,
przystosowanie, zintegrowanie
b) Pluralizm kulturowy - taka
sytuacja społeczna, w której grupy mniejszościowe uczestniczą w
pełni w dominującym społeczeństwie, zachowując przy tym swoje
kulturowe różnice, swoją tożsamość i odrębność od innych
grup.
c) Przesiedlenie - przesiedlenie obywateli danego państwa
w ramach jego granicy,
d) Czystki etniczne - deportację i
przymusowe, masowe usuwanie lub wypędzanie osób z ich domów, jawne
naruszanie praw tych osób w celu przemieszczenia lub zniszczenia
grup narodowych, etnicznych, rasowych lub religijnych
XI.
ZAJĘCIA nr 11 DEFINICJA ZJAWISKA RELIGIJNEGO I RELIGII
1)
Antropologia stawia pytanie : Co było najpierw?
a) Animizm
b)
Naturalizm
c) Totemizm
Żeby ująć istotę
religii w ogóle trzeba zejść na poziom elementarnych form z
których wszystkie systemy religijne się składają
2)
definiowanie religii przez kategorie nadprzyrodzonego :
-
istnieje sfera nadprzyrodzona : każdy początek rzeczy wykraczający
poza zakres naszego rozumu. Religia była więc rodzajem spekulacji
na temat wszystkiego co wymyka się nauce.
- nasza interpretacja
postrzegania czyjegoś poglądu na świat np. dla nas w kategorii
nadprzyrodzonej dusza zmarłego powraca i ukazuje się w domu a w XIX
wieku na wsi uważano , że to jest normalne , że taka jest kolej
rzeczy mówi Emile Durkheim
- aby mogła być kategoria
nadprzyrodzonego musi istnieć poczucie praw, wiedzy , obraz
naturalnego porządku świata , po to żeby stwierdzić, że istnieje
zjawisko które złamie ten porządek i te prawa mówi Durkheim
3)
Definiowanie religii przez kategorię idei bóstwa :
- religia
była by zdeterminowaniem życia człowieka przez odczucie więzi
łączącej ducha ludzkiego z tajemniczym duchem któremu przyznaje
panowanie nad światem i nad samym sobą z którym pragnie czuć się
zjednoczony . Zespół wyobrażeń i praktyk ustanawia relację
między człowiekiem a bóstwem .
a) zdaniem Durkheima :
-
istnieje religia gdzie nie ma bóstwa
- istnieją takie religie
gdzie idea bóstwa jest , ale są tam takie praktyki które nie wiążą
się z tym bóstwem
4) Definiowanie religii w kategorii
Durkheima :
Zjawisko religijne:
Wierzenia
: Obrzędy :
( stany opinii złożone z wyobrażeń)
( Ustalone sposoby działania)
- wszystkie znane , proste
czy złożone wierzenia -praktyki dotyczące relacji :
religijne
wykazują tę samą cechę wspólną : sacrum- profanum.
Są wtórne wobec
zakładają klasyfikację rzeczy realnych lub
wierzeń.
wyobrażanych sobie przez ludzi na dwie klasy ,
dwa
opozycyjne rodzaje zwykle oznaczane dwoma
odrębnymi
terminami :
* SACRUM ( święte )
* PROFANUM( świeckie )
Cechą
wyróżniającą myśli religijne jest podział świata na dwie
sfery obejmujące : jedna – wszystko co święte a druga –
wszystko co świeckie
a) różnica między sacrum a
profanum : rzeczy święte to rzeczy chronione i izolowane przez
zakazy , natomiast rzecz świeckie to rzeczy do których te zakazy
się stosuje i które nie powinny się stykać z rzeczami świętymi
* różnica antropologiczna tzn inne rodzaje bytu
* to
co sakralne jest zakazane , wyodrębnione , chronione , temat tabu
*
istota sacrum : posiada pewne właściwości , ma moc sprawczą
wynikając z tej ontologi= MOC
b) wierzenia religijne –
wszystkie wyobrażenia dotyczące relacji sacrum- profanum =.
5)
Religia- system , zespół wierzeń i praktyk czyli obrzędów
*
nie da się odróżnić religii od magii na poziomie wierzeń i
obrzędów = magia podobnie jak religia korzysta z mocy sacrum
*religia wzięła się ze społecznej natury człowieka ,
życie społeczne wymusiło istnienie religii
* Durkheim
mówi, że wspólnota osób wierzących i praktykujących pozwala
odróżnić religię od magii. Magia praktykowana jest indywidualnie
natomiast religia w określonych grupach.
* Zdaniem
Durkheima pierwotnym wyznacznikiem religii był TOTEMIZM :
a)
Totemizm – zespół wyobrażeń zakładających że społeczeństwo
dzieli się na klany ( wyobrażenie o tym , ze pochodzimy od jednego
przodka , zwierzęcia ) i temu wyobrażeniu towarzyszy myślenie , że
po śmierci przerodzimy się w totem przodka od którego wszyscy
pochodzą
* tabu pokarmowe
* tabu seksualne
b)
Totemizm wg Durkheima jest religią , totem ma charakter , posiada
moc , inny status onkologiczny i jest objęty sacrum .
6)
Animizm : pierwotna formą religii była wiara w duchy
* Taylor
i Spencer twierdzą , że człowiek śpiąc śni obrazy w których
podróżują co doprowadziło do koncepcji duszy.
* po śmierci
dusze człowieka pozostają na ziemi , mają takie potrzeby jak
ludzie żyjący . Ludzie żywi opiekowali się nimi tzn KULT MARTWYCH
PRZODKÓW
7) NATURALIZM ( Miller )
*
koncepcja osadzona w badaniach mitoznawczych
* naturalizm –
kult zjawisk przyrodniczych
* burza , ulewa , wschód słońca
wszystko to wprawia w człowieka różnego rodzaju emocje . Kulty
tych zjawisk przez człowieka.
* człowiek kontaktuje się ze
światem , doznaje zjawisk nadprzyrodzonych
XII.
ZAJĘCIA nr.12 MAGIA I RELIGIA :
1) Franzer uważa ,
że
a) religia – zjednywanie , zyskiwanie przychylności sił
wyższych od człowieka , które zgodnie z wiarą kierują przyrodą
i życiem ludzkim
b) magia – istnieją prawa rządzące
światem , w przyrodzie następstwo jest nieuniknione i niezmienne
bez wpływu czynnika duchowego czy osobistego
KATEGORIA MEDIACJI : Magia Sympatyczna SACRUM ( MOC)
między
czymś a czymś (np. ślub ,
a ceremonia to jest ten czas w
którym
się czeka nie wiadomo kim się jest )
HOMEOPATYCZNA
: PRZENOŚNA :
- prawdopodobieństwa , rzeczy które
są do siebie - zasada styczności lub współwystępowania w
podobne podlegają niewidzialnym związkom czasie i
przestrzeni
sympatycznym . Podobne pod względem - związek
chwilowy i przestrzenny trwa nadal
znaczeniowym , podobny
kształt , ciężar itp. i pomimo ich rozłączenia magia trwa
nadal
np.: Leczenie zęba ( należało upolować np.:
dysponując częścią garderoby człowieka
dzięcioła i
pozyskać jego dziób , który możemy na niego wpływać
przykładano do zęba , podobieństwo : - zasada
PARSPROTOTO – dysponując
przez zachowania , kształt,
twardość zęba ) częścią rzeczy możemy wpływać na tę
rzecz w całości
- rzeczy które były ze
sobą w konflikcie mogą
przyjmować
właściwości np.; jeżeli mamy wojownika którego
zabijemy i obetniemy
jego palec który należy od tej
pory do
nas to jego siła przejdzie na nas.
*
W przypadku magii człowiek dąży do poznania związków między
rzeczami i znając te związki może wpływać na świat
*
reguły które rządzą światem muszą być elastyczne
*
czarownik zmusza istoty nadprzyrodzone do tego, żeby zachowywały
się tak jak on chce
* w przypadku religii możemy prosić
bogów o łaskę
* Franzer zakłada że magia pojawiła się
najpierw a później dopiero religia
* pojawiła się idea
bóstwa – ktoś niewidzialny wyższy od człowieka musi kierować
światem
* przejście z magii do religii zależy od poziomu
intelektualnego człowieka
* Gdy mediacja łączy się z sacrum
dochodzi do tabu , nie należy się wtedy zbliżać.
SACRUM
( MOC) – ludzie podczas procesji zrywają z ołtarza gałązki
brzozy dlatego że na tym ołtarzu stał najświętszy sakrament , po
czym w domu brzoza ma chronić przed uderzeniem pioruna . Na brzozę
przeszła moc sakramentu .
XIII ZAJĘCIA nr13 MIT I LOGIKA
:
1)
MIT to opowieść o rzeczywistości pierwotnej ( o świecie który
istniał na początku , opowieści o prapoczątkach ) o zdarzeniach
które mają charakter precedensowy ( pierwszy dom , pierwsze
narzędzia itp.)
To czas sakralny , rzeczywistość sakralna /
sacrum . Opowiada o tym jak sacrum się pojawiło.
2) MIT
nie jest historią , kroniką historyczną , nie jest wyjaśnieniem
zjawiska przyrodniczego ,nie jest działem intelektualnym , mit
niczego nie wyjaśnia i nie wymaga tłumaczenia , nie jest
symboliczny.
3) Malinowski o Micie :
- mit nie jest
symboliczny tylko konkretny , odczytywany dosłownie
- mitu nie
można badać w oderwaniu od konkretnej kultury
-
desakralizacja rzeczywistości ( nie istnieje mit taki jak w życiu
człowieka pierwotnego )
- mit to narracja , sposób myślenia ,
światopogląd
4) Funkcje mitu :
- uzasadnia ,
sankcjonuje
-dostarcza pewnych wzorców ( moralne , społeczne
, wierzenia , hierarchie , podziały ról społecznych , wzorce
zachowań, praktyk techniczno- użytkowych )
- jest
zwolennikiem kultury ( uznajemy rzeczywistość pierwotną za lepszą
)
-stabilizuje kulturę -wiąże się z sacrum , jeżeli nie
będziemy trzymać się wzorców , to moc i prawda odejdą
-
mit odzwierciedla w sposób symboliczny to co dzieje się w człowieku
-stabilizowanie rzeczywistości psychicznej -
-
opowiadanie mitu ułatwia człowiekowi wgląd na swoją
podświadomość
5) Mircea Eliade – napisał
wiele prac odnośnie mitu
- według niego mit jest
reaktualizowany w postaci obrzędu ( powtarzane są te zdarzenia o
których opowiada mit )
- mit wiecznego powrotu , koncepcja że
świat się kręci wokół a mit jest w centrum
Logika
Arystotelesowska zakłada że mit jest opowieścią zmyśloną
perspektywa zewnętrzna
Mit jako prawda to mito logika
perspektywa wewnętrzna