Polityka- jest terminem określającym pewne przejawy życia społecznego. Pojęcie to może być rozumiane jako sztuka rządzenia państwem oraz utrzymywania i rozwijania stosunków międzynarodowych. (jest wewnętrzna i zewnętrzna)

Politykiem jest każdy, kto uprawia politykę, czyli uczestniczy w działaniach państwa (parlamentarzyści, dyplomaci, urzędnicy państwowi wyższego szczebla itp.).

Doktryna- pochodzi z łacińskiego doctrina, czyli nauka. Ogólnie oznacza pewien spójny system poglądów i założeń, które są z kolei podstawą koncepcji naukowych, religijnych, ekonomicznych, politycznych.

Doktryna polityczna- jest konkretyzacją ideologii, która zawiera podstawowe poglądy dotyczące funkcjonowania społeczeństwa i państwa

program polityczny jest dostosowaniem doktryny do aktualnej sytuacji społecznej, politycznej i ekonomicznej

Doktryna polityczna- będąc uporządkowanym zbiorem poglądów dotyczących społeczeństwa i państwa, wyznacza praktyczne metody ich realizacji w ściśle określonym miejscu i czasie.

Rodzaje doktryn:

a)rewolucyjne: gwałtowna zmiana (socjalistyczna, komunistyczna); znają konieczność dokonywania zmian na drodze rewolucyjnej, czyli przez gwałtowne obalenie istniejącego porządku społecznego i politycznego, najczęściej przy użyciu siły;

b)konserwatywne: .zachowawczość niechęci do zmian (wszystkie ruchy polityczne);zwane zachowawczymi, powszechnie uważa się za dążące do utrzymania istniejących stosunków społecznych i politycznych. Występują niemal we wszystkich ruchach i partiach politycznych

c)reformistyczne: zmiany w wyniku ewolucji (w socjalizmie); opowiadają się za ewolucyjnym sposobem wprowadzania reform społecznych i politycznych. Związane są z nimi kierunki ideologiczno-polityczne w ruchu robotniczym, jak reformizm (podstawa współczesnej socjaldemokracji) oraz rewizjonizm.

d) reakcyjne: powrót do starego pożarku (powrót do monarchii lub komunizmu); opowiadają się za przywróceniem starego porządku społeczno- politycznego. Przedstawiciele tych doktryn podkreślają wartość stosunków społecznych i politycznych, uznawanych w danym momencie za przestarzałe.

Doktryny klasyfikowane współcześnie:

a)lewicowe: sprawiedliwość społeczna, różnice społeczne niweluje państwo (socjalistyczne, socjaldemokratyczne), zniesienie przejawów dyskryminacji i różnic majątkowych

b)centrowe: równowaga między grupami społecznymi, różnice społeczne niwelowane przez społeczeństwo, a nie państwo (liberałowie i część konserwatystów np. platforma obywatelska)

c)prawicowe: nierówności społeczne i hierarchia jest kwestią oczywistą i naturalną (konserwatyści, chadecy np. PIS)

*CHADECJA-potoczna nazwa partii i ruchów chrześcijańsko-demokratycznych, wywodzących się z zasad etycznych chrześcijaństwa i społecznej nauki Kościoła

Demokracja- oznacza władzę ludu (demos- lud, kratos- władza). Demokracja jest formą ustroju państwa, w której obywatele tego państwa ( czyli naród) sprawuje rządy bezpośrednio lub za pośrednictwem wybranych przedstawicieli.

Demokracja- geneza:

a)Ateńska (Polis Ateny)-rządy ludu wypowiadające się w Zgromadzeniu ludowym

b)Republika rzymska (mechanizmy demokratyczne)-urzędy państwowe w rękach arystokracji

c)wspólnoty chrześcijańskie- organizowanie na zasadach demokracji

d)plemienna- więc podstawą demokracji plemiennej np. plemiona Germańskie, Słowińskie

e)szlachecka- wyłącznie prawo szlachty do sprawowania władzy, ok. 10% społeczeństwa

f)ideały oświeceniowe: republikańskie, demokratyczne, trójpodział władzy- Charles Louis Montesquieu

g)konstytucjonalizm- oparcie ustroju na konstytucji i rządy zgodne z obowiązującym prawem, prawo oparte na konstytucji XIXw

h)demokracja parlamentarna: w XXw

Zasady demokracji:

-suwerenność narodu- rządy ludu podstawą suwerenności narodu (Książe, król, cesarz), rządzili poddanymi okrutnie, despotycznie

-trójpodział władzy: wykonawcza- prezydent z premierem, sądownicza- sądy, trybunały, ustawodawcza- parlament

-podział i równowaga władz (na prawodawczą, wykonawczą i sądowniczą oraz zapewnienie niezależnej działalności mediom i opozycji)

-konstytucjonizm (ustrój oparty na konstytucji- ustawa zasadnicza-oparcie ustroju na konstytucji

-praworządność- rządy zgodne z obowiązującym prawem człowieka

-pluralizm (wielość)

* polityczny- może istnieć wiele partii politycznych

*ekonomiczny- państwowe, prywatne, spółdzielcze (gospodarka)

*społeczny- szanować odmienności etniczne, kulturowe, religijne, wyznaniowe

Fundamentalne zasady demokracji:

a) podstawowe wartości demokratyczne:

-wolność: nieskrępowana aktywność fizyczna, swoboda w dokonywaniu wyborów

-równość- zapewnienie obywatelom podobnych szans życiowych

-sprawiedliwość

-porządek i efektywność- prawne uregulowanie pozycji ludzi i ich problemów w hierarchii wartości, porządek jako stan równowagi i spokoju społecznego

b)konflikty wartości w życiu publicznym

-konformizm-polega na dostosowaniu się do wymogów otoczenia i postępowaniu zgodnie z uznawanymi w danym społeczeństwie normami i wartościami

Bezpośrednie formy deklaracji wywodzą się z tradycji demokracji antycznej:

a)referendum- - np. Szwajcaria, inaczej plebiscyt, czyli powszechne głosowanie obywateli mających czynne prawo wyborcze; głosowanie ludowe

b)inicjatywę ludową, która polega na przyznaniu określonej liczbie obywateli inicjatywy ustawodawczej, czyli możliwości zgłoszenia projektu ustawy.; zgłoszenie ustawy min 100 podpisów

c)weto ludowe: najpierw: wniosek o weto a potem referendum, dotyczy ono wyrażania sprzeciwu wobec obowiązującej ustawy. Wpływ instytucji społecznych na decyzję władz umożliwia szeroko rozumiana samorządność. Dotyczy ono między innymi samorządu zawodowego.

d)samorządność- Dotyczy ono między innymi samorządu zawodowego.

Pośrednie formy demokracji:

a)wybór władz państwowych np. wybory parlamentarne, pośrednicy: posłowie, senatorzy

b)w samorządowe, lokalne: radni, burmistrz, wójt, starosta

c)przynależność obywateli do partii politycznych

d)inicjatywy obywatelskie: zakładanie wszelkiego rodzaju komitetu (wyborczych, rocznicowych, budowania pomników)

e)zgromadzenia i manifestacje

f) listy protestacyjne i petycje

Konstytucja RP a obywatel

a)wolności konstytucyjne przepisy wyznaczające granicę wolności, co nie jest zabronione jest dozwolone

b) prawa człowieka- wolność (we wszystkich aspektach: ruchu, ubierania, wyrażania siebie, mowy, druku), prawo osobiste (do prywatności), polityczne (do przynależności do partii), ekonomiczne (do wyboru pracy jakiej chcemy), socjalne, kulturalne

Obowiązki obywatelskie:

a)konstytucyjne nakazy

-poszanowanie i przestrzeganie prawa

-ponoszenie ciężarów i świadczeń publicznych (podatki)

-obowiązek obrony RP

-wierność RP

Cnoty obywatelskie- ważne dla życia publicznego:

a)odpowiedzialność- za swoje słowo, czyny

b)tolerancja- potrafimy zaakceptować inność

c)krytycyzm

d)dyscyplina wewnętrzna

e)uspołecznienie: inicjatywy społeczne, wolontariat

Państwo totalitarne: całkowita kontrola wszystkich dziedzin życia, całkowita kontrola życia jednostek (obywateli) np.: Włochy- Mussoliniego, Niemcy- Hitlera, Związek Radziecki- Stalina, Korea Północna- dziś

Państwa autorytarne: władza w rękach jednostki, lub grupy ludzi: zakres władzy niczym nieograniczony, brak społeczeństwa obywatelskiego np. Polska w 1926r, dziś- Białoruś przez Łukaszenko, Chiny- komunistyczna partia Chin

Ograniczenia swobód obywatelskich: represjonowanie i zabijanie przeciwników politycznych np. Białoruś, Syria, Kraje Arabskie, zastraszanie (kraje autorytarne), torturowanie (totalitarne)

Kontrola życia obywateli: system monopartyjny, lub dominacja jednej partii, kontrola mas mediów, ograniczenie roli parlamentu lub jego fikcyjność

Polska po II wojnie światowej do 1956r była państwem totalitarnym, a od 1956-1969 autorytalnym

Państwo to trwała wspólnota ludzi, zajmująca określone terytorium, poddana zwierzchnej władzy. Jest polityczną, suwerenną, terytorialną i przymusową organizacją społeczeństwa. Pojęcie wprowadził: Piccolo Machiavelli. Inne definicje państwa:

a)Arystoteles-(koncepcja) jako efekt naturalnego rozwoju społeczeństwa

b)św. Tomasz z Akwinu (Katolicka nauka społeczna) samowystarczalna społeczność, uznająca określony porządek prawny

c)Immanuel Kant- rodzaj ludzkiej zbiorowości żyjącej według określonego porządku prawnego

d)Georg Wilhelm Friedrich Hegel- wartość absolutna i nadrzędna. „Państwo Bogiem na ziemi”. Interesy państwa przed interesami jednostki.

e)Karol Marks-(koncepcja marksistowska)- organizacja przymusowa i narzędzie klasy panującej

f)Georg Jellinek (klasyczna trójelementowa definicja państwa)-elementy państwa: ludność, terytorium i władza najwyższa

Państwo i jego elementy:

a)organizacja polityczna- - władza jest podmiotem, który koordynuje i organizuje współprace dużych grup społecznych, zarządza nimi oraz tworzy i utrzymuje ład społeczny

b)organizacja suwerenna

-Zewnętrzna - Państwo jest podmiotem prawa międzynarodowego niezależnym od innych państw.

-Wewnętrzna - Władza państwowa jest zwierzchnia, która sama może decydować o swym zakresie.

- Racja Stanu - wzgląd na dobro państwa, wyższość interesu państwa nad innymi interesami.

c)organizacja terytorialna- obejmuje ludzi związanych ze ściśle określonym terytorium.

- Terytorium Państwa - ląd, wody przybrzeżne, przestrzeń powietrzna statki, samoloty i ambasady

d)organizacja przymusowa- przynależność do niej ma charakter sformalizowany

-Obywatelstwo - przynależność państwowa zobowiązująca do wypełniania określonych obowiązków i dająca uprawnienia ustalone przez prawo danego państwa. Osoby nie posiadającej żadnego obywatelstwa nazywa się bezpaństwowcami

Koncepcje genezy państwa:

-umowa społeczna: 18-wieczny pomysł (Rousseau), państwo jest umową społeczną, umowa między członkami społeczeństwa a zaczątkiem państwa.

-teoria podboju i przemocy (Gumplowicz)- powstanie państwa w wyniku podboju plemion słabszych przez silniejsze

-koncepcja teistyczna (św. Augustyn)- boskie pochodzenie władzy państwowej

-koncepcja marksistowska (Fryderyk Engels)- powstanie państwa wynikiem rozpadu wspólnoty pierwotnej i wytworzenia się klas społecznych

Władza- to zdolność wydawania i egzekwowania decyzji. Jednym z najważniejszych rodzajów władzy społecznej jest władza polityczna, czyli zdolność wydawania, narzucania i wymuszania (egzekwowania) decyzji w skali społecznej, możliwość wpływania na ludzi tak, aby zachowywali się w sposób oczekiwany i pożądany.

Władza państwowa i jej legitymizacja:

(to proces spoleczny, polegajacy na dialogu miedzy osobami pragnacymi wladzy i tymi które maja się podporzadkowac. Autorem podstaw legitymizacji jest Max Weber.)

a)legalna władza => prawo

- rządzący zdobywają i sprawują władze z mocy obowiązującego prawa.

b)tradycyjna władza=> dziedziczone wynikające z tradycji

- utrwalona tradycja, dająca określonym osobom (rodom) prawo do dziedziczenia władzy, która pochodzi od Boga dzięki czemu jest trwała i ciągła.

c)charyzmatyczna władza => łaska

- oparta jest na przeświadczeniu że sprawujący władze nabył do niej prawo dzięki posiadaniu jakiś wyjątkowych właściwości i zdolności (np. męstwo, sprawiedliwość, talent organizacyjny, zdolności przywódcze świątobliwość itp.)

Alienacja władzy- rodzaj patologii (deformacji we władzy), polegający na izolacji i dystansowania się od organów państwa od społeczeństwa.

Centralizacja uprawnień- skupienie uprawnień decyzyjnych w rękach władzy i ograniczenie kompetencji władzy lokalnej:

-Centralizacje biurokratyczną - polegająca na skupieniu władzy na szczeblu centralnym.

-Centralizacje technokratyczną - rządy specjalistów, których fachowa wiedza ma bezpośredni wpływ na decyzje polityczne organów państwowych.

-Centralizacje militarystyczną - występująca w wypadku wojska i dowódców wojskowych, przyczyniająca się do wzrostu nakładów na armię oraz rozwoju przywilejów oficerskich ponad rzeczywiste potrzeby

-Centralizacje plutokratyczną gdy wąska grupa ludzi najbogatszych (elita finansowa) skupia w swoim ręku zarówno władzę polityczną jak i ekonomiczną.

Biurokratyzacja władzy- bezduszne przestrzeganie przepisów i ich niepotrzebne mnożenie, , dzięki którym urzędnik może uniknąć osobistej odpowiedzialności za podejmowane decyzje, podnieść polityczną i społeczną rangę swej funkcji, a przez to zwiększyć swą władze nad obywatelem

Oligarchizacja grup rządzących - inny typ alienacji władzy. Polega na tym, że elity władzy oddzielają się od społeczeństwa nie podlegając (arogancja) władzy - stoją ponad prawem

Brutalizm władzy polityki- wymuszenie posłuszeństwa obywateli przez przemoc

Korupcja - dawanie łapówek, przyjmowanie korzyści majątkowych przez osoby sprawujące władzę w zamian za określone decyzje.

Partykularyzm - dbanie o jednakowy o własny interes z pominięciem interesu ogółu

Nepotyzm - obsadzanie wysokich stanowisk krewnymi (poplecznictwo)

Klientelizm - oparcie władzy na układach i wzajemnych zależnościach politycznych]

Oligarchia władzy- władza skupiona w wąskiej grupie

Inwigilacja- śledzenie, tajny nadzór nad kimś

Brutalizacja polityki- wymuszenie posłuszeństwa obywateli przez przemoc

Funkcje państwa:

(to całokształt działalności prowadzonej przez państwo w określonych dziedzinach życia społecznego. Ze względy na zasięg przestrzenny tej działalności oraz jej dziedziny funkcje państwa możemy ogólnie podzielić na funkcje zewnętrzną i funkcje wewnętrzną.)

a)wewnętrzna:

(polega na zapewnieniu porządku i bezpieczeństwa wewnątrz państwa, obejmuje jednostki, grupy społeczne czy rozmaite instytucje pozostające w jego granicach.)

-prawodawcza: tworzenie systemu prawnego obowiązującego na danym terytorium. Wyznaczanie norm społecznego zachowania

-porządkowa: ład i porządek publiczny; polega na podejmowaniu przez właściwe organy państwa (prokuratura, policja) działań mających na celu zapewnienie ładu i porządku publicznego oraz wymuszenie przestrzegania przepisów prawa.

-administracyjna: polega na tym, że określone organy państwowe (np. Rada Ministrów) zarządzają odpowiednimi dziedzinami życia publicznego (gospodarka, finanse, oświata, ochrona zdrowia itp.)

-gospodarczo-organizatorska- polega na organizowaniu gospodarki i oddziaływaniu na nią państwo.

-socjalna: wyraża się w dążeniu do państwa do zapewnienia obywatelom minimum egzystencji, w efektywnym zwalczaniu bezrobocia, w polepszaniu warunków pracy (bezpieczeństwa i higieny), w dbałości o ochronę środowiska naturalnego oraz w doskonaleniu systemu świadczeń socjalnych.

-funkcja kulturalna- obejmuje działalność państwa w zakresie budowy i koordynacji systemu oświaty, wspierania badań naukowych, promowania kultury narodowej za granicą, ochrony zabytków i miejsc pamięci narodowej itd.

b)zewnętrzna:

(obejmuje aktywność państwa na arenie międzynarodowej, dotyczy wszelkich działań rzutujących na stosunki z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi.)

-polityka zagraniczna

-polityka międzynarodowa

Formy państwa:

(sposób sprawowania władzy oraz organizowania życia politycznego i społecznego w danym państwie)

a)f. rządów- struktura najwyższych organów władzy

-monarchia: władza w rękach monarchy sprawującego ją dożywotnio

*nieograniczone (np. m. despotyczna w starożytnym Egipcie, absolutna we Francji w XVIII); władza monarchy jest podzielna, jednolita, pochodząca od Boga

*ograniczone (np. w m. konstytucyjna w Monako, parlamentarna w Belgi, Norwegii, Hiszpanii); pozycja monarchy określona jest przez konstytucję, a władza ogranicza się do funkcji reprezentacyjnych i ceremonicznych

-republika: organy władzy wybierane przez ogół lub grupy obywateli w wyborach (demokratyczna-Republika Federalna Niemiec, Francja, Włochy)(autorytatywna-np. Wenecja w XIV- XVIw)

b)reżim polityczny:

-p. demokratyczne: władza oparta na trzech konstytucyjnych zasadach: suwerenność narodu, trójpodział władzy (wykonawcza, sądownicza, ustawodawcza) i pluralizmu politycznego (Grecja)

*p.liberalne- czołowa pozycja parlamentu wśród organów państwowych (Wielka Brytania, USA w 1929r.)

*p.socjalne- duża aktywność państwa w sferze gospodarczej i polityce socjalnej

-p. autorytarne: silna władza wykonawcza w rękach jednostki; to państwo w którym nie ma warunków do działania społeczeństwa obywatelskiego i idei samorządności (Portugalia do 1974r)

-p. totalitarne: bezwzględna władza w rękach jednej partii; stanowi zagrożenie dla demokracji (ZSRR, NSDAP)

c)ustrój totalitarny:

-p. unitarne: jednolity porządek prawny, społeczny i administracyjny; to państwo jednolite wewnętrznie (Szwecja, Holandia)

-p. złożone: prawie zupełna samodzielność części składowych państwa

*Federacje - samodzielność części składowych państwa ale bez możliwości ich odłączenia (Stany Zjednoczone, RFN)

*Konfederacje - suwerenność państw połączonych w związek dla realizowania celów politycznych (Unia Europejska)

Okrągły stół i jego konsekwencje:

-6 luty- 5 kwietnia 1989 rok

- próba porozumienia się bez wojny domowej ówczesnej władzy:

*strona rządowo koalicyjna, postacie: Czesław Kiszczak, Mieczysław F. Rakowski, Wojciech Jaruzelski (Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, Zjednoczone Stronnictwo Ludowe, Stronnictwo Demokratyczne, Stowarzyszenie „PAX”, Ogólnopolskie porozumienie Związków Zawodowych)

*strona opozycyjno-solidarnościowa, postacie: Tadeusz Mazowiecki, Bronisław Geremek, NSZZ- Niezależny Samorządny Związek Zawodowy z Lechem Wałęsą na czele)

-dążenie do przekształcenia Polski w kraj demokratyczny i kapitalistyczny

-zmiany w konstytucji:

*powołanie instytucji prezydenta, powołanie 2 izby parlamentu- Senatu, usunięcie z Konstytucji zapisu o przewodniej roli PZPR oraz ścisłej współpracy i powiązania ze Związkiem Radzieckim, zmiana nazwy państwa z PRL- Polska Rzeczpospolita Ludowa na RP- Rzeczpospolita Polska

Mała konstytucja

- 17 październik 1992rok; ustawa konstytucyjna o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą a wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym

Nowa konstytucja

-2 kwietnia 1997 roku, ustawa zasadnicza- zapisy naszych praw i obowiązków, uchwalają zgromadzenie narodowe większością 2/3 (sejm i senat) czyli większa od połowy i określana w procentach i ułamkach, konstytucja sztywna, preambuła- uroczysty wstęp do konstytucji, powołujący na polskie tradycje historyczne oraz ważne wartości (prawda, sprawiedliwość, dobro, piękno)

Zasady konstytucyjne:

a)suwerenności narodu- zgodnie z którą posiada on prawa i obowiązki i od niego wywodzi się władza w Rzeczypospolitej,

b)republikańskiej formy państwa- wykluczająca jakiekolwiek formy dziedziczenia władzy,

c)demokratycznego państwa prawnego (praworządność)- prawo jest wartością nadrzędną wobec wszelkich innych norm reguł postępowania

d)reprezentacji politycznej- zgodnie z którą naród rządzi poprzez swoich wybieranych przedstawicieli,

e)podziału władzy i równoważenia się władz- oznacza istnienie w państwie trzech równorzędnych władz: ustawodawczej (sejm i senat), wykonawczej (prezydent i Rada Ministrów) i sądowniczej (sądy i trybunały)

f)pluralizmu politycznego- dopuszcza istnienie i działanie wielu partii politycznych

g)samorządności terytorialnej

h)niezawisłości sędziowskiej i niezależności sądów i trybunałów

i)wolności i praw człowieka i obywatela

Władza wykonawcza- prezydent RP

a)wybory powszechne- kadencja 5 letnia

b)wczesne zakończenie kadencji spowodowane:

-śmiercią, stanem zdrowia, zrzeczeniem się prezydentury, orzeczenie trybunału stanu

c)odpowiedzialność konstytucyjna przed trybunałem stanu

d)wybór prezydenta zniesiony przez konstytucję w 1952roku, a ponownie wprowadzony 7 kwietnia 1989 roku

e)siedzibą prezydenta RP jest pałac Radziwiłłów (wybudowany w 1643-1645r)

Kompetencje prezydenta:

-w stosunku do parlamentu: inicjatywa ustawodawcza, prawo weta zawieszającego w stosunku do ustawy, podpisywanie ustaw , zarządzanie wyborów, zwoływanie pierwszego posiedzenia, skracanie kadencji sejmu (parlamentu),

-w stosunku do Rady Ministrów: powoływanie rządu, dokonywanie na wniosek premiera zmian w składzie rządu, zwoływanie Rady Gabinetowej,

-w stosunku do władzy sądowniczej: powoływanie sędziów na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, powoływanie prezesów Sądu najwyższego,

-w zakresie stosunków zagranicznych: reprezentowanie państwa w stosunkach międzynarodowych (głowa państwa), zatwierdzanie i wypowiadanie umów międzynarodowych,

- w zakresie zwierzchnictwa sił zbrojnych i obronności państwa: zwierzchnik sił zbrojnych np. wprowadzenie stanu wojny, stanu wojennego lub stanu wyjątkowego

-tradycyjne uprawnienia głowy państwa: nadawanie obywatelstwa, tytułów naukowych, odznaczeń, posiada prawo łaski

Kontrasygnata- akty urzędowe prezydenta wymagają podpisu premiera

Prerogatywa- w konstytucji określonych jest ich 30 np. zarządzanie wyborów do sejmu i senatu, skracanie kadencji sejmu, inicjatywy ustawodawcze

Rada Ministrów- rząd:

a)organ kolegialny (premier, wicepremierzy, ministrowie)

b)prezes rady ministrów- premier: reprezentuje rząd, radę ministrów; organizuje i kieruje pracami rządu; kontrola pracy rządu; kontroluje pracami całej administracji państwowej

c)ministrowie: kierują działaniami resorty, ministrowie „bez teki” (wypełniają konkretnie powierzone przez premiera zadania)

Tryb powołania rządu:

a)powołanie rządu przez prezydenta: na wniosek premiera powołuje członków rządu

b)expose: program rządu;

c)wotum zaufania dla rządu od sejmu;

d)trzykrotna próba powołania sejmu

e)dymisja rady ministrów: rezygnacja premiera i członków rządu, nieudzielanie przez sejm wotum zaufania, konstruktywne wotum nieufności, powstanie nowego sejmu

Konstrukcja rządów- możliwość dokonywania zmian w składzie Rady Ministrów

Zadania rady ministrów:

- wykorzystywanie ustaw, wydawanie rozporządzeń, kierowanie i kontrola całej administracji państwowej, budżet uchwala parlament, wykonanie budżetu, kierowanie obronnością państwa: zewnętrzne i zewnętrzne

Prezesi Rady Ministrów po 1989 roku: Tadeusz Mazowiecki (1989-1991), Jan Krzysztof Bielecki (1991), Jan Olszewski (1991-1992), Waldemar Pawlak (1992), Hanna Suchocka (1992 -1993), Waldemar Pawlak (1993 -1995), Józef Oleksy (1995-1996), Włodzimierz Cimoszewicz (1996-1997), Jerzy Buzek (1997 -2001), Leszek Miller (2001 -2004), Marek Belka (2004 -2005), Kazimierz Marcinkiewicz (2005-2006), Jarosław Kaczyński (2006 -2007), Donald Tusk (od 2007)

Prezydenci polscy:

a)Prezydenci II RP

- Gabriel Narutowicz (9-16 grudnia 1922); Stanisław Wojciechowski (1922-1926); Ignacy Mościcki (1926-1939)

b)Rzeczpospolita Polska (1945-1952)

-Bolesław Bierut (1947-1952)

c)Prezydenci PRL i RP:

-Wojciech Jaruzelski (1989-1990)

d)Prezydenci na emigracji:

-Władysław Raczkiewicz (1939-1947); August Zaleski (1947-1972); Stanisław Ostrowski (1972-1979); Edward Raczyński (1979-1986); Kazimierz Sabat (1986-1989); Ryszard Kaczorowski (1989-1990)

e)Prezydenci III RP

-Lech Wałęsa (1990-1885); Aleksander Kwaśniewski (1995-2005); Lech Kaczyński (2005-2010); Bronisław Maria Komorowski (od 2010)

Władza ustawodawcza- sejm i senat

-posłowie i senatorowie to przedstawiciele narodu

Sejm- wybierany jest w 5 przymiotnikowych wyborach

a)460 posłów

b)zasady prawa wyborczego:

-powszechne: zakaz stosowania cenzusów wyborczych, każdy z nas ma czynne i bierne prawo wyborcze,

-równe: każdy wyborca dysponuje jednakową ilością głosów,

-bezpośrednie- wyboru posła czy senatora dokonuje bezpośrednio sam wyborca, nie korzystając z żadnych ciał pośredniczących,

-proporcjonalne- każda z partii zgłaszających listy kandydatów otrzymuje mandaty w stosunku proporcjonalnym do liczby uzyskanych głosów,

-tajne- umożliwia nam swobodne podejmowanie decyzji o wyborze, wypełniamy karty wyborcze za specjalnymi zasłonami i wrzucamy do urny osobiście

Senat - wybierany jest w 5 przymiotnikowych wyborach

a)100 senatorów

b)zasady prawa wyborczego:

-powszechne, bezpośrednie, tajne, większościowa- przewidziane do rozdziału mandaty uzyskają ci kandydaci, którzy otrzymali najwięcej głosów, wyborca ma prawo zgłoszenia protestu przeciwko ważności wyborów

c)wymagania by zostać senatorem:

- skończone 30 lat i ma prawo wybierania

Kadencyjność obu izb- 4lata

a)skrócenie kadencji:

-sejm podejmie taką uchwałę większością kwalifikowaną 2/3 głosów

-jeśli zdecyduje o tym prezydent

-skrócenie kadencji sejmu oznacza równoczesne skrócenie kadencji senatu

Kadencja- przewidziany ustawowo czas pełnienia urzędu lub funkcji pochodzących z wyboru

Mandat przedstawicielski:

-generalny: poseł (senator) wyraża wolę narodu, czyli w swojej działalności w parlamencie ma się kierować interesami ogółu obywateli,

-niezależny- posła nie obowiązują instrukcje wyborcze,

-nieodwołalny- wyborcy nie mogą odwołać posła lub senatora

Immunitet parlamentarny- polega on na nietykalności osobistej członków parlamentu (nie można ich aresztować bez zgody sejmu i senatu)

Organy sejmu:

-marszałek: wybierany z grona posłów na pierwszym posiedzeniu

- prezydium sejmu: marszałek i wicemarszałkowie

-konwent seniorów: członkowie Prezydium Sejmu, przewodniczący klubów parlamentarnych i kół poselskich

-komisje sejmowe: komisje stałe, nadzwyczajne, śledcze

Organy senatu:

- marszałek senatu, Prezydium Senatu, Konwent Seniorów oraz komisje (z wyjątkiem śledczych)

Funkcje parlamentu:

-ustrojodawcza: ustalanie lub zmiana jego ustroju politycznego, społecznego lub ekonomicznego państwa i dokonywania zmian w konstytucji

-ustawodawcza: regulowanie określonych sfer życia społecznego za pomocą ustawy, ustanawia prawa w Polsce, przysługuje: posłom (min 15), komisjom sejmowym, senatowi, prezydentowi, Radzie Ministrów, grupie min 100 obywateli

-kontrolna: przysługuje tylko sejmowi, który ma prawo kontrolowania rządu i innych organów państwowych

*wotum zaufania- uchwała parlamentu wyrażająca poparcie dla polityki lub programu działania rządu,

*wotum nieufności- odmowa poparcia dla dotychczasowego rządu lub konkretnego ministra, prowadzi do dymisji rządu

*absolutorium: zatwierdzenie działalności finansowej rządu

*zapytania i interpelacje poselskie: żądanie urzędowych wyjaśnień od członków Rady Ministrów

-kreacyjna- możliwość tworzenia przez sejm i senat różnych organów państwowych

Zgromadzenie narodowe- sejm i senat obradujący razem, organ uprawniony do wyboru prezydenta Zwoływane w celu:

-odebrania przysięgi od nowo wybranego prezydenta, uznania prezydenta za niezdolnego do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia, postawienie prezydenta w stan oskarżenia, wysłuchanie orędzia prezydenta skierowanego do Zgromadzenia

Sady w Polsce:

a)sąd najwyższy

-nadzór nad sądami powszechnymi i wojskowymi w zakresie orzekania. Skład: pierwszy prezes, prezesi i sędziowie

Dzieli się na 4 izby: cywilna, karna, pracy ubezpieczeń społecznych i spraw publicznych; wojskową

Organami Sądu Najwyższego są:

* Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego

* Prezes Sądu Najwyższego (dla każdej z izb)

* Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego

* zgromadzenie sędziów izby Sądu Najwyższego (dla każdej z izb)

* Kolegium Sądu Najwyższego

Funkcje:

-rozpoznawanie kasacji wnoszonych od prawomocnych orzeczeń sądów odwoławczych kończących postępowanie sądowe; podejmowanie uchwał mających na celu wyjaśnienie przepisów prawnych i budzących wątpliwości w praktyce; stwierdzenie ważności wyborów: do sejmu i senatu, na prezydenta

b)sądy powszechne: (rejonowe, okręgowe i apelacyjne)

- rozstrzygają wszelkie sprawy z zakresu prawa karnego, cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego

-rejonowe- najniższa instancja, rozpatruje wszystkie sprawy oprócz tych które są przypisane sądom okręgowym, okręgowe-rozpoznają odwołania (apelacje0 od orzeczeń sądów rejonowych, apelacyjne- rozpatrują odwołania od orzeczeń sądów okręgowych, grodzkie- przejęły sprawy po zlikwidowanych kolegiach do spraw wykroczeń

c)wojskowe

garnizowe-sądy wojskowe pierwszej instacji, okregowe- drugiej instancji

d)sądownictwo administracyjne

- naczelny sąd administracyjny- kontrolowanie zgodności decyzji administracji publicznej z prawem

Krajowa rada sądownictwa- niezależność sądów, niezawisłość, niezależność sejmu, stanie na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów.

Trybunał Konstytucyjny to organ sądownictwa konstytucyjnego w Polsce, znany także ustrojom innych państw. Jego głównym zadaniem jest kontrolowanie zgodności norm prawnych niższego rzędu z normami prawnymi wyższego rzędu, a głównie z Konstytucją (tzw. "sąd nad prawem").

Trybunały w Polsce:

a)konstytucyjny- 9 letnia kadencja, 15 sędziów, orzekanie o konstytucyjności i legalności aktów prawnych

b)stanu: kadencyjność sejmu- 4 lata, odpowiedzialność państwowa i konstytucyjna, urzędników państwowych (stanowiono)

NIK- Najwyższa Izba Kontroli- kontrola działalności organów państwa administracji rządowej, jest niezależna od egzekutywy, którą ma kontrolować

Rzecznik praw obywatelskich- organ kontrolny, strzeże praw obywatelskich i praw człowieka, przyjmowanie skarg i interweniowanie w wypadku naruszenia wolności i praw obywateli

Krajowa rada radiofoni i TV: strzeże wolności słowa, prawa do informacji, ochrony wartości akceptowanej społecznie, udzielanie koncesji

Samorząd- samodzielne i niezależne działanie grupy społecznej za pośrednictwem przedstawicieli

Geneza samorządu terytorialnego:

-konstytucja 3 maja, konstytucja marcowa 1921r

-trzystopniowy podział terytorialny państwa: gmina, powiat, województwo

Samorząd gminny- zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty gminnej, rada gminy (radni)m wł. Ustawodawcza; zarząd gminy- wł wykonawcza; prezydent, burmistrz, wójt- pochodzą z wyborów powszechnych i są częścią władzy wykonawczej; referendum gminne

Samorząd powiatu- uzupełnianie działań gminy

-rada powiatu- organ uchwałodawczy i kontrolny

-zarząd powiatu- na jego czele stoi starosta

-referendum powiatowe

Samorząd wojewódzki: nadzorowanie samorządu terytorialnego

-sejmik wojewódzki

-zarząd województwa z marszałkiem

Relacje między państwem, a Kościołem katolickim oraz innymi Kościołami i związkami wyznaniowymi:

-wolność sumienia i religii w Polsce

-równouprawnienie religii: wszystkie mają takie same prawa

-pluralizm (wielość) wyznaniowy i światopoglądowy

-autonomia i niezależność państwa i kościoła- państwo i kościoły to odrębne instytucje

- konkordat między RP, a Stolicą Apostolską (Watykanem) 1993r: umowa ta reguluje stosunki między Polską, a kościołem rzymsko katolickim

-relacje między państwem a innymi wyznaniami- regulują ustawy

Kościoły w Polsce:

- Rzymsko-katolicki (najliczniejszy), Polski Autokefaliczny (samodzielność kościoła) Prawosławny, Ewangelicko- Augsburski (luteranie), Polskokatolicki Kościół, Kościół Zielonoświątkowy (polsko-katolicki- nie uznają zwierzchności papieża) i Związek Gmin Żydowskich (Judaizm)

-Religie: Islam, Buddyzm

---