Polacy na frontach drugiej wojny światowej

Polacy we wrześniu 1939 roku jako pierwsi stanęli do walki z nazistowskimi Niemcami. Podczas kampanii 1939 roku działania zbrojne były prowadzone na terenie całej Rzeczpospolitej. Polacy bronili zarówno linii granicznej lądowej, jak i morskiej, starali się odpierać również atak nieprzyjaciela z powietrza. Działania wojenne były prowadzone głównie w rejonie centralnej Polski, a także na Śląsku i Pomorzu. Klęski polskich oddziałów w bitwach pod Piotrkowem Trybunalskim i Tomaszowem Mazowieckim otworzyły Niemcom drogę do Warszawy, której oblężenie rozpoczęło się 8 września.

Większość polskich jednostek wycofała się w kierunku wschodnim, gdzie 17 września zaskoczyło je wkroczenie Armii Czerwonej. Pomimo braku oficjalnego stanu wojny z ZSRR oddziały polskie stawiały opór Sowietom. Bohatersko bronił się Lwów i Grodno, walki trwały także w Lubelskiem (m.in. bitwa pod Tomaszowem Lub.). Pomimo zaciętej obrony, 28 września skapitulowała Warszawa, a 6 października po bitwie pod Kockiem jako jedne z ostatnich broń złożyły oddziały Samodzielnej Grupy Operacyjnej "Polesie".

Zakończenie oficjalnych działań zbrojnych na terenie okupowanej Polski oznaczało początek działalności konspiracyjnej. Już 27 września 1939 roku w Warszawie powstała konspiracyjna Służba Zwycięstwu Polski, stanowiąca zalążek przyszłego Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej. AK przez cały okres wojny prowadziła na terenie kraju działania dywersyjne przeciwko obu okupantom, których apogeum była akcja "Burza" oraz zorganizowane w 1944 roku Powstanie Warszawskie.

Ewakuowane przez Rumunię do Francji władze polskie, w 1940 roku podpisały polsko-francuską umowę dotyczącą tworzenia Armii Polskiej, w ramach której powstała m.in. Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich, która brała udział w walkach o norweski Narwik. U wybrzeży Norwegii walczyły także polskie okręty: "Błyskawica", "Sobieski", "Batory", "Burza", niszczyciel "Grom" oraz motorowiec "Chrobry".

Polacy uczestniczyli również w kampanii francuskiej walcząc m.in. na linii Maginota, w Lotaryngii, Szampanii i w rejonie Paryża oraz w bitwie o Anglię (gdzie m.in. wsławił się słynny polski lotniczy Dywizjon 303). Polska Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich brała również udział w obronie twierdzy Tobruk na terenie Libii.

30 lipca 1941 roku po podpisaniu układu Sikorski-Majski zostały wznowione stosunki dyplomatyczne między ZSRR a władzami Polski na uchodźstwie, co wiązało się m.in. z amnestią dla obywateli polskich i zgodą na utworzenie na terenie Związku Radzieckiego Armii Polskiej. Polskie formacje na przełomie marca i kwietnia zostały ewakuowane do Iranu, a następnie przez Egipt do Włoch, gdzie uczestniczyły w kampanii włoskiej, wsławiając się m.in. zdobyciem klasztoru na Monte Cassino i uczestnictwem w wyzwalaniu Bolonii.

Po odkryciu w kwietniu 1943 roku przez Niemców masowych grobów polskich oficerów z obozów w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie rozstrzelanych przez Sowietów w 1940 roku, ZSRR zerwało stosunki dyplomatyczne z rządem polskim na uchodźstwie. Już miesiąc później na terenie ZSRR zaczęła być tworzona 1. Dywizja Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, która rozpoczęła szlak bojowy z Armią Czerwoną, walcząc m.in. w bitwie pod Lenino, uczestnicząc w wyzwalaniu Polski i zdobyciu Berlina.

Pod koniec wojny polskie oddziały brały także udział w działaniach wojennych na terenie centralnej Europy, uczestnicząc m.in. w operacji desantowej w Normandii w 1944 roku oraz w wyzwalaniu Holandii i Belgii. Polskie jednostki walczyły również na Morzu Śródziemnym oraz w bitwie o Atlantyk.