2. Rozrodczość człowieka

Conceptus – wszystkie wytwory zapłodnienia, zarodek od momentu zapłodnienia i jego błony

Pokwitanie – u dziewcząt: między 12 a 15 r. ż., u chłopców: między 13 a 16 r. ż.

Menarche – wystąpienie pierwszej miesiączki

NARZĄDY PŁCIOWE ŻEŃSKIE

Macica:

• składa się z

  • trzonu – rozszerzonej, górnej części (2/3 narządu)

  • szyjki – walcowatej dolnej części (1/3 narządu)

• dno macicy – zaokrąglona część trzonu macicy, powyżej ujść jajowodów

• trzon macicy:

  • zwęża się od dna do cieśni (przewężenie w miejscu połączenia trzonu z szyjką)

  • ściana składa się z: błony surowiczej (perimetrium), błony mięśniowej (myometrium), błony śluzowej (endometrium)

• kanał szyjki (światło szyjki) – zwężone ujście na obu końcach

  • ujście zewnętrzne: z pochwą

  • ujście wewnętrzne: z jamą trzonu macicy

• endometrium w fazie lutealnej ma 3 warstwy:

  • zbitą – tk. łączna zagęszczona wokół szyjki gruczołów macicznych

  • gąbczastą – zbudowana z obrzękniętej tk. łącznej z rozszerzonymi, krętymi trzonami gruczołów macicznych

  • podstawną – dno gruczołów macicznych

• warstwa zbita + warstwa gąbczasta = warstwa czynnościowa

Jajowody:

• bocznie od rogów macicy

• długość 10 cm, szerokość 1 cm

• bliższy koniec – do rogu macicy, dalszy – do jamy brzusznej

• części: lejek, bańka (zapłodnienie), cieśń, część maciczna

Jajniki:

• wytwarzają estrogeny i progesteron (drugorzędowe cechy płciowe, ciąża)

Oogeneza:

• oogonie  oocyty I rzędu  oocyt II rzędu i ciałko kierunkowe drugie ciałko kierunkowe

• oocyt II rzędu: otoczony osłonką przejrzystą i wieńcem promienistym (kom. pęcherzykowe)

Nondysjunkcja – nierozdzielenie homologicznych chromosomów

Żeński cykl reprodukcyjny:

• pod kontrolą podwzgórza, przysadki i jajników

• przysadka wytwarza:

  • hormon pobudzający pęcherzyki (FSH, folitropina) – pobudza rozwój pęcherzyków jajnikowych, wytwarzanie estrogenów przez kom. pęcherzykowe + wzrost endometrium

  • hormon luteinizujący (LH, lutropina) – wyzwala owulację, pobudza wydzielanie progesteronu przez kom. pęcherzykowe i ciałko żółte + wzrost endometrium

Cykl jajnikowy:

• rozwój pęcherzyka jajnikowego:

  • wzrost i różnicowanie oocytów

  • proliferacja kom. pęcherzykowych

  • powstawanie osłonki przejrzystej

  • rozwój łącznotkankowej osłonki otaczającej pęcherzyk (pobudzają angiogenezę)

• dzielenie kom. pęcherzykowych  tworzenie warstwy wokół oocytu pojawienie się szczelin między kom. pęcherzykowymi  łączenie szczelin z wytworzeniem jamy (antrum) z płynem pęcherzykowym (pęcherzyk wzrastający)  otoczenie kom. pęcherzykowych przez oocyty I rzędu  wzgórek jajonośny  powiększenie pęcherzyka i powstanie wybrzuszenia na jajniku  w miejscu wybrzuszenia – plamka (stigma)  oddzielenie od wnętrza pęcherzyka oocytu II rzędu i kom. wzgórka jajonośnego

• owulacja – 24 h po wyrzucie LH  pękniecie pęcherzyka (w stigmie) pod wpływem LH, plazminy, metaloproteinazy  wypłynięcie oocytu II rzędu z płynem pęcherzykowym

• kom. pęcherzykowe – ze wzgórka jajonośnego

• osłonka przejrzysta – z glikoprotein

• po owulacji:

  • zapadnięcie pęcherzyka jajnikowego

  • pod wpływem LH – powstaje ciałko żółte (ze ścian pęcherzyka), wydzielające progesteron i trochę estrogenu

• po zapłodnieniu:

  • wytworzenie ciałka żółtego ciążowego

  • nasilenie wytwarzania hormonów

  • ludzka gonadotropina kosmówkowa (zapobiega degeneracji ciałka żółtego)

• bez zapłodnienia:

  • zwyrodnienie ciałka żółtego – ciałko żółte menstruacyjne

  • przekształcenie w ciałko białawe

Cykl menstruacyjny:

• dojrzewanie oocytu, owulacja, przemieszczenie do jajowodu

• estrogen i progesteron – cykliczne zmiany w błonie śluzowej macicy

• fazy cyklu:

  • menstruacyjna – od pierwszego dnia krwawienia, warstwa czynnościowa ulega złuszczeniu i wydaleniu; miesiączkowa wydzielina pochwowa: krew zmieszana z fragmentami endometrium (4-5 dni)

  • proliferacyjna – wzrost pęcherzyków jajnikowych, pogrubienie endometrium, odtworzenie nabłonka powierzchniowego, zwiększenie liczby i długości gruczołów, wydłużanie tętnic spiralnych (9 dni)

  • lutealna – wydzielnicza, powstawanie i wzrost ciałka żółtego, wydzielanie płynu o dużej zawartości glikogenu i śluzu pod wpływem progesteronu, gruczoły rozszerzają się, stają się kręte, gromadzą wydzielinę, zgrubienie endometrium pod wpływem progesteronu i estrogenów przez ciałko żółte, zwiększenie ilości płynu w tk. łącznej

• brak zapłodnienia:

  • degeneruje ciałko żółte

  • spada stężenie estrogenów i progesteronu

  • faza niedokrwienna i menstruacja

    • zmniejszony dopływ krwi

    • skurcz tętnic spiralnych (zmniejszone stężenie progesteronu)

    • zahamowanie wydzielania przez gruczoły

    • utrata płynu tkankowego

    • obkurczenie endometrium

    • zastój przepływu żylnego

    • pękniecie ściany naczyń i wypłynięcie krwi

• zapłodnienie:

  • zygota dzieli się, bruzdkowanie, powstanie blastocysty

  • implantacja w 6 dniu fazy lutealnej

  • gonadotropina kosmówkowa podtrzymuje wydzielanie estrogenów i progesteronu przez ciałko żółte

  • utrzymanie fazy lutealnej, brak menstruacji

NARZĄDY PŁCIOWE MĘSKIE

• Prącie, jądra, najądrza, nasieniowody, gruczoł krokowy, pęcherzyki nasienne, gruczoły opuszkowo-cewkowe, przewody wytryskowe, cewka moczowa

• Nasienie: pęcherzyki nasienne, gruczoł krokowy, gruczoły opuszkowo-cewkowe

Spermatogeneza:

• Spermatogonia  spermatocyty I rzędu  spermatocyty II rzędu  spermatydy  plemniki

• Trwa ok. 2 miesiące

• Witka składa się z: wstawki, odcinka głównego i końcowego

Plemniki:

• wesikulaza (pęcherzyki nasienne) powoduje koagulację nasienia i utworzenie czopu pochwowego

• prostaglandyny – pobudzają skurcze macicy

• bezpłodność: w 1ml nasienia mniej niż 10 mln plemników lub po 2 h mniej niż 40 % plemników zachowuje ruchliwość

• kapacytacja – 7h, usunięcie osłonki glikoproteinowej i białek płynu nasiennego; regulowane przez src kinazę (kinaza tyrozynowa), po tym – plemniki są bardziej aktywne, w macicy lub jajowodzie

5