RZEKOMY POMÓR DROBIU

Choroba Newcastle (Newcastle disease – ND) – choroba o dużym znaczeniu gospodarczym w skali globalnej. Właściwie każdy kraj miał z nią problem, ale aktualnie dotyczy bardziej krajów słabo rozwiniętych. Problem wynika z olbrzymiej ilości rezerwuarów (np. u gołębi wirus PPV1 – mutant na bazie wirusa ND). W Polsce ostatni raz ją stwierdzono w 1978 roku, ale nie oznacza, że wirusa nie ma w środowisku.

Straty wiążą się z olbrzymią śmiertelnością i kosztami związanymi z eradykacją stad oraz wstrzymaniem transportu. W przeciwieństwie do influenzy nie ma żadnego powinowactwa do ludzi.

Czynnik etiologiczny

• paramyxoviridae – serotyp pierwszy

• PMV-1 zawiera jednołańcuchowy RNA

• wirus ma białko fuzyjne, o właściwościach neuraminidazy i hemaglutyniny. Aglutynuje krwinki ptaków (najczęściej wykorzystuje się stada SPF) i ssaków (z wyjątkiem konia i kota)

Wrażliwość na czynniki fizykochemiczne

• znaczna oporność na działanie czynników środowiskowych – temperatura, wilgotność, gnicie i wysychanie

• dobrze znosi środowisko od 2 – 11 pH

• wrażliwy na rozpuszczalniki organiczne – eter, chloroform, alkohol

• skuteczne dezynfektanty – soda żrąca, formalina, preparaty zawierające podchloryn sodu i jod

Wirus ma powinowactwo do trzech układów

• pokarmowego

• oddechowego

• nerwowego

Szczepy wirusa ND wykazują duże zróżnicowanie w zjadliwości. Na podstawie ich patogenności w stosunku do kurcząt wyróżnia się:

• welogeniczne wiscerotropowe – ostra, śmiertelna (do 100%) postać choroby, objawy ze strony ukł pokarmowego

• welogeniczne neurotropowe – odpowiedzialne bez względu na wiek za ostro przebiegającą postać zwykle z wysoką śmiertelność ze zmianami w układów oddechowego i nerwowego

• mezogeniczne – wywołujące zaburzenia w układów oddechowym i nerwowym, przy niskiej śmiertelności u ptaków dorosłych, a z 50% upadków u ptaków młodych

• lentogeniczne – wywołujące umiarkowane objawy ze strony układów oddechowego bez zwiększonych upadków (do szczepionek atenuowanych)

• asymptomatyczne – bezobjawowe infekcje jelitowe

Laboratoryjne określanie patogeności NDV opiera się na testach in vivo:

• MDT – średni czas zamierania zarodków (Mean Death Time – wyrażany w godzinach)

• ICPI – indeks domózgowej zjadliwości dla 1-dniowych piskląf SPF (intracerebral pathogenicity index)

• IVPI – indeks dożylnej zjadliwości dla 6-tygodniowych kurcząt SPF (intravenous pathogenicity index)

Patotyp NDV	MDT	ICPI	IPVI
Welogeniczny	60 h	1,5 – 2,0	2,0 – 3,0
Mezogeniczny	60 – 90 h	0,5 – 1,5	0,0 – 0,5
Lentogeniczny	90 h	0,2 – 0,5	0 – 0
Asymptomatyczny	90 h	0,0 – 0,2	0 – 0

Czynnik zjadliwości

• w trakcie replikacji powstają wiriony zawierające prekursorową glikoproteinę FO, aktywacja po przecięciu na dwa fragmenty F1 i F2

• podział zachodzi pod wpływem proteazy komórek gospodarza i trypsyny

• Fragment FO wirusów o niskiej patogenności jest niewrażliwy na działanie endoproteaz komórek gospodarza

• w przypadku szczepów lentogenicznych trawienie cząsteczki FO może być dokonane tylko przez proteazy rozpoznające cośtam

Wrażliwość gatunkowa

• ok 236 gatunków z 27 rzędów – najbardziej wrażliwsze ptaki grzebiące, a najsilniej z nich kury, potem indyki i gołębie

• u drobiu wodnego raczej nie ma objawów – stanowi rezerwuar

• ptaki wolno żyjące – zdarzało się, ze zachorowania występowały cyklicznie w okresie kilku lat u pewnych gatunków (np. kormorany w USA)

• papugowate mogą być długotrwałymi nosicielami welogenicznyvch szczepów wirusa ND i przez ponad rok wydalać wirus okresowo nie wykazując choroby

• istnieje niebezpieczeństwo rozprzestrzenienia tej choroby w chowie przyzagrodowym, a z niego na drób utrzymywany przemysłowo

Źródła i drogi zakażenia

• bezpośredni kontakt z ptakami zakażonymi podredniu lub przez kontakt z zanieczyszczonym środowiskiem

• chore i padłe ptaki, dużo wirusa znajduje się w wydzielinach z dróc oddechowych i odchodach ptaków zakażonych (w okresie inkubacji) i chorych

• odpady i popłuczyny rzeźne, tusze ptakó poddanych ubojowi w okresie inkubacji choroby

• witus może osadzać się na cząstczkach kurzu i być przenoszony na nich na odległość kilku kilometrów

Patogeneza

• wrażliwe ptaki w każdym wieku

• okres wylęgania choroby trwa 2 – 15 dni, najczęściej 5 – 6

• ptaki zakażają się przez ukł oddechowy i pokarmowy

• drogą krwionoścną wirus jest roznoszony po całym organizmie powodując zwyrodnieni ścian naczyń krwionośnych → wybroczyny

Objawy kliniczne

• typowe objawy u kur

• przebieg i obraz zależy od wielu czynnikó

  • wiek ptaków

  • status immunologiczny stada

  • zjadliwości wirusa

  • zakażenia towarzyszące

• przy wybuchu choroby w stadach nieszczepionych zakażenie rozwija się bardzo szybko i w ciągu 2 – 3 dni może objąć cały kurnik a padnięcia mogą sięgać 100%

• wirusy welogeniczne – przebieg choroby ostry lub nadostry

  • osowiałość, nastroszenie piór na szyi

  • osłabienie itp.

  • grzebień zwiotczały i siny

  • duszność i głośne, podobne do wycia rzężenie (pianie kur), spowodowane uszkodzeniem przez wirus ośrodka oddechowego

  • wirusy welogeniczne wiscerotropowe – biegunka, kałomocz jest kremowozielony,

  • wirusy welogeniczne neurotropowe, skręty głowy (torticolis), drżenia mięśni, porażenia skrzydeł i nóg itp.

• wirusy mezogeniczne – jedynie łagodne i przemijające objawy ze strony ukł oddechowego

  • mogą wystąpić porażenia, u kur nieśność się obniża lub jest wstrzymywana

  • nawet go 50% śmiertelności

• wirusy lentogeniczne – u dorosłych brak zmian

  • u młodych w pełni wrażliwych dołączenie się czynników komplikujących może prowadzić do kolibakteriozy lub zapalenia worków powietrznych

Inne gatunki

• indyki są mniej wrażliwe niż kury

• obserwuje się objawy podobne to zakażeń wirusem mezogenicznym u kur

• częste zakażenia bezobjawowe odgrywają dużą rolę w szerzeniu się

• u kaczek i gęsi infekcje ND przebiegają subkliniczne, jednak u młodych ptaków zakażonych szczepami welogenicznymi mogą wystąpić niezborności ruchowe i porażenia nóg

ZAP

• w postaci ostrej silna wybroczynowość (błona śłuzowa żołądka gruczołowego – ujścia gruczołów najczęściej, jelita cienkiego, górne drogi oddechowe, w tchawicy dużo śluzu, ogniska martwicy w śledzionie – może być powiększona i marmurkowata)

• przy dłuższym trwaniu pojawiają się zmiany dyfteroidalne – butony

• u niosek przekrwienie jajnika i kul żółtkowych, które mogą wpadać do jamy ciała

Diagnostyka różnicowa

• choroby o przebiegu nerwowym, pokarmowym (biegunki),

• AE (wiek ptaków)

Rozpoznanie

• wymazy z tchawicy i kloaki od żywych (minimum 5)

• tchawica, płuca, śledziona, wątroba, jelita, mózg od padłych

• izloazja wirusa (zakażanie zarodków SPF, test hemaglutynacji z płynem owodniowo-omoczniowym, test hamowania hemaglutynacji z przeciwciałami monoklonalnymi, test RT – PCR lub qRT – PCR)

Szczepienie – w pierwszej kolejności stosuje się szczepionki żywe dospojókowo, kolejne w wodzie do picia, a następnie inaktywowane (w formie iniekcji, ponieważ zawierają adjuwanty)

MYKOPLAZMOZY DROBIU

Obligatoryjne programy zwalczania – wynika to z dużych strat kurcząt rzeźnych. Prawo teraz nakazuje eliminację w stadach niższego i wysokiego rzędu (stada rodzicielskie i reprodukcja – stada najwyższego rzędu).

Stado zakażone powinno być eliminowane ale nie musi (nie podlega odszkodowaniom). Działa to tak, że jest wolny rynek i możemy sobie wybrać co chcemy jeść.

Mykoplazmy:

• bakterie G- o najmniejszym znanym genomie

• nie posiadają ściany komórkowej, 3-warstwowa błona protoplazmatyczna – polimorficzność (najczęściej kształt kolby o upakowaniu wypustek jednobiegunowym – wypustki są czynnikiem zakażnym umożliwiającym wejście do komórki)

• właściwości hemaglutynacyjne – charakterystyczne dla szczepów M. gallisepticum

• wrażliwe na środki dezynfekcyjne i światło słoneczne

• w kale kurcząt przeżywają 2 – 3 dni w temp. 20 stopni

• w żółtku 18 tygodni w temperaturze 37 stopni, 6 tygodni w 20stopni

• poza organizmem mogą przeżyć w bawełnie lub pierzu

• siewstwo do końca życia, antybiotyki nic nie dają

Gatunki chorobotwórcze:

• drób grzebiący

  • M. gallisepticum (MG) – kury i indyki – 1,4% w stadach reprodukcyjnych

  • M. synovie (MS) – kury i indyki – w Holandii po raz pierwszy wprowadzono regulacje – różna zmienność stopnia zakażenia w różnych stadiach rozwoju.

  • M. meleagridis (MM) – indyki

  • M. iowea (MI) – indyki – wysoka przeżywalność na terenie układu pokarmowego (indory jako rezerwuar)

• drób wodny

  • M. anatis, anseris, cloacale, spp.

Warto jednak pamiętać, że u drobiu grzebiącego zmienia się cały czas tropizm tkankowy, który teoretycznie jest bardzo ścisły u mykoplazm. Jak to działa – niewiadomo.

Źródła i drogi zakażenia

• przenoszenie transowarialne

  • bakterie wnikają do komórki jejowej podczas fazy ostrej zakażenia nioski, zasiedlają jajnik i jajowód

  • zakażenie poprzez nasienie do jajowodu

  • przeniesienie za pośrednictwem ciągłości tkanek (worki powietrzne) na błony witelonowe

• wszystkie gatunki mykoplazm mogą powodować zmaieranie zarodkó lecz nie wszystkich, z części jaj zakażonych klują się pisklęta z wrodziną mykoplazmą

• w zakładzie wylęgowym pisklęta mogą ulec zakażeniu na skutek

  • wspólnego wylęgu wrażliwych i zakażonych

  • aparaty lęgowe i pomieszczenie nie zostały dostatecznie oczyszczone i zdezynfekowane

  • seksowanie i szczepienie piskląt

• zakażenie drogą poziomą przez

  • układ oddechowy

  • układ rozrodczy (sztuczna inseminacja – MM i MI)

• źródła zakażenia:

  • ptaki chore i nosiciele (dożywotnie nosicielstwo)

  • inne gatunki ptaków hodowlanych (hodowanie razem kur i indyków wzmaga zakażenia M. synoviae u drobiu, patrz wyżej), ptaki dzikie (zwłaszcza u wodnych)

  • człowiek (ubranie, włosy) – przeżywają nawet do 48 godzin, dla ludzi nie są chorobotwórcze – 3-dniowe kwarantanny

  • z powietrzem na niewielkie odległości

Patogeneza

• mechanizmy ułatwiające zakażenie i unikanie odpowiedzi immunologicznej

  • cytadhezyny (ułatwiają przyczepianie się do komórek śluzówki)

  • antygeny membranowe (przyleganie do śluzówki MS)

  • hamowanie ruchu rzęsek nabłonka oddechowego (MG, MS)

  • wytwarzanie nadtlenku wodoru (uszkodzenie komórek MG)

  • produkcja neurotoksyn (MG – zapalenie tętnic w mózgu indyków)

• skutki zakażenia

  • zmniejszenie ruchliwości rzęsek komóek nabłonka

  • uszkodzenie komórek nabłonka

  • osłabienie lokalnej odporności błon śluzowych układu oddechowego

• opisywane są najczęściej jako słabo patogenne drobnoustroje, najczęściej podkreśla się je jako czynnik towarzyszący przy syndromach chorobowych (np. CRD – chronic respiratory disease u kur – ND, IB i różne gatunki Mycoplasma), przyczyniają się do pogłębienia strat chorób bakteryjnych i wirusowych, sytuacji nie poprawia brak porządnych szczepionek i możliwości wyleczenia chemioterapeutykami

3 tygodnie po infekcji rozpoczyna się produkcja przeciwciał i regeneracja błony śluzowej, odpowiadają za to specyficzne mechanizmy.

• cechą charakterystyczną jest chroniczny przebieg związany ze zdolnością unikania reakcji obronnej układu immunologicznego gospodarza

  • molekularna mimikra mykoplazm

  • zróżnicowanie antygenowe

    • wysoka częstotliwość włąćzania/wyłączania genów kodujących lipoproteiny powierzchniowe – opisane i zademnostrowane – liczne cytadhezyny powodują zakażenie, utrata możliwości zakażenia wiąże się z ich stratą, np. cytadhezyna PMGA jest kodowana przez ok 40 genów. W danym czasie jeden szczep jest stanie syntetyzować jeden typ PMGA. W obecności uczulonych limfocytów B i przeciwciał może dochodzić do wyłączenia jednego i włączenia drugiego z tej puli 40 genów. Zmienia się genotyp i przeciwciała już tego nie widzą

    • zróżnicowanie wielkości syntetyzowanych lipoprotein (np. częste spontaniczne mutacje proteiny PVPA prowadzące do skracania i wydłużania cytadhezyn – także u M. pullmonum w postacii VSA (variable size antigenes))

    • maskowanie wybraych regionów

  • indukowanie supresji lub stymulacja limfocytów B i T

  • indukowanie produkcji cytokin

  • zwiększanie cytotoksyczności makrofagów , NK , T oraz aktywowanie układu dopełniacza

  • biofilm – wydzielina zewnątrzkomórkowa mykoplazm najprawdopodobniej wymieszana z wydzieliną komórek nabłonka – antygeny głupieją i antybiotyki penetrują słabiej

• występują u wszystkich gatunków drobiu w każdym wieku

• najczęściej albo latem albo zimą, przy maksymalnym natężeniu czynników uszkadzających błonę śluzową, u niosek w okresie wchodzenia w nieśność

• bardziej wrażliwe na zakażenie ptaki młode

• okres inkubacji 5 – 21 dni

• przebieg przewlekły, tygodnie lub miesiące

• zakażenie jednym lub kilkoma gatunkami mykoplazm

• zakażenie mykoplazmami i innymi bakteriami (E coli, pasterelle, hemophilus)

• zakażenie mykoplazmami i wirusami (ND, IB, AI, IBD, MD, REOV)

• różny obraz kliniczny i sekcyjny – same jednostki chorobowe na bazie mykoplazm bardzo rzadko, częściej działają jako czynnik immunosupresyjny (np. mycoplasma sama powoduje aerosaccitis w 5% stada, w połączeniu z E.coli już około 40% stada jest zarażone)

Mykoplazmy atakują u ptaków:

• układ oddechowy

• stawy, kości – MS, a indyków dodatkowo MM i MI

• mózg – MG u indyków

• układ rozrodczy – wszystkie mykoplazmy mogą powodować spadki nieśności, szacowane w przedziale od 10 do 20%, podobnie mogą powodować spadek wylęgowości – najczęściej w ostatnich 10 dniach inkubacji (drugi szczyt śmiertelności) – najczęściej nie przekracza 7 – 10%. Powodują też spadek zapładnialności – stany zapalne ukł rodrodczego i stawów.

  • EAA (Egg-shell Apex Abnormalities) – MS w układzie rozrodczym u kur – zaburzenie wytwarzania skorupki wapiennej przy komorze powietrznej jaja – pobrużdżenie struktury zmniejszające jej wytrzymałość powodujące pęknięcia jej w tym miejscu

  • jajo bezżółtkowe – działanie drażniące mykoplazmy – powoduje to nadprodukcję białka

Mykoplazmoza układu oddechowego kur

• wywoływana przez MG i MS

Objawy kliniczne

• trudności w oddychaniu

• wypływ z nosa – śluzowy, gęstniejący, zatykający otwory nosowe (potrząsanie głową, drapanie okolicy otworów nosowych, mokre pióra na szyi)

• wypływ pienisty, następnie ropny z worków spojókowych – sklejenie powiek (świąd), może dojść do zniszczenia całej gałki ocznej

• zatkanie otworów nosowych powoduje przeniesienie procesu na zatoki podoczodołowe i zapalenie jedno lub obustronne zatok podoczodołowych (ich uwypuklenie i deformacja utrudnia pobieranie wody i paszy)

• kaszel prychanie, krztuszenie

• spadek nieśności o 10-15%, wylęgowości, zapłodnienia, przy przypadkach powikłanych – 30% i więcej

• u kurcząt straty z powodu gorszych przyrostów, konfiskaty rzeźne

Zmiany anatomopatologiczne

• nieżytowe lub włóknikowe zapalenie błony śluzowej jamy nosowej, spojówek, zatok, krtani, tchawicy, oskrzeli, worków powietrznych piersiowych i brzusznych

• zatoki wypełnione wysiękiem surowiczym, śluzowym lub serowatym, kremowymi masami włóknika

• ściany worków powietrznych zgrubiałe wielokrotnie, nieprzeźroczyste, pokryte masami włóknika, który może wypełniać światło worków powietrznych

• przy powikłaniu E. Coli – włóknikowe zapalenie worka osierdziowego i torebki wątroby

Mykoplazmoza układu oddechowego indyków

• wywoływana przez MG, MM, MS

• występuje w dwóch postaciach

  • zapalenie zatok podoczodołowych – sinuitis (MG – zakażenie monowalentne – indyki bardziej podatne niż na zakażenie niż kury)

  • zapalenie worków powietrznych – aerosacculitis MM, MS) – kaszel, oddech charczący, duszność wdechowo-wydechowa nasilająca się przy przepłoszeniu; indyki przesiadują na ściółce, zasinienie głowy

Mykoplazmoza stawów (Zapalenie torebek stawowych i pochewek ścięgnistych)

• występuje u kur i indyków w wieku powyżej 2 tyfodni

• wywoływana przez MS(u indyków także MM i MI)

• rozprzestrzenia się wolno, choruje od 2 do 75% stada

• okres inkubacji 20 – 30 dni

Objawy kliniczne

• trwałe uszkodzenie układu ruchu, kulawizna, trudności w poruszaniu, pobieraniu wody i paszy

• gorsze przyrosty, zahamowanie rozwoju i paszy

• gorsze przyrosty, zahamowanie rozwoju, ptaki siedzą lub leżą na mostku blisko źródła wody i paszy

• obrzęki stawów skokowych, stopy, palców skrzydeł i na mostku

• wałeczkowate obrzęki o średnicy 1 – 3 cm wzdłuż ścięgien

• obrzęki początkowo miękkie, potem ciastowate a potem twarde

• gromadzący się wysięk rozsuwa ścięgna powodując trwałą dysfunkcję kończyny

• często dochodzi do rozległych zmian martwiczych na skórze powyżej obrzęku

Zmiany anatomopatologiczne

• wychudzenie

• w torebkach stawowych i wokół pochewek stawowych ścięgnistych szarożółty lub pomarańczowożółty lepki lub kłaczkowaty wysięk

• obrzęk mostkowy obejmuje tkankę podskórną i mięśnie piersiowe, po jego nacięciu wylewa się obfity włóknisty wysięk

• zmiany w nogach u indyków spowodowane zakażeniem mykoplazmami

  • chondrodystrofia

  • MM powoduje zaburzenia metabolizmu biotyny i argininy u piskląt indyczych

  • zmiany: skrócenie kości długich, powiększenie nasad kości, skrzywienie kości, przemieszczenie ścięgna Achillesa

  • w stadach zakażonych u 20% ptaków w wieki 3 – 6 tygodni

  • indory są bardziej wrażiwe

  • syndrom TS65 (?) - mycoplasma meleagridis

Rodzaje zmian	MS	MM	MI
Tenosynovitis	+		+
Deformacja iksowata, beczkowata		+	+
Przykurcz palców			+
Skręcenie kości piszczelowej			+
Chondrodystrofia		+	+
Nadżerki chrząstek stawowych	+		+

Diagnostyka

• izolacja mykoplazm ze względu na ich wysokie wymagania jest trudna i niewiele laboratoriów ją wykonuje

  • próby od ptaków żywych

  • próby od ptaków padłych

  • próby z zalężonych jaj

  • rozwój kolonii trwa kilka dni, kolonie przypominają wyglądem sadzone jajo

  • identyfikacja przy pomocy testów biochemicznych lub serologicznych z wysokoswoistymi surowicami

• metody PCR – umożliwia wykrycie jednocześnie czterech gatunków (MM, MG, MS, MI)

• badania serologiczne

  • przeciwciała powstają po zakażeniu ale nie zabezpieczają ptaków przed objawami klinicznymi lub nosicielstwem

  • najpowszechniejsza metoda – szybka aglutynacja płytkowa – surowicę miesza się z komercyjnym antygenem (martwe, zabarwione komórki mykoplazm), a następnie wstrząsa przez 2 – 3 minuty

    • wyniki fałszywie dodatnie (reakcje krzyżowe na MS i MG)

    • dodatnia surowica powinna być zbadana ponownie po inaktywacji (30 minut w temp 56 stopni i rozcieńczeniu 1:4)

• test HI – mykoplazmy drobiu wodnego nie mają zdolności hemaglutynacji!

• ELISA w diagnostyce i monitoringu