9. Motyw choroby psychicznej w literaturze rosyjskiej XIX wieku.

Garszczyn „Czerwony kwiatek”

Bohater – młody rosyjski intelektualista, inteligent, boryka się z problemami psychicznymi,

wymęczony również fizycznie, w fazie maniakalnej choroby, jest cały czas zniewolony i

ubezwłasnowolniony. Traktuje siebie jako zbawiciela świata. Umiera.

Szpital psychiatryczny wygląda jak więzienie, panuje w nim zaduch, ciemność, jest

przepełniony, oszczędza się na wszystkim, celem nie jest leczenie, ale odizolowanie od

społeczeństwa.

Dostojewski

„Sobowtór”

Motywy romantyczne: szaleństwo, obłęd.

Dostojewski zajął się zjawiskiem rozdwojenia świadomości, dowodził, że powodem takiego

stanu są mechanizmy społeczne.

Rozdwojenie jaźni: halucynacje, omamy, apatia, zobojętnienie, ubóstwo mowy, trudność

prowadzenia aktywności społecznej.

Jakub Pierowicz Goladkin – radca tytularny, stroni od ludzi, szczególnie wyższych mu rangą,

nie potrafi wysławiać się, cierpi na ubóstwo mowy, boi się tego, co ludzie o nim powiedzą,

chce schować się przed samym sobą, co prowadzi do jego choroby.

Sobowtór realizuje wszystkie skrywane marzenia Goladkina Starszego

Przez swoja chorobę Goladkin przegrywa rękę Klary

Goladkin zostaje wywieziony przez lekarza do domu wariatów

„Idiota”

Odwołanie do jurodiwych – książę Myszkin.

Myszkin był 4 lata w szpitalu psychiatryczny w Szwajcarii. Cierpiał na epilepsję, jak Dostojewski.

В романе князь Мышкин описан как человек тихий, простой, смиренный; другим он кажется чудаковатым.

„Zbrodnia i kara”

Żona Marmieładowa, Katarzyna – popada w obłed gdy dowiaduje się o śmierci męża, zostaje bez śrdków do życia, zdesperowana psychicznie udaje się z młodszymi dzieci na ulicę, dzieci tańczą, a ona śpiewa, cudacznie ubrama, jes w amoku, gdy ktoś z widzów śmieje się z nich łajała ich, dostaje krwotoku w skutek czego umiera.

„Bracia Karamazow”

Zofia Iwanowna, druga żona Fiodora Pawłowicza – miała napady histerii, zapadła na chorobę nerwową, zwaną wśród wiejskiego ludu „opętaniem”, stopniowo traciła rozum. Umarła gdy dzieci były jeszcze małe.

Matka Smierdiakowa była uważana za jurodiwą.

„Biesy”

Inżynier Kiryłow – maniak człowiekobóstwa, chce uwolnić człowieka od Boga, droga wyrana przez Kiryłowa to samowola, deifikacja człowieka, zabija się, ale nikt nie bierze tego na serio, bo wszyscy uważają go za obłąkanego.

Czechow „Sala numer 6.”

W szpitalu psychiatrycznym uwięzieni są „wariaci” - ludzie chorzy, biedni, samotni,

bezradni i zbuntowani, będący zagrożeniem dla miejscowej społeczności i władzy. Dyrektor

szpitala, doktor Ragin, człowiek slaby, ale wrażliwy i myślący, wielbiciel stoików i filozofii

Schopenhauera, przypadkiem spotyka w sali nr 6 niezwykłego chorego – uwiezionego

egzekutora sadowego Gromowa, człowieka dręczonego przez manie prześladowczą, w

którym odnajduje „jedynego mądrego człowieka w miasteczku, a i to wariata”. Przez tą

przyjaźń doktor zostaje uznany za wariata i sam trafia do sali numer 6.

5 wariatów:

1. Rudy, szczupły z załzawionymi oczyma, patrzy w jeden punkt, z nikim nie rozmawia,

odpowiada rzadko, ma początki gruźlicy

2. Żyd Mosiejka – popadł w obłąkanie 20 lat temu gdy spalił się jego warsztat, jako

jedyny może wychodzić na miasto, „cichy i nieszkodliwy wariat”, chodzi po mieście

i żebrze

3. Gruby mężczyzna, pozbawiony zdolności myślenia i odczuwania, ciągle bity przez

Nikitę, na co zupełnie nie reaguje

4. Ekspedytor na poczcie

5. Iwan Dymitricz Gromow – były egzekutor sądowy, miał szlacheckie pochodzenie.

Trafia do szpitala cierpiąc na manie prześladowczą. Jego ojciec był zamożnym

urzędnikiem. Zaraz po śmierci syna Siergieja, mężczyznę wezwano przed sąd za

fałszerstwa, wkrótce po tym zmarł na tyfus. Iwan pozostał z matka, jednak ich

sytuacja uległa znacznej zmianie, gdyż stracili majątek. Teraz Iwan musiał troszczyć

się o matkę, dlatego udzielał korepetycji i trudnił się przepisywaniem. Mimo to

głodował, gdyż brakowało mu pieniędzy. Sytuacja ta doprowadziła Iwana do podjęcia

decyzji o rezygnacji z nauki na uniwersytecie i powrotu do domu. Tu rozpoczął

pracę nauczyciela. Nie czuł się dobrze w tej roli i wkrótce odszedł. Po śmierci matki

udało mu się objąć posadę egzekutora sadowego, gdzie pracował do czasu choroby.

Iwan zawsze sprawiał wrażenie człowieka chorego, a ze względu na podejrzliwy

charakter nie potrafił się z nikim zaprzyjaźnić. Pewnego dnia Iwan spotkał na ulicy

konwojentów z aresztantami i od tego dnia panicznie zaczął się bać, ze może paść

również na niego, mimo ze nie ma nic na sumieniu. Według Iwana łatwo mogło dojść

do pomyłki i nie byłoby w tym nic dziwnego. Iwan tkwiąc w swych przekonaniach

pogrążał się w przeraźliwym strachu. Bał się, że popełni najmniejszy błąd i to będzie

wystarczający powód, unikać zaczął ludzi w obawie, że mogą się do tego przyczynić.

Gdy któregoś dnia odnaleziono dwa ciała bał się, że może zostać posądzony o

zabójstwo. Zaczął się ukrywać. Gdy do gospodyni, u której mieszkał przyszli

mężczyźni by naprawić piec, uciekł z domu sądząc, że to tylko pretekst, a

prawdziwymi intencjami jest pojmanie go. Iwana zatrzymano na ulicy i widząc, w

jakim jest obłędzie sprowadzono lekarza i tak trafił do szpitala.

Szpital psychiatryczny – panuje w nim odór jakby weszło się do zwierzyńca. Okrutne warunki panujące w szpitalu odzwierciedlają społeczeństwo rosyjskie zdane na okrutrze rządy władzy.

„Czarny mnich” - opis narastania obłedu, mania wielkości, rozdwojenie jaźni, opis choroby umysłowej stanowi pretekst do rozważań o chakarkerze poznawczym