Charakterystyka wywiadu

Wywiad kwestionariuszowy (standaryzowany) jest to jedna z metod stosowanych w naukach społecznych. Metoda ta polega na uzyskiwaniu danych poprzez zadawanie pytań na podstawie specjalnie przygotowanego kwestionariusza uzyskiwanie odpowiedzi przez ankietera od wybieranych na podstawie odpowiednio dobieranych prób badawczych respondentów.

Metoda ta jest najbardziej powszechną w socjologii. Badacz ma zaplanowane pytania, kolejność pytań, formę i stylistykę i według tego dokonuje badania.

Rodzaje wywiadu:

1. Obserwacja nieukierunkowana - ogólne naświetlenie informacji, bez sprecyzowania konkretnych celów.

2. Obserwacja ukierunkowana - bezpośredni wgląd w mniej lub bardziej określoną dziedzinę lub typ informacji, jednak bez intensywnych poszukiwań.

3. Poszukiwania nieformalne - stosunkowo ograniczone i niezorganizowane wysiłki w celu zdobycia określonych informacji lub informacji do pewnych celów.

4. Poszukiwania formalne - przemyślane działania, zazwyczaj poprzedzone zatwierdzonym planem, procedurą lub metodologią, w celu uzyskania określonych informacji lub informacji związanych z określonym problemem.

Wszystkie bezpośrednie formy pierwotnego pomiaru sondażowego można podzielić na dwie charakterystyczne grupy:

1. Wywiady, w których respondent jest aktywnym obiektem pomiaru.

2. Pozostałe metody pomiaru bezpośredniego, w którym obiekty pomiaru są elementami biernymi.

Wywiady są wzajemnym, bezpośrednim komunikowaniem się ludzi poddanych pomiarowi i ludzi przeprowadzających pomiar. Pozostał,: metody pomiaru bezpośredniego, jak obserwacja, pomiary fizjologiczne i inne metody, są komunikacją jednostronną; obiekt pomiaru często nie wie, że jest w danej chwili poddawany pomiarowi.

Podział wywiadów bezpośrednich:

1. Indywidualne - indywidualny wywiad bezpośredni to wywiad osobisty, a indywidualny wywiad pośredni to wywiad telefoniczny.

2. Grupowe

Ze względu na sposób pozyskiwania informacji, a także sam typ informacji jakimi interesuje się wywiadowca, możemy wywiad podzielić na:

• wywiad biały - jest pozyskiwaniem informacji w sposób zupełnie jawny i tym samym nie dotyczy informacji objętych jakąkolwiek klauzulą i innych chronionych w odmienny sposób.

• wywiad czarny - jest przeciwieństwem wywiadu białego i można go określić jako szpiegostwo. Celem są wszystkie informacje chronione prawnie lub fizycznie. Do ich zdobycia wykorzystuje się wszelkie możliwe środki i metody, przede wszystkim niejawne, nielegalne, często noszące znamiona przestępstwa.

Podział wywiadu ze względu na stopień jego standaryzacji:

• ankietowy,

• swobodny,

• pośredni.

Cechy wywiadu:

1. Stopień standaryzacji, który przejawia się określonym poziomem ujednolicenia i precyzji instrumentu pomiarowego oraz sposobem przeprowadzania wywiadu. Im większy jest stopień standaryzacji wywiadu, tym mniejszą swobodę ma osoba przeprowadzającą wywiad i jednocześnie tym większą rolę odgrywa instrument. Wyróżnia się wywiady całkowite nie standaryzowane (swobodne), wywiady standaryzowane (kwestionariuszowe).

2. Stopień jego głębokości i jednocześnie stopień ukrycia przed respondentem celu wywiadu. Wywiad staje się głębszy, gdy przeprowadzający stara się skłonić respondenta do podania dokładnych wiadomości.

Wymienione cechy wywiadów mogą występować w kilku połączeniach, dając cztery podstawowe rodzajów wywiadów.

Rodzaje wywiadów:

• Wywiady proste standaryzowane

• Wywiady proste niestandaryzowane

• Wywiady pogłębione standaryzowane

• Wywiady pogłębione niestandaryzowane

Wywiady proste standaryzowane (swobodne)

• najczęściej stosowane w badaniach marketingowych. Instrumentem pomiarowym jest standaryzowany kwestionariusz z wyskalowanymi odpowiedziami. Jest on podobny do kwestionariusza ankietowego. Prowadzenie badań za pomocą tej metody nie wymaga specjalnego szkolenia, przygotowania osoby prowadzącej wywiad, niezbędne są natomiast intensywne działania przygotowawcze, zwłaszcza na etapie badań wstępnych i konstrukcji samego kwestionariusza.

Wywiady proste niestandaryzowane

• ich cechą charakterystyczną jest mały stopień standaryzacji; osoba prowadząca wywiad osobisty ma dużą swobodę w zadawaniu i modyfikacji pytań, wyjaśnianiu ich znaczenia oraz zadawaniu pytań dodatkowych. Odmianą wywiadu prostego standaryzowanego jest rozmowa. W metodzie tej stosowane są również kwestionariusze, ale najczęściej przeważają w nich pytania otwarte. Ten rodzaj wywiadu wymaga dużego zaangażowanie się i umiejętności osoby prowadzącej. Aktywna postawa prowadzącego wynika z jego dużej roli w badaniu, polegającej na wyjaśnianiu respondentowi celu pomiaru, wyjaśnianiu poszczególnych pytań kwestionariusza, klasyfikowaniu i kodowaniu odpowiedzi na pytania otwarte itp.

Wywiady pogłębione standaryzowane

• również często stosowane w badaniach marketingowych. Można je przeprowadzić zarówno z pojedynczymi respondentami jak i z grupami respondentów. W tej metodzie specyficznie zaprojektowany kwestionariusz umożliwia nadawanie dużej roli pytaniom pośrednim z wyskalowanymi odpowiedziami. Osoba prowadząca wywiad musi być przeszkolona i posiadać odpowiednie doświadczenie. Przykładami wywiadów pogłębionych standaryzowanych są metody projekcyjne. W tego typu badaniach respondent oceniający takie cechy jak podstawy, motywy, zachowanie się innych ludzi, przypisuje on im swoje cechy. Respondent dokonuje podświadomej projekcji, czyli przeniesienia własnych cech na oceniane osoby, rzeczy, co powoduje obiektywizm odpowiedzi. Instrumentami pomiarowymi w metodach projekcyjnych są różnego rodzaju testy.

W zależności od mierzonych cech i użytych do tego celu instrumentów wyróżnia się cztery grupy metod:

• Metody skojarzeń

• Metody uzupełnień

• Metody konstrukcji

• Metody wyobrażeń

Wywiady pogłębione niestandaryzowane

• to wywiady swobodne, określane czasem jako rozmowa, której celem jest zebranie danych dotyczących bezpośrednio respondenta. Osoby prowadzące tego typu wywiady powinny mieć duże doświadczenie w tym zakresie. Ich zadaniem jest za pomocą pytań pośrednich zachęcić respondentów do wypowiedzi na dany temat. Ogromne znacznie ma w tym przypadku umiejętność utrzymania kontaktu, zrozumienia, zainteresowania respondenta przez prowadzącego. Instrumentem pomiarowym jest instrukcja, w której dominują pytania pośrednie. Głównym zadaniem prowadzącego jest zachęcenie respondentów do swobodnej wypowiedzi.

Niesłuchanie ważną kwestią w procesie badań marketingowych jest wybór rodzaju wywiadu, który podejmuje badacz. Wywiady proste standaryzowane stosuje się wówczas, gdy prowadzący i respondent rozumieją się wzajemnie co do celu pomiaru i rodzaju poszukiwanych danych, respondent jest w stanie dostarczyć pożądanych informacji. Jeżeli czynniki te nie spełniają wymagania badacza, to powinno się zastosować wywiad pokłębiony standaryzowany. Jeżeli badanie jest nadal niesatysfakcjonujące, to należy skorzystać w wywiadów niestandaryzowanych zaczynając od wywiadu prostego niestandaryzowanego.