Operacje otwartego rynku
Operacje otwartego rynku to transakcje dokonywane z inicjatywy banku centralnego z bankami komercyjnymi. Obejmują one warunkową i bezwarunkową sprzedaż lub kupno papierów wartościowych lub dewiz, a także emisje własnych papierów dłużnych banku centralnego.
Operacje otwartego rynku równoważą popyt i podaż środków utrzymywanych przez banki komercyjne w banku centralnym. Dzięki temu bank centralny wpływa na poziom krótkoterminowych stóp procentowych na rynku międzybankowym.
Obecnie operacje otwartego rynku przeprowadzane przez Narodowy Bank Polski polegają na emisji własnych papierów dłużnych (7-dniowych bonów pieniężnych), których minimalna rentowność jest równa stopie referencyjnej wyznaczonej przez Radę Polityki Pieniężnej.
Wskaźnik inflacji to potoczna nazwa wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych. Ma on niebagatelne znaczenie dla każdego obywatela, gdyż z koncepcji wartości pieniądza w czasie wynika, że określona suma pieniężna w dniu dzisiejszy ma inną wartość, niż ta sama suma pieniężna po pewnym okresie. Jest to wynikiem między innymi, spadku siły nabywczej pieniądza spowodowany rosnącą inflacją, w wyniku której po określonym czasie nie będziemy mogli nabyć tego samego produktu za tą samą kwotę. stanowi także odniesienie dla wielu innych wskaźników. Po odjęciu wskaźnika inflacji otrzymujemy urealnienie innych wskaźników, np.:
realny wzrost płac to wzrost płac – wskaźnik inflacji;
realna stopa procentowa to oprocentowanie depozytów (lokat) bankowych – wskaźnik inflacji. W przypadku wzrostu inflacji do wartości przewyższającej wartość nominalną , otrzymamy na końcu naszej inwestycji ujemną wartość realną.
W
Polsce obliczany jest w oparciu o wyniki badania cen towarów i
usług konsumpcyjnych na rynku detalicznym oraz o wynik badania
budżetów gospodarstw domowych.
Przy obliczaniu wskaźnika cen
towarów i usług konsumpcyjnych stosowana jest Klasyfikacja Spożycia
Indywidualnego według Celu, zaadaptowana na potrzeby
Zharmonizowanych Wskaźników Cen Konsumpcyjnych (COICOP/HICP).
Jeszcze większe znaczenie ma wskaźnik inflacji dla inwestorów, gdyż jest on jednym z najważniejszych wskaźników służących do oceny makroekonomicznej a przede wszystkim do wyznaczenia stanu globalnego cyklu koniunkturalnego, a także do badania kierunku trendów. Największe znaczenie mają w tym przypadku wskaźniki inflacji stosowane w USA, największej gospodarki światowej. Do ich wyznaczenia inwestorzy stosują:
PPI (indeks cen produkcyjnych) – pokazuje zmiany cen na poziomie producenta. Silny wzrost indeksu może powodować wzrost cen detalicznych, wywierających presję na Fed (na wzrost stóp procentowych);
CPI ( indeks cen konsumpcyjnych) – pokazuje poziom cen na poziomie detalicznym.
PCE (indeks cen wydatków konsumpcyjnych) – mierzy podobnie jak CPI poziom cen detalicznych. Jednak Fed przywiązuje do tego wskaźnika większe znaczenie.
Wskaźniki inflacji podają zmiany cen z miesięcznym opóźnieniem. Znacznie bardziej użyteczny do wyznaczania kierunku zmian przyszłej inflacji jest wykres indeksów towarowych CRB, które na bieżąco pokazują nam zakres ruchu cen towarów. Wyróżnia się dwa rodzaje indeksu CRB. Indeks terminowy CRB obejmuje 21 towarów, w którym każdy ma 1/21 (4,7 %) udziału. Towary zostały pogrupowane na: mięso(14,7%), zboża (28,6%), metale (14,3%), nośniki energii (9,5%), surowce przemysłowe (14,3%) i towary importowane (14,3%). Indeks gotówkowy CRB oparty jest na cenach natychmiastowej dostawy. Składa się z 23 towarów, w którym większą przewagę mają surowce przemysłowe (56%). Mimo dość znacznej różnicy w budowie kierunki trendu obydwu indeksów są ze sobą mocno skorelowane. Indeksy CRB ze znacznym wyprzedzeniem pokazują nam przyszłe poziomy wskaźników PPI i CPI.
Innym popularnym wskaźnikiem, wykorzystywanym do badania trendów na światowych rynkach towarowych jest Economist Commodity Index. W skład indeksu wchodzą towary z 27 rynków za wyjątkiem metali szlachetnych i towarów ropopochodnych. Brak tych dwóch grup towarów w indeksie powoduje, że nie odzwierciedla on w pełni sytuacji rynkowej.
Rodzaje banków
Wyróżniamy banki specjalne ( rolny, budowlany, inwestycyjny, hipoteczny) które udzielają kredytów długo i krótko termicznych na sfinansowanie różnych inwestycji np. budowa domu, zakup działki. Komercyjne natomiast przyjmują wkłady od przedsiębiorstw , ludzi prowadząc rozliczenia i krótkoterminowe kredyty na cele gospodarcze.. Ze względu na formę własności : -państwowe -spółdzielcze -spółki z kapitałem zagranicznym -państwowo - społeczne
INSTYTUCJA KREDYTOWA – podmiot mający swoją siedzibę za granicą RP lecz na terytorium jednego z państw członkowskich UE, prowadzący we własnym imieniu i na własny rachunek, na podst. zezwolenia właściwych władz nadzorczych, działalność polegającą na przyjmowaniu depozytów lub innych środków powierzonych pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym i udzielaniu kredytów lub na wyd. pieniądza elektronicznego. Art. 48i) Instytucja kredytowa może prowadzić działalność na terytorium RP poprzez oddział lub w ramach działalności trans-granicznej.
Monetarne Instytucje FinansowE |
|
|
|
|
Instytucje finansowe, których działalność polega na przyjmowaniu depozytów i/lub bliskich substytutów depozytów od podmiotów innych niż monetarne instytucje finansowe oraz udzielaniu kredytów i/lub inwestowaniu w papiery wartościowe na własny rachunek. Obejmują podsektor Bank Centralny oraz podsektor Pozostałe Monetarne Instytucje Finansowe (banki, SKOK-i i fundusze inwestycyjne rynku pieniężnego).
Czynnościami
bankowymi są:
Ponadto,
czynnościami bankowymi są również następujące czynności, o
ile są one wykonywane przez banki:
|
POJĘCIE
I KLASYFIKACJA CZYNNOŚCI BANKOWYCH
Przepisy ustawy – prawo
bankowe nie definiuje pojęcia czynności bankowej.
Art. 5
tejże ustawy zawiera katalog czynności bankowych. Ust. 1 artykułu
zawiera katalog czynności bankowych
zastrzeżonych dla banków.
Do tej grupy czynności ustawodawca zalicza:
-
przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych za żądanie lub z
nadejściem oznaczonego terminu oraz
prowadzenie rachunków
tych wkładów
- prowadzenie innych rachunków bankowych
-
udzielanie kredytów
- udzielanie i potwierdzenie gwarancji
bankowych
- otwierania akredytyw
- przeprowadzanie
bankowych rozliczeń pieniężnych
- emitowanie bankowych
papierów wartościowych
- wydawanie rozliczeń i umarzanie
pieniądza elektronicznego
- wykonywanie innych czynności
przewidzianych wyłącznie dla banków w odrębnych ustawach
Są to czynności bankowe sensu stricto, ale ustawa dopuszcza
inne podmioty oprócz banków (np. SKOKi) do
dokonywania tych
w/w czynności, ale tylko upoważnione w drodze ustawowej.
W
art.2 ust. 5 prawodawca zawarł katalog czynności bankowych, które
mogą być legalnie wykonywane zarówno
przez banki, jak i oraz
podmioty nie posiadające statusu banku. Czynności tej grupy są
jednak traktowane jako
czynności bankowe wówczas, gdy
wykonywane są przez banki. Do tej grupy zaliczamy czynności:
-
udzielanie pożyczek pieniężnych oraz pożyczek i kredytów
konsumenckich
- operacje czekowe i wekslowe
- wydawanie
kart płatniczych
- nabywanie i zbywanie wierzytelności
pieniężnych
- przechowywanie przedmiotów i papierów
wartościowych
-
wykonywanie czynności obrotu dewizowego
Są to czynności
bankowe sensu largo – ich wykonywanie nie jest zastrzeżone tylko
dla banków
UDZIELANIE
POŻYCZEK I KREDYTÓW BANKOWYCH
Kredyt – jako stosunek
prawny polega na zobowiązaniu się kredytodawcy do postawienia do
dyspozycji
kredytobiorcy określonej sumy środków
pieniężnych, podczas gdy kredytobiorca zobowiązuje się do zwrotu
wykorzystanych środków wraz z oprocentowaniem w ustalonym
terminie. Z prawnego punktu widzenia kredyt
stanowi stosunek
zobowiązaniowy, którego podstawowymi cechami są zwrotność,
terminowość,
oprocentowanie.
Zgodnie z art. 69 ustawy
– prawo bankowe – przez umowę kredytu bankowego, bank
zobowiązuje się oddać do
dyspozycji kredytobiorcy na czas
oznaczony w umowie określoną kwotę środków pieniężnych z
przeznaczeniem
na ustawowy cel, a kredytobiorca zobowiązuje
się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie,
do
zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w umownym
terminie spłaty oraz do zapłaty
prowizji od przyznanego
kredytu. Umowa kredytu jest umową konsensualną, dwustronnie
obowiązującą,
konieczna jest forma pisemna.
Zdolność
kredytowa – zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z
odsetkami
Kreacja pieniądza jest przeprowadzana przez banki komercyjne poprzez operacje kredytowe. Istota tych operacji polega na otwieraniu nowych rachunków dla klientów banku lub podwyższeniu stanu konta już istniejącego bez przepływu gotówki do banku, czyli za zasadzie zapisu elektronicznego. Taki rachunek już sam w sobie jest pieniądzem, ponieważ posiadacze tych kont mogą wykorzystywać zapisane tam środki jako pieniądz. Nieodzownym elementem procesu kreacji pieniądza jest nowoczesna działalność bankowa, która opiera się na zasadzie rezerw gotówkowych.
Ustawa definiuje pojęcie banku. Według niej, bankiem jest osoba prawna, utworzona zgodnie z przepisami prawa, działająca na podstawie odpowiednich zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym. Z definicji tej wynika kilka istotnych kwestii.
Bank jako osoba prawna
Zgodnie z ustawą, bank może być utworzony tylko jako spółka akcyjna (z wyjątkiem banków spółdzielczych). Do jego utworzenia zastosowanie mają więc przepisy kodeksu spółek handlowych regulujące tworzenie i zasady działania spółki akcyjnej. Z uwagi na fakt, iż banki, jako podmioty przyjmujące środki pieniężne od ludności, są instytucjami zaufania publicznego, regulacja k.s.h. Odnosząca się do funkcjonowania banku jako spółki akcyjnej jest niewystarczająca. Dlatego też Prawo bankowe zawiera szereg innych szczegółowych wymogów dotyczących tworzenia i funkcjonowania banków.
Ustawa dzieli banki na:
banki państwowe,
banki spółdzielcze,
inne banki.
Bank państwowy może być utworzony przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia, na zaopiniowany przez Komisję Nadzoru Bankowego wniosek Ministra Skarbu Państwa.
Regulację dotyczącą tworzenia i funkcjonowania banków spółdzielczych (oprócz tej znajdującej się w Prawie bankowym) zawiera ustawa Prawo spółdzielcze, a także ustawa o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających. Założycielami banków spółdzielczych mogą być tylko osoby fizyczne w liczbie wymaganej dla utworzenia spółdzielni.
Banki zwykłe funkcjonują jako spółki akcyjne. Utworzyć taki bank mogą osoby fizyczne lub prawne, z tym że liczba założycieli nie może być mniejsza niż 3, przy czym zasada ta nie ma zastosowania w przypadku, gdy bank tworzy inny bank krajowy lub bank państwowy. Mogą one działać tylko na podstawie zezwolenia udzielonego przez Komisję Nadzoru Bankowego.
Minimalna wysokość kapitału założycielskiego banku wynosi (z wyjątkiem banków spółdzielczych zrzeszających się) równowartość kwoty 5 000 000 EURO, przeliczonej na złote według kursu średniego ogłaszanego przez NBP, obowiązującego w dniu wydania zezwolenia na utworzenie banku.
Środki na kapitał zakładowy mogą być wnoszone tylko w walucie polskiej.
Organem nadzorczym banku jest obligatoryjna (podobnie jak w każdej spółce akcyjnej) rada nadzorcza. W jej skład musi wchodzić co najmniej pięciu członków. Zarząd banku może liczyć minimum trzech członków.
Bank, jako instytucja finansowa, której ludność powierza swoje oszczędności, może być własnością tylko podmiotów odpowiedzialnych, dających gwarancję prawidłowego prowadzenia banku, w szczególności zabezpieczenia interesów osób powierzających mu środki pieniężne. Dlatego teżnabycie akcji banku w ilości przekraczającej odpowiednio 10, 20, 25, 33, 50, 66 i 75 proc. Głosów na walnym zgromadzeniu jego akcjonariuszy, wymaga zezwolenia Komisji Nadzoru Bankowego.
Pamiętaj, że:
Bank może rozpocząć działalność tylko po uzyskaniu zezwolenia Komisji Nadzoru Bankowego,
Minimalna wartość kapitału założycielskiego banku będącego spółką akcyjna stanowi równowartość w złotych 5 000 000 EUR.
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. 2002 r., Nr 72, poz. 665 ze zmianami).
INNE KRYTERIA PODZIAŁU
Banki
komercyjne poważnie się między sobą różnią, dlatego też są,
w zależności od przyjętych kryteriów, dzielone na różne rodzaje
banków. Najczęściej za podstawowe kryterium podziału przyjmuje
się strukturę własności, wtedy banki komercyjne są dzielone
na:
– banki o kapitale państwowym,
– polskie banki
prywatne,
– banki o kapitale zagranicznym.
Banki
komercyjne można również podzielić na uniwersalne, czyli takie,
które realizują wszystkie podstawowe operacje, i wyspecjalizowane,
czyli koncentrujące się na określonych operacjach. Do banków
komercyjnych należą banki hipoteczne, zgodnie z przepisami
koncentrujące się na udzielaniu kredytów zabezpieczonych hipoteką
na nieruchomości.
Banki komercyjne odgrywają kluczową rolę w
polskim systemie bankowym. Przypada na nie około 94% depozytów
zebranych przez wszystkie banki i także około 94% udzielonych
kredytów bankowych.
Inne
podziały banków komercyjnych:
kryterium – forma prawna:
państwowe, w formie spółek akcyjnych i spółdzielcze;
kryterium – struktura własności: polskie, zagraniczne;
kryterium – przedmiot działalności: uniwersalne i
wyspecjalizowane (specjalizacja banków może przybierać charakter
funkcjonalny, branżowy lub terytorialny).
Spółdzielcze kasy oszczędnościowo–kredytowe to spółdzielnie, których celem jest gromadzenie środków pieniężnych wyłącznie swoich członków, udzielanie im pożyczek i kredytów, przeprowadzanie na ich zlecenie rozliczeń finansowych oraz pośredniczenie przy zawieraniu umów ubezpieczenia.
Członkami
kasy mogą być:
- osoby fizyczne połączone więzią o
charakterze zawodowym lub organizacyjnym,
- organizacje
pozarządowe w rozumieniu art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 24 kwietnia
2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie
(Dz.U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536, z późn. zm.), działające
wśród członków kasy,
- jednostki organizacyjne kościołów
i związków wyznaniowych posiadające osobowość prawną,
-
spółdzielnie,
- związki zawodowe,
- wspólnoty
mieszkaniowe.
Krajowa Izba Rozliczeniowa S.A. (KIR) – instytucja pośrednicząca w rozliczeniach między bankami. Funkcjonuje w oparciu o prawo bankowe i kodeks spółek handlowych. KIR powstała w 1992 z inicjatywy 16 największych banków polskich, a także Narodowego Banku Polskiego oraz Związku Banków Polskich. Oferuje szereg usług, które kieruje przede wszystkim do instytucji bankowych, finansowych, dużych przedsiębiorstw z sektora telekomunikacyjnego i energetycznego, firm działających w obszarze e-commerce oraz administracji państwowej. KIR odpowiada za prawidłowość rozliczeń niemal wszystkich przelewów międzybankowych wykonywanych w Polsce[1].
Izba opracowuje oraz wprowadza na rynek rozwiązania z dziedziny wymiany informacji elektronicznej.
KIR obsługuje:
system elektronicznych rozliczeń międzybankowych ELIXIR,
system EuroELIXIR dla rozliczeń w Euro,
system IMBIR umożliwiający optyczne odczytywanie papierowych zleceń płatniczych i wprowadzanie ich do systemu ELIXIR.
system podpisu elektronicznego SZAFIR,
witrynę internetową do wymiany informacji OGNIVO,
system Elektronicznej Prezentacji i Płatności Rachunków BILIX (EBPP – Electronic Bills Presentation and Payment),
bezpieczny, uznaniowy system płatności internetowych PayByNet,
systemy Elektronicznego Obiegu Spraw i Dokumentów klasy „Workflow”,
system archiwizacji i zarządzania dokumentacją „eArchiwum”,
usługi doradcze, consulting w zakresie zarządzania dokumentacją i zarządzania procesami biznesowymi w organizacji,
usługi związane z kompleksową obsługą faktur elektronicznych oraz papierowych Invoo[2].
Do roku 2004 KIR obsługiwała także system SYBIR służący do rozliczeń za pomocą dokumentów papierowych.
Związek Banków Polskich – samorządowa organizacja zrzeszająca banki w Polsce. Został powołany do życia w styczniu 1991 roku i działa na podstawie ustawy o izbach gospodarczych z 30 maja 1989 roku. Misją Związku Banków Polskich jest „działanie na rzecz tworzenia warunków zrównoważonego rozwoju polskiego sektora bankowego, wspierania przez banki wzrostu gospodarczego kraju oraz jednolitego europejskiego rynku usług finansowych i wzmacniania roli polskich banków”. Członkostwo w ZBP ma charakter dobrowolny i obejmuje banki działające na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej, utworzone i funkcjonujące zgodnie z normami polskiego prawa. Do Związku Banków Polskich należy łącznie 106 banków komercyjnych, oddziałów instytucji kredytowych oraz banków spółdzielczych, których aktywa obejmują ponad 95% sektora bankowego w Polsce.
Do zadań statutowych Związku należy reprezentowanie i ochrona wspólnych interesów jego członków m.in. w zakresie uregulowań prawnych dotyczących ustawodawstwa bankowego, a także wydawanie opinii i ekspertyz oraz delegowanie przedstawicieli do udziału w pracach instytucji doradczo-opiniodawczych dotyczących działania banków, uczestnictwo w charakterze ekspertów w pracach legislacyjnych komisji Sejmu i Senatu, współpraca z Narodowym Bankiem Polskim, rządem i właściwymi ministerstwami w zakresie funkcjonowania przepisów prawa odnoszących się do polskiego systemu bankowego, organizowanie wymiany informacji pomiędzy bankami, promocja sektora bankowego i jego usług, budowa infrastruktury międzybankowej, wspieranie standaryzacji produktów i usług bankowych, upowszechnianie wiedzy na temat bankowości, prowadzenie postępowania pojednawczego i sądownictwa polubownego dla banków, upowszechnianie zasad dobrej praktyki bankowej, popieranie kształcenia zawodowego i koordynacja programów szkoleniowych dla kadry bankowej. Zarząd ZBP, wybierany na 3-letnią kadencję przez Walne Zgromadzenie, kieruje bieżącą pracą Związku i reprezentuje go na zewnątrz. W skład Zarządu wchodzą: prezes Związku oraz od 1 do 4 wiceprezesów Związku. Stały nadzór nad działalnością Zarządu sprawuje 16 osobowa Rada Związku.
Do zadań Związku należy w szczególności:
Zadania ZBP realizują specjalnie powołane w tym celu zespoły, rady i komitety. W ramach Związku i jego biura działa kilkadziesiąt zespołów problemowych, komitetów, rad, komisji i podkomisji, których zadaniem jest opracowywanie i wydawanie opinii oraz stanowisk w sprawach decydujących dla funkcjonowania polskiego systemu bankowego. Pełnią one także rolę integrującą środowisko bankowe wokół wspólnie realizowanych przedsięwzięć.
Przedstawiciele Związku biorą udział w pracach Rady ds. Systemu Płatniczego przy NBP, Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, konsultacjach z Ministerstwem Finansów, Komisjami stałymi Sejmu RP, Komisją Nadzoru Finansowego, a także czynnie uczestniczą w pracach Koalicji na rzecz Obrotu Bezgotówkowego i Mikropłatności oraz Związku Województw RP. Związek uczestniczy w pracach Fundacji Godła „Teraz Polska”, patronuje Forum Finansowemu „Twoje Pieniądze”, jest organizatorem cyklicznych konferencji: Forum Bankowe, SEPA Forum Polska, Kongres Gospodarki Elektronicznej, Forum Korporacyjne, Kongres Finansowania Nieruchomości Mieszkaniowych oraz spotkań Klubu Polska 2015+
Biuro Informacji Kredytowej S.A. (BIK) – instytucja, której zadaniem jest gromadzenie, integrowanie i udostępnianie danych dotyczących historii kredytowej klientów banków i SKOK-ów. Dane te w olbrzymiej większości są danymi pozytywnymi, to znaczy zawierającymi informacje o prawidłowo spłacanych zobowiązaniach, a tworzona w ten sposób historia kredytowa jest instrumentem mogącym służyć uwiarygadnianiu klienta banku. Poza tym dodatkowym narzędziem dostarczanym przez BIK jest tzw. scoring kredytowy
Zadaniem Biura Informacji Kredytowej jest administrowanie danymi i ich udostępnianie do analizy w danej instytucji udzielającej finansowania. Za zapewnienie poprawności i wiarygodności informacji dostarczanych do Biura Informacji Kredytowej odpowiedzialne są same banki i firmy udzielające kredytów konsumenckich. Jedynie instytucja, który przekazała do BIK daną informację o kliencie, może ją skorygować, jeśli jest nieaktualna.