PSYCHOLOGIA PROCESÓW POZNAWCZYCH

mgr Patrycja Naumczyk

PROCESY POZNAWCZE ZAJĘCIA 1.

MARUSZEWSKI

Historia psychologii poznawczej:

- Chomsky, Simon, Miller

Chomsky – twórca gramatyki generatywno-tranformacyjnej. Konferencja MIT 1956, podważył tezę behawiorystów, przyjmował, że istnieją uniwersalne reguły gramatyczne wspólne dla wszystkich języków wbudowane w nasz umysł. Wrodzony mechanizm nabywania języka (LAD) .

George Miller – ograniczenia w zdolności do przetwarzania przez człowieka (wąskie gardło – pamięć krótkotrwała, 7+/-2)

Simon – sztuczna inteligencja

Bruner, Goodnow, Austin – strategie tworzenia pojęć – A study of thinking

Urlic Neisser – psychologia poznawcza jako dyscyplina zajmująca się nabywaniem, struktualiowaniem I przechoywaniem oraz wykorzystywaniem wiedzy.

Selfridge – Model spostrzegania PANDEMONIUM

Gibson, Gibson – ekologiczna teoria spostrzegania.

Rumelhalt i MC Clelland – przetwarzanie równoległe

Budowa modułowa umysły – NEISSER:

1. Systemy bezpośredniej percepcji/działania tworzą sensoryczne obrazy środowiska

2. Percepcja intersubiektywna (społeczna) i wrażliwość społeczna, odpowiadają za spostrzeganie interakcji społecznych i reagowanie.

3. Systemy rozpoznawania i reprezentacji klasyfikuje to co jest rozpoznane.

Ćwiczenia 2 - UWAGA

Pole uwagi :

- cz. Centralna – informacja bardzo wyrazista, można wyróżnić szczegóły

- cz. Peryferyczna – mniej wyrazista, czasami można wyróżnić tylko ich wystąpienie, treść jest niedostępna.

Funkcje uwagi

1. Selekcjonowanie bodzców:

• (PIERWOTNA – bodźce odbierane przez zmysły

• WTÓRNA – w procesach pamięciowych, znaczenie informacji

• III RZĘDU – informacje z pamięci trwałej przesyłane są do pamięci operacyjnej, która bezpośrednio kieruje jakimś zadaniem.

2. Ukierunkowywanie procesów poznawczych (odróżnia informacje ważne i mniej ważne, poszukuje również informacje, które mogą się przydać przy rozwiązywaniu problemu.)

UWAGA INTENSYWNA – pozwala na głębokie przetwarzanie informacji będących w jej zasięgu.

UWAGA EKSTENSYWNA – ma zakres stosunkowo szeroki, ale przetwarzanie dostępnych informacji jest dość płytkie .

3. Określenie wielkości wykorzystywanych zasobów poznawczych poświęconych realizacji różnych zadań. (ile energii psychicznej poświęcimy na wykonanie zadania)

Zwiększenie ilości zasobów:

- ogniskowanie – przejście z UE do UI (zmniejszenie puli danych)

- Zwiększenie zaangażowania

STRELAU :

1. Selektywność:

Selektywność – to zdolność do wyboru jednego bodźca, źródła stymulacji lub ciągu myśli, kosztem innych. Aktywne ignorowanie.

2. CZUJNOŚĆ (bierna)

Czujność – to zdolność do długotrwałego oczekiwania na pojawienie się ściśle określonego bodźca, zwanego sygnałem, a ignorowania pozostałych bodzców, zwanych szumem.

Detekcja sygnałów – w dowolnej sytuacji sygnał może być obecny lub nie, a człowiek ma do wybory zareagowanie lub powstrzymanie się od reakcji.

Przedmiotem zainteresowania detekcji sygn jest związek między częstością występowania poprawnych detekcji i fałszywych alarmów.

1. Stosunek siły sygnału do siły szumu

2. Macierz wypłat (na ile opłaca nam się zareagować – czynniki wpływające na motywacyjne konsekwencje podjęcia decyzji)

Dźwięk budzika :

X	SYGNAŁ	SZUM
REAKCJE	WSTAĆ	OTOCZENIE
BRAK REAKCJI	SEN	WSTANIE

3. Oczekiwania (uzależnione od częstości występowania sygnałów w pewnych sytuacjach)

PRZESZUKIWANIE POLA UWAGI NA TLE SZUMU

Detekcja bodźca – GDZIE JEST WALLY?

Działanie prawidłowe:

– trafienie, - poprawne odrzucenie.

- błąd fałszywego alarmu, - błąd chybienia

3. PRZESZUKIWANIE (aktywna)

Przeszukiwanie – jest procesem aktywnym, polega na systematycznym badaniu pola percepcyjnego, w celu wykrycia obiektów spełniających założone kryterium.

- dystraktory

Efektywność i czas przeszukiwania zależy od liczby dystraktorów, ich podobniestwa do szukanego sygnalu i wzajemnego podobieństwa samych dystraktorow.

4. KONTROLA CZYNNOŚCI JEDNOCZESYNCH

Jednoczesne wykonywanie kilku czynności,

Energia mentalna

Zasoby uwagi

Przełączanie uwagi

FIZJOLOGICZNE MECHANIZMY UWAGI

ODRUCH ORIENTACYJNY: fizjologiczny mechanizm uwagi niespecyficznej, skierowanie receptorów na źródło stymulacji + aktywność motoryczna. Wyraźny wzrost aktywacji organizmu, ulega ugaszeniu po kliku wystąpieniach bodźca.

INDUKCJA UJEMNA – pobudzenie pojawiające się w pewnej okolicy kory mózgowej, wywołuje hamowanie w okolicach sąsiednich. Pobudzenie w korze mózgowej ma charakter zogniskowany, a nie rozlany. (w początkowej fazie tworzenia odruchów warunkowych pobudzenie jest rozlane i wtedy jednostka reaguje nie tylko na właściwy bodziec, ale także na b. do niego podobne.)

AKTYWNOŚĆ TWORU SIATKOWATEGO – zbudowany z sieci włókien nerwowych oplątujących okolice podkorowe odpowiedzialny za procesy zasilania. Zawiera włókna hamujące i pobudzające. (noradrenergiczne, cholinergiczne, dopaminergiczne, serotonergiczne). Część wstępująca zlokalizowana jest w okolicach wzgórza, decyduje o wybiórczym pobudzeniu różnych okolic kory.

La Berge – koncepcja fizjologicznych mechanizmów uwagi

U pojawia się wtedy, kiedy reprezentacja jakiegoś obiektu zostanie połączona z Ja. Od str funkcji mózgowych odpowiadają temu 3 okolice, które tworzą trójkąt aktywności uwagowej.

Aspekty uwagi:

- ekspresja: aktywacja przednich i tylnych części kory

- mechanizm wzmocnienia i neurony wzgórza

- mechanizm kontroli : kora czolowa.

Trójkąt uwagowy aktywizowany przez b. ze środowiska lub wnętrza organizmu. B. wew pobudzają częśc układu zlokalizowana w Platach czolowych dotyczą aktualnego stanu motywacyjnego organizmu. Natomiast zew – do okolic sensorycznych kory.

Mechanizm ekspresji uwagi za pośrednictwem wzgórza.

TYPY TEORII UWAGI

- selekcji

- zasobów uwagi

PROCESY SELEKCJI

TEORIE SELEKCJI UWAGOWEJ

U – działa na poziomie procesów percepcyjnych i tam już następuje selekcja informacji. Informacja, na którą nie zwracamy uwagi nie jest już spostrzegana. Niektóre informacje są z góry skazane na wygaszenie. O tym, które są wygaszane decydują właściwości b.

Teoria filtra uwagowego BROADBENTA

Wstępne założenie – do kanału ignorowane docierają szczątki informacji, siła uwagi decyduje, który kanał zostanie zignorowany, a który usłyszy

Kanał ingonorwany – przepuszcza informację : imię, płeć, język, natężenie – cechy fizyczne.

Filtr uwagi - zał, że do kanału filtrowanego nic nie dochodzi „Y” kanały sensoryczne – wyższe piętra obwódki bodźca (wąskie gardło) jedno ramię otrzymuje dostęp do FU.

- U jako rodzaj filtra – dopuszcza do przetwarzania jedną grupę bodzców, blokuje jednocześnie dostęp drugiej grupy. Model zwrotnicy

- punktem wyjścia były wyniki badań przy użyciu techniki cieniowania, której specyficzną odmianę stanowi technika słuchania dwuusznego. (badany równocześnie odbiera dwa komunikaty, przy czym sytuacja eksperymentalna jest tak zorganizowana, że zwraca on uwagę tylko na jeden z nich.) modyfikacja – do uszu docierają dwa różne sygnaly,

WNIOSKI

1. Informacje, na które nie zwracamy uwagi,, przechowywane są w naszym systemie poznawczym przez okres 20s.

2. Informacje, na które nie zwracamy uwagi, podlegają wstępnej analizie ze względu na ich CECHY FIZYCZNE.

Selekcja następuje dopiero po kodowaniu ZMYSŁOWYM i po przejściu informacji przez magazyn pamięci krótkotrwałej.

Jeżeli pewnie informacje są całkowicie niezgodne z treścią zawartą w tym magazynie to winny zostać zatrzymane (teoria dysonansu poznawczego)

Jest to zbyt duże uproszczenie – nie wyjaśnia, że ludzie potrafią szybko przesuwać uwagę w kierunku b, który w jakimś momencie okazał się ważny np. efekt cocktail party!

TEORIA WIELU FILTRÓW UWAGOWYCH TREISMAN:

-uwzględniła wyniki badań nad słuchaniem dwuusznym, których nie można było wyjaśnić za pomocą badań Broadbenta.

- Ucho L – Obiecanki cacanki, dopóki się ucho nie urwie

- Ucho P- Poty dzban wodę nosi, głupiemu radość ,

- Badany opiera się na ZNACZENIU BODZCA

- T. zmodyfikowała teorię B. w ten sposób, że wprowadziła do niej kolejne fazy przetwarzania informacji, uwzględniające coraz bardziej złożone właściwości bodzców. Po każdej z faz przetwarzania może nastąpić albo zatrzymanie przetwarzania, albo specyficzna reakcja, albo też przetwarzanie może być kontynuowane. Filtrowanie informacji może wystąpić na różnych poziomach.

- Informacja docierająca z narządów zmysłowych w fazie początkowje analizowana jest ze względu na właściwości FIZYCZNE. Jednostka okresla np. to KTO do niej mówi, czy mówi głośno czy cicho.

- informacja sensoryczna nie skłania do bezpośredniego działania, pojawia się proces poszukiwania najlepszego dopasowania danych percepcyjnych do danych pamięciowych. – czyli proces rozpoznawania: czy rzecz jest ważna z perspektywy podstawowych interesów.

- kiedy komunikat zostaje uznany za mało istotny , jednostka może go spokojnie zignorować.

ALOKACJA ZASOBÓW UWAGI = TEORIA ZASOBÓW UWAGI KAHNEMANNA

- Nie odfiltrowujemy docierających do nas bodzców, ale POBIERAME takie bodzce z otoczenia, które są nam potrzebne. Uwaga ma więc charakter AKTYWNY. Procesem pobierania informacji kierują SCHEMATY i jeśli nie dysponujemy jakimś S albo nie potrafimy go zaktywizować to nie odbierzemy pewnych informacji.

- Uwaga jest mechanizmem wybierającym bodźce.

- Pojemnośc uwagi – ilośc naszych zasobów poznawczych, które możemy poświęcić czy skierować na radzenie sobie z różnymi problemami i zadanami.

- Cykl percepcyjny obejmuje oczekiwanie oparte na istniejących schematach poznawczych, procesy przesukiwania otoczenia (eksploracje oraz pobieranie informacji z otoczenia)

Czynniki wpływające na kierowanie zasobów poznawczych:

1. Trudnośc zadania

2. Poziom pobudzenia

3. Polityka ‘alokacyjna’ albo polityka ‘inwestycyjna’ – to człowiek wybiera to co będzie jego przedmiotem aktywości poznawczej.

Na politykę inwestycyjną wpływają:

1. Chwilowe intencje

2. Trwałe dyspozycje

3. Ocena zapotrzebowania na zasoby umysłowe (poziom meta poznania)

Uwaga podzielna – angażowanie uwagi podzielnej = zmniejszenie sprawności

Ludzie dysponują ograniczoną pulą zasobów uwagi. Tę pulę mogą rozdzielić na różne zadania, jeżeli zadanie jest bardzo trudne to mogą je wykonywać wolniej, popełniając przy tym wiele błędów. Jeżeli w skutek ćwiczenia zadania te staną się łatwiejsze, to nie będzie występowała żadna interferencja, wynikająca z wprowadzenia drugiego zadania.

- Teoria Kahnemanna postuluje istnienie JEDNEJ PULI ZASOBÓW UWAGI

MODEL JOHNSTONA

- przejaw działania 2 niezależnych filtrów uwagi

- jeden z dwóch filtrów może uzyskać priorytet w zależności od tego, które informacje są systemowi poznawczemu potrzebne,a które zbędne.

- Johnston ostatecznie przyjmuje 1 filtr uwagi, charakteryzujący się ELASTYCZNOŚCIĄ działania (przystosowujący się do wymaganego poziomu przetwarzania informacji)

- Johntson przyjął, że przetwarzanie na poziomie PŁYTKIM - analiza cech fizycznych bodzca , jest SZYBKIE

- przetwarzanie na poziomie GŁĘBOKIM – semantyczna obróbka bodźca – WOLNE

- Im głębszy poziom przetwarzania tym wolniejsze tempo działania filtra.

- Filtr uwagi jest jeden, choć może działać na roznych poziomach przetwarzania danych. Na każdym poziomie kierując się innym kryterium odrzucania danych.

DYSTRAKTORY

- próby ich usunięcia dają niekiedy paradoksalne efekty

- efekt rykoszetu (pojawienie się z jeszcze większą częstotliwością)

- ruminacje („przeżuwane” myśli, jednostka wielokrotnie powraca do pewnych problemów, nie mają charakteru przymusowego)

Tallis uważa, że ruminacje mają charakter sprzyjający adaptacji.

CZYNNOŚCI AUTOMATYCZNE I KONTROLOWANE

PROCESY AUTOMATYCZNE	PROCESY KONTROLOWANE
Nie angażują świadomości	Świadome
Małe zapotrzebowanie na zasoby uwagi	Duze zapotrzebowanie na procesy uwagi
w sposób równoległy- kilka jednocześnie	Sekwencyjne
Dobrze znane, łatwe	Nowe, trudne
Dobrze opanowane – duża szybkośc wykonania	Wolne, Male szybkości wykonania

Proste procesy poznawcze złożone procesy

Procesy przetwarzania przeguwagowego

Odruch warunkowy

Logan – efekt torowania percepcyjnego

(ułatwienie spostrzegania wskutek ode-

Brania wcześniej jakiegoś innego b.)

REFLEKSYJNOŚĆ I BEZREFLEKSYJNOŚĆ

Ellen Langer

Refleksyjność ujmowana jako adaptacyjne tworzenie kategorii, które dobrze określają, zmianiającą się naturę otoczenia jednostki, w tym przede wszystkim otoczenia społecznego. Uwagę traktuje się jako zdolnośc do percepcji i kategoryzacji. Rozróżnienie na czynności automatyczne i kontrolowane polega na pozornym podobieństwie czynności automatycznych do stanu bezrefleksyjności.

PODZIAL MOEDELI UWAGOWYCH:

Uwaga kierowana cechami fizycznymi: Uwaga kierowana aktywnością podmiotu :

- Broadbent - Kahnamann

- Thristman - Johntson

DETEKCJA BODŹCA

- stosunek sygnału do szumu - gdzie jest wally?

ĆWICZENIA 3. SPOSTRZEGANIE

Proces spostrzegania jest procesem tworzenia reprezentacji przedmiotu na podstawie informacji otrzymanych z narządów zmysłowych i niekiedy w informacji zawartych w pamięci.

Bodziec dystalny – działający z pewnej odległości, to dowolny bodziec poza organizmem oddziałujący na nasze narządy zmysłowe.

Bodziec proksymalny – bodziec pojawiający się w bezpośrednim kontakcie bodźca dystalnego z narządem zmysłowym.

Kartka papieru, długopis – tworzą OBRAZ SIATKÓWKOWY

Wrażenie – odzwierciedlenie elementarnej cechy zmysłowej, zarejestrowanej w wyniku odbioru danych sensorycznych. – aktywnośc dróg wstępujących biegnących z narządów zmysłowych.

Spostrzeżenie - obraz przedmiotu – obraz wszystkich dostępnych cech, rejestrowanych za pośrednictwem różnych zmysłów.

HEBB – jest efektem aktywności pół czuciowych kory mózgowej, które odebrały informacje pochodzące z różnych zmysłów i połączyly je w całość. Łączenie wrazen w całość jest wynikiem percepcyjnego uczenia się.

Bodzieć Dystalny  bodziec proksymalny  wrażenie / zakodowane impulsy nerwowe  spostrzeżenie/ odkodowane impulsy nerwowe.

KOLATERALE – kierują się w stronę struktur podkorowych, główie wrzógrza i ciała migdałowatego skąd biedną bezpośrednie połączenia do kory. – wczesna ocena emocjonalnego znaczenia bodzca.

Konstruktywizm (Neisser, 1967)

Pośrednie (nie mamy bezpośredniego dostępu do rzeczywistości)

- przetwarzanie informacji nie ma charakteru wyłącznie poznawczego, a efekt spostrzegania – spostrzeżenie – jest złożoną strukturą, zawierającą nie tylko właściwości percepcyjne lecz także właściwości określające znaczenie danego przedmiotu dla jednostki.

 

§   Rzeczywistość jest tworzona przez człowieka. Może on dowolnie wyodrębniać w niej różne figury, czyli różnie organizować docierającą stymulację bodźcową.

§   Spostrzeganie zależy od posiadanej i ciągle aktualizowanej wiedzy.

 

Na założeniach konstruktywizm sformułowano prawa psychologii postaci dotyczące organizacji spostrzeganej rzeczywistości. Opisują one zjawisko grupowania percepcyjnego - jeżeli elementy spostrzeganego bodźca są tylko zgrupowane, to spostrzegamy je jako jedną większą figurę.

- Stałość spostrzegania:

- stałość wielkości

- stałość barwy

- Błędne informacje – złudzenia – oczekiwania i poprzednie doświadczenia (karty)

- Homomorfizm (b. źródłem spostrzeżenia)

- schematy poznawcze

-Góra dół - pojawiają się wtedy, kiedy większą rolę w spostrzeganiu zaczynają odgrywać procesy pamięciowe, które kierują poszukiwaniem , i interpretacją danych zmysłowych.

EKOLOGICZNE :

Bezpośrednie

Podejście ekologiczne (wyjaśnia proces spostrzegania na podstawie stałych właściwości przedmiotów, które umożliwiają przystosowanie się do środowiska).

§   Stałe właściwości przedmiotu odkrywane są podczas jego transformacji, które powstają na skutek ruchu przedmiotu lub ruchu obserwatora względem przedmiotu, m.in. rotacja, przesunięcie, odbicie lustrzane i rozciągnięcie (Gibson).

- procesy dół góra: odbiór informacji zmysłowych przez narządy zmysłowe, podlegają analizie wyższym piętrom UN, łącznie z analizą kory mózgowej.

- złudzenia optyczne – bezruch – pok Amesa, efekt Laboratoryjny (złudzenie występuje tylko w sytuacji laboratoryjnej, ucieka, kiedy jednostka zaczyna się poruszać)

- IZOMORFIZM (każdy bodziec to jedno spostrzeżenie)

- odzwierciedla TAK JAK JEST, Gibson, Gibson, Nie ma kategoryzacji, nie ma wrażeń, jednostka katywna na początku.

PERCEPCJA POŚREDNIA

B. dystalny -> b. proksymalny -> transdukcja -> hebb-wrażenia-> Bruner (KATEGORYZACJA PERCEPCYJNA) (zapośredniczone doświadczenia, aktywność jednostki)  SPOSTRZEŻENIE

PERCEPCJA bezPOŚREDNIA

Nie ma kategoryzacji, nie ma wrażeń, jednostka katywna na początku.

Aktywnośc jednostki – bodziec d. -> bodziec p. -> transdukcja - > SPOSTRZEŻENIE.

Niezmienniki percepcyjne:

Konstryktywizm - pośrednie

-stałość wielkości

- stałość kształtu

- stałość koloru

Ekologiczne – bezpośrednie

Doświadczenie wpisane w spostrzeżenie, cechy bodźca, cechy związane z postrzeganiem.

FAZY PROCESU SPOSTRZEGANIA;

1. Rejestracja sensoryczna

- zmiana bodźca zewnętrznego na impuls nerwowy. Niekiedy impulsy mają już informacje na temat specyficznych cech przedmiotu – kiedy pobudzone są DETEKTORY CECH (komórki lub zespoły komórek, odpowiedzialne za wyodrębnienie specyficznych cech przedmiotu są wrażliwe tylko na jedną cechę np. detektor odpowiedzialny za ruch nie zareaguje na linię pionową)

- przechowywanie prostych informacji w buforze sensorycznym albo w magazynie iformacji sensorycznej (Sperling)

2. Faza oceny emocjonalnej

- obronność percepcyjna: eksperyment przyzwoitych i nieprzyzwoitych słów potrzeba wiecej czasu na przeczytanie słów nieprzyzwoitych Bruner Posner

3. Faza rozpoznania treści bodźca

- faza oceny semantycznej, określenie kategorii do której należy bodziec. Porównanie danych sensorycznych z kategoriami istniejącymi w pamieci. Człowiek poszukuje kategorii.

- efekt wielkości zbioru – im więcej bodźców należy wziąć pod uwage w procesie porównywania, tym wiecej czasu to zajmie.

4. Faza oceny znaczenia semantycznego

- metafory pozwalają komunikować pewne informacje nie wprost i dają bezpośredni dostęp do intencji twórcy danej metafory

- dowodzi,ze spostrzeganie nie jest procesem wyłącznie zmysłowym.

Prymat części (ASOCJACJONIZM – ATOMIZM)	StrukturalizmPSYCHOLOGIA POSTACI GESTALT
Prymat części nad całością	Prymat całości nad częścią
Wrażenia są pierwotne, a spostrzeżenia wtórne	Spostrzeżenia są pierwotne, a wrażenie można poznać na podstawie analizy spostrzeżeń
Łączenie wrażeń w spostrzeżenia następuje na podstawie PRAW KOJARZENIA	Wyodrebnienie całości nastepuje na podstawie zasad Wertheimera – ch. Wrodzony
Wszystkie części w polu percepcyjnym są jednakowo ważne	W polu percepcyjnym można oddzielic figurę i tło
Nie są znane fizjologiczne podstawy wrażeń subiektywnie pierwotnych	Nie znane sa fizjologiczne podstawy spostrzeżeń oraz ich spoiwa
Główny problem; jakie wrażenia tworzą konstruktywną część spostrzeżenia	Głowny problem – izomorfizm: powstawanie obrazów nerwowych w mózgu

PRAWA KOJARZENIA:

1. Styczność w czasie

2. Styczność w przestrzeni

3. Podobieństwo

4. Kontrast

WERTHEIMER :

1. Bliskość przestrzenna lub sąsiedztwo w polu widzenia

2. Jednakowy wygląd lub podobieństwo

3. Wspólna droga

4. Dobra kontynuacja lub dobra figura

5. Niewielkie rozmiary

6. Symetria

7. Zgodnośc z chwilowym nastawieniem

8. Ubiegłe doświadczenia i przyzwyczajenia

KATEGORYZACJA PERCEPCYJNA

- detektory cech

Żaba, bocian

1. wyodrębniają informacje ze srodowiska, które sa wazne adaptacyjnie;

2. koduja je w oszczędny sposób, tak by mogly zostac wykorzystane w dalszym przetwarzaniu, kodowanie to już wstępnie redukuje ilość dostępnych informacji, ponieważ detektory sa wrażliwe tylko na pewne informacje.

- Selfrige i model pandemonium

Kategoryzacja w obrębie pamięci – schematy

Schematy – uogólniona wiedza na temat wycinka ze środowiska, bedaca wynikiem wielokrotnego kontaktu z tym wycinkiem. Neisser. Schemat jest czescia cyklu percepcyjnego, poznawczy punkt odniesienia,

Gotowość Obronna i percepcyjna (mechanizmy konfrontacji danych sensorycznych i pamięciowych)

Dane sensoryczne – pochodzące z narządów zmysłowych, nie są dokładnym odzwierciedleniem stymulacji, a maja forme zakodowanych komunikatów. Kodowanie to przede wszystkich zachodzi w detektorach cech.

Gotowość percepcyjna – łatwość wykorzystywania gotowej kategorii

Torowanie – priming – jeśli wczesniej człowiek zostal uprzedzony świadomie lub nieświadomie o rodzaju bodźców jakie będą eksponowane wtedy rozpoznanie będzie łatwiejsze.

Czynniki zewnętrzne warunkujące gotowość percepcyjną:

1. częstość uprzednich doświadczeń

2. konsekwencje społeczne (kategorie wykorzystywane przez innych) efekt rozproszenia odpowiedzialności

Czynniki wewnętrzne (wewnętrzna organizacja systemu kategorii wykorzystywanych w trakcie spostrzegania):

1. monopol – liczba kategorii wykorzystywanych przez jednostkę

2. Integracja poznawcza systemu kategorii – im silniej powiązane ze sobą poszczególne kategorie, tym wyższa ich gotowość

3. Konsekwencje motywacyjne – kategorie, które są związane są z realizowanymi przez człowieka celami, wykazują większą gotowość aniżeli kategorie obojętne.

Obronność percepcyjna – obniżenie progu rozpoznania materiału zagrażającego jednostce (Bruner i Postman)

ZAJĘCIA 4.

Wrażenia zmysłowe, podstawowe prawa psychofizyki i detekcja sygnałów.

Doświadczenie stymulacji dzieli się na dwie klasy:

- przetwarzanie sensoryczne (czyli wrażenia zmysłowe)

- procesy spostrzegania

WRAŻENIA – doświadczenia lub recepcja prostych właściwości bodzców takich jak na przykład jasność, kolor, głośność czy siła dotyku.

SPOSTRZEGANIE - jest doświadczeniem złożonej charakterystyki bodzców, na przykład konkretnych przedmiotów w otaczającym środowisku, łatwo rozpoznawanych i nazywanych.

Próg bodzca to jego wielkość, która wywołuje reakcję spostrzegania w 50% prób.

Transdukcja – przetwarzanie energii działającego bodzca na aktywność neuronalną.

WRAŻENIA ZMYSŁOWE

Pobudzenie powierzchni recepcyjnej danego analizatora zmysłowego – wynik procesu transdukcji.

Kodowanie :

1. Anatomiczne – interpretuje lokalizację i rodzaj sensorycznej stymulacji.

2. Czasowe – szybkość przekazywania impulsów

Próg różnicy – fizyczna wielkość róznicy, miedzy bodzcami, która wywołuje reakcję spostrzegania tej różnicy w 50% prób.

Metody określania strefy niepewności i progów zmysłowych:

-metoda stałych bodzców

(metoda częstości trafnych ocen)

Osobie badanej prezentuje się bodziec, w takiej samej liczbie ekspozycji.

Ixn – wylicza się prawdopodobieństwo reakcji na dany bodziec.

-metoda granic:

Osobie testowanej eksponuje się bodzce kolejno, wzdłuż danego kontinuum fizycznego w szeregu serii. Każda seria ekspozycji ma na przemian charakter ‘zstępujący’ gdzie natężenie bodzca zmniejsza się skokowo i wstępujący gdzie to natężenie zwieksza się (np. o jeden stopien glonosci) - w każdej serii w lokalizuje się na miejscu kontinuum zmianę rekacji – jeszcze slysze, już nie slysze.

Zbiór progów chwilowych - pozwala stworzyć statystyczny rozkład ich rozrzutu. Wariancja i średnia określają strefe niepewności i prog bodzca (albo mediana) plus minus 2 odchylenia standardowe.

-metoda dostosowywania

Osoba badana sama nastawia aparat, np. pokrętło głośności, aby odbierać dźwięk znajdowane się na granicy słyszalności.

Prawo Webera

delta I/ I = k aby stwierdzic różnicę wraz ze wzrostem wielkości bodzca musi zwiększać się jego przyrost o stala czesc swojej początkowej wartości.

DETEKCJA SYGNAŁÓW

Subiektywna wielkość sygnału w jednej próbie eksperymentalnej jest reprezentowana przez zmienną losową jakiegoś rozkładu statystycznego. Ta fluktuacja subiektywnych wielkości, nazywana efektem sensorycznym jest spowodowana przez zawsze obecny szum podczas spostrzegania bodźca.

Rozpoznawanie sygnału na tle szumu:

1. Pierwsza decyzja poprawna – obserwator stwierdza, że w danym przedziale obserwacji pojawił się stan rzeczy, i rzeczywiście on się pojawił.

2. Pierwsza decyzja błędna (fałszywy alarm) – obserwator stwierdza , że w danym przedziale obserwacji pojawił się stan rzeczy, podczas gdy faktycznie go nie było.

3. Druga decyzja poprawna (poprawne odrzucenie) – obserwator stwierdza, że w danym przedziale obserwacji nie pojawił się stan rzeczy i rzeczywiście się nie pojawił.

4. Druga decyzja błędna (chybienie) – obserwator stwierdza, że w danym przedziale obserwacji pojawił się szum, podczas gdy faktycznie był sygnał. (ZIGNOROWAŁ SYGNAŁ)

- podobne bodzce są często błędnie identyfikowane

- odległość miedzy bodzcami może być reprezentowania przez wielkość ich podobieństwa

PROGI REAKCJI

- progiem reakcji = kryterium reagowania

- próg zmysłowy = prog decyzyjny

Ogólna charakterystyka spostrzegania BUFOR SENSORYCZNY, WYODRĘBNIANIE CECH, SYNTEZA PERCEPCYJNA

Dwa podejścia w analizie procesów percepcji:

1. WYODRĘBNIANIE CECH – doktryna ‘pojedynczego neuronu’ podkreśla ważność IGNOROWANIA PROSTYCH ELEMENTÓW BODŹCA DLA CAŁOŚCI spostrzegania, w tak zwanym procesie ‘Z DOŁU DO GÓRY’ (bottom up) czyli od receptorów do wyższych częście danego analizatora zmysłowego.

2. SYNTEZA PERCEPCYJNA – kładzie szczególny nacisk na ZNACZENIE tworzenia lub odkrywania przedmiotu w procesie organizacji percepcyjnej, który łączy oczekiwania i nabyte doświadczenie zakodowane w strukturach poznawczych człowieka. Ta posiadana wiedza, jako kontekst organizujący spostrzeganie, określa podejście syntezy percepcyjnej jako proces ‘z góry do dołu’ (top down) i stanowi element percepcji interpretujący dane zmysłowe.

Pamięć sensoryczna - bezpośredni związek z procesem spostrzegania

BUFOR SENSORYCZNY – pamięć sensoryczna, pamięć ultrakrótka, w odniesieniu do zmysłu wzroku – ikoniczna i słuchu – echoiczna.

Przechowuje w bardzo krótkim czasie ok. 300ms pełny obraz spostrzeganego bodzca.

SPERLING – ilość informacji, jaką osoba testowana jest w stanie utrzymać w pamięci podczas pojedynczej fiksacji oka – w czasie krótszym niż 170ms.

S eksponował pojedyncze zestawy liter od 3-12 elementów w zestawie w czasie 50ms. W sytuacji całkowitego odtwarzania bodzców osoba testowana miała zapamiętać maksymalną liczbe liter. Stwierdzono,ze liczba ta waha się od 4-5

W kolejnych badaniach dołożono 3 rodzaje sygnału dźwiękowego

PARADYGMAT BADAŃ SPERLINGA NAD PAMIĘCIĄ IKONICZNĄ

wyświetlał tachistostkopem przez 50ms: puste plansza zbiory liter 1,2,3 szeregi, każdy 3-12 jednostek pusta plansza pełne lub częściowe odtwarzanie

PROBLEM BADAWCZY SPERLINGA NAD PAMIĘCIĄ IKONICZNĄ

czy jest taka możliwość, by początkowo w pamięci było dostępne więcej informacji, które zanikają, zanim zostaną odtworzone?

WYNIKI BADAŃ SPERLINGA NAD PAMIĘCIĄ IKONICZNĄ i wnioski

przy pełnym odtwarzaniu - 4,5 jednostki przy częściowym odtwarzaniu - 3-4 jednostki wniosek: bezpośrednio po zniknięciu bodźca wizualnego pamięć przechowuje niemal pełny obraz zbioru

CO WG SPERLINGA POWODUJE ZAPOMINANIE Z IKONICZNEJ?

czas, który upływa od prezentacji bodźca wzrokowego, przy czym ilość odtwarzanych liter zmniejsza się wraz z czasem do 500ms, później nie ma już róźnicy

MASKOWANIE - bodziec maskujący wywołuje interferencję w percepcji bodźca widzianego wcześniej w tym samym miejscu

Powidok - doznanie wzrokowe pojawiające się po usunięciu bodźca, czy inaczej obraz następczy – pobudzenie analizatora zmysłowego trwa jeszcze przez chwilę po zakończeniu działania bodzca.

2 rodzaje maskowania wstecznego stosowane przez Turveya i kiedy działają

SZUM WIZUALNY - działa, gdy bodziec i maska prezentowane do tego samego oka WZÓR - działa najlepiej, gdy mały odstęp czasowy między maską z bodźcem

Wyodrębnienie cech – proste elementy przedmiotów łączą się ze sobą, tworząc złożony obraz spostrzeganego przedmiotu. – podejście informacyjne – proces tworzenia rzeczywistości na podstawie danych zmysłowych.

-podejście ekologiczne – zwraca się uwagę na wyodrębnienie w spostrzeganiu stalych właściwości przedmiotów, które umożliwiają przystosowanie się do środowiska.

Proces integracji cech dokonuje się w tak zwanym obszarze asocjacyjnym wzrokowej części kory mózgowej.

Możliwośc rozpoznawania przedmiotu w sytuacji, kiedy jest on niekompletny, wskazuje na bardzo istotna właściwość systemu precepcyjnego jaką jest detekcja stałych cech tak zwanych NIEZMIENNIKÓW spostrzeganych obiektów.

STAŁE WŁAŚCIWOŚCI PRZEDMIOTÓW:

Niezmienniki jako postawowe cechy spostrzeganych przedmiotów zostały szczegółowo opracowane w podejściu ekologicznym Gibsona.

Funkcją systemu percepcyjnego jest rejestrowanie niezmienników, czyli stałych właściwości odkrywanych podczas płynnej zmiany perspektywy przedmiotu na skutek jego ruchu lub ruchu obserwatora względem przedmiotu.

KONSTRUKTYWIZM:

Zjawisko grupowania percepcyjnego, które pomaga wyodrębnić figurę od tła:

1. Prawo bliskości – elementy położone blisko siebie w porównaniu z innymi, bardziej oddalonymi tworzą figurę.

2. Prawo podobieństwa – określa to samo w stosunku do elementów podonych

3. Prawo domykania – system percepcyjny dodaje brakujące elementy i zamyka kształt niekompletnej figury.

4. ‘Dobra figura’ lub ‘dobra kontynuacja’ – odpowiada prostocie spostrzegania przedmiotu wyraża się w symetrii i regularności kształu.

5. Prawo ‘wspólnej drogi’ – stwierdza, że elementy poruszające się w tym samym kierunku są spostrzegane razem i tworzą figurę.

ORGANIZACJA PERCEPCYJNA W ŚWIETLE PODEJŚCIA INFORMACYJNEGO

Zachowanie człowieka jako jednostki aktywnej, magazynującej informacje zarówno z otoczenia zewnętrznego jak i wydobywanie z pamięci.

Struktury poznawcze określają system przewidywań dotyczących rzeczywistości zgodnie z którym tworzy MAPĘ POZNAWCZĄ jako umysłową reprezentację umożliwiającą orientację w otoczeniu. Wnioskowanie o rzeczywistości na podstawie już posiadanej wiedzy.

Złudzenia percepcyjne, które są spostrzeganiem zależności między elementami bodzca w sposób niezgody z fizyczną rzeczywistością.

Wpływ wewnętrznego kontekstu czyli struktury poznawczej na proces percepcji. Sekwencyjny charakter spostrzegania.

W podejściu ekologicznym – znaczenie ruchu w spostrzeganiu

Złudzenie percepcyjne powstaje w wyniku pozbawienia człowieka ważnej wskazówki jaką jest ruch. Efektem unieruchomienia człowieka jest ograniczenie do jednego punktu widzenia.

NORMAN

– przetwarzanie dwukierunkowe – (góra dół dół góra) w zależności od sytuacji

- Dwa szlaki transmisji informacyjnej z kory wzrokowej :

a. grzbietowy (GDZIE?) percepcja bezpośrednia

b. brzuszny (CO?) zależny od doświadczenia

- dowody:

a. neurofizjologia

b. eksperymenty psychologii poznawczej

c. neuropsychologia

Czynniki organizujące spostrzegani

Wyznaczniki percepcyjne :

Autochtoniczne – dające się dość dokładnie przewidzieć cechy UN, od których zależna są: tworzenie par, tendencja do zamykania figur niepełnych, kontrast, są bezpośrednim odzwierciedleniem charakterystycznych właściwości elektromechanicznych obwodowych narządów zmysłów oraz tkanki nerwowej.

Behawioralne – aktywne, adaptacyjne funkcje organizmu, które umozliwiwają sterowanie wszystkimi funkcjami wyższymi i ich regulację. Wyznaczniki : prawa uczenia się i motywacje.

Obiekty percepcyjne, spostrzegane wybiórczo na zasadzie nawyku, stają się wyraźniejsze, jaskrawsze, albo też mają większą jasnośc czy wielkość pozorną.

1. Im większa jest wartość społeczna przedmioty, tym bardziej percepcja jego będzie podatna na organizacje przez wyznaczniki behawioralne

2. Działanie wyznaczników behawioralnych będzie tym silniejsze im silniejsza jest potrzeba jednostki zwiazana z przedmiotem przedstawiającym wartość spoleczna

3. Wieloznaczność percepcyjna ułatwi dzialanie wyznacznikow behawioralnych wtedy tylko, gdy zredukuje ona dzialanie znacznikow autochtonicznych bez jednoczesnego zmniejszenia efektywności wyznacznikow behawioralnych.

‘uwydatnienie’ – tendencja do bardziej wyrazistego spostrzegania przedmiotow cenionych.

Ocena monet – monety – większa wartość spoleczna oceniane sa na wieksze niż szare krążki.

Znajomość sekwencji literowych a ich rozpoznanie tachistoskopowe

Rozpoznawanie sekwencji literowych przy ekspozycji tachistoskopowej jest funkcja warunków oświetlenia i czasu ekspozycji, Liczba poprawnie rozpoznanych liter rosnie, gdy sekwencja bodźców stanowi kontekst zany obserwatorowi.

Eksperymenty – spostrzeganie niespójności

Organizowanie pola percepcyjnego w taki sposób, aby zmaksymalizować spostrzeżenia ważne dla aktualnych potrzeb i oczekiwań, a zminimalizować spostrzeżenia szkodliwe.

5 różnych kart do gry, 28 badanych, eksponowana seria 1-4 kart, normalnych I niespójnych.

1. Reakcje dominacji – np. dominacja koloru

2. Reakcje kompromisu – brązowawy, purpurowy

3. Rozpad – niespójność tak silna, że bodziec został odrzucony

4. Rozpoznanie – łatwość tworzenia nowych kategorii percepcyjnych - akomodacja

Obronność percepcyjna – dominacja, kompromis, rozpad – niezgodność z oczekiwaniem między wrażeniem, a schematem.

ĆWICZENIA 5 PAMIĘĆ

MARUSZEWSKI ROZDZIAŁ 4 – PAMIĘĆ

3 RODZAJE OPERACJI W PAMIĘCI

• Operacje kodowania informacji

• Operacje przechowywania informacji

• Operacje odtwarzania informacji

Ogólne fazy procesu pamięci : zapamiętanie, przetwarzanie, odtworzenie.

TULVING (1976)

- dopływ info ze środowiska

- poszukiwanie info przez jednostkę

- nie zawsze zawartość pamięci ujawniana jest w zachowaniu

- niekiedy jednostce zależy na ukryciu zawartości pamięci.

- 9 faz procesu pamięciowego

- proces NIE automatyczny

- jest to wypadkowa różnych procesów umysłowych jak spostrzeganie, programowanie zachowania, podejmowanie decyzji.

SPOSTRZEGANIE

Aby coś zapamiętać trzeba to najpierw spostrzec.

PROCES KODOWANIA

- zmiana proceseu spostrzeżenia na ślad pamięciowy

(ślad pamięciowy różni się od spostrzeżenia dokładnością, sposobem przechowywania informacji)

- S zawsze mają charakter OBRAZOWY (informacje pamięciowe mogą być przechowywane w kodach nie obrazowych

- ślad pamięciowy przechowywany jest w postaci kodu charakterystycznego dla danego systemu pamięciowego.

REKODOWANIE

- modyfikacja zawartości pamięci przez informacje później docierające do jednostki

- następuje w sposób nieprzerwany

- nowe informacje są analizowane ze względu na dotychczasowe zasoby pamięciowe i jeśli zawierają nowe elementy, to są wbudowywane w istniejące systemy wiedzy.

- ślad rekodowany jest przechowywany

BODZIEC URUCHAMIAJĄCY ZASOBY PAMIĘCIOWE

- proces wydobywania informacji z pamięci pytania do pamięci

- interakcja zarejestrowana w śladzie pamięciowym z informacją zwartą w pytaniu

- proces wydobywania jest procesem wyboru

- jeżeli odpowiedź jest pozytywna trafia do pamięci świadomej

Podejmowanie decyzji dotyczącej tego, czy ujawnić zawartość swojej pamięci w zachowaniu

- gdy decyzja jest pozytywny – ujawnia się w zachowaniu np. udziela się odpowiedzi na pytanie

- strategiczna kontrola pamięci (warunki, gdzie jednostka dąży do odtworzenia śladów pamięciowych) im bardziej jednostka stara się przypomniec fakty, tym mniej ich na myśl przychodzi.

Poszczególne fazy procesu pamięciowego nie są ułożone wyłącznie liniowo.

CYKLE PAMIĘCIOWE:

Mały cykl pamięciowy – związany z wielokrotnym odbieraniem informacji, które w ten czy inny sposób są powiązane z dotychczasową wiedzą jednostki. PP ulegają procesom kontroli. Procesy kontroli sprawdzają, czy informacja, która dotarła do jednostki była już wcześniej zarejestrowana w pamięci. Pozwala to na efektywne wykorzystanie pojemności naszej pamięci.

JEDYNIE INFO, KLUCZOWE DLA JEDNOSTKI MOŻE BYĆ REJESTROWANE KILKAKROTNIE

- asymilacja

- akomodacja

Informacja odberana kilkakrotnie zaczyna być bardziej pozytywna. (Zajonc efekt czystej ekspozycji)

- informacje mogą docierać do jednostki niezależnie, czy zwróciła na nie uwagę, czy też nie

Duży cykl pamięciowy – zachowanie ujawniające zawartość pamięci może stać się przedmiotem spostrzegania. Powstałe spostrzeganie ulega kodowaniu i cały cykl zaczyna się od nowa.

Im więcej dany materiał zostanie powtórzony tym lepiej jest zapamiętany. (prawo częstości Budohoska, Włodarski) Powtarzanie utrwala materiał, prawidłowy jak i błędny.

PRAWO FOUCALT

- czas poświęcony na opanowanie jednego elementu , wzrasta szybciej niż jego objętość.

t= kl2

t-czas uczenia się elementu(ścisle zw z l. powtórek) l-długość szeregu k-const

(czas dłuższy przy uczeniu się zgłosek bezsensownych)

- duży cykl poznawczy bywa czasem uruchamiany w sposób automatyczny, niekiedy wbrew woli jednostki n p. efekt rykoszetu występowanie natrętnych myśli – uwolnienie się dużego cyklu spod kontroli (zjawiska intruzywne i ruminacje wyst u ludzi z zespołem stresu pourazowego PTSD. Wspomnienia intruzywne trwają krócej niż luminacje, które wiążą się ze specyficznym myśleniem o sytuacji traumatycznej )

RODZAJE PROCESÓW PAMIĘCIOWTCG WYODRĘBNIONYCH ZE WZGLĘDU NA RÓŻNE KRYTERIA

Pamięć krótkotrwała – pamięć świadoma, pamięć w której występuje ZAPOMINANIE

ZAPOMINANIE – proces adaptacyjny. Dziennikarz Szereszewski przypadek opisany przez Łurię, Pan z niemożnością zapominania. (w spontaniczny sposób posługiwał się synestezją, nie potrafił zapomnieć informacji w sposób spontaniczny)

SZYBKOŚĆ przenoszenia informacji do pamięci trwałej jest ograniczona. Info w p. trwałej zapisywane jest WOLNO, ponieważ włączone są istniejące struktury wiedzy. Pamięć trwała nie ma ograniczeń pojemnościowych. Ograniczenie występuje w postaci dostępu do zmagazynowanych informacji. Dostęp do pamięci długotrwałej odbywa się za pośrednictwem pamięci krótkotrwałej. Czy też zjawisko ‘na końcu języka’. (Wiemy, że znajduje się w naszej wiedzy, ale nie możemy jej przywołać).

Pamięć ultrakrótka/ sensoryczna/ bufor sensoryczny.

VSTM:

• pojemność: 100-500 ms, ok. 300ms;

• chwilowe utrwalenie względnie pewnej informacji o świecie zew.

• Pamięć typu echo;

• Pamięć ikoniczna(wzrokowa);

• Stanowi cos w rodzaju tego, co dostarczają nam receptory zmysłowe;

• Informacja jeszcze niezrealizowana;

• Ma charakter czysto sensoryczny, pobudzeniowy, pochodzący bezpośrednio od analizatorów;

• Marry Potter-1993(1999-rozwinięcie koncepcji)

Założyła, że w pamięci VSTM dokonuje się w pierwszym rzędzie analiza znaczeniowa; koncepcja pamięci bardzojkrótkotrwałej pojeciowej trwającej zaledwie o,5 s ; w sposób nieświadomy aktywizują się pojęcia w tym czasie 0,5 s ;sposód tych pojęć wybrane jest tylko jedno pojecie lub kilka, a pozostałe ulęgają natychmiastowemu wygaszeniu i zapomnieniu; mówi o odrębnym rodzaju pamięci i nie odnosi jej do żadnego rodzaju pamięci;

O odrębności tej pamięci decydują:

1. całko wice nieświadomy charakter tychże operacji nieświadomych;

2. szybkość zachodzących zmian i szybkość osiągania przez bodziec postkategorialnego, znaczeniowego poziomu reprezentacji;

Pamięć krótkotrwała/ STM:

• czas trwania; kilkanaście sekund, do 20s; z badań nad małpami wynika, że do 60 s;

• pojemność jest ograniczona: cyfry :7 +, - 2, słowa sensowne: 5;

• procesy kontrolno- regulacyjne zachodzące w STM(Kurcz, 1999)

  1. procesy analizy napływających bodźców,

  2. procesy związane z przechodzeniem informacji z STM do LTM (zapamiętywanie);

  3. procesy polegające na wydobywaniu informacji z LTM;

  4. procesy związane z zapominaniem.

Eksperyment Petersonów (3spółgłoski, prosząc o ich zapamiętanie,

PAMIĘC TRWAŁA

LTM dotyczy faktów wydarzeń oraz umiejętności (sposobów postępowania)

Czy zawartość LTM potrafimy ująć w związki logiczno- słowne?

Aanderson w 1976 podzielił pamięć na deklaratywna i proceduralną (teoria rozwinięta w 1983)

Squire zmodyfikował jego teorię

Dowody odrębności p trwalej od krotkotrwalej

1. badania nad tzw. krzywymi pozycyjnymi. Które obrazują zróżnicowaną łatwość zapamiętywania elementy zajmujące różne miejsca w szeregu

2. badania neuropsychologiczne, wskazujące, że przy różnie zlokalizowanych uszkodzeniach mózgu pojawiają się ubytki w p krótkotrwałej albo trwałej.

Czas ekspozycji szeregu jest dłuższy niż czas przechowywania w pamięci krótkotrwałej.

Ograniczona pojemność pamięci krótkotrwałej

Tempo kodowania w pamięci trwałej

Wrażliwość pamięci krótkotrwałej i trwałej na oddziaływanie różnych czynników – z badan Petersenów wynikałoby, że zastosowanie angażującego uwagę (np. odliczanie wstecz) spowoduje zanik efektu świeżości. Z kolei przyspieszenie tempa ekspozycji materiału do zapamiętania powinno utrudnic kodowanie materialy w pamieci trwalej.

PAMIĘĆ EPIZODYCZNA

Podstawowy budulec – czynności

Według Tomaszewskiego podstawą pamięci epizodycznej zwłaszcza autobiograficznej są czynności specyficzne nie ogólne np. siedzenie, czekanie, płacenie, zdawanie konkretnego egzaminu.

Pamięć autobiograficzna – indywidualne doświadczenie życiowe, pamięć o osobistej przeszłości; zbiór pewnych zdarzeń, który ma pewne właściwości:

1. Zdarzenia są uporządkowane sekwencyjnie

2. Są datowane

2. Mają określony sens dla jednostki dzięki znajomości tego sensu jednostka może uzupełniać brakujące części przeszłości

Pamięć epizodyczna – to pamięć typu wspomnieniowego dotycząca pewnych zdarzeń np. autobiograficznych „Ja to pamiętam”

Pamięć semantyczna – dotyczy wiedzy ogólnej „Ja to wiem”

Pamięć proceduralna – Wyuczone umiejętności, to pamięć typu jak to zrobić dotycząca nabywania wprawy „Ja to potrafię”.

Pamięć nieopisowa - Podział pamięci na cztery elementy jest krytykowany. Chodzi tutaj o wrzucenie do jednego worka primingu i pamięci proceduralnej.

PAMIĘC NIEDEKLARATYWNA

Squire podzielił pamięć niedeklaratywną na cztery rodzaje:

1. Warunkowanie

2. Torowanie (priming)

3. Pamięc proceduralną

4. Habituację oraz sensytyzację (łącznie określa się je mianem pamięci nieasocjacyjnej).

Ad1.

Dwa rodzaje warunkowani

- klasyczne; Pawłow, wiązanie pewnej reakcji z coraz nowymi rodzajami bodźców. Bodźce wcześniej obojętne z biologicznego punktu widzenia, w skutek z b nieobojętnymi (bezwarunkowe) nabywaja zdolnośc wywołania reakcji wyst wczesniej na b nieobojętne.

- instrumentalne ; b obojętne nabierają funkcji sygnalizacyjnej, tj zapowiadają z mniejszym lub większym wyprzedzeniem pojawienie się zjawisk waznych dla organizmu. Pozwalaja wiec wczesniej wykonać reakcję adaptacyjną. Tworzą się reprezentacje skojarzeń i związków między działaniem a ich konsekwencjami. Następstwo czasowe.

Thorndike – reakcja instrumentalna jest reakcją nową.

Zarówno pamięć jak i warunkowanie są formami rejestrowania, przechowania i odtwarzania przeszłych doświadczeń.

Generalizacja;zróżnicowanie

Generalizacja – warunkowanie klasyczne, obok b. właściwego, również b do niego podobne zaczynają kojarzyć się z b bezwarunkowym. Uogólnienie, wrażliwość, Powstawający ślad pamięciowy jest początkowo bardzo niespecyficzny, a dopiero w miarę kolejnych powtórzeń ulega wzbogaceniu o pewne informacje specyficzne.

Różnicowanie – proces przeciwny. – dot tylko i wyłącznie bodźca, po którym nastąpiło wzmocnienie.

Nadzieja przy nieregularnych wzmocnień

Ad2.

Bodziec pojawiajacy się wczesniej modyfikuje poprawność i łatwość rozpoznawania albo przetwarzania bodźców pojawiajacyh się pozniej. Efekt torowania może działać w 2 kierunkach tzn bodzce wcześniejsze mogą zarówno ułatwić jak i utrudnić identyfikację bodzców późniejszych.

1. Torowanie automatyczne - kiedy bodzce poprzedzajacy i bodziec właściwy nie sa ze soba związane; odstep miedzy b jest bardzo krótki. Ma niewielką wartość informacyjna

2. Torowanie strategiczne, albo trorowanie oparte na oczekiwaniach. Związek miedzy bodzcem poprzedzającym,a bodzcem właściwym. Efekty mogą ujawniac się po dłuższym czasie,

Człowiek na podstawie bodzca poprzedzającego może przewidywac bodziec właściwy.

Efekty torowania nie sa dostępne świadomości.

Efekty torowania są specyficzne dla MODALNOŚCi – to znaczy,ze torowanie jest silniejsze, gdy B poprzedzajacy i bodziec właściwy należą, do tej samej modalności. (Kiedy oba bodzce są słowami)

Ad. 3

Pamięc proceduralna to pamiec roznych umiejętności, jakie jednostka opanowala w ciagu swojego życia.

Umiejętności są wynikiem uczenia się

Obejmuje zdolności sensomotoryczne (umiejtenosc czytania, pisania jazdy na rowerze)

Powstawanie umiejętności proceduralnej opisuje i wyjaśnia teoria Andersona – Teoria Adaptacyjnej Kontroli Myśli.

Początkowej fazie myslenia człowiek przyswaja wiedze o charakterze deklaratywnym. W miare treningu wiedza ta automatyzuje się, i zostaje przeniesiona do pamieci proceduralnej.

Znacza odpornośc na amnezję.

Ad5.

Habituacja i sensytyzacja (uwrażliwianie) forma pamięci niedeklaratywnej

Habituacja – zmniejszenie ilości uwagi poświęcanej analizie bodzców znanych. = ekonomiczność

Sensytyzacja – zwiekszenie uwagi na bodzce, które nie pojawialy się wczesniej.

PAMIĘĆ DEKLARATYWNA

- pamięć semantyczna

Pamięć ta wymaga znajomości JĘZYKA, dzięki czemu potrafimy przechowywać różne TREŚCI dotyczące świata.

- modele sieci semantycznych

MODELE PAMIĘCI SEMANTYCZNEJ

Dwojakiego rodzaju relacje: relacje przynależności do klasy nadrzędnej (pies jest ssakiem) oraz relacje o charakterze predykatywnym – okresla zwiazek miedzy jakims obiektem, a a wlasciwosciami tego obiektu.

Pojawiły się niż modele pamięci autobiograficznej, na przełomie lat 60 i 70.

Model pamięci semantyczne według Quilliana (1969)

Cechy przypisane poszczególnym węzłom nie powstają na poziomie podrzędnym

Czas oceny prawidłowości zdań

„Kanarek jest żółty” < „Kanarek ma pióra” <”Kanarek oddycha>

- model nie ma interpretacji realistycznej (w mozgu nie można znaleźć takich sieci)

- sieć semantyczna ma charakter hierarchiczny, zawieta pojecia o roznym stopniu ogólności, a także cechy carakteryzujace te pojeca.

- siec jest tak zbudowana, by zapewniala ekonomię poznawczą

1. TEORIA SIECIOWA

Idea – klasyczny asocjacjonizm

Pamięć semantyczna to sieć złożona z węzłów połączonych różnymi relacjami

Węzły są dwojakiego rodzaju:

-węzły – typy – kategorie abstrakcyjne

-węzły- okazy – reprezentują konkretne obrazy kategorii

Rodzaje relacji:

-podrzędności – nadrzędności, które łączą ze sobą różne węzły, kategorie i okazy

-relacje przypisywania danemu węzłowi cechy lub właściwości

Pamięć EPIZODYCZNA – organizacja informacji

Pamięć epizodyczna to pamięc zdarzeń

Wyodrębniona część to pamięć autobiograficzna

- uporządkowanie elemantów składających się na zdarzenie w czasie

- relacje przyczynowo-skutkowe miedzy elementami zdarzenia

- charakter hierarchiczny

PODSTAWOWE MECHANIZMY PAMIĘCI.

1. Mechanizmy zapamiętywania

Uczenie się – proces prowadzący do modyfikacji zachowania

Zapamiętywanie - to proces zapisywania nowych informacji w pamięci. Informacje te mogą, ale nie muszą prowadzić do zmian zachowania.

Do zmian zachowania prowadzą te informacje, które rejestrowane są w pamięci NIEDEKLARATYWNEJ.

Informacje rejestrowane w pamięci DEKLARATYWNEJ (semantycznej, epizodycznej) nie muszą prowadzić do zmian w zachowaniu. Mogą przez długi czas pozostawać w utajeniu. Również w pamięci epizodycznej istnieją informacje, których nie jesteśmy w stanie ujawnić nawet przed sobą.

KODOWANIE występuje w pamięci SENSORYCZNEJ i KRÓTKOTRWAŁEJ – przebiega w sposób automatyczny i jest konsekwencją procesów spostrzegania, kodowania i rekodowania informacji.

Kodowanie w pamięci sensorycznej jest specyficzne dla danej modalności zmysłowej.

Kodowanie w pamięci krótkotrwałej ma głównie charakter akustyczny lub werbalny. Możliwe jest kodowanie wzrokowe, czy presemantyczne oparte na prostych kategoriach.

Kodowanie jest procesem automatycznym, choć prowadzi do powstawania śladów pamięciowych, nie jest tożsame z zapamiętywaniem:

KODOWANIE

ZAPAMIĘTYWANIE

jest procesem, który można analizować na poziomie fizjologicznym i neurochemicznym oraz na poziomie (zapisywanie informacji za pomocą tworzenia układu pobudzeń neuronów w mózgu , bądź na syntetyzowaniu specjalnych związków w mózgu) (neuroprzekaźniki, dopamina, alzheimer) I psychologicznym jest procesem automatycznym, którego przebieg człowiek może zmienić w bardzo niewielkim zakresie występuje w 3 rodzajach pamięci : ultrakrótkiej, krótkotrwałej i trwałej

odbywa się wyłącznie na poziomie psychologicznym. jest to proces znajdujący się pod znaczą kontrolą jednostki. Jednostka potrafi dostosować swój sposób zapamiętywania do specyfiki treściowej materiału jak też jego objętości. (Bernbach, - kiedy badanych nie informowano o długości szeregu, ujawniał się wyraźny efekt kolejności, tj najlepiej zapamietywana była początkowa i końcwa część szeregu najgorzej środkowa). o zapamiętywaiu możemy mówic w wyapdku pamięci operacyjnej i pamięci trwałej.

Zapamiętywanie w pamięci operacyjnej

p. operacyjna Alan Baddley

technika zadań podwójnych znanych z badań nad uwagą (dot badań nad pamięcią krótkotrwałą)

wniosek: pamięć operacyjna nie jest jednolitym systemem, musi być złożona z podsystemów.

W skład pamięci operacyjnej wchodzą 3 systemy :

1. centralny system wykonawczy

2. Notes wzrokowo – przestrzenny

3. Pętla fonologiczna

Centralny system wykonawczy – określa to nad czym skupimy uwagę

Kieruje pracą 2 pozostałych podsystemów

Odbiera informację z różnych modalności zmysłowych

4. Bufor sensoryczny

Pętla fonologiczna – głos wewnętrzny,

1. centralny system artykulacyjny – przechowuje informacje przez ich ciągłe powtarzanie

2. magazyn fonologiczny – przechowuje informacje w postaci cichych wypowiedzi przez ok. 1,5 – 2 sek. Informacje mogą docierać do magazynu fonologicznego z 3 źródeł :

- z pamięci sensorycznej

- z centralnego systemu artykulacyjnego

- z pamięci trwałej

Notes wzrokowo-przestrzenny – działa opdobnie ale operuje innym rodzajem informacji. ‘oko wewnętrzne’ Wydobywane z pamięci ikonicznej, albo trwałej. (np. informacje przywoływane podczas pisania) przetworzone info wzrokowe

Pamięć krótkotrwała Atkinson & Shiffrin model magazynowy

- magazyny, przechowywanie informacji

- nie ma operacji na materiale

Pamięci operacyjnej (pamięć robocza, working memory)

- aktywacyjny model Cowana, zakłada, że pamięć operacyjna to uaktywniona, dzięki, mechanizmom uwagi część pamięci długotrwałej.

- wielokomponentowy model Baddaleya zakłada, że pamięć operacyjna składa się centralnego systemu zarządzającego oraz z dwóch podsystemów: pętli fonologicznej i szkicownika wzrokowo-przestrzennego. Pętla fonologiczna dotyczy informacji werbalnych, szkicownik wzrokowo-przestrzenny informacji obrazowych. Podobnie niekiedy wyodrębnia się dwa kody przetwarzania informacji: kod werbalny i obrazowy. Współdziałanie tych dwóch kodów w przypadku uczenia się znacznie zwiększa jego efekty. Tak więc myślenie nie odbywa się tylko za pomocą słów, można myśleć także za pomocą obrazów.

Zdolność do wytwarzania obrazów podczas nieobecności bodźców nazywana jest wyobraźnią. Może ona mieć charakter odtwórczy wtedy gdy obrazy odpowiadają istniejącym obiektom, jak i twórczy gdy za pomocą wyobraźni tworzy się nowe obiekty, nie mające odpowiednika w zewnętrznej rzeczywistości. 

HAMWANIE PROAKTYWNE – badanie Guntera i innych, uczenie wolicjonalne, celowe uczenie się przedmiotów na przemian w celu zapamiętania jak największej ilości informacji.

Zapamiętywanie w pamięci trwałej

Do głównych czynników wewnętrznych, tkwiących w jednostce, które wpływają na zapamiętywanie, należą – poziom pobudzenia emocjonalnego (może wpływać w dwojaki sposób – może zawężać pole uwagi, silne emocje mogą być dystraktorem , pamięc tunelowa, jednostka nie może odebrac czesci informacji z drugiej strony konieczne jest choćby minimalne pobudzenie emocjonalne by jednostka zapamietala pewne informacje) oraz zgodność poszczególnych informacji, jaie dotarły do jednostki.

Badania Wagenaara – metoda pamiętnika – stwierdził, że zdarzenia nieprzyjemne były bardzo słabo zapamiętane, ale też towarzyszyło temu wole zapamiętywanie tych zdarzeń.

Zgodność ze schematami poznawczymi jednostki – człowiek w procesie rozpoznawania porównuje informacje percepcyjne ze schematami. Im bardziej informacje te będą zgodne ze schematem, tym łatwiej będą zapamiętywane.

HASTI – najlepiej zapamiętywane są treści niezgodne ze schematem. (działo się tak, kiedy info sprzeczne ze schematem było bardzo wyraziste)

Mechanizmy przechowania

Informacje w w okresie przechowywania ulegają zmianom.

Przechowywanie w pamięci krótkotrwałej

Hebb i analiza neuropsychologiczna

Podstawą śladu pamięciowego jest aktywność zamkniętych obwodów neuronów. Tak długo jak informacja krąży w obwodzie jest dostępna świadomości.

Potem, albo impulsy krążące w obwodzie znikają i informacja jest zapominana, albo info jest utrwalana i przchodzi do pamięci trwałej.

Ślady pamięciowe ulegają procesowi konsolidacji.

Zjawisko interferencji – rejestrowanie nowych śladów, pamięciowych zakłóca przechowywanie wcześniejszych

Przechowywanie w pamieci krotktorwałej wiąże się z wykonywaniem powtórek wewnętrznych – cichych werbalizacji odebranego materiału.

Powtórki wewnętrzne spełniają 2 funkcje

1. przedłużają żywot materiału w pamięci krótkotrwałej.

2. Ułatwiają przeniesienie materiału do pamięci trwałej.

Powtorki nastawione na utrzymanie materiału

Powtórki nastawione na strukturalizację materiału

• Ebbinghaus i zwrotki bezsensowne, eksperyment na sobie.

PAMIĘĆ JAKO PODSTAWOWY MECHANIZM PRZECHOWYWANIA DOŚWIADCZENIA rozdział 19 Strelau podręcznik akademicki, Maruszewski

Hipokamp – konsolidowanie śladu pamięciowego

Pamięć jako zdolność i jako proces.

ZDOLNOŚĆ	PROCES
Wyposażenie jednostki Wskazujące na różnice indywidualne Pamięć jako składnik inteligencji Składa się z wielu zdolności specyficznych, np. pamięci wzrokowej, słuchowej, itd. Pamięc można doskonalić	Sposób kodowania doświadczenia, Stanowiąc uniwersalna właściwość człowieka Faza przetwarzania informacji Składa się z wielu faz Można doskonalić niektóre fazy procesu.

PODSTAWOWE RODZAJE PAMIĘCI

ATKINSON I SHIFFRIN

- ukształtowanie się podziału pamięci ze względu na kryterium czasu przechowywania.

a. pamięć ultrakrótka efekt Sperlinga, pamięć semantyczna, zaliczana jest do procesów związanych z postrzeganiem.

b. krótkotrwała

c. trwała

LARRY SQUIRE

- wyodrębnia pamięć

a. deklaratywną (semantyczna, epizodyczna)

b. niedeklaratywną (proceduralna torowanie, warunkowanie, habituizacja/syntetyzacja)

Pamięć DEKLARATYWNA to pamięć JAWNA, której treści mogą zostawić USWIADOMIONE i ZWERBALIZOWANE. Wiedza, że…

Pamięć NIEDEKLARATYWNA, ma charakter NIEJAWNY, UTAJONY. Umożliwia wykonanie pewnych czynności w dokładnie określonym kontekście sytuacyjnym. Wiedza jak…?

Torowanie (priming) – forma pamięci niedeklaratywnej, polega na tym, że bodźce wcześniejsze ułatwiają, lub przyspieszają identyfikację bodźców późniejszych.

Metafory stosowane w badaniach nad pamięcią.

1. Metafora ślady stopy z piasku – ślad pamięciowy przypomina odcisk pewnego faktu w mózgu.

2. Metafora „magnetofonowa” – najpierw zapisujemy pewną informację na kasecie, (zapamiętywanie) poczym odkładamy kasete na półce (przechowywanie) a potem możemy odtworzyć to co zostało nagrane (odtwarzanie)

3. Metafora komputerowa –

1. Zarówno komputer jak i człowiek posługują się dwoma rodzajami pamięci – pamięcią operacyjną i pamięcią trwałą

2. Pamięć operacyjna i pamięc trwała są zlokalizowane w różnych miejscach mózgu i komputera

3. Pamięc komputera i człowieka opierają się na kodowaniu dyskretnym (cyfrowym)

4. Każda zapisywana w pamieci informacja jest gdzies lokowana, dlatego jednostka musi pamiętać nie tylko informacje kecz także znac jej adres.

FAZY PRZETWAŻANIA INFORMACJI W PROCESACH PAMIĘCIOWYCH

Tulving wyróżnił 9 faz.

1.spostrzeganie

2. zamiana spostrzeżenia w ślad pamięciowy – proces kodowania

3. rekodowanie – modyfikowanie dotychczasowej zawartości pamięci przez informacje później docierające do jednostki.

4. przechowanie śladu rekodowanego

5. poszukiwanie informacji w pamięci (wydobywanie)

6. decyzja (wybór informacji, która zawarta jest w śladzie rekodowanym i odpowiada wskazówkom dla procesu wydobycia)

7. pamięć świadoma

8. decyja o zachowaniu

9. zachowanie

Duzy cykl pamięciowy – zachowanie ujawniające zawartość pamięci może stać się przedmiotem spostrzegania. Powstałe spostrzeżenie podlega kodowaniu, i cały cykl zaczyna się od nowa.

mały cykl pamięciowy (rekodowanie, eksploracja, zdarzenie, rekodowanie) związany z wielokrotnym odbieraniem informacji, które powiązane są zdotychczasową wiedzą jednostki.

Asymilacja, akomodacja

Prawo częstości – im więcej razy dany materiał był powtarzany, tym lepiej jest pamiętany. Gdy zapamiętywany material jest obszerny, to czas poswiecony n opanowanie jednego elementu wrasta szybciej niż jego objętość. – prawo Foucalt.

Przypominanie – jednostka wykonując polecenie skierowane do jej pamięci, musi samodzielnie wydobyć wszystkie potrzebne informacje zawarte w sladzie pamięciowym.

Rozpoznawanie – polega naa tym,ze jednostka otrzymuje zbiór możliwych odpowiedzi na dane pytanie a jej zadaniem jest wskazanie odpowiedzi poprawnej.

-

- nieświadomy plagiat

- paramnezja

- deja vu

- jam ais vu

PAMIĘĆ KRÓTKOTRWAŁA I DŁUGOTRWAŁA

W badaniach nad pamięcią krótkotrwałą rolę odegrała TECHNIKA UWOLNIENIA SPOD HAMOWANIA PROAKTYWNEGO WICKENS. Hamowanie pro aktywne polega na zakłóceniu uczenia się nowego materiału przez materiał opanowany wcześniej.

Pamięć krótkotrwała:

-kliklanaście sekund

- 7+/-2 elementy

- przebiega automatycznie

- powtórki wewnętrzne

- akustyczny lub wzrokowy

- duża wrażliwość na zapominanie,

- łatwy dostęp i natychmiastowy

- podobieństwo akustyczne

Pamięćdługotrwała:

- czas przechowywaia praktycznie nieograniczony

- pojemność praktycznie nieograniczona

- zapamiętywanie wymaga uwagi, wolne,

- utrwalenie materiału uczenie się dowolne, wykrycie wew struktury lub znaczenia

- semantyczny lub wzrokowy

- mała wrażliwość na zapominanie

- dostęp powolny, niekiedy wymaga wysiłku

DOWODY ODRĘBNOŚCI PAMIĘCI K I D

1. Dane dotyczące sposobu kodowania

2. Dane neuropsychologiczne (obserwacje pacjentów, z różnie zlokalizowanymi uszkodzeniami mózgu, wybiórcze zaburzenia np. uszkodzenie lewego płata potylicznego przejawiają trwalą niezdolność do przechowywania informacji w pamieci krotkotrwalej, pamiec trwala jest nienaruszona. Uszkodzenie okolic skroniowych charakteryzują się normalnym zakresem pamieci krotkotrwalej, dla materialu werbalnego, lecz nie potrafia zapamiętać tego materialu w sposób trwalu. HIPOKAMP – kodowanie informacji deklaratywnych

3. Krzywe pozycyjne – badani uczą się listy elementów, której długość wykracza poza pojemność pamieci krotkotrwałej

TEORIA POZIOMÓW PRZETWAŻANIA

Koncepcja poziomów przetważania Craika i Lockharta

- podstawą trwałego zapamiętywania nie jest wcale proces przenoszenia z pamieci krototrwalej do długotrwałej, Wyróżniają oddzielny system pamieci pierwotnej, który odpowiedzialny jest za kodowanie docierających do jednostki informacji.

Właściwa obróbka informacji występuje w pamieci wtórnej. O właściwościach poszczególnych form pamieci decyduje nie czas ich przechowywania co GŁĘBOKOŚĆ PRZETWAŻANIA.

- poziom fizyczny

- poziom akustyczny

- poziom semantyczny

Im głębsze przetważanie informacji tym lepiej byłu zapamiętywane

STRATEGIE PAMIECIOWE I NIEPAMIECIOWE

1. Organizacja materiału, który ma być zapamiętany

2. Organizacje informacji zarejestrowanyc w pamieci trwalej

3. Relacje miedyz organizacja zapamiętywanych informacji a organizacja informacji w pamieci trwałej.

- grupowanie

- akronimy : wymyslanie slowa, których pierwsze litery odnosza się do zapamiętanych info

- akrostychy : tworzymy zdanie, w którym litery początkowe odnosza się od listy zapamiętanych informacji

- wyobrażenia interakcyjne – laczenie ze soba niepowiazanych elementów za pomoca skojarzen.

- metoda słów – wieszaków - skojarzenia z lista elementów do zapamietania

- metoda miejsc zbiory występujące w oreslonej kolejnosci

ĆWICZENIA 7 20.11.2013 r.

PORÓWNANIE TEORII SIECI SEMNATYCZNEJ

- Obie zakładają istnienie węzłów i połączeń między nimi

• Sieć semantyczna Collinsa i Quiliana

- duże uporządkowanie sieci, struktura hierarchiczna -> nie bierze pod uwagę doświadczenia;

- zakłada, że wszyscy posiadany taką samą wiedzę wynikającą z biologii;

• Sieć semantyczna Collinsa i Loftus

- możemy dokonywać skrótów, odległość miedzy pojęciami nie jest usystematyzowana;

- bierze pod uwagę osobiste doświadczenie;

- sieć może nie mieć hierarchii zależy od tego kto z czym miał doświadczenie.

STYLE POZNAWCZE

Ogólnie: style poznawcze

- względni trwałe;

-niezależne od treści przetwarzanych;

- niezależne od sytuacji;

- indywidualne;

- związane z temperamentem;

- zadanie stylu poznawczego -> organizacja przebiegu funkcji poznawczych;

- są dwubiegunowe; każdy wymiar może być rozpatrywany jako kontinuum między dwoma biegunami.

Procesy poznawcze:

- uwaga;

- percepcja;

- pamięć;

- wyobraźnia

- myślenie

- rozwiązywanie problemów

- funkcje wykonawcze

9 i 10 wymiar

1) jak funkcjonuje osoba na jednym biegunie i drugim biegunie, co je będzie różniło;

2) która funkcja poznawcza jest organizowana przez dany wymiar, który zmienia, warunkuje.

WYMIAR 9. REFLEKSYJNOŚĆ-IMPULSYWNOŚĆ

1) Refleksyjność: polega na odraczaniu reakcji, powolnym tworzeniu wariantów reagowania
i wolnym tempie przetwarzani informacji; Wyraża się przewagą czynności orientacyjnych
i rozbudowaną antycypacją konsekwencji przed wykonaniem określonej reakcji; - kontrola jest oparta na wewnętrznym układzie odniesienia, rozbudowanym rozumowaniu i możliwie kompletnej analizie danych, polega na dominowaniu czynności antycypacyjnych nad retrospektywną analizą cech osiąganych wyników, wiąże się z przewagą kontroli wg schematu
a priori;

kryterium kontroli stanowi całościowy, pojęciowo zróżnicowany model sytuacji – każde konkretne zachowanie lub cechy wyniku ocenia się w tym globalnym kontekście.

wolniejsze tempo przetwarzania informacji, wynikające z przewagi przetwarzania sekwencyjnego nad symultanicznym;

Refleksyjność wiąże się z szybszym zmęczeniem umysłowym, częstszymi przerwami, większa podatnością na dystraktory.

Impulsywność: wyraża się reagowaniem szybkim, opartym na pierwszych narzucających się ruchach, skojarzeniach, wypowiedziach, hipotezach itp., polega na testowaniu kolejno narzucających się reakcji, analizie realnych zmian zewnętrznych tj. wyników i źródeł błędów, kontrola jest oparta na zewnętrznym układzie odniesienia, na prognozowaniu
i wydłużaniu łańcucha potencjalnych konsekwencji, dominuje w niej analiza retrospektywna, oznacza kontrolę organizowaną a posteriori.

dominuje szybka, intuicyjna ocena sytuacji., model wyznaczający adekwatność reagowania powstaje trybem indukcyjnym, przez bieżące zestawianie wyników i błędów oraz strukturalizowanie danych.

- metoda prób i błędów

2) Procesy poznawcze: rozwiązywanie problemów, myślenie; funkcje poznawcze

WYMIAR 10. SZTYWNOŚĆ-GIĘTKOŚĆ KONTROLI -> Klein

• dotyczy stopnia swobody programu kontroli w dowolnym momencie czasu

1) SKRAJNA SZTYWNOŚĆ: polega na powtarzaniu tego samego programu czynności pomimo jego nieskuteczności – przypadek kontroli płaskiej, jednopoziomowej, z wykluczeniem operacji porównywania i odnoszenia rezultatów do kryteriów

mechaniczne powtarzanie pewnej czynności z wykluczeniem refleksji, jako operacji odnoszenia, prowadzi do nieoptymalnych rozwiązań – Luchins.

- nie jest w stanie zimnic planu kiedy są dodatkowe okoliczności

- dobrze w pracy tasma produkcyjna

Swoboda wyboru-giętkość kontroli poznawczej: charakteryzuje u człowiek pewna skalą rozpiętości, odpowiadająca różnej liczbie subiektywnie dostrzeganych wariantów wyboru rozwiązań, posunięć, wypowiedzi itp.

– opisuje się jako zróżnicowanie w zakresie stopnia odporności na dystrakcję
i możliwość poznawczej interferencji, związaną z oddziaływaniami peryferycznymi.

- elastyczne, zmienia pod wpływem nowych rzeczy

- szybko się nuży np. nie jest w stanie pracować na poczty

2) Procesy poznawcze: funkcje wykonawcze.

WYMIAR 1. ZALEŻNOŚĆ – NIEZALEŻNOŚC OD POLA DANYCH

Raz za kategoryzuje

Procesy poznawcze: percepcja, kategoryzacja percepcyjna

WYMIAR 2. SPOSÓB WYRAŻANIA WIELKOŚCI POLA INFORMACJI

Fragmentaryczność-całościowość

Fragmenty: postrzeganie pola percepcyjnego w formie detali, zwracają uwagę na szczegóły

Całościowość: zwracają uwagę na całość

• ciała migdałowate lewa część analityczna, prawa całościowa

Procesy poznawcze: percpecja

WYMIAR 3. SZEROKOŚĆ (ZAKRES KONCEPTUALIZACJI)

Szeroki – podobieństwa, dołączanie do istniejącej

Wąska ekskluzywność – wąskie kategorie, ścisłe granice

- wymiar, który często obrazuje różnice międzypłciowe; kolory

- czy szerokie czy wąskie katgeorie

Procesy poznawcze: percepcja

WYMIAR 4 ZAKRES EKWIWALENTNOŚCI -> zróżnicowanie pojęciowe

Czy mamy kategorii dużo czy mało?

- możliwe ze osoba ma wąskie kategorii i jeszcze ma ich mało

Procesy poznawcze: percepcja

WYMIAR 5. WYRAŻANIE POJĘĆ I STRUKTUR POJĘCIOWYCH

Złożoność-prostota

- struktury pojęciowe odizolowane od siebie, gdy w jednym zakresie tematycznym to nie nawiązuje do innych

- złożoność – wiedza zintegrowana, połączona ze sobą

Sieć semantyczna: prostota – mało połączeń, wszystko ze wszystkim

Złożoność

Mezczyzna – prostota, rozdzielanie, kobieta – złożoność, integrowanie - duzo polaczen,

Procesy poznawcze: pamięć semantyczna; wyobraźnia (u Maruszewskiego struktury pojęciowe)

Kategoryzowanie - wymiarowywanie

Rozdzielanie-integrowanie

WYMIAR 6. ZAKRES TOLERANCJI NA NIEREALISTYCZNE DOŚWIADCZENIA

Szeroki zakres: jest w stanie zmienić swoje schematy poznawcze pod wpływem doświadczenia;

Wąski zakres: przeciwnie

• jest to na wyższym poziomie zależność niezależność od pola – to na poziomei percpejci, wymiar 6 na poziomie ogólno-poznawczym;

Procesy poznawcze: wyobraźnia

WYMIAR 7. ZAOSTRZANIE-WYGŁADZANIE

- jak się uczymy nowych informacji

Zaostrzanie – to się rożni od tego to od tamtego, uczenie się przez kontrastowanie

Wygładzania – albo sobie kojarzymy, uczenie się za pomocą podobieństw

Procesy pamięciowe: pamięć semantyczna

WYMIAR 8. ZAKRES SKANNINGU UWAGU

Czy jesteśmy w stanie uczyć się i robić cos innego, ktoś obok rozmawia czy musimy zawężać pole bodźców które na nas działają

Szeroki zakres – przetwarza płyciej

Wąski zakres – przetwarza głębiej

WYMIAR 9. REFLEKSYJNOŚĆ-IMPULSYWNOŚĆ

WYMIAR 10. SZTYWNOŚĆ-GIĘTKOŚĆ KONTROLI -> Klein

WYMIAR 11. WEWNĘTRZNE-ZEWNĘTRZNE UMIEJSCOWIENIE KONTROLI

Wewnętrznie: skutki działań odbiera jako zależne od siebie;

Zewnętrznie: skutki działań odbiera jako zależne od sytuacji.

Procesy poznawcze: myślenie (będa myślały, że co innego jest przyczyną zachowania)

WYMIAR 12. STYLE ORIENTACJI W UPŁYWIE CZASU

Albo poczucie, że czas leci albo, że czas wolno płynie

Procesy poznawcze: pamięć