PSYCHOLOGIA STOSOWANA

Psychologia stosowana jest to dziedzina psychologii, która koncentruje się na wykorzystywaniu wyników badań podstawowych do rozwiązywania problemów praktycznych, ale prowadzi także badania własne uwzględniające problemy specyficzne dla danej dziedziny zastosowań. Najbardziej rozwiniętymi działami psychologii stosowanej, zarówno pod względem użyteczności praktycznej, jak i własnych badań specjalistycznych, są: psychologia pracy, psychologia wychowawcza i psychologia kliniczna.

-psychologia ogólna

-psychologia rozwojowa

-psychologia społeczna

-psychologia wychowawcza- problem wychowania człowieka (nauczanie, kształcenie),

-psychologia kliniczna- bada zaburzenia w zachowaniu człowieka,

-psychologia pracy- analizuje przebieg działalności zawodowej.

PSYCHOLOGIA PRACY

-to najbardziej rozbudowana dziedzina psychologii stosowanej, obejmująca rozmaite aspekty organizacji i zarządzania zasobami ludzkimi; początkowo ograniczała się do weryfikowania cech osobowości, predestynujących człowieka do pewnej pracy lub wykluczających go z jej wykonywania; stopniowo rozszerzyła swój przedmiot na wykrywanie i opis czynników stresogennych, pojawiających się w pracy fabrycznej (np. zatrudnienie przy taśmie lub automatach produkujących pewne detale), źródeł konfliktów, wpływu komunikacji międzyludzkiej w zakładzie na wydajność, optymalizację warunków pracy (np. barwa przedmiotów, oświetlenie, hałas, wibracje, działanie pola elektromagnetycznego); ustalenia p.p. pomagają w lepszej organizacji przedsiębiorstwa i podnoszeniu jego efektywności, zapobiegają także powstawaniu niektórych chorób zawodowych i wypadków przy pracy; przedmiotem zainteresowań p.p. są nie tylko fabryki, ale także szpitale, szkoły, więzienia i inne instytucje.

Metodolologia badań rozwinęła się pod wpływem życia praktycznego

-pierwsze impulsy, które zainicjowały rozwój badań:

*to co się działo w przemyśle,

*kwestia komunikacji

*handel

-wszelkie badania obejmują wzajemne przystosowanie

*człowiek i środowisko pracy

*stosunki społeczne w środowisku pracy

*motywacja do pracy

*problemy kliniczne nieprzystosowania do pracy (wypalenie, stres zawodowy)

Problemy, które porusza metodologia pracy:

*wydajność

*jakość

*produktywność

*przystosowanie

*bezpieczeństwo

*dopasowanie

Cel psychologii pracy:

*badanie i rozwiązanie zagadnień praktycznych związanych z pracą i działalnością zawodową człowieka

Przedmiot psychologii pracy:

*psychika i zachowanie się człowieka w konkretnych warunkach aktywności zawodowej

Nad czym zastanawia się psychologia pracy:

*jakich zdolności wymagają różnego rodzaju prace

*jakie prace preferują ludzie z różnym rodzajem, poziomem wykształcenia

*jakie fizyczne warunki ma pracownik, jaka jest organizacja miejsca pracy

*problematyka zartudnienia

*rozwój zawodowy cyklu życia

*skuteczność działania

*ekonomiczne parametry działania

*bezpieczeństwo człowieka

*zadowolenie z pracy

Paradygmaty psychologii pracy:

(klasyczny)

1. Przystosowania człowieka do pracy

-przedmiot analizy to pojedynczy człowiek

-motywacja pracy przeciętnego pracownika ma charakter ekonomiczny

-człowiek to nieco więcej niż maszyna

-pracownik jest manipulowalnym czynnikiem wzrostu produkcji

2. Psychologia stosunków międzyludzkich

-dziedzina na pograniczu pracy i psychologii społecznej

-kładzie akcent na harmonię między człowiekiem i pracą

3.Przystosowanie pracy do człowieka

-ergonomia

-psychologia inżynieryjna

-najbardziej uzdolniona i wyszkolona osoba nie jest w stanie zrealizować pewnych celów jeśli środowisko pracy nie będzie dostosowane do niej

Dziedziny psychologii pracy:

-tradycyjne dziedziny

1. psychologia człowieka pracującego

-psychologia poradnictwa i doradztwa zawodowego (problemy zainteresowań zawodowych, preorientacji zawodowej, planowanie kariery zawodowej)

-psychologia zatrudnienia ( rozwój zawodowy pracowników, reorientacja zawodowa, zawodoznawstwo)

-psychologia szkolenia zawodowego (projektowanie i usprawnianie metod oraz organizacji szkolenia)

-psychologia kadr (selekcja, klasyfikacja, ocena pracowników)

-psychologia organizacji i zarządzania (motywacji do pracy, postawy pracowników, dynamika grup pracujących, obieg informacji, metody zarządzania)

2. Psychologia warunków pracy

-wszelkie fizyczne aspekty pracy i jej otoczenia

-psychologia inżynieryjna-ergonomia

-współczesne dziedziny:

1.Psychologia systemów

2.Psychologia robotyzacji i systemów informatycznych

ZACHOWANIA NIETYPOWE

Atypowe zachowanie – nietypowe zachowanie pod względem statystycznym (czegoś za dużo lub za mało); jest to zachowanie nieprzystosowawcze, określane przez społeczeństwo jako nietypowe; zachowanie, które ujawnia zniekształcenia percepcyjne czy poznawcze(intelektualne).

1. Teoria psychodynamiczna:

Freud – mówi, że atypowe zachowania to skutek konfliktów wewnętrznych , co generuje pewne napięcia.

2. Humanistyczna:

Maslow – mówi, że nietypowe zachowanie pojawia się gdy człowiek jest nadmiernie wrażliwy na opinie innych ludzi i nie potrafi zaakceptować własnej natury

3. Behawioryzm

Watson – mówi, że nietypowe zachowania to efekt warunkowania klasycznego lub instrumentalnego

4. Poznawcza – nietypowe zachowanie to rezultat zniekształconego myślenia

5. Psychofizjologiczne – nietypowe zachowanie jest wywołane nieprawidłowościami w układzie nerwowym

Diagnoza nietypowego zachowania:

*ICD – 10- Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych (stosowana głównie w krajach europejskich). To międzynarodowy system diagnozy nozologicznej (podział i opis chorób). ICD-10 jest opracowana przez WHO i obowiązuje w Polsce od roku 1996. Stanowi międzynarodowy standard klasyfikacji diagnostycznej wykorzystywanej w większości badań epidemiologicznych.

Zaburzenia wg ICD-10- zespół klinicznie obserwowalnych objawów lub zachowań połączonych w większości przypadków z cierpieniem i/lub z zaburzeniem indywidualnego funkcjonowania osoby i/lub z zaburzeniami w odgrywaniu ról społecznych.

*DSM- IV- klasyfikacja zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (stosowana głównie w USA).

Dokonuje sie diagnozy na podstawie określonych symptomów.

Diagnoza dokonywana jest na 5 osiach:

1. zaburzenia kliniczne – np. schizofrenia, zaburzenia lękowe.

2. zaburzenia osobowości, zaburzenia rozwojowe – występujące po raz pierwszy w okresie dorastania.

3. stany ogólnomedyczne– zaburzenia somatyczne, które mogą mieć wpływ na stan psychiczny jednostki.

4. stresory społeczne – lekarz pyta o zdarzenia z przeszłości i aktualną sytuację.

5. ogólna ocena poziomu funkcjonowania danej osoby – oceniany jest ogólny stan zdrowia pacjenta w skali 1-100.

Pięć wymiarów opisu symptomów:

1. stopień nasilenia: łagodne, umiarkowane, poważne zaburzenie psychiczne;

2. poziom stabilności wzorców zachowania: epizodyczne, nawracające;

3. rozmieszczenie symptomów w przestrzeni: postać zogniskowana (ujawnia się w określonej sferze aktywności jednostki), rozpowszechniająca się (występuje w wielu różnych obszarach funkcjonowania);

4. rozmieszczenie symptomów w czasie: ostry (krótko trwa, mniej niż 6 miesięcy), chroniczny (jest długotrwały i przewlekły);

5. umiejscowienie ich źródeł: czynniki wewnętrzne (intrapsychiczne), zewnętrzne (środowiskowe);

Postawioną diagnozę uzupełnia się następującymi zadaniami:

• Ocena psychodynamiczna – oceniająca istniejące możliwości radzenia sobie z lękiem, opis przyczyn powodujących i utrzymujących stan chorobowy.

• Rozpoznanie różnicowe – odrzucenie występowania i wpływu innych chorób.

• Rokowanie – po analizie zebranych danych, stanu psychicznego chorego oraz rozpatrując pozytywne i negatywne oddziaływania, analizuje się możliwości obrazu choroby i wyleczenia.

• Plan leczenia – ustala się sposób i przebieg leczenia. Powinno się też ocenić poziom chęci chorego do współdziałania, jego wiarygodność, krytycyzm, wgląd we własną chorobę i inteligencję, a także ich znaczenie dla leczenia.

Cechy klasyfikacji ICD-10	Cechy klasyfikacji DSM-IV
- w zdecydowanej większości opisowy i ateoretyczny, czasami opisowo-wyjaśniający, używa kryterium etilogii	- opisowy, ateoretyczny charakter wyodrębnionych kategorii zaburzeń, nie używa się kategorii etiologii
- zawiera operacjonalizację kryteriów diagnostycznych, kryteria diagnostyczne każdego zaburzenia opatrzono literami i cyframi co świadczy o ich uporządkowaniu wg stopnia ogólności i znaczenia	- operacjonalizacja kryteriów diagnostycznych dla każdego zaburzenia( określa się nie tylko to jakie objawy się pojawiają, ale także ich ilość)
- oparty na diagnozie wieloosiowej (diagnozowanie przy użyciu przynajmniej 3 osi diagnostycznych	- diagnoza wieloosiowa (dla rozpoznania choroby należy użyć 3 pierwszych osi diagnostycznych)
- hierarchiczny, alfanumeryczny i otwarty (każda klasa zaburzeń jest oznaczona literą F i cyfrą, główne klasy są uporządkowane hierarchicznie	- symetryczność organizacji systemu
	- kodowanie
- współwystępowanie zaburzeń- postawienie tylu rozpoznań ile należy do pełnego obrazu klinicznego pacjenta	- współwystępowanie zaburzeń

Klasy i kategorie zaburzeń psychicznych w DSM-IV:

Zaburzenie psychiczne wg DSM-IV- pojawiający się u jednostki syndrom lub wzorzec zachowania albo wzorzec psychiczny mający znaczenie kliniczne, związany w chwili występowania z odczuwanym cierpieniem bądź upośledzeniem lub z istotnie zwiększonym ryzykiem śmierci, bólu, inwalidztwa, albo też z poważnym ograniczeniem swobody działania.

Zaburzenia lękowe:

- zaburzenia lęku panicznego bez agorafobii,

- zaburzenia paniki z agorafobia,

- agorafobia (lęk przed przebywaniem na otwartej przestrzeni),

- fobia specyficzna,

- fobia społeczna- lęk dotyczący kontaktów z innymi ludźmi powoduje znaczne ograniczenia życiowe u osób z tym zaburzeniem.

- zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne- inaczej nerwica natręctw,

- zaburzenia stresu pourazowego;

Zaburzenia nastroju:

- zaburzenia depresyjne,

- zaburzenia dwubiegunowe I i II,

- sezonowe zaburzenia nastroju,

- cyklotymia (stałe wahania nastroju);

Zaburzenia odżywiania i snu:

- anoreksja,

- bulimia,

- pierwotne zaburzenia snu,

- dyssomnie- zaburzenia snu, charakteryzujące się nieprawidłową ilością, jakością oraz czasem jego trwania.

- parasomnie- grupa zaburzeń, polegających na występowaniu w trakcie snu lub przy wybudzaniu się nieprawidłowych lub niepożądanych zachowań[1]. Nazwa parasomnia wywodzi się ze zbitki grecko-łacińskiej: para (odbiegający od) i somnus (sen).

Zaburzenia pierwszy raz stwierdzone w okresie dzieciństwa:

- zaburzenia rozwoju: autyzm, zespół aspergera),

- adhd- zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi,

- upośledzenie umysłowe,

- zaburzenia opozycyjno-buntownicze,

- zaburzenia uczenia się,

- zaburzenia motoryczne,

- zaburzenia komunikowania się,

Zaburzeni kontroli impulsu i zaburzenia przystosowania:

­- kleptomania- zaburzenie psychiczne, objawiające się jako trudna lub niemożliwa do powstrzymywania potrzeba kradzieży. Kradzieże nie są dokonywane z potrzeby posiadania określonego przedmiotu bądź chęci zysku; po jej dokonaniu przedmioty mogą zostać wyrzucone bądź oddane komuś innemu albo zbierane.

- piromania- chorobliwa żądza podpalania lub do zabaw z ogniem, która występuje przy niektórych zaburzeniach psychicznych takich jak np. padaczka czy psychopatia. Jest to zaburzenie występujące rzadko.

- hazard patologiczny.

- trichotillomania- niemożność powstrzymania się od wyrywania włosów.

Zaburzenia przytomności, otępienne i amnestyczne oraz inne zaburzenia poznawcze:

- delirium- zespół zaburzeń świadomości, któremu towarzyszą iluzje, omamy wzrokowe, słuchowe, dotykowe i inne oraz lęk i pobudzenie psychomotoryczne, zaburzenia snu, przy czym objawy te nasilają się często wieczorem i nocą.,

- demencja (np. Alzheimera, Parkinsona, Huntingtona, Picka),

- zaburzenia amnezyjne,

- zaburzenia poznawcze;

Schizofrenia i inne zaburzenia psychotyczne:

- zaburzenia schizoafektywne,

- psychozy indukowane,

- Schizofrenia- zespół zaburzeń, które obejmuje wiele objawów:

*halucynacje

*urojenia

*zakłócanie procesów myślenia

*zakłócanie reakcji emocjonalnych

(afekt może być płytki, czy też nieadekwatnie możemy reagować)

*symptomy ruchowe

-rozpoznanie

Trzeba stwierdzić:

*złe funkcjonowanie w pracy, relacjach społecznych i w zakresie troski o samego siebie

*2 charakterystyczne symptomy zaburzeń poznawczych, afektywnych lub ruchowych, trwające nie krócej niż 6 miesięcy

*dotyka od 1-2 % populacji

*rozpoznaje się na ogół we wczesnej dorosłości poniżej 45 r.ż.

*występuje 8x częściej u ludzi z niższej warstwy społecznej

Typy schizofrenii:

1. zdezorganizowana – bezwład w zachowaniu, halucynacje, urojenia, mowa pozbawiona treści.

2. katatoniczna – występują długie okresy stuporu i znieruchomienia, wzrok utkwiony w przestrzeni.

3. paranoidalna – urojenia prześladowcze, słyszą głosy.

4. niezróżnicowana – symptomy schizofreniczne, które nie przystają do konkretnego wzorca ( rodzaju).

5. rezydualna – u osób, które miały jeden epizod schizofrenii a aktualnie występują łagodne objawy, ale poważnych zaburzeń nie ma.

Według teorii:

1. Psychodynamiczna: - hipoteza o schizofrenicznej matce, matki schizofreników są chłodne, dominujące, szukają konfliktów. Teoria podwójnego wiązania – dziecko otrzymuje od bliskich osób sprzeczne komunikaty.

2.Behawioryzm (teoria uczenia się) : - teoria etykietowania, określanie człowieka jako schizofrenia sprawić mogą, że te objawy się ujawniają. Traktowanie jako chorego zrobi z niego chorego.

3. Poznawcze: - ludzie którzy cierpią na schizofrenię mają inne doświadczenia zamysłowe (inaczej odbierają świat).

4. Humanistyczno-egzystencjalna: - schizofrenia to mit, ewentualnie etykieta (jeśli ktoś jest problematyczny to uznajemy go za schizofrenika).

5. Psychofizjologiczne: - wiążą schizofrenię z nadmiarem neuroprzekazników, za dużo dopaminy, nieprawidłowość w strukturze mózgu.

Zaburzenia osobowości:

Posiadanie przez jednostkę pewnych trwałych cech, które czynią ją nieszczęśliwą i poważnie upośledzają jej zdolności do przystosowania się i prawidłowego funkcjonowania w otoczeniu.

1. Osobowość paranoidalna- skrajna podejrzliwość wobec innych osób.

2. Osobowość schizoidalna – trudności w nawiązywaniu kontaktów z innymi (funkcjonuje sam na własnej osi).

3. Zaburzenie schizotypowe – poważne problemy w kontaktach z ludźmi, ujawnia ekscentryczne zachowania (podatna na złudzenie, przejawia magiczne myślenie).

4. Osobowość borderline – osobowość pogranicza, krańcowa niestałość nastroju, popadanie od euforii po gniew, niestałość obrazu, niestałość w relacjach z innymi ludźmi.

5. Osobowość narcystyczna – zawyżona samoocena, egoistyczna.

6. Osobowość histrioniczna – osobowość teatralna, zachowuje się jakby była na scenie, skłonność do dramatyzowania, koncentrowania uwagi na sobie.

7. Osobowość unikająca – nie potrafi wchodzić w bliskie relacje interpersonalne.

8. Osobowość zależna – nie wierzy we własne siły i nie potrafi wziąć odpowiedzialności za samego siebie.

9. Osobowość obsesyjno-kompulsyjna – nadmierna dbałość o szczegóły i respektowanie reguł czy praw.

10. Osobowość antyspołeczna – człowiek, który wydaje się uprzejmy i bezpośredni , ale rzeczywiście jest nieszczery.

Zaburzenia seksualne i tożsamości płciowej:

- dysfunkcje seksualne,

- zaburzenia podniecenia seksualnego,

- parafilie (np. fetyszyzm, frotteuryzm, ekshibicjonizm, masochizm, podglądactwo, sadyzm seksualny),

- zaburzenia tożsamości płciowej;

Zaburzenia pozorowane:

- zaburzenia pozorowane- grupa zaburzeń psychicznych cechujących się świadomym, lecz wywoływanym impulsywnie, wytwarzaniem lub udawaniem objawów chorobowych, w celu przyjęcia roli chorego.

Zaburzenia związane z używaniem substancji psychoaktywnych:

- zaburzenia związane z alkohole, narkotykami itp.;

Zaburzenia somatoformiczne, dysocjacyjne i adaptacyjne:

- zaburzenia bólowe,

- hipochondria- zaburzenie somatoformiczne, którego dominującą cechą jest stałe nieuzasadnione przekonanie o istnieniu przynajmniej jednej poważnej, postępującej choroby somatycznej.

- fuga- dysocjacyjne zaburzenie nerwicowe, w którym występują ucieczkowe działania impulsywne, których dana osoba nie potrafi w żaden sposób wyjaśnić (mimo rzeczywistych szczerych chęci).

- dysocjacyjne zaburzenia tożsamości- polega na występowaniu przynajmniej dwóch osobowości u jednej osoby.

DZIECKO Z AUTYZMEM W SZKOLE

Mowa i język:

• Prawidłowy wczesny rozwój mowy(głużenie i gaworzenie)

• Regres (8-30 m-c życia)

• U około 50 % osób mowa funkcjonalna nie pojawia się

• Echolalia

• Problemy z rozumieniem mowy

• Zaburzona komunikacja niewerbalna, brak kompencjacji mowy werbalnej, niewerbalnej

Mowa i język:

• Odwracanie zaimków

• Dosłowność rozumienia

• Mowa jako autostymulacja

• Dysprosodia

Funkcjonowanie społeczne:

• Więź z rodzicami-przywiązanie

• Kontakt wzrokowy

• Nieadekwatne zachowania

• Emocje

• Rozumienie sytuacji społecznej

Funkcjonowanie społeczne:

• Trudności w rozumieniu kontekstu społecznego

• Problemy z rozumieniem związków przyczynowo-skutkowych

• Ograniczona ekspresja emocji

• Trudności w nawiązaniu i podtrzymywaniu rozmowy

Funkcjonowanie społeczne-rówieśnicy:

• Brak zainteresowania rówieśnikami

• Zabawa

• Preferowanie samotności

• Nawiązywanie kontaktów z rówieśnikami

• Utrzymywanie kontaktów z rówieśnikami

Aktywności:

• Wymagania niezmienności otoczenia

• Reakcje na środowisko

• Stereotypie

• Stymulacje

• Rutyny i kompulsje

Nieprawidłowe reakcje na środowisko:

• Podwyższony(obniżony próg wrażliwości na bodźce)(ból, dotyk, temperatura, ułożenie w przestrzeni)

• Nieprawidłowa reakcja na bodźce sensoryczne

Stereotyp i stymulacje:

• Motoryka duża

• Wzrokowe

• Słuchowe

Zachowania niepożądane:

• Agresja

• Autoagresja

• Nadaktywność

• Zachowania destrukcyjne

Umiejętności specjalne:

• Izolowane obszary umiejętności tzw. „umiejętności wysepkowe” 1-15% osób z rozpoznaniem autyzmu

Rokowania:

• IQ u około 70% niepełnosprawność intelektualna

• Obecność lub brak rozwoju mowy do 5 r.ż.

Funkcjonowanie dziecka z autyzmem w wieku szkolnym:

W okresie szkolnym, mimo wyraźnych postępów w rozwoju nadal utrzymują się:

• Zaburzenia w sferze kontaktów społecznych

• Zaburzenia w komunikacji

• Stereotypowe zabawy lub zainteresowania

• Opór przed zmianami

• Szybko uczą się czytać

• Cechują się dobrą pamięcią mechaniczną

• Mogą wykonywać skomplikowane obliczenia matematyczne

• Zaburzenie myślenie abstrakcyjne, rozumienie słów i wypowiedzi w zależności od kontekstu lub intonacji

• Brak elastyczności poznawczej

• Trudności w rozumieniu sensu

• Trudności w myśleniu

• Problemy z uwagą

W okresie dorastania osoby z autyzmem:

• Są bardziej zainteresowane rówieśnikami

• Mają problem z dbałością o higienę i wygląd

• Potrafią ukrywać zachowania stereotypowe, które pojawiają się w sytuacji stresu

Typy szkół i nauczania:

• Szkoły ogólnodostępne => nauczanie indywidualne

• Szkoły integracyjne (15-20 uczniów w tym 3-5 niepełnosprawnych)

• Szkoły specjalne => klasy dla dzieci z autyzmem

PSYCHOTERAPIA I SOCJOTERAPIA W PROFILAKTYCE I RESOCJALIZACJI

Psychoterapia a inne formy pomocy psychologicznej:

Socjoterapia – oddziaływanie skierowane na środowisko społeczne, którego celem jest doprowadzenie do zmiany sytuacji, w jakiej funkcjonuje jednostka (m.in. działania oparte na samopomocy pacjentów i ich rodzin bądź praca oddziałów szpitalnych według zasad społeczności terapeutycznej).

Psychoprofilaktyka – działanie skoncentrowane na zwiększaniu zasobów i zmniejszaniu ryzyka pojawienia się zaburzeń psychicznych chorób i problemów zdrowotnych u osób z grupy wysokiego i niskiego ryzyka.

Celem poradnictwa prsychologicznego – jest stworzenie osobom takich warunków, które umożliwiają im rozpoznanie zarówno własnych potrzeb, jak i oczekiwań społecznych, dzięki czemu podejmują takie decyzje życiowe, które uwaktywniają ich naturalne procesy i mechanizmy osobistego rozwoju.

Psychoterapia jako najbardziej wyspecjalizowana forma pomocy psychologicznej:

Psychoterapia – świadomowe, celowe i programowane oddziaływanie psychologiczne w celu usunięcia lub zmniejszenia zaburzeń w funkcjonowaniu psychicznym, somatycznym i społecznym oraz usunięcia ich psychospołecznych przyczyn (Sęk i Brzeźińska, 2010,s.753).

Psychoterapia – to specjalistyczna metoda leczenia, którą może stosować tylko profesjonalista (lekarz, psycholog) z odpowiednim przygotowaniem i uprawnieniami (posiadający licencję psychoterapeuty).

Norcross (1990,s.218) stwierdza, że psychoterapia jest świadomym i zamierzonym stosowaniem klinicznych i interpersonalnych metod, wywodzących się ze sprawdzonych w psychologii twierdzeń, w celu towarzyszenia ludziom w zmianie lub motywacji ich zachowań, schematów poznawczych, emocji i/lub innych osobistych właściwości na takie, które uczestnicy tego procesu uznają za bardziej pożądane.

Urban i Ford (1990, podsumowali poglądy różnych autorów na temat istoty psychoterapii i piszą, że jest to w dużej mierze przemyślany i planowany sposób interwencji, w celu modyfikacji lub korekty prezentowanej przez osobę postawy wobec pojawiających się w jej życiu problemów i trudności.

Psychoterapia staje się jednak metodą prawdziwie specjalistyczną wówczas, gdy terapeuta zna zasady dochodzenia w toku terapii do zmian i umie zastosować (wybrać z wielu lub dostroić) odpowiednie metody i procedury do rozpoznanych problemów, typu zaburzeń i mechanizmów.

Cele psychoterapii:

-Ukierunkowana na poprawę samopoczucia,

-usunięcie dolegliwości objawów(lęku, fobii, natrętnych czynności, myśli depresyjnych),

-zmniejszenie cierpienia,

-zmiany w zachowaniu,

- zmiany w niektórych funkcjach psychicznych i postawach,

-zmiany osobowości,

-poznanie pierwotnych i wtórnych przyczyn patologii

zmiany osobowości są celami najbardziej odległymi i wymagają bardzo długiego czasu psychoterapii. Cele psychoterapii zmieniają się w zależności od etapu prowadzenia terapii.

Systemy terapeutyczne

Szkolenie psychoterapeutów i prowadzenie psychoterapii jest na ogół zorientowane na określoną szkołę, która upowszechnia jeden z czterech systemów psychoterapii:

-psychoterapię psychoanalityczną

-psychoterapię poznawczo-behawioralną

-psychoterapię humanistyczno-egzystencjalną

-psychoterapię systemową (interpersonalną)

Każda szkoła odzwierciedla wiedzę zawartą w systemie psychoterapii, wiedzę o naturze człowieka, rozwoju, genezie zaburzeń psychicznych, celach i metodach terapii ze szczególnym uwzględnieniem zasad tworzenia związku terapeutycznego, stosowania interwencji terapeutycznych i specyficznych czynników leczonych.

Związek terapeutyczny – w każdym systemie przybiera inną postać i ma prawdopodobnie najbardziej specyficzne znaczenie w psychoanalizie. Do poszczególnych kierunków należy więc odnieść zjawiska, procesy, cele i metody terapii.

W wyniku psychoterapii mogą zachodzić zmiany w :

-objawach,

-zachowaniu,

-relacjach interpersonalnych,

-systemach (rodzina, grupa odniesienia)

-zmiany intrapsych.

-usunięcie konfilików intrapsychicznych, nieracjonalnych i błędnych schematów poznawczych, przekonań i postaw.

-w strukturze Ja, rozwojowe zmiany osobowości.

Kluczową rolę w przygotowaniu terapeuty odgrywa praca nad sobą

-analiza własna

-poznanie, monitorowanie własnych preferencji

-superwizja (omawianie problemów praktyki terapetycznej z terapeutą doświadczonym mającym uprawnienia superwizora)

Psychoterapię prowadzi się w formie indywidualnych spotkać terapeuty z pacjentem/klientem lub w grupie.

W terapii grupowej wykorzystuje się terapeutyczne właściwości, a o tym czy one występują decyduje terapeuta.

Wykorzystanie grupy w procesie terapii

Analizując terapeutyczne właściwości grupy, stwierdzono, że polegają one na tym, iż:

-Grupa tworzy poczucie przynależności: grupa może być dla swoich członków źródłem wsparcia i zapobiega uczuciu osamotnienia, rozwija altruizm: grupa daje poszerzone możliwości uczenia się i zbierania doświadczeń; w grupie informacje zwrotne mogą być źródłem korektywnych emocjonalnych doświadczeń, w grupie zachodzi modelowanie i uczenie się kompetencji (tzw. Uczenie interpersonalne)

Procesy terapeutyczne są aninomowane przez zachowania i postawy terapeuty i koterapeuty oraz wznawiane przez dynamikę grupy.

Zadania pomocy psychologiczno-pedagogicznej i ich zakres

*Diagnozowanie

*Szkoły i placówki: diagnozowanie środowiska ucznia – rozpoznanie możliwości oraz indywidualnych potrzeb ucznia, rozpoznawanie przyczyn trudności w nauce i niepowodzeń szkolnych

*Poradnie psychologiczno-pedagogiczne: pomoc rodzicom i nauczycielom w diagnozowaniu i rozwijaniu możliwości oraz mocnych stron uczniów.

*Terapia

*Szkoły i placówki : organizowanie terapeutycznych form pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

*Poradnie psychologiczno-pedagogiczne : terapia zaburzeń rozwojowych i zachowań dysfunkcyjnych

*pomoc uczniom

* Szkoły i placówki : wspieranie ucznia z wybitnymi zdolnościami, umożliwienie uczniom zaspokojenie indywidualnych potrzeb oraz rozwijanie ich możliwości , organizowanie różnych form pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

*Poradnie psychologiczno-pedagogiczne: wspomaganie rozwoju dzieci i młodzieży, efektywność uczenia się, nabywania i rozwijania umiejętności negocjacyjnego rozwiązywania konfliktów i problemów oraz innych umiejętności z zakresu komunikacji społecznej.

*profilaktyka

*Szkoły i placówki: podejmowanie działań wychowawczych i profilaktycznych wynikających z programu wychowawczego szkoły i programu profilaktyki.

*Poradnie psychologiczno-pedagogiczne: profilaktyka uzależnień i innych problemów dzieci i młodzieży. Udzielanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej dzieciom i młodzieży z grup ryzyka.

Poradnie psychologiczno-pedagogiczne pomagają bezpośrednio porzez diagnozę, poradnictwo, terapię (indywidualną, rodzinną), psychoedukację.

Formy pomocy psychologiczno-pedagogicnejw przedszkolach,szkołach i placówkach

Forma organizacyjna- zajęcia socjoterapeutyczne i inne zajęcia o charakterze terapeutycznym (od 3 do 10 uczniów) organizuje się dla uczniów z dysfunkcjami i zaburzeniami utrudniającymi funkcjonowanie społeczne.Prowadzący muszą posiadać kwalifikacje w zakresie pracy o charakterze psychoterapeutycznym lub socjoterapii.

Placówki, w których mogą być organizowane:

*przedszkola ( z wyjątkiem zajęć socjoterapeutycznych)

*szkoły podstawowe

*gimnazja

*szkoły ponadgimnazjalne i ponadpodstawowe

*szkoły specjalne

*inne placówki stosownie do zakresu ich działań

ZABURZENIA ODŻYWIANIA SIĘ:

- specyficzne zaburzenia odżywiania (jadłowstręt psychiczny, żarłoczność psychiczna, oraz inne zaburzenia związane z przyjmowaniem pokarmów, np. przejadanie się czy wymioty związane z różnymi czynnikami psychologicznymi).

- niespecyficzne zaburzenia jedzenia (zespół jedzenia nocnego, zespół gwałtownego objadania się, anarchia żywieniowa <rezygnacja z głównych posiłków na rzecz ciągłego pojadania>, otyłość).

Anoreksja i bulimia to choroby zagrażające życiu- ok. 6% ludzi cierpiących na którąś z tych chorób umiera. Osoby te albo popełniają samobójstwo, albo umierają z powodu poważnych schorzeń organizmu.

Jadłowstręt psychiczny:

- najczęściej zaczyna się w okresie pokwitania i wczesnej dorosłości, między 14 a 20 r.ż., gdy w organizmie zachodzą duże zmiany związane z dojrzewaniem płciowym i kształtuje się tożsamość człowieka,

- pierwszym objawem anoreksji jest lęk przed przybraniem na wadze i otyłością, człowiek podejmuje wtedy działania zmierzające do utraty wagi a następnie utrzymanie jej na mniej więcej tym samym niskim poziomie,

- anorektycy przez cały czas obsesyjnie myślą o tym jak unikać jedzenia, mimo iż smak i zapach jedzenia sprawia im przyjemność,

- anorektycy unikają spotkań towarzyskich, żeby nikt nie wciskał im jedzenia, lub gdy w takiej sytuacji się znajdą, wymyślają różne wymówki w celu odmowy spożycia jakiegokolwiek posiłku, czasami sami przygotowują posiłki walcząc z pragnieniem jedzenia,

- satysfakcją dla nich jest to, że nie jedzą, gdyż myślą, że kontrolują wtedy swoje ciało i szarpiące nim pragnienia,

- aby nie myśleć o jedzeniu, skupiają się na różnego rodzaju czynnościach, jak np. ćwiczenia fizyczne, praca itp.,

- rozpoznanie jadłowstrętu psychicznego wg kryteriów ICD-10:

1.Wskaźnik masy ciała wynosi 17,5 albo mniej (masa ciała wg wieku i wzrostu musi być co najmniej 15% niższa od normalnej masy ciała), chory unika wysokokalorycznych posiłków (wysoka zawartość węglowodanów i tłuszczów), wagę utrzymuje dzięki: prowokowaniu wymiotów, używaniu środków przeczyszczających, wykonywaniu wyczerpujących ćwiczeń fizycznych, stosowaniu środków moczopędnych lub leków tłumiących łaknienie; chory odczuwa lęk przed przybraniem na wadze, narzeka na nadwagę i nie zgadza się na regularne przyjmowanie posiłków.

2. Zaburzone widzenie własnego ciała (chory zawsze widzi siebie jako osobę zbyt grubą i cierpi z tego powodu).

3. Natrętne myśli nadwartościowe (cała aktywność osoby skupia się na kontrolowaniu swojego ciała i wagi).

4. Pojawiają się zaburzenia hormonalne (np. zatrzymanie miesiączki u kobiet (co najmniej 3 kolejne cykle), spadek potencji i zainteresowania życiem seksualnym u mężczyzn, wzrost poziomu hormonu wzrostu, i kortyzolu, zmiany metabolizmu tarczycy i zaburzenia wydzielania insuliny). Symptomy te w okresie adolescencji mogą prowadzić do zatrzymania pokwitania.

Typy anoreksji:

a) ograniczający (ciągłe ograniczanie ilości spożywanych pokarmów i brak regularnego, niekontrolowanego objadania się lub zachowań mających na celu wydalanie pokarmu.

b) objadający się/wydalający (przejawia się okresowym ograniczaniem jedzenia oraz regularnym, niekontrolowanym objadaniem się i wydalaniem w postaci wymiotów, lewatywy, środków przeczyszczających itp.).

Na początku choroby nawet rodzina nie widzi, że coś złego dzieje się z ich bliskim. O problemie anoreksji rodzina domyśla się, gdy dieta jest dosyć drastyczna, a dodatkowo wspomagana przez różne środki i ćwiczenia fizyczne. Wychudzenie organizmu widać, gdy masa ciała spada od 40 do 60%. Po kilku miesiącach głodówki oprócz symptomów wyniszczenia pojawiają się także zaburzenia dermatologiczne, sercowo-naczyniowe i zaburzenia nastroju.

Żarłoczność psychiczna

- charakteryzuje się napadami obżarstwa, którym towarzyszy utrata kontroli nad tym co i w jakich ilościach się spożywa (chory zajada się olbrzymimi ilościami jedzenia), chory je szybko i łapczywie, najczęściej wysokokaloryczne, niezdrowe jedzenie,

- po napadzie obżarstwa bulimik czuje ulgę z powodu spadku napięcia, a jednocześnie poczucie winy i wyrzuty sumienia z powodu utraty kontroli,

- osoby z bulimią mogą być chude lub okresowo tyją i chudną,

- po napadzie obżarstwa w krótszych odstępach czasu następują napady objadania się, kończące się po upływie kilku dni lub tygodni,

- osoby chore ciągle myślą o jedzeniu i nadmiernie kontrolują swoją masę ciała (żeby nie tyć prowokują odruchy wymiotne, stosują środki przeczyszczające, okresowe głodówki, zażywają leki tłumiące łaknienie lub środki moczopędne - jest to nazywane zachowaniami kompensacyjnymi),

- osoby chore panicznie boją się utyć (ustalają sobie granicę wagi, której nie mogą przekroczyć), od wagi zależy ich samoocena;

Typy bulimii:

a) przeczyszczający (w czasie obżarstwa odznacza się regularnymi wymiotami lub nadużywaniem środków przeczyszczających, diuretyków bądź lewatywy),

b) nieprzeczyszczający (przeplatanie obżarstwa z intensywnymi ćwiczeniami fizycznymi, głodówkami lub drastycznymi niskokalorycznymi dietami);

W bulimii okresy lepszego samopoczucia przeplatają się z okresami gorszego samopoczucia, związanego z okresami obżarstwa. W dobrych okresach osoby chore całkiem dobrze funkcjonują społecznie. Mają oni większą świadomość niż anorektycy o swojej chorobie i szybciej zgłaszają się na terapie.

PSYCHOANALIZA

Cztery główne kierunki psychoanalizy:

1. teoria popędów (tzw. psychoanaliza klasyczna)

2. psychologia ego

3. teoria relacji z obiektem

4. psychologia self

PSYCHOLOGIA POZNAWCZO-BEHAWIORALNA

HUMANISTYCZNA

SYSTEMOWA