Psychologia ogólna- ćwiczenia

1. Psychologia jako nauka:

• definicja psychologii:

naukowe badanie zachowania i procesów psychicznych jednostek

• cele psychologii:

• Naukowe cele psychologii to opisywanie, wyjaśnianie, przewidywanie oraz kierowanie zachowaniem.

• Praktycznym celem psychologii jest pomoc w ulepszeniu funkcjonowania ludzi

• Cechy psychologii empirycznej:

Psychologia empiryczna	Psychologia potoczna
oparta na doświadczeniu(metody badawcze)	zdroworozsądkowa, stereotypowa, intuicyjność i instynkt, nie opiera się na badaniach
otwarta na zmiany	oporna na zmiany
cel poznawczy	przysłowia, porzekadła, cytaty, złote myśli, sentencje
duża ścisłość, dokładność	subiektywizm
specjalistyczne wykształcenie	nie wymaga specjalistycznego wykształcenia
specyficzna terminologia	potoczność
udokumentowanie (posiada historię, opisana)
replikowalność (powtarzalność)	dogmatyzm, kategoryczność
generalizacja w oparciu o badania naukowe(statystyka, rachunek prawdopodobieństwa)	generalizowanie wniosków w oparciu o własne doświadczenia

• Powstanie psychologii naukowej:

umowny rok powstania to 1897- wtedy Wilhelm Wundt założył w Lipsku pierwsze laboratorium psychologiczne

• Różne rodzaje psychologii, miejsca pracy psychologów (dział 1,4-Mietzel):

• psychologia stosowana:

• psychologia wychowawcza- w większości nauczają i prowadzą badania na uczelniach i kształcą pedagogów, zwłaszcza nauczycieli. Ich praca naukowa polega często na badaniu procesów uczenia się i zapamiętywania. Badają, jak można udoskonalić kształcenie. MP: uczelnie, instytuty

• psychologia zdrowia- badają zależnościami pomiędzy określonym stylem życia a zdrowiem MP: rehabilitacja, placówki medyczne

• psychologia środowiskowa- chodzi w niej głównie o relację pomiędzy człowiekiem a jego środowiskiem. MP: współpraca z architektami miast, urbanistykami itp.

• psychologia penitencjarna (sądową)-zajmują się wyjaśnianiem problemów psychologicznych, które mogą zaistnieć przed rozprawą i w jej trakcie. MP: zakłady karne, sądy

• psychologia akademicka (były tylko wymienione):

• psychologia pracy MP: biuro doradztwa zawodowego, szkoła podstawowa, szkoła średnia

• psychologia przemysłowa MP: miejsca związane z marketingiem, technologią

• psychologia organizacji MP: firmy, przedsiębiorstwa (miejsca gdzie pracuje wielu ludzi)

• psychologia kliniczna MP: szpitale psychiatryczne, ośrodki zdrowia, poradnie psychologiczne

• psychologia wychowawcza MP: jak wyżej.

2. Percepcja uwaga, pamięć:

• psychofizyka- nauka zajmująca się badaniem wpływu bodźca(fizycznego) na sposób przetwarzania oraz oddziaływania (np. Jak miejsce pracy wpływa na jej efektywność)

• próg absolutny- natężenie bodźca powoduje spostrzeganie go w co najmniej 50% prób

• próg różnicy- najmniejsza wyczuwalna różnica między dwoma bodźcami(odbieranymi tym samym zmysłem)

• prawo Webera- Łatwe rozpoznawanie niewielkich zmian słabego bodźca, podczas gdy dość

intensywny bodziec musi się zmienić dużo silniej, by zmiany zostały zauważone

• teoria sygnałów- W dowolnej sytuacji sygnał może być obecny lub nie, a człowiek ma do wyboru zareagowanie lub powstrzymanie się od reakcji. Jeśli zareaguje na sygnał, oznacza to trafienie; jeśli nie zareaguje na szum, oznacza to poprawne odrzucenie. W tych dwóch przypadkach człowiek działa prawidłowo. Może jednak zareagować na szum albo zlekceważyć sygnał. W pierwszym wypadku mówimy o błędzie fałszywego alarmu, w drugim o błędzie chybienia.

• Transdukcja-przetwarzanie informacji z zewnątrz (energii chemicznej) na energię układu

nerwowego

• zjawisko powidoku – fotoreceptory męczą się zbyt długim działaniem i przenoszą na inny część pracy

• wrażenie a spostrzeganie-wrażenie to czysty przekaz werbalny(cechy obiektu), spostrzeganie to nadanie sensu (znaczenia) temu obiektowi, jego interpretacja

• efekt Stroopa-W pewnych warunkach obserwator może mieć kłopoty z dokonaniem wyboru

właściwych informacji. (np. Wyrazy określające kolor (na przykład wyraz "czerwony") czyta się szybciej wtedy, gdy wydrukowane są w odpowiednim kolorze, a więc w kolorze czerwonym, a nie, na przykład, żółtym)- zakłócenie w rozpoznawaniu pierwszoplanowych i drugoplanowych bodźców

• metoda słuchania dychotomicznego-(test u pilotów- Colin Cherry)-Obojgu uszom dostarczane są -stereofonicznie, przez dwa kanały słuchawek, a więc przez obydwa głośniki - różne informacje. Mieli skupić się na jednym głośniku i z niego zapamiętać informacje- drugi ignorowali i pamiętali jedynie płeć rozmówcy czy to, że jego głos się zmienił. Nie mieli podzielności uwagi.

• efekt cocktail party -Jeśli rozmawiamy z osobą siedzącą naprzeciwko, to tak długo ignorujemy

rozmowy grup innych osób, dopóki nie usłyszymy dobiegającego stamtąd własnego imienia.

Bezpośrednio po tym odkryciu staramy się wychwycić z tej rozmowy jak najwięcej.

• teoria filtra Broadbenta-(teoria lejka)-informacje są poddane selekcji i te, które zostały uznane za niepotrzebne są ignorowane

• pojęcie figura-tło-psychologia postaci- najpierw zauważamy pierwszoplanowy przekaz, później tło

• prawo bliskości-gdy obiekty są stosunkowo blisko mamy tendencje do grupowania ich

• prawo podobieństwa- jeśli obiekt jest podobny do innego następuje automatyczne grupowanie

• prawo domykania-uzupełniamy niekompletny przekaz w celu przyporządkowania go do znanego pojęcia

• złudzenia optyczne- błędna interpretacja obrazu wynikająca z takiego działania mechanizmów percepcji, które wprowadzają w błąd nasz mózg

• proces przetwarzania informacji dół-góra i góra-dół:

• dół-góra- bodziec przekazywany do kory mózgowej(procesy spostrzegania)

• góra-dół- to co widzimy, nadajemy temu sens(zanim będzie bodziec)

• trzy systemy pamięci + pojemność rejestru sensorycznego/pamięci krótkotrwałej, czas przechowywania informacji:

System pamięci	Pojemność	Czas przechowywania inf.
pamięć sensoryczna (ultrakrótka, zmysłowa)	duża pojemność materiału (ok.90%)	ok 1s.-ikoniczna i ok 10sechoiczna
pamięć krótkotrwała	mała	kilka sekund-kilka minut
pamięć długotrwała	duża	nieograniczony

• podział pamięci długotrwałej:

• pamięć semantyczna- wiedza ogólna nabyta poprzez naukę, czyste informacje wyrwane z kontekstu

• pamięć epizodyczna- wiedza i umiejętności uporządkowane chronologicznie, przypisane do konkretnych dat i wydarzeń

• pamięć autobiograficzna- podobnie do epizodycznej związana z wydarzeniami i datami, jednak dotyczy indywidualnej historii człowieka

• badania H. Ebbinghausa nad pamięcią- odkrył, że ludzki umysł jest w stanie zapamiętać

jednocześnie od 5 do 9 jednostek informacji. Z niewielką pojemnością pamięci krótkotrwałej ludzie radzą sobie nadając sens informacjom, które mają zapamiętać (np. Grupowanie cyfr w numerze telefonu)

• badania E. Loftus nad pamięcią świadków: Relacje świadków wypadków nie odtwarzają tylko

tego, co świadkowie ci widzieli. Ich wypowiedzi zależą także od doboru słów oraz od rodzaju

pytania poprzedzającego odpowiedź. (np. Czy widzieliście stłuczone reflektory?-odpowiadali tak, a gdy Czy widziała pani/pan stłuczony reflektor?- odpowiedź nie. L.poj sprawdzała czy osoba zwróciła uwagę na ten szczegół). Z badań Loftus wynika więc, że użycie w określonym pytaniu liczby mnogiej zamiast pojedynczej może zmienić zeznania świadka.

• pojęcie interferencji w psychologii pamięci (interferencja retroaktywna i proaktywna):

• interferencja to zakłócenie w nabywaniu nowych informacji przez nakładanie się

zgromadzonych wcześniej na nowe

• interferencja retroaktywna- każdy nowy proces uczenia się ma ujemny wpływ na istniejącą już zawartość pamięci

• interferencja proaktywna- wcześniejsze uczenie się utrudnia gromadzenie nowych treści

• mnemotechniki i ich przykłady (przynajmniej 3 wraz z nazwami):

mnemotechnika: pomoc przy opracowywaniu materiału trudnego do uporządkowania

• metoda opowiadań- gdy trzeba nauczyć się wielu słów niezwiązanych ze sobą, trzeba wymyśleć historyjkę zawierającą jak najwięcej tych słów

• metoda haseł- do cyfr układamy uniwersalny wierszyk zawierający symbol dla każdej z nich, potem otrzymując kombinację jakichkolwiek cyfr układamy zdanie zawierające hasła z wierszyka klucza

• metoda miejscach- witrualne wyobrażenie jakiegoś miejsca z pozostawianiem w różnych jego punktach konkretnych przedmiotów, mających role bodźca wywołującego pozwalającego na przypomnienie sobie okolicy miejsca, w którym przedmiot pozostawiono.

3. Teorie uczenia się:

• definicja uczenia się: względnie trwała zmiana zachowania lub potencjału zachowania, wynikająca z doświadczenia. Zdolność do uczenia się zależy od naszego wyposażenia genetycznego i od charakteru środowiska.

• uczenie się a zachowanie:

• uczenie się:

- nie można zaobserwować bezpośrednio, lecz wnioskuje się o nim na podstawie

zmian w widocznym zachowaniu

- świadczy o nim podniesienie się poziomu wykonania

• zachowanie:

- zależy od procesów uczenia się

- może zależeć od zmiennych biologicznych: dojrzewania, chorób, uszkodzenia

mózgu, narkotyków, naszego samopoczucia np. tenisista na pierwszej lekcji jest

niewyspany czego efektem jest słaba gra, będąc wyspanym na drugiej lekcji widać

postępy w nauce oraz zmiennych motywacyjnych np. zachęta ze strony kolegów,

słowa otuchy, a zwłaszcza atrakcyjne podniety czy nagrody

• behawioryzm

1. założenia:

• uczenie się można wyjaśnić w kategoriach procesów, które występują w warunkowaniu klasycznym i sprawczym

• zachowanie wszystkich organizmów można opisać za pomocą tych samych ogólnych praw uczenia się

1. przedstawiciele:

• John Watson

• Pawłow

• Edward Thorndike

• B. F. Skinner (w nowszych czasach niż Ci powyżsi)

• warunkowanie

1. klasyczne (John Watson) :

• odruchy wrodzone: ślinienie się psa na widok jedzenia (bodziec bezwarunkowy).

Gdy pojawiał się dzwonek (bodziec neutralny) pies dostawał jedzenie (bodziec

bezwarunkowy). Potem był sygnał dźwiękowy, ale nie podawano jedzenia, ale ślinienie (reakcja) wystąpiło. Powstał więc bodziec warunkowy.

• narkoman może umrzeć jeśli wstrzyknie sobie tę samą dawkę narkotyku co zawsze, ale w nowym otoczeniu, bo nie ma bodźca warunkowego, czyli starego otoczenia.

• dzieci przed chemioterapią dostawały cukierki o intensywnym smaku, by po chemioterapii im te cukierki nie smakowały, a nie codzienne jedzenie- by nie straciły apetytu. Zjawisko to nazywane jest „kozłem ofiarnym”.

• wygaszanie: proces zanikania, zapominania, np. młody pies boi się jakiegoś zwierzęcia. Jako dorosły już nie)

• spontaniczne odnowienie: podczas wygaszania znowu podano jedzenie. Mimo, iż pies nie ślinił się już na sygnał dzwonka, gdy czynność tę powtórzono, znowu ślinił się

• generalizacja: kolory świateł ulicznych mogą się różnić odcieniami, ale reagujemy na nie tak samo.

-różnicowanie: człowiek rozróżnia dźwięk wiertła dentysty od wiertła majsterkowicza

- odwarunkowanie: połączenie bodźca warunkowego wyzwalającego np. lęk z czyimś

upodobaniem, np. królika i ciastek. Gdy komuś pokażemy królika dajemy ciastka

przybliżając jednocześnie stopniowo królika, aż lęk zniknie.

• dzięki niemu uczymy się reagować emocjonalnie na mnóstwo przyjemnych lub przerażających bodźców

1. instrumentalne (B.F. Skinner):

• prawo efektu: zachowanie, które przynosi „zadowalające" rezultaty, prawdopodobnie będzie powtarzane, np. ktoś się uczy- dostaje 5, ktoś się nie uczy- dostaje 1,

• pozytywny czynnik wzmacniający: np. nagradzanie- gdy jest konsekwencją naszej reakcji i zwiększa prawdopodobieństwo jej powtórzenia

• negatywny czynnik wzmacniający: każdy bodziec, który - gdy się go po jakiejś reakcji

usunie, zredukuje lub zapobiegnie jego wystąpieniu -zwiększa z czasem prawdopodobieństwo tej reakcji.np. nie jedziemy szybko, by nie dostać mandatu; gdy szczury traktowano wstrząsami, zauważyły, że po naciśnięciu dźwigni „jedzenia” wstrząsy się wyłączały, więc po pewnym czasu szybciej naciskały dźwignię

• wzmocnienie sporadyczne: np. wędkarz, gdyby nie wykazywałby takiej cierpliwości, gdyby czasem nie złowił jakiejś ryby; uczeń nie może liczyć, że po każdym zgłoszeniu się zostanie dopuszczony do głosu. Większa odporność na wygaszanie niż ciągłe wzmacnianie

• biologiczne sprężenie zwrotne: stosuje się z powodzeniem w celu dopomożenia ludziom w uzyskaniu kontroli nad tempem pracy serca, ciśnieniem krwi oraz migrenowymi bólami głowy

• bodziec awersyjny: sytuacja, w której jest prowokowana reakcja unikania źródła pobudzania np. grzywna za niezapięcie pasów; nagana; krytyka

• przeuczenie: nauczenie się, ale powtarzamy sobie wiedzę, by być jej pewnym, ale przez to nie jesteśmy w stanie już więcej zapamiętać.

• zasady karania i nagradzania według behawioryzmu:

Rodzaj bodźca	Bodziec przyjemny	Bodziec nieprzyjemny (awersyjny)
Działanie Na bodźcu	Wprowadzenie bodźca +	Wzmocnienie pozytywne np. czekolada
	usunięcie bodźca -	Kara negatywna np. szlaban (zabieramy przyjemności)

• uczenie się poprzez naśladowanie wzorców – teoria modelowania A. Bandury:

• obserwowanie zachowania modeli np. rodziców, koleżanek

• gdy pewien farmer uczył mówić papugę „Powiedz wujek” a ta nie reagowała, bił ją kijem po głowie, gdy nie chciała mówić. W końcu zdenerwowany farmer zaniósł jądo kurnika. Po pewnym czasie usłyszał hałas. Zobaczył jak papuga goni kury bijąc je po głowie krzycząc „Powiedz wujek”.

• gdy dziecko obserwuje pracę dorosłych zyskuje pewien schemat

• każdy z nas uczy się pewnych zachowań naśladując danego modela (osoby znaczącej)

4. Myślenie i rozwiązywanie problemów:

• teorie pojęć – teoria cech istotnych oraz teoria prototypu:

a) teoria cech istotnych: przechowujemy definicje lub listę cech istotnych, których

występowanie jest konieczne i wystarczające, by włączyć jakieś pojęcie do danej kategorii.

Pojęcie należy do tej kategorii, wtedy i tylko wtedy, gdy posiada wszystkie cechy z listy.

Pojęcia naukowe są często oparte na definicjach poprzez cechy istotne. Np. ssaki

definiowane są jako kręgowce karmiące mlekiem swoje małe. Różnice między

ssakami i niessakami , są dobrze zdefiniowane, a lista cech istotnych pozwala je

rozróżniać.

b)teoria prototypu: najbardziej typowy desygnat danej kategorii, reprezentujący w umyśle

kategorię nadrzędną np. chociaż przedstawione poniżej litery znacznie się różnią między

sobą, nadal rozpoznajemy je jako należące do tej samej kategorii litery Z.

Z Z Z Z Z Z Z Z

Najbardziej charakterystyczny przedstawiciel danego gatunku np. ptak (a ptaki latają), ale

pingwin też jest ptakiem, a wcale nie lata. Kojarzymy cechę latania z ptakiem.

• algorytm a heurystyka:

a) algorytm:

• rozwiązywanie „krok po kroku”

• gwarantuje końcowy sukces pod warunkiem wystarczającej ilości czasu i cierpliwości np. istnieje 120 rozwiązań kombinacji liter „otrhs”. By powstało rozwiązanie „short”, jednostka korzystająca z tej metody rozpisze wszystkie 120 by znaleźć rozwiązanie.

b) heurystyka:

• dostępność (korzystamy z tych informacji, które są łatwiej dostępne dla naszego umysłu)

• oszczędza czas i wysiłek, ale nie gwarantuje rozwiązania. Istnieje wiele rozwiązań, np. jak sprawić, by okno podczas przeciągów się nie zamykało. Wybieramy to co sprawdziło się w przeszłości

• nastawienie umysłowe: istniejący wcześniej stan umysłu, nawyk lub postawa, które mogą podnosić jakość i szybkość percepcji i rozwiązywania problemów w pewnych warunkach, ale hamować i zakłócać jakość naszej aktywności umysłowej, kiedy stare sposoby myślenia i działania przestają być w nowych sytuacjach produktywne

• fiksacja funkcjonalna: rozwiązanie np. jakiegoś problemu zapominając, że jakaś rzecz może być przypisana do czegoś innego- użycie jakiegoś przedmiotu w innym celu np. gdy chcemy, by rzutnik wyświetlał wyżej podkładamy jakąś książkę, czy gąbkę do ścierania tablicy

5. Inteligencja:

• pojęcie inteligencji:

• ogólna zdolność adaptacji do nowych warunków i wykonywania nowych zadań przez wykorzystanie środków myślenia (W. Stern)

• zdolność uczenia się (G. Ferguson)

• inteligencja to to, co mierzą testy inteligencji (E. Boring)

• historia pojęcia inteligencji i jej pomiar:

• pomiar wielkości mózgu (frenologia- określone cechy osobowości człowieka można odczytać z wypukłości na jego czaszce np. wypukłe oczy to inteligencja…- i Franz Gall) w XIX w.

• pomiar czasu reakcji (Francis Galton): jak szybko ktoś spostrzeże jakiś bodziec, tym bardziej jest inteligentny. Mądrzy ludzie powinni się wiązać z mądrymi i odwrotnie.

• początek testowania:

- Alfred Binet (30 pytań określające wiek inteligencji) i Theodore Simon (1905r.)

Wiek inteligencji WI

• William Stern (1912 r.)- pojęcie ilorazu inteligencji

Wiek umysłowy: przez wiek życia • 100

_{wiek umysłowy}

IQ ^{= wiek życia} • 100

• L. Terman (1916 r.)- historia z wojskiem Ci co mieli wysokie IQ byli przyjmowani do wojska, ci co niskie byli odrzucani testy były po angielsku, a nie wszyscy znali angielski

• Nadużywanie w interpretacji testów- nie uwzględniano kontekstu kulturowego

• współcześnie: matryce J. Raven’ a uwzględniają różnice kulturowe i bariery językowe

• skala WAIS D. Wechslera:

1. skala słowna:

• wiadomości: posługiwanie się wiadomościami zgromadzonymi w pamięci długotrwałej

• powtarzanie liczb: bada zdolności do koncentracji uwagi, możliwości uczenia się, posługiwania się wzorami i zmieniania ich

• słownik: bada ogólną inteligencję słowną, używanie języka i zdolność uczenia się słownego

• arytmetyka: bada rozumowanie liczbowe i tempo manipulacji liczbami, rozumowanie logiczne, abstrakcyjne

• rozumienie: bada wiedzę dotyczącą reguł społecznych, moralnych, rozumienie i ocenianie sytuacji społecznych

• podobieństwa: badają abstrakcyjne rozumowanie logiczne, operowanie pojęciami

1. skala wykonaniowa:

• braki w obrazkach: np. drzwi bez klamki i pytanie „Czego brakuje?” bada kontakt z rzeczywistością, świadomość elementów otoczenia

• porządkowanie obrazków: bada rozumienie sytuacji interpersonalnych, umiejętności przewidywania konsekwencji

• wzory klocków: badają koordynację wzrokowo- ruchową, zdolność analizy i syntezy, zdolność do przeorganizowania własnych działań

• układanki: badają zdolność do rozróżniania podobnych konfiguracji, umiejętność analizy i syntezy, koordynację wzrokowo- ruchową, szybkość manipulacji

• symbole cyfr: jak szybko ktoś jest w stanie się wyuczyć ciągu cyfr z przypisanym symbolem, badają zdolność uczenia się, koncentrację, pamięć krótkotrwałą, koordynację wzrokowo- ruchową

• test matryc progresywnych J. Ravena (1938r.):

• pytania wielokrotnego wyboru, zadania prezentowane w kształcie matryc 3x3, rzadziej 2x2 lub 4x4 z brakującym jednym elementem

• służy do pomiaru poziomu inteligencji ogólnej. Wynik to informacja o czynniku g (ogólnym czynniku inteligencji). Otrzymujemy jeden wynik.

• aby poprawnie rozwiązać zadanie należy odgadnąć logiczną zasadę, która dotyczy danej matrycy i wskazać brakujący element spośród wskazanych wariantów

• minimalizuje różnice kulturowe i językowe

• różne warianty. Standardowa wersja składa się z 60 zadań- pięć serii (A, B, C, D, E) każda po 12 zadań. W każdej serii wzrastający poziom trudności. Istnieją również warianty dla dzieci, czy osób ponadprzeciętnie inteligentnych

• 8 rodzajów inteligencji wg H. Gardnera:

• przyrodnicza: zamiłowanie obserwacji świata natury, dbałość o roślinność, zwierzęta… Zawody to np. weterynarz

• matematyczno- logiczna: różnego rodzaju operacje liczbowe, ścisłe i analityczne myślenie. Zawody to np. informatyk, naukowiec, inżynier

• ruchowa/ kinestetyczna: lubienie sportu, tańca wolą manipulować jakimiś przedmiotami, dotknąć coś niż słuchać opisu. Zawody to np. sportowiec, trener, tancerz, aktor

• językowa: preferuje słowo zamiast obrazu, lubienie prozy, cytatów, lubią opowiadać, występy publiczne, łatwość nauki języków. Zawody to np. polityk, dziennikarz, tłumacz

• wizualno- przestrzenna: myślenie obrazami, perspektywa. Zawody to np. budowniczy, architekt, zawód techniczny

• muzyczna: poczucie rytmu, komponowanie, pomaga przy uczeniu się języków (np. zdobyć akcent). Zawody to np. piosenkarz, kompozytor

• intrapersonalna/refleksyjna: osoby podlegające refleksji, wysoka świadomość swoich słabości i mocnych stron. Zawody to np. filozof, psycholog, ksiądz

• interpersonalna: otwarcie na innych, lubienie towarzystwa innych osób. Zawody to np. psycholog, nauczyciel, lekarz, stewardessa

6. Motywacja:

To ogólny termin na określenie wszystkich procesów zaangażowanych w rozpoczęcie, kierowanie i

podtrzymywanie aktywności fizjologicznych i psychicznych.

Obejmuje całą gamę wewnętrznych mechanizmów zaangażowanych w :

• Preferencje (jednej aktywności ponad inną)

• Wigor (siłę reakcji)

• Wytrwałość (działania wg zorganizowanego wzrostu, skierowanego na istotne cele)

Motywacja to ogólne, dynamiczne pojęcie, które pomaga wyjaśnić procesy uczestniczące w

uruchamianiu i przerywaniu zachowania. Właściwe jej mechanizmy działają na preferencje celów i

aktywności, intensywność reakcji i wytrwałość w utrzymywaniu określonych wzorów zachowań

skierowanych na cel.

Poj. motywacja wywodzi się od łacińskiego emove – „ruszać z miejsca”.

Psychologia motywacji próbuje wyjaśnić, co skłania istoty żywe do ruchu i utrzymania wybranego

kierunku przynajmniej przez jakiś czas. Poszukiwanie odpowiedzi rozpoczyna się dopiero, gdy

określone zostanie to, co ma być wyjaśnione.

Psychologowie posługują się pojęciem motywacji w 5 podstawowych celach:

• Wyjaśnienie zmienności zachowania

• Ustalenie związków biologii i zachowania

• Wnioskowanie o prywatnych stanach z działań publicznych

• Ustalenie odpowiedzialności za działania

• Wyjaśnienie wytrwałości pomimo przeciwności

1. Zachowanie motywowane:

Skierowane jest na konkretny cel. Zawsze idzie w parze z uaktywnienie się organizmu. Aby przewidzieć, kiedy umotywowana forma zachowania, będzie mniej lub bardziej prawdopodobna, należy poznać uwarunkowania, które to zachowanie wywołują bądź wspomagają.

1. Teorie motywacji:

• Teoria instynktu

Organizmy rodzą się z pewnymi zaprogramowanymi tendencjami niezbędnymi do przetrwania gatunku. Siły biologiczne uznawane przez niektórych za mechanistyczne - zachowanie nie ma charakteru celowego i odbywa się poza kontrolą jednostki. Inni uważali, że instynkty pozostawiają organizmowi pewien wybór w zakresie sposobów działania.

Obecnie u zwierząt instynkty bada się jako: sztywne schematy działania.

William James:

- działaniem ludzie kieruje jeszcze więcej instynktów niż działaniem niższych zwierząt

- do instynktów wspólnych ze zwierzętami dochodziła gama wyłącznie ludzkich

(sympatia, skromność, towarzyskość, miłość)

- instynkty zarówno ludzkie jak i zwierzęce mają charakter celowy

William McDougall:

- definiował instynkty jako dyspozycje dziedziczne o 3 komponentach: aspekt ogólnie

energetyzujący, aspekt działania, nakierowania na cel

- uznawał „moralizację” przez społeczeństwo niezbędną podstawę społecznej

kontroli nad naturą jednostki

Sigmund Freud:

- instynkty życia i śmierci nie mają świadomych celów i wyznaczonego kierunku, a

organizm może się wyuczyć wielu sposobów ich zaspokajania

- impulsy instynktowne istnieją dla zaspokojenia potrzeb cielesnych i tworzą energię

psychiczną

- jednostka u Freuda pozostaje w ciągłym konflikcie intrapsychicznym

• Teoria pobudzenia:

Wyłoniła się z kilku zbieżnych źródeł:

- koncepcja reakcji na stres (pewne emocje tj. strach, gniew, przygotowują lub

motywują nas do działania w obliczu niebezpieczeństwa. Towarzyszy jej szereg

zmian fizjologicznych.

- badania nad mechanizmami mózgowymi z szerokim zastosowaniem zapisów EEG w

czasie snu (sposoby przygotowywania przez mózg reakcji jednostki na bodźce)

- wyniki serii badań nad zależnością pomiędzy poziomem motywacji a poziomem

wykonania

• Teoria humanistyczna

Abraham Maslow sformułował teorię ludzkiej motywacji, która wyjaśniała działania wzmacniające i redukujące napięcie. Przedstawił motywację braku – organizm stara się odzyskać równowagę psychiczną, motywację wzrostu – jednostce chodzi o coś więcej niż redukcja deficytu i poszukuje ona pełnej realizacji swojego potencjału.

Nasze potrzeby podstawowe tworzą hierarchię potrzeb:

• Transcendencja (duchowe potrzeby utożsamiania z kosmosem)

• Samorealizacja (spełnienie swojego potencjału, posiadania celów)

• Potrzeby estetyczne (harmonii i piękna)

• Potrzeby poznawcze (wiedzy, rozumienia, nowości)

• Szacunek (zaufania i szacunku do siebie, poczucia własnej wartości i kompetencji, poważania ze strony innych)

• Przynależność (więzi, afiliacji, miłości i bycia kochanym)

• Bezpieczeństwo (bezpieczeństwa, wygody, spokoju, wolności od strachu)

• Potrzeby fizjologiczne (pożywienia, wody, tlenu, odpoczynku, spełnienia seksualnego, uwolnienia od napięcia)

Tak długo, jak potrzeby niższe w hierarchii nie są zaspokojone, dominują one motywację jednostki. Gdy zostaną zaspokojone, uwaga jednostki zwraca się ku potrzebom wyższym.

Potrzeby na każdym z poziomów są wrodzone, choć wartości kulturowe wpływają na sposób ich wzbudzania i ekspresji (np. patologia może powstawać w przypadku frustracji potrzeb).

Centralną ludzką siłą motywacji jest wrodzona potrzeba wzrostu i pełnej aktualizacji potencjału jednostki.

• Teoria społeczno-poznawcza

Źródłem ludzkiej motywacji nie są warunki obiektywne, lecz ich subiektywna interpretacja. Wzmagający efekt nagrody nie wystąpi, jeśli nie postrzegamy go jako wyniku własnych działań. Nasza wiedza jest uwarunkowana przez to co, uważamy za odpowiedzialne za nasze przeszłe sukcesy i porażki, to, co uznajemy za możliwe do wykonania oraz przewidywane przez nas skutki działania.

Kurt Lewin: spostrzeganie rozbieżności tworzy napięcie wewnętrzne, które dostarcza motywacji do jego usunięcia poprzez wypełnienie zadania, osiągnięcie celu lub zachowanie zgodne z normami grupy.

Leon Festinger: wprowadził pojęcie rozbieżności do swej teorii dysonansu poznawczego, wg której rozbieżność pomiędzy przekonaniami, postawami i zachowaniem tworzy motywacyjny stan dysonansu, który skłania nas do zmiany jednostki lub większej liczby elementów pozostających w sprzeczności.

Julian Rotter: prawdopodobieństwo zaangażowania się przez nas w jakieś zachowanie (uczenie do egzaminu zamiast imprez) jest zdeterminowane oczekiwaniami osiągnięcia celu (otrzymanie dobrej oceny) wskutek danej aktywności osobistej wartości tego celu.

Fritz Heider: wynik naszego zachowania (np. niska ocena) można przypisać siłom dyspozycyjnym (zaniedbania w nauce, niedostatek inteligencji, siły sytuacyjne – nieuczciwy egzamin). Takie atrybucje wpływają na nasz sposób zachowania.

1. Motywacja zewnętrzna:

Odbywa się przez wpływanie z zewnątrz. Organizmy chętnie konfrontują się ze swoim środowiskiem także wtedy, gdy po wykazaniu określonego zachowania nie następuje wzmocnienie.

1. Motywacja wewnętrzna:

Dana czynność wykonywana jest z własnej woli, ktoś po prostu ją lubi. Kontrolowana jest przez jednostkę kiedy ją rozpocząć i kiedy zakończyć.

1. Efekt nadusprawiedliwiania:

Jeśli człowiek wykonuje jakąś czynność i robi to z 2 powodów - bo wydaje mu się interesująca, zostanie za nią nagrodzony- to znajduje dla niej zbyt wiele usprawiedliwienia (nadusprawiedliwienie). Dlatego obniża się motywacja wewnętrzna.

1. Prawo Yerkesa-Dodsona:

Wykonanie zadań trudnych spada wraz ze wzrostem pobudzenia, podczas gdy poziom wykonania zadań łatwych wzrasta ze wzrostem pobudzenia.

Poziom wykonywania zmienia się wraz z motywacją i trudnością zadania.

W przypadku zadań łatwych i prostych wyższy poziom motywacji podnosi skuteczność wykonania.

W przypadku zadań trudnych i złożonych optymalny jest niższy poziom motywacji.

W przypadku zadań o umiarkowanym stopniu trudności najlepszy jest umiarkowany poziom motywacji.

Funkcje o kształcie odwróconego „U” pokazują, iż poziom wykonania jest gorszy zarówno przy motywacji skrajnie niskiej jak i skrajnie wysokiej:

1. Zachowania agresywne:

Zachowania, które pozwalają rozpoznać jawny zamiar zaszkodzenia innym.

Pojęcie agresji powinno się stosować wyłącznie do działań, które są negatywnie oceniane przez społeczeństwo.

Agresja może się wyrażać:

• w formie ataku fizycznego (ofiara jest bita, raniona nożem)

• na poziomie psychologicznym ( ofiara jest wyzywana, wyszydzana, ośmieszana poniżana)

Agresję można podzielić na:

• instrumentalną – przysparzanie szkody nie jest celem samym w sobie, lecz stanowi raczej skutek uboczny określonego działania.

(Na zlecenie sądu kat wykonuje wyrok śmierci. Egzekucja ma uchronić społeczeństwo przed groźnym kryminalistą)

• wrogą – nadrzędnym celem jest jest umyślne skrzywdzenie.

(Młody człowiek uderza przechodnia, bo czuje się przez niego obrażony)

1. Teorie agresji:

Teorie kotła parowego

Z. Freud wyobrażał sobie, że w organizmie na bieżąco gromadzi się agresywna energia, która na skutek ciśnienia zostaje potem wyładowana. (Teoria okazała się nietrafna).

Wg Lorenza

Agresja służy raczej przystosowaniu się i przetrwaniu (inaczej niż dla Freuda – nie jest autodestrukcyjna)

Teoria Karola Darwina

Teoria o powstaniu powstaniu gatunków (ewolucji).

Silniejsza i lepiej przystosowana istota ma większe szanse przeżycia. (Samce walczą o samicę, o wypędzenie intruzów z własnego terenu, o ochronę młodych. W tych konfliktach zwycięża przeważnie silniejszy i sprytniejszy).

Ashley Montagu

Odrzucił hipotezę o wrodzonym popędzie agresji.

7. Emocje:

1. Definicja emocji:

Emocja to złożony zespół zmian obejmujących pobudzenie fizjologiczne, mechanizmy mózgowe, doznawane uczucia i ocenę poznawczą, jak również reakcje behawioralne i ekspresyjne.

Emocja jako złożony zespół zmian cielesnych i psychicznych, obejmujących pobudzenie fizjologiczne, uczucia, procesy poznawcze i reakcje behawioralne wykonywane w odpowiedzi na sytuację, spostrzeganą jako ważna dla danej osoby.

1. Charakterystyka emocji:

• przyjemne: radość, duma.

• nieprzyjemne: lęk, zawstydzenie.

• bardziej zbliżone: miłość i radość / smutek i lęk

• bardzo oddalone (nigdy nie będą występować jednocześnie): odczuwanie miłości w stanie wzmożonego lęku.

• doznania uczuciowe powiązane z określonymi zmianami fizjologicznymi: drżące ręce, szybsze bicie serca, blednąca lub zaczerwieniona twarz.

1. Funkcje emocji:

• motywują, pobudzają nas nas do podjęcia działania

• ukierunkowują i podtrzymują nasze działania wobec określonych celów, które są dla nas korzystne (z miłości robimy wszystko, by zainteresować, być blisko, zdobyć, czasem nawet zmieniamy styl życia)

• pomagają w organizowaniu naszych doświadczeń, gdyż od nich zależy na co zwracamy uwagę

• wpływają na nasz sposób postrzegania siebie i innych

• wpływają na sposób interpretowania i zapamiętywania różnych elementów sytuacji życiowych

• intensyfikując wybrane doświadczenia życiowe sygnalizują, że dana reakcja jest szczególnie ważna, albo że dane zdarzenie jest istotne dla ja

• regulują stosunki z innymi, sprzyjają zachowaniom prospołecznym, są częścią naszego systemu komunikacji niewerbalnej

• regulują interakcje społeczne: jako pozytywne spoiwo społeczne wiążą nas z innymi ludźmi, jako negatywny społeczny środek odstraszający pozwalają nam zachować dystans wobec innych

• mogą pobudzać do zachowań prospołecznych

• komunikacyjna funkcja demaskuje nasze próby ukrycia przed innymi tego, co czujemy i zamierzamy.

1. Emocje podstawowe na podstawie badań Paula Ekmana:

Pewne geny, które mają wszyscy od urodzenia oddziałują na wyrażanie podstawowych emocji. Radość, smutek, wściekłość czy odraza – rozumiane są przez wszystkich ludzi na całym świcie. Natomiast w życiu codziennym wyrażane są raczej emocje, które widocznie podlegają wpływowi uczenia się.

1. Znaczenie autonomicznego układu nerwowego i hormonów w reakcji emocjonalnej:

Uczucia idą w parze ze zmianami fizjologicznymi. Z przerażenia włosy stają dęba, komuś z zaskoczenia odebrało mowę, ze strachu wystąpił pot na czole – za wszystkie te objawy odpowiedzialny jest autonomiczny układ nerwowy, autonomicznie regulujący wiele procesów naszego organizmu. Istnieją możliwości kontrolowania tych procesów np. biologiczne sprzężenie zwrotne. Autonomiczny układ nerwowy jest nieustannie kontrolowany przez mózg.

Gałęzie autonomicznego układu nerwowego:

• Układ sympatyczny – zwłaszcza w sytuacjach zagrożenia, wyzwala energię niezbędną do wyzwolenia reakcji. Porównany do pedału gazu w samochodzie.

Zagrożenie → lęk → energia do walki/ucieczki → hormony (wydzielane z gruczołów nad nerkami biochemiczne substancje).

• Układ parasympatyczny– wpływa na ponowną normalizację fizycznych procesów organizmu. Pozwala na bardziej oszczędne wydawanie energii przez organizm i na powtórne gromadzenie rezerw. Porównany do hamulca pojazdu.

Opanowanie niebezpieczne sytuacji → wolniejsze bicie serca → ustąpienie suchości w ustach. (Krew, która „odpłynęła” z głównych narządów pod wpływem oddziaływania układu sympatycznego, może do nich wrócić).

1. Teorie powstawania emocji:

• Jamesa-Langego

Zmiany fizjologiczne następują bezpośrednio bo zarejestrowaniu zdarzenia, na nasze spostrzeganie zmian w organizmie jest stanem emocjonalnym. (Jesteśmy smutni, to płaczemy. Boimy się-drżymy). Bez stanów fizjologicznych emocja byłaby byłaby doświadczeniem czysto poznawczym, bladym, bezbarwnym, pozbawionym ciepła.

Spostrzeganie jakiegoś zdarzenia/przedmiotu odruchowo wywołuje określony wzorzec zmian fizycznych. Po zarejestrowaniu tych zmian doznamy odpowiedniej emocji.

Pobudzenie → zarejestrowanie specyficznej zmiany fizycznej (np. wzmożone bicie serca) → informacja przekazana do mózgu wywołuje doznanie emocji (lęk).

• Cannona-Barda:

Narządy zmysłów przekazują informację o doznanym bodźcu najpierw do mózgu (podwzgórza), który po otrzymaniu i przetworzeniu wysyła ją równocześnie w dwie strony:

- w „dół” (do autonomicznego układu nerwowego, który wywołuje stan fizjologicznego pobudzenia)

- do „góry” (do komory mózgowej, dzięki której powstaje subiektywne odczuwanie emocji)

Obydwie reakcje odbywają się jednocześnie i niezależnie od siebie.

Pobudzenie → przetwarzanie w mózgu (podwzgórzu) → zmiany fizjologiczne (np. wzmożone bicie serca) → doznanie emocji (lęk)

• Schachtera-Singera:

Dwuczynnikowa teoria emocji – po zarejestrowaniu nietypowej zmiany fizycznej (pobudzenie fizyczne) jej przyczyny poszukuje się w najbliższym otoczeniu. Zarejestrowana zmiana fizyczna interpretowana jest potem zgodnie z odkrytą przyczyną.

Zmiany fizjologiczne (np. wzmożone bicie serca) →Pobudzenie → nazwanie zmian fizjologicznych przy uwzględnieniu wskazówek z otoczenia → doznanie emocji (lęk)

8. Stres:

1. Definicja stresu (Wg R. Lazarusa i S. Dolkmana):

Stres występuje dopiero w momencie gdy człowiek jest pewny, że nie poradzi sobie z wymogami danej sytuacji, że nie dysponuje dostatecznymi możliwościami skutecznej obrony własnej osoby przed zagrożeniem.

zagrożenie → lęk → ujemne funkcje poznawcze (brak koncentracji, zaburzenia pamięci), zmiany w autonomicznym układzie nerwowym (napięcie mięśni, zmęczenie, brak apetytu)

1. Objawy stresu:

Stresor jest zdarzeniem bodźcowym, które wymaga od organizmu jakiegoś rodzaju reakcji przystosowawczej. Reakcja organizmu na stresory zewnętrzne to napięcie. Reakcja jednostki na potrzebę zmiany składa się z kombinacji różnych procesów zachodzących na kilku poziomach: fizjologicznym, behawioralnym, emocjonalnym i poznawczym.

1. Wydarzenia stresowe (Holmes i Rahe):

Dostosowywanie się do nieustannych zmieniających się warunków zewnętrznych i wewnętrznych wiąże się z wystąpieniem przełomowych wydarzeń życiowych.

Zmiany pozytywne wiążą się ze znacznie mniejszym stresem niż zmiany negatywne. Gdy zdarzenie zostanie ocenione jako negatywne – zaistnieje możliwość wystąpienia stresu.

Stres codzienności (niepunktualne autobusy, tramwaje, zgubienie klucza).

Zmartwienia mające charakter stały (samotna matka, przeciążona, niewielkie dochody).

Warunki stresu pojawiają się, gdy pracownikom stawia się wygórowane wymagania, gdy oczekuję się od nich więcej niż mogą dokonać wedle własnej subiektywnej oceny (kontroler lotów).

1. Wzór zachowania typu A:

• typ człowieka, dla którego istotne jest konkurowanie

• skłonni do agresji

• żałuje każdej „straconej” minuty (ciągle na L pasie autostrady)

• pracoholik

• nie jest skłonny do oddania kontroli czy zrezygnowania ze swoich uprawnień

• określani jako - ciągły „huragan”

• porównywanie do żonglerów (mają w powietrzu dużo piłeczek, żadnej nie chcą upuścić)

• choroby wieńcowe występują u nich 2,5 razy częściej niż u osób typu B

1. Strategie radzenia sobie ze stresem:

Sytuacja, kiedy trzeba sprostać wymaganiom stanowiącym ogromne obciążenie, jest dla ludzi bardzo kłopotliwa. Muszą się z nią uporać, by odzyskać dobre samopoczucie.

Terapia Mority: klienci zachęcani są do traktowania symptomów jako naturalnej części ich samych oraz do ich zaakceptowania.

Japońskie powiedzenie: „Łąki nie załamują się pod ciężarem śniegu” → przekonanie, że człowiek jest wystarczająco elastyczny, by przeżyć nawet wtedy, gdy piętrzą się przed nim trudności

Japońska mądrość: „Tolerancja oznacza tolerowanie nawet tego, czego tolerować właściwie nie można” → każdy boryka się z wydarzeniami, które właściwie nie są do zniesienia. Zamiast tracić energię na bunt, lepiej byłoby pogodzić się z nimi, jako czymś nieuniknionym.

„Tolerowanie nawet tego, czego tolerować nie można”, w pewnych okolicznościach jest lepszym rozwiązaniem danego problemu → ludzie niepotrzebnie ulegają stresowi, to czego nie pragną muszą zwalczyć.

Zabiegi prowadzące do obrony przed stresem:

• I kategoria: zabiegi mają zmienić reakcje człowieka na stresujące wydarzenia, nie mają zmieniać samych wydarzeń. (środki przeciwbólowe, likwidują nieprzyjemne doznania, ale nie likwidują przyczyn).

• II kategoria: zabiegi, przy pomocy których podejmowane są próby zmiany warunków, w jakich stres jest doznawany (chirurg usuwa operacyjnie przyczynę bólu).

Obrona przed stresem poprzez zmianę reakcji:

Podczas doznawania stresu autonomiczny układ nerwowy wywołuje określone reakcje fizyczne (napięci mięśni, podwyższone ciśnienie krwi). Metodami przeciwdziałającymi takim reakcjom, są:

• środki nasenne i uspokajające

• ćwiczenia odprężające

• ćwiczenia gimnastyczne (i stres i ćwiczenia mają działanie pobudzające)

Doznawaniu stresu towarzyszą nie tylko zmiany fizyczne, lecz także negatywne emocje.

• W wypadku mechanizmów obronnych chodzi o nieświadome zabieg, mające na celu zaprzeczenie zniekształcenie rzeczywistości – Freud. (uczennica, ucząc się powtarza sobie, „najważniejsze, żeby zdała” stwarza sobie lepsze warunki uczenia).

Obrona przed stresem poprzez zmianę sytuacji obciążającej:

Nierzadko zdarzenie, które ma nastąpić, którego nie wszystkie szczegóły są znane – spostrzegane jest jako groźne.

• społeczne wsparcie (pomoc przy polepszaniu warunków potrzebnych do zwalczania stresu)

• wsparcie informacyjne (młoda kobieta oczekująca dziecka)

• wsparcie energiczne (potrzebne kobiecie w zaawansowanej ciąży)

• wsparcie emocjonalne (zwiększa poczucie własnej wartości, przekonanie że podoła się aktualnej sytuacji)

Społeczne wsparcie polepsza warunki skuteczniejszego radzenia sobie ze stresem. Ludzie, których nie łączą żadne więzi rodzinne, nie mają przyjaciół, nie działają na rzecz społeczności – żyją krócej i częściej chorują.

9. POZNANIE SPOŁECZNE I RELACJE SPOŁECZNE:

1. Efekt pierwszego wrażenia:

Jeśli zanosi się na kontakt społeczny ważne jest, by uzyskać o kimś wyobrażenie. Proces odbierania wrażenia rozpoczyna się już w pierwszych momentach spotkania.

Szczególną uwagę zwracają ludzie na wygląd zewnętrzny oraz narzucające się cechy (niski/wysoki wzrost, tusza). Szybko dostrzega się czy inny człowiek „dobrze” wygląda. Cechy fizyczne odgrywają dużą rolę gdyż dostęp do nich jest łatwy, zgodnie z powszechnym przekonaniem dostarczają informacji o podstawowych cechach osobowości.

Stereotypy dostarczają pewnej wstępnej wiedzy. Określonemu człowiekowi przypisuje się cechy, których on wcale nie musi wykazywać, ale które zgadzają się z jakimś stereotypem spostrzegającego.

W wypadku pierwszego wrażenia ma się skłonność do przypisywania innemu człowiekowi cech, które obserwator czerpie ze swojej „wiedzy” i które wcale nie muszą charakteryzować danej osoby.

1. Ukryte teorie osobowości:

W wypadku ukrytej teorii osobowości występuje jedna cecha osobowości i na jej podstawie wyciąga się wnioski o innych cechach. Z teorii tej czerpie się wiedzę o tym, jakie wzajemne relacje występują pomiędzy poszczególnymi cechami. Ponieważ ludzie z reguły nie zajmują się swoją teorią osobowości, często nie są świadomi jej istnienia – nazywa się ją ukrytą.

Stereotyp piękna – przekonanie, iż kto jest piękny musi też być dobry. Często przypisywane cechy takim osobom to: miła, interesująca, zaangażowana, utalentowana.

Osoba dorosła, której twarz ma cechy dziecka - Często przypisywane cechy takim osobom to: naiwna, otwarta, bezradna, miła, dobroduszna.

1. Samospełniające/a się proroctwo/przepowiednia:

Są to przewidywania dotyczące jakiegoś przyszłego zachowania lub zdarzenia, które zmieniają ich wynik w taki sposób, że uzyskuje się to, czego się oczekiwało.

(Nieśmiały student oczekuje, że nie będzie się dobrze bawił na zbliżającej się imprezie, ekstrawertywny student przewiduje, że zabawa będzie wesoła i przyjemna. Na zabawie doznania obu studentów są zgodne z tym, czego oczekiwali).

1. Efekt częstości kontaktów:

Nie częstość spotkań decyduje o tym, jakie interakcje społeczne rozwiną się u człowieka.

1. Konformizm, eksperyment S. Ascha:

Efekt Ascha ukazuje wpływ jednomyślnej większości grupy na oceny jednostek nawet w jednoznacznej sytuacji. Stał się on klasycznym przykładem konformizmu – skłonności ludzi do przyjmowania zachowań i opinii prezentowanych przez innych członków grupy.

Grupy studentów wzięły udział w eksperymencie nad prostą percepcją wzrokową. Pokazywano im karty z 3 odcinkami różnej długości i proszono o wskazanie, który ma tą samą długość, co odcinek wzrokowy. W pierwszych trzech próbach wszyscy zgodnie wskazywali poprawny odcinek, w czwartej próbie osoby odpowiadające wybierały odcinek wyraźnie różny, prócz ostatniego studenta (którego ocena była inna niż pozostałych). Musiał on podjąć decyzję , czy zgodzić się z oceną innych, czy też pozostać niezależnym (nie odstępując od tego co widział na własne oczy). Ostatnia osoba nie widziała, że pozostali byli pomocnikami eksperymentatora i postępują zgodnie z opracowanym wcześnie scenariuszem. Właściwa osoba badana, stając wobec większości, widząca świat inaczej, wykazywała oznaki niedowierzania i zaniepokojenia.

Tylko ¼ badanych pozostała całkowicie niezależna. 50-80% osób dostosowała się przynajmniej raz do fałszywych ocen większości. Niektórych badanych (którzy najczęściej ulegali większości) Asch określa jako „zdezorientowanych”, „pełnych wątpliwości” i „odczuwali silne pragnienie, by nie okazać się różnym od większości”.

Gdy nieświadomej osobie badanej przydzielano jednego sojusznika, który nie zgadzał się z opinią większości, powodowało to wyraźne zmniejszenie konformizmu.

Siła oddziaływania większości grupy zależy od jej jednomyślności, jeśli jednomyślność zostanie przełamana wskaźnik konformizmu gwałtownie spada. W wielu przypadkach ludzie ulegają wpływowi, zachowują się konformistycznie, bez świadomości, że stali się obiektem oddziaływań.

Wystąpienie u jednostki zachowania konformistycznego jest bardziej prawdopodobne gdy:

• zadanie polegające na ocenie jest trudne lub niejednoznaczne

• grupa jest bardzo spójna i atrakcyjna dla danej jednostki

• członkowie grupy są spostrzegani jako kompetentni, a dana osoba czuje się niekompetentna w odniesieniu do zadania

• reakcje danej osoby są ujawnione innym członkom grupy

1. Eksperyment Ph. Zimbardo i S Milgrama: (filmiki: cela więzienna i rażenie prądem)

2. Pojęcie atrybucji, błędy atrybucji:

Teoria atrybucji mówi o tym:

• jakie zasady stosuje przeciętny człowiek, by zaobserwowane zachowanie (własne/czyjeś) przypisać jednej lub paru przyczynom

• w jaki sposób znalezione wyjaśnienie (słuszne/nie słuszne) wpływają na zachowanie

Ludzie nie szukają wyjaśnienia za wszelką cenę. Gdy zepsuje się samochód, staje na

środku jezdni, kierowca jest zainteresowany głównie tym czy ktoś się zatrzyma i udzieli

mu pomocy. Zapewne nie szuka przyczyny wielokrotnego mijania jego samochodu przez

innych kierowców.

Błędy atrybucji:

• Przy przypisywaniu przyczyn ludzie często opierają się na logicznych przemyśleniach (Chłopak bez pytania wynosi radio z pokoju siostry. Przy powtórnym zniknięciu na kogo padnie podejrzenie?).

• Na procesy przypisywania przyczyn wpływają też emocje i nastawienie.

• Gdy osoby wyjaśniają zachowania innych, często nie doceniają różnorodności wpływów sytuacyjnych, przeceniają rolę przyczyn wewnętrznych. (Ktoś widząc człowieka wywracającego się na schodach, jest skłonny przypisać mu niezgrabność. Jeśli pojawi się okazja do ponownego, świadomego określenia przyczyny, można ją znaleźć w sytuacji – mokre/śliskie schody.) ← podstawy błąd atrybucji

• Przy wyjaśnianiu własnego zachowania ludzie skłonni są do szukania przyczyn przede wszystkim w sytuacji.

• Osoby kłócące się. Zachowanie przeciwnika przypisują przyczynom wewnętrznym, a własne spostrzegają jako rezultat wpływów sytuacyjnych. Same sobie utrudniają wspólne rozwiązanie konfliktu.

1. Badania M. Sherifa - „swoi” i „obcy”:

11-letni chłopcy na obozie zostali podzieleni na 2 grupy (nie zważając przy tym na powstałe już sympatie). Już po krótkim czasie członkowie grup wyrobili sobie poczucie przynależności. Powstała struktura grup z funkcją przewodnika.

W sytuacjach rywalizacyjnych, po każdej konkurencji rosło poczucie przynależności do „naszej” grupy, gotowość reprezentowania jej interesów oraz nasiliły się wypadki otwartej agresji wobec przeciwników.

Podział ludzi na „swoich” i „obcych” odbywa się wg czynników subiektywnych. „Inni” są oceniani bardziej niekorzystnie od „naszych”, co także zależy od tego, jak silne jest trzymanie się razem we własnej grupie.

1. Stereotypy i uprzedzenia, warsztat J.Elliott („Niebieskoocy”):

Uprzedzenie – wyuczona postawa wobec pewnego obiektu (stanowiącego przedmiot uprzedzenia), w której skład wchodzą:

• negatywna emocja (niechęć lub strach)

• negatywne przekonania (stereotypy) usprawiedliwiające tę postawę oraz skłonność do pewnych zachowań (dążenie do unikania, kontrolowania).

Ponieważ często kształtują się na podstawie ograniczonej lub fałszywej informacji, są z reguły nieuzasadnione i irracjonalne.

Negatywne działania, które odnoszą się do uprzedzeń, nazywane są dyskryminowaniem.

J. Elliott (nauczycielka szkoły podstawowej), powiedziała sowim 9-letnim uczniom, że ludzie o

brązowych oczach są mądrzejsi, bardziej czyści i lepsi od ludzi o niebieskich oczach. Poprosiła

by dzieci o brązowych oczach usiadły w przednich rzędach, obiecała im liczne przywileje (np.

dodatkowe przerwy). Dzieci o oczach brązowych zaczęły dokuczać i szydzić z dzieci

niebieskookich. Między grupami nie było kontaktu. Doszło nawet do bójki.

Dzień później nauczycielka powiedziała klasie, że zaistniała pomyłka – to niebieskoocy są

lepsi, bardziej inteligentni. Teraz to ich posadzono w pierwszych rzędach.

Wystarczyło, że osoba ciesząca się u dzieci autorytetem podzieliła je (wg dowolnej wybranej

cechy) na grupę „dobrą” i „złą”, by zmienić ich zachowanie i doprowadzić do powstania

konfliktów.

1. Osobowość autorytarna wg T. Adrono:

Istnieją pewne jednostki, które wywierają znaczny wpływ na zachowanie grupy i innych ludzi.

(Hitler – u władzy w Niemczech i Mussolini – we Włoszech. Przywódcy Ci potrafili przekształcić rozumne jednostki w bezmyślne masy, odznaczające się ślepą lojalnością wobec faszystowskiej i nazistowskiej ideologii, których głównym celem było zdobycie panowania nad światem.)

Skupienie zrozumienia istoty osobowości autorytarnej, jako:

• podłoża mentalności faszystowskiej (Adrono)

• efektów propagandy i przekazów perswazyjnych

• wpływu atmosfery w grupie i stylów przywództwa na członków grupy

1. Zasada wzajemności:

Zgodnie z normą wzajemności ludzie odwzajemniają sympatię, którą okazują im inni.

To samo powiedzieć można o czymś przeciwnym: wobec osoby, która nas odrzuca, odczuwamy niechęć.

(Kochające się osoby, zapewniają się wzajemnie o swoich pozytywnych uczuciach.)