ROZDZIAŁ 1

PSYCHOLOGIA- (psychology)- naukowe badanie zachowania jednostek i ich procesów psychicznych.

METODA NAUKOWA- (scientific method)- obejmuje szereg uporządkowanych kroków, stosowanych do analizowania i rozwiązywania problemów. Metoda ta wykorzystuje informacje zebrane w obiektywny sposób jako podstawę do wyciągania wniosków o badanych faktach.

ZACHOWANIE- (behavior)- jest wyrazem przystosowania się organizmów do środowiska. Zachowanie jest działaniem. Przedmiotem badań jest obserwowalne zachowanie ludzi i różnych gatunków zwierząt. Uśmiechanie się, płacz, bieganie, bicie, mówienie i dotykanie- to kilka przykładów zachowanie, które można obserwować. Psychologowie obserwują, co dana jednostka robi i jak się zabiera do robienia tego w danej sytuacji behawioralnej oraz w szerszym kontekście społecznym czy kulturowym.

JEDNOSTKA- jest przedmiotem analizy psychologicznej. Może to być noworodek, nastoletnia sportsmenka, student przystosowujący się do życia w akademiku. Jednostkę można badać w jej naturalnym środowisku lub w kontrolowanych warunkach laboratorium badawczego.

PROCESY PSYCHICZNE- to funkcjonowanie psychiki ludzkiej. Myślenie, planowanie, rozumowanie, tworzenie i marzenie.

CELE PSYCHOLOGII- to opisywanie, wyjaśnianie i przewidywanie zachowania, oraz kierowanie (control) zachowaniem. Cele te stanowią podstawę wszelkich przedsięwzięć psychologicznych.

MIEJSCE PRACY PSYCHOLOGA- Działalność zawodowa psychologa obejmuje liczne dziedziny życia publicznego, m.in. oświatę (psychologia wychowawcza), medycynę (psychologia kliniczna, psychologia rozwoju człowieka, psychologia zdrowia), współzawodnictwo sportowe (psychologia sportu), wymiar sprawiedliwości i organy ścigania (psychologia sądowa), organizacje (doradztwo personalne), głównie zakłady pracy (psychologia pracy i organizacji), reklamę i marketing (psychologia reklamy) oraz prywatnego (psychoterapia).

CELE I DZIEDZINY PSYCHOLOGII-

ROZDZIAŁ 4

PERCEPCJA- Całość procesów poznawania przedmiotów i zdarzeń w środowisku – odczuwanie ich zmysłami, ich rozumienia, identyfikowania i nazywania, oraz przygotowania na nie.

PERCEPCJA

ODBIÓR WRAŻEŃ IDENTYFIKACJA I ROZPOZNANIE

ORGANIZACJA PERCEPCYJNA

SPOSTRZEGANIE- odbieranie – fenomenologiczny lub doświadczalny skutek procesu percepcji.

WRAŻENIE- pierwotny i najbardziej podstawowy proces poznawczy człowieka. Powstaje na skutek bezpośredniego działania bodźców ze świata zewnętrznego lub z wnętrza organizmu na zakończenia nerwowe (receptory), wywołując reakcję psychiczną.

bodziec → receptor → impuls nerwowy → mózg

I etap percepcji to odbiór wrażeń

Ten proces zachodzi podczas przenoszenia do układu nerwowego zmian energii fizycznej zawartej w bodźcach i przekształcanej w impulsy nerwowe w receptorze (tworze nerwowym wyspecjalizowanym w odbieraniu określonego rodzaju bodźców).

bodziec → receptor → impuls nerwowy → mózg

Organizm człowieka jest zdolny do wykrywania trzech cech bodźców:

• charakterystycznego dla nich typu energii np. świetlnej, termicznej;

• lokalizacji w przestrzeni;

• natężenia w określonych momentach

II etap, w którym tworzona jest wewnętrzna reprezentacja obiektu i powstaje spostrzeżenie bodźca zewnętrznego. Te oszacowania są oparte na umysłowych obliczeniach, integrujących dotychczasowe doświadczenie z aktualnymi danymi, odebranymi za pośrednictwem zmysłów, i z bodźcem w jego kontekście percepcyjnym.

Percepcja wymaga syntezy ( integracji i łączenia) prostych cech zmysłowych

III etap w sekwencji, polegający na nadawaniu znaczenia spostrzeżeniom. Okrągłe przedmioty stają się piłkami, monetami, czy księżycami. Ludzie mogą być identyfikowani jako kobieta czy mężczyzna, wróg lub przyjaciel

Spostrzeganie - odbiór wrażeń, organizacja percepcyjna, identyfikacja oraz rozpoznawanie.

Percepcja jest związana z inteligencją. Koryguje ona doznania zarejestrowane w naszej wyobraźni

Percepcja jest związana z wyobraźnią. Odbierane przez nią wrażenia zmysłowe zazwyczaj są deformowane przez nasze oczekiwania, potrzeby, uczucia i mechanizmy obronne, uruchamiane przez podświadomość.

Odbiór bodźca zależy od kontekstu, w którym się znajduje.

Podstawowym celem percepcji jest uzyskanie dokładnego ,,obrazu” świata.

DWUZNACZNOŚĆ- (ambiguity)- jest bardzo ważnym pojęciem dla zrozumienia percepcji, gdyż pokazuje ono, ze jeden obraz na poziomie zmysłowym może prowadzić do licznych interpretacji na poziomach percepcji i identyfikacji.

ZŁUDZENIE- (ILLUSION)- ,,kpić”- mamy z nim do czynienia gdy systemy percepcyjne ,,oszukują”, wywołując doświadczanie bodźca w sposób, który jest ewidentnie nieprawidłowy.

PSYCHOFIZYKA- (psychophysics)- zajmuje się badaniem związków między bodźcami fizycznymi a zachowaniem czy doświadczeniami powstającymi dzięki tym bodźcom w umyśle.

PRÓG ABSOLUTNY- (absolute threshold)- wartość bodźca mierzona w warunkach eksperymentalnych, przy której zaczyna lub przestaje wywoływać reakcję.

FUNKCJA PSYCHOMETRYCZNA- (psychometric function)- wyniki badania nad progiem absolutnym mogą zostać przedstawione w postaci funkcji psychometrycznej; wykresu.

TENDENCYJNOŚĆ REAKCJI- systematyczna tendencja obserwatora do preferowania określonego sposobu reagowania, z powodów nie mających związku z cechami sensorycznymi bodźca.

TEORIA DETEKCJI SYGNAŁÓW- (Signac detection theory) –stanowi podejście systematyczne dp problemu tendencyjności reakcji. Zamiast koncentrować się ściśle na procesach sensorycznych, teoria ta podkreśla znaczenie procesów dokonywania oceny obecności lub nieobecności zdarzeń bodźcowych.

TEORIA WEBERA- Ledwie dostrzegalna różnica pomiędzy bodźcami jest stałym ułamkiem natężenia bodźca wzorcowego. Im większy bodziec wzorcowy, tym większy powinien być przyrost dla uzyskania ledwie dostrzegalnej różnicy.

TRANSDUKCJA- przekształcenie jednej formy energii fizycznej, takiej jak światło, w inna postać, taką jak impulsy nerwowe.

RECEPTORY ZMYSŁOWE- przekształcają fizyczną postać sygnału sensorycznego w sygnały komórkowe, które mogą być przetwarzane przez układ nerwowy. Te sygnały komórkowe przekazują informację z różnych jednostek detektora.

FOTORECEPTORY- znajdują się wyłącznie w układzie wzrokowym- pomiędzy rozświetlonym światłem zewnętrznym a wewnętrznym światłem przetwarzania neuronalnego. Przekształcają energię świetlną w reakcje neuronowe- dokonuje się to w siatkówce przez pręciki i czopki- komórki receptorowe wrażliwe na światło.

PLAMKA ŻÓŁTA- to niewielki obszar, który znajduje się blisko środka siatkówki. Plamka żółta zawiera wyłącznie gęsto upakowane czopki, a nie ma w niej pręcików. Stanowi ona obszar najostrzejszego widzenia: najdokładniej są tu wykrywane zarówno barwy, jak i szczegóły przestrzenne.

KOMÓRKI DWUBIEGUNOWE- są komórkami nerwowymi, które łączą impulsy z licznych receptorów i wysyłają wyniki do komórek zwojowych. Wówczas każda komórka zwojowa integruje impulsy z jednej lub kilku komórek dwubiegunowych, ujednolicając częstotliwość wyładowań.

KOMÓRKI POZIOME I KOMÓRKI AMAKRYNOWE- integrują informację w siatkówce, ale nie wysyłają sygnałów do mózgu. Komórki poziome łączą receptory, jeden z drugim, a komórki amakrynowe- komórki dwubiegunowe z innymi komórkami dwubiegunowymi oraz komórki zwojowe z innymi komórkami zwojowymi.

NERW WZROKOWY- miliony komórek zwojowych tworzą nerw wzrokowy, dochodzą do krzyżowania wzrokowego , podobnego w kształcie do greckiej litery chi.

POLE ODBIORCZE KOMÓRKI- to obszar w polu wzrokowym, z którego otrzymuje ona stymulację.

ODCIEŃ- oznacza wymiar, który opisuje jakościowe doświadczenie barwy światła.

NASYCENIE- jest wymiarem psychologicznym, który opisuje czystość i żywność wrażeń barwnych. Czyste barwy mają najsilniejsze nasycenie; mieszane, brudne, pastelowe mają pośrednie nasycenie; a szare nasycenie zerowe.

JASNOŚĆ- stanowi wymiar doświadczenia barw, który opisuje intensywność światła.

BARWY KOMPLEMENTARNE- długości fal pojawiające się dokładnie naprzeciwko siebie na kole barw- gdy zostaną zmieszane stworzą wrażenie światła białego.

TEORIA TRZECH BARW- Teoria ta przyjmuje, że na siatkówce istnieją trzy różne pigmenty, które reagują na bodźce świetlne. Każdy z nich ma różne widma absorpcyjne tzn. jeden reaguje na barwy z dziedziny czerwonej, inny z niebieskiej oraz inny z zielonej. Kiedy określamy kolor, informacje o natężeniu poszczególnych widm są mieszane i analizowane na siatkówce i w mózgu.
Teorię tą wydaje się potwierdzać fakt, że są ludzie ślepi na niektóre barwy. Poszczególne kolory mogą oni analizować tylko poprzez dwie barwy zasadnicze. Wydaje się wiec, że brak jest im trzeciego pigmentu. Są ludzie ślepi na kolor czerwony, niebieski i zielony.

TEORIA PROCESÓW PRZECIWSTAWNYCH - to teoria widzenia barw. Wszystkie doświadczenia barw są rezultatem trzech podstawowych systemów, z których każdy obejmuje dwa przeciwstawne elementy: czerwony vs. Zielony.

WYSOKOŚĆ DŹWIĘKU- jest wyznaczana przez jego częstotliwość: wysokie częstotliwości dają dźwięki wysokie, a niskie częstotliwości- dźwięki niskie.

GŁOŚNOŚĆ- czyli fizyczna intensywność dźwięku, jest determinowana przez jego amplitudę; fale dźwiękowe o dużej amplitudzie są doświadczane jako głośne, a te o małej amplitudzie- jako ciche.

BARWA DŻWIĘKU- odzwierciedla składniki złożonej fali, która go tworzy. Barwa jest tym, co odróżnia np. dźwięk fortepianu od dźwięku fletu.

APARAT SŁUCHOWY- aby człowiek coś usłyszał, musza zajść cztery podstawowe przekształcenia energii. 1. Fale dźwiękowe rozchodzące się w powietrzu muszą zostać przekształcone w fale przenoszone przez płyn znajdujący się w ślimaku ucha. 2. Fale w płynie wypełniającym ucho muszą wzbudzić drgania mechaniczne blaszki podstawowej ślimaka. 3. Te drgania muszą zostać przekształcone w impulsy elektryczne. 4. Impulsy elektryczne muszą dotrzeć do kory słuchowej.

ŚLIMAK- to wypełniona płynem, zakręcona rurka, zawierająca błonę znaną jako blaszka podstawna ślimaka, rozciągająca się na całej jej długości.

NERW SŁUCHOWY- w czasie czwartego przekształcenia impulsy nerwowe opuszczają ślimak przez wiązkę włókien zwaną nerwem słuchowym. Włókna te spotykają się w jądrze ślimakowym pnia mózgu.

KORA SŁUCHOWA- mieści się w płatach skroniowych półkul mózgowych, sygnały słuchowe przechodzą przez szereg innych jąder. W korze słuchowej rozpoczyna się wyższego rzędu przetwarzanie sygnałów słuchowych.

TEORIA MIEJSCA- została pierwotnie sformułowana przez Hermanna von Helmholza pod koniec XIX w a następnie zmodyfikowana, rozszerzona i sprawdzona przez Georga von Bekesy, który zdobył w 1961. Teoria miejsca opiera się na fakcie, że blaszka podstawna ślimaka porusza się, gdy fale dźwiękowe są przekazywane przez ucho wewnętrzne.

TEORIA CZĘSTOTLIWOŚCI- wyjaśnia słyszenie wysokości tonów, przez odwołanie do rozkładu w czasie drgań blaszki podstawnej.

ZASADA SALWY- która wyjaśnia, co może zdarzyć się przy tak wysokich częstotliwościach. Sugeruje ona, że kilka neuronów działając wspólnie, jak salwa, odpala zgodnie z częstotliwością, która pasuje do tonu o wysokości 2000Hz, 3000Hz itd.

LOKALIZACJA DŹWIĘKU- człowiek jest w stanie określić przestrzenne usytuowanie zdarzeń akustycznych. Dzieje się to z pośrednictwem dwóch mechanizmów: oceny względnego czasu docierania dźwięku oraz względnej wysokości dźwięków docierających do każdego ucha.

OPUSZKA WĘCHOWA- impulsy nerwowe przekazują informację zapachową do opuszki węchowej, zlokalizowanej tuż ponad receptorami i tuż ponad receptorami i tuż pod płatami czołowymi mózgu.

FEROMONY- są substancjami chemicznymi używanymi w obrębie danego gatunku do sygnalizowania receptywności płciowej, niebezpieczeństwa, granic terytorialnych i źródeł pożywienia.

ZMYSŁ RÓWNOWAGI- wskazuje jak ciało- zwłaszcza zaś głowa- jest ukierunkowane w stosunku do siły przyciągania ziemskiego. Receptorami dla tej informacji są cienkie włoski znajdujące się w wypełnionych płynem torebkach i kanalikach w uchu wewnętrznym.

ZMYSŁ KINESTETYCZNY- stale dostarcza informacji zwrotnej na temat tego, co robi ciało w trakcie aktywności motorycznej. Bez tego koordynacja większości ruchów dowolnych nie byłaby możliwa.

BÓL- stanowi reakcję organizmu na działanie szkodliwych bodźców, które są wystarczająco silne, aby wywołać uszkodzenia tkanek, lub stanowią zagrożenie.

UWAGA- im bardziej zwracasz uwagę na jakieś przedmioty czy zdarzenia, tym więcej możesz spostrzec i dowiedzieć się o nich.

SELEKCJA UKIERUNKOWANA NA CEL- odzwierciedla twoje wybory obiektów, na które chciałbyś zwrócić uwagę ze względu na własne cele. Sam możesz wybierać obiekty, na które zwrócisz uwagę.

POCHWYCENIE PRZEZ BODZIEC- zachodzi wtedy, gdy cechy bodźców- obiektów w otoczeniu- same, automatycznie przyciągają uwagę, niezależnie od celów osoby postrzegającej.

SŁUCHANIE DYCHOTYCZNE- sytuacja eksperymentalna zawierająca liczne źródła informacji, na wzór rzeczywistych. W tym paradygmacie badany ma na uszach słuchawki, poprzez które słucha w tym samym czasie dwóch różnych przekazów- do każdego ucha puszczany jest inny przekaz. Badany jest proszony o powtarzanie tylko jednego z tych dwóch przekazów i ignorowanie drugiego.

FIGURA- jest widziana, jako przedmiotopodobny obszar z przodu, a TŁO jako płaszczyzna z tyłu, z której wyodrębnia się figura.

PRAWO BLISKOŚCI- Ludzie grupują razem najbliższe (sąsiadujące ze sobą) elementy. Z tego powodu poniższy zestaw jest widziany jako pięć kolumn obiektów, a nie cztery rzędy.

PRAWO PODOBIEŃSTWA- Ludzie grupują razem elementy najbardziej podobne. Dlatego właśnie widzisz kwadrat O na polu X-ów, a nie kolumny zawierające litery X i O.

PRAWO CIĄGŁOŚCI- Ludzie spostrzegają linie jako ciągłe, nawet wtedy gdy są one przerywane.

PRAWO DOMYKANIA- Ludzie mają tendencję do zapełniania niewielkich przerw w doświadczalnych obiektach, aby tworzyły całości.

PRAWO WSPÓLNEGO LOSU- Ludzie mają tendencję do grupowania razem obiektów, które zdają się poruszać w tym samym kierunku.

ROZBIERZNOŚĆ DWUOCZNA- dostarcza ona inf. O głębi, gdyż zakres rozbieżności, czy różnicy, zależy od względnej odległości przedmiotów od obserwatora.

ZBIEŻNOŚĆ- dwuoczna inf na temat głębi pochodzi ze zbieżności. Obie gałki oczne kierują się, do pewnego stopnia, do wewnątrz, patrząc na jakiś obiekt.

WZGLĘDNA PARALAKSA RUCHOWA- dostarcza informacji na temat głębi, gdyż w miarę jak poruszasz się, względna odległość przedmiotów w świecie określa wielkość i kierunek ich względnego ruchu na obrazie siatkówkowym.

STAŁOŚĆ PERCEPCYJNA- oznacza to, że postrzegasz właściwości bodźców proksymalnych, które zmieniają się z każdym razem, gdy ruszasz oczami czy głową.

STAŁOŚĆ WIELKOŚCI- odnosi się do umiejętności postrzegania rzeczywistej wielkości przedmiotu, pomimo zmian wielkości jego obrazu na siatkówce.

STAŁOŚĆ KSZTAŁTU- jest ściśle związana ze stałością wielkości. Spostrzegamy kształt danego obiektu prawidłowo, nawet gdy jest on odchylony od obserwatora, co sprawia, że kształt obrazu na siatkówce jest istotne odmienny od rzeczywistego kształtu przedmiotów.

PRZETWARZANIE TYPU DÓŁ-GÓRA- jest zakotwiczenie w rzeczywistości empirycznej, posługuje się bitami informacji i polega na przekształcaniu konkretnych, fizycznych cech bodźców w abstrakcyjne reprezentacje.

PRZETWARZANIE TYPU GÓRA-DÓŁ- zakłada udział wcześniejszych doświadczeń, wiedzy, motywacji i kontekstu kulturowego w postrzeganiu świata.

NASTAWIENIE- to czasowa gotowość do postrzegania lub reagowania na dany bodziec w określony sposób. Występują trzy rodzaje nastawień: motoryczne (ruchowe), umysłowe i percepcyjne (spostrzeżeniowe).

ROZDZIAŁ 7

PAMIĘĆ- zdolność do przechowywania i wydobywania informacji.

KRZYWA ZAPOMINANIA EBBINGHAUSA- linia krzywa przedstawiająca według niemieckiego psychologa Hermanna Ebbinghausa zależność między ilością przechowywanej informacji w pamięci a upływem czasu, jaki nastąpił od momentu ich zapamiętania.

JAWNE WYKORZYSTYWANIE PAMIĘCI-wymaga całkowitego ujawnienia zawartości pamięci

UTAJONE WYKORZYSTYWANIE PAMIĘCI-wymaga użycia przechowywanej informacji w nowym kontekście, bez świadomego jej wydobywania z pamięci.

PAMIĘĆ DEKLARATYWNA- odtwarzanie faktów i zdarzeń.

PAMIĘĆ PROCEDURALNA- pamięć dotycząca tego, jak robić różne rzeczy.

KODOWANIE- to początkowe przetwarzanie informacji, które doprowadzą do powstania jej reprezentacji w pamięci.

PRZECHOWYWANIE- oznacza utrzymanie w pamięci zakodowanego materiału przez jakiś czas.

WYDOBYWANIE- to odzyskiwanie przechowywanej informacji w jakimś późniejszym czasie.

PAMIĘĆ SENSORYCZNA- każda pamięć sensoryczna przechowuje dokładne reprezentacje fizycznych cech bodźców zmysłowych przez kilka sekund lub mniej.

PAMIĘĆ IKONICZNA- sprawia, że duży zakres informacji wzrokowej jest przechowywany przez bardzo krótki czas.

PAMIĘĆ ECHOICZNA- to pamięć sensoryczna dźwięków.

PAMIĘĆ DŁUGOTRWAŁA- jest magazynem wszystkich tych doświadczeń, zdarzeń, informacji, emocji, umiejętności, słów, kategorii, zasad i ocen, które zostały przyswojone poprzez pamięć sensoryczną i krótkotrwałą. Pamięć długotrwała stanowi całkowita wiedzę danej osoby na temat świata i jej samej.

SPECYFICZNOŚĆ KODOWANIA- wspomnienia są łatwiejsze do wydobycia, gdy kontekst wydobywania pasuje do kontekstu kodowania.

EFEKT MIEJSCA W SZEREGU- Przypuśćmy, że masz nauczyć się listy niepowiązanych słów. Jeśli poprosimy cię o odtworzenie tych słów w kolejności, odtworzysz bardzo dobrze kilka pierwszych słów (efekt pierwszeństwa) i kilka ostatnich słów (efekt świeżości)

DYSTYNKTYWNOŚĆ KONTEKSTOWA- wpływ kontekstu na kształt krzywej odwzorującej efekt miejsca w szeregu związany jest z dystynktywnością kontekstową poszczególnych elementów z listy, różnych twoich doświadczeń życiowych itd.

ODTWARZANIE- polega na reprodukowaniu informacji, która była wcześniej eksponowana.

ROZPOZNAWANIE- odnosi się do uświadomienia sobie, że jakiś bodziec jest tym, który był widziany lub słyszany wcześniej.

WSKAZÓWKI DLA WYDOBYWANIA- informacji są to bodźce dostępne wówczas, gdy poszukujesz konkretnego wspomnienia. Takie wskazówki mogą być dostarczane z zewnątrz, jak pytania egzaminacyjne, lub generowane wewnętrznie.

PAMIĘĆ EPIZODYCZNA- przechowuje pojedynczo wspomnienia, wspomnienia specyficznych zdarzeń, których osobiście doświadczyłeś.

PAMIĘĆ SEMANTYCZNA- zawiera dane ogólne, kategorialne, takie jak znaczenia słów i pojęcia.

INTERFERENCJA PROAKTYWNA- oznacza ,,działający do przodu” odnosi się do okoliczności, w których informacja nabyta wcześniej utrudnia przyswajanie nowej informacji.

INTERFERENCJA RETROAKTYWNA- zachodzi wtedy, gdy nabywanie nowej informacji, utrudnia odtworzenie informacji starej.

KONCEPCJA POZIOMÓW PRZETWARZANIA- zakłada, że im głębszy jest poziom, na którym informacja jest przetwarzana, tym bardziej prawdopodobne jest przekazanie jej do pamięci.

PRZETWARZANIE DOSTOSOWANE DO TRANSFERU- wspomnienia utajone są często najsilniejsze, gdy występuje dopasowanie pomiędzy procesami w trakcie utajonego kodowania i procesami utajonego wydobywania. Np. gdy witasz po imieniu swojego najlepszego przyjaciela.

ELABORATYWNE POWTARZANIE- ogólna strategia usprawniania kodowania.

MNEMOTECHNIKI- są sposobami na kodowanie długich serii faktów poprzez wiązanie ich ze znaną i wcześniej zakodowaną informacją.

METAPAMIĘĆ- To co jednostka wie o pamięci. Na ile potrafi przewidywać własne rezultaty, w jakim stopniu wykorzystuje instrukcje dotyczące zapamiętywania, co wie o strategiach pamięciowych, czy umie się nimi posługiwać

POZIOM PODSTAWOWY- istnieje poziom na którym ludzie najlepiej kategoryzują i myślą na temat obiektów.

AMNEZJA- całkowity lub czasowy zanik pamięci deklaratywnej. Wyróżnia się 2 typy amnezji: amnezja następcza – typ amnezji polegający na utracie zdolności zapamiętywania nowych informacji, amnezja wsteczna – amnezja polegająca na utracie pamięci w odniesieniu do zdarzeń, których dana osoba była świadkiem przed urazem, będącym powodem amnezji