PSYCH: naukomanie badanie zachowania jednostek i ich procesów psychicznych.CELE PSYCH :opisywanie, wyjaśnianie i przewidywanie zachowania oraz kierowanie zachowaniem STRUKTURALIZM *Pierwszy oficjalny kierunek psychi *Zadaniem psycho jest szczegółowo badać świadomość *Każdy proces psychiczny można rozbić na proste elementy (wrażenia) INTROSPEKCJA - „spojrzenie do wewnątrz”, systematyczne obserwowanie własnych myśli i -uczuć dotyczących określonych doznań sensorycznych *W. Wundt, E. Titchener FUNKCJONALIZM * Cel: gromadzić wiedzę o umyśle, aby ją wykorzystać do lepszego przystosowania się *oparty na teorii ewolucji K. Darwina K.PSYCHODYNAMICZNY *Zygmunt Freud: nieświadomość *Zachowanie człowieka jest motywowane przez nieświadome siły wewnętrzne: popędy (libido i thanatos) *główny cel działania człowieka: zredukować napięcie *natura człowieka nie jest racjonalna - naszymi działaniami kierują nieświadome motywy *znaczenie wczesnego dzieciństwa Struktura osobowości wg Freuda:1.ID - sfera biologicznie ukształtowana, obejmuje popędy, kieruje się zasadą przyjemności, jest nieuświadomiona CHCĘ TO TERAZ! 2. EGO - sfera odpowiedzialna za zaspokojenie popędów w sposób realistyczny i akceptowalny społecznie, kieruje się zasadą rzeczywistości POTRZEBUJĘ ZAPLANOWAĆ JAK TO ZDOBYĆ 3. SUPEREGO - stanowi zbiór wartości charakterystycznych dla danej kultury (rodzaj sumienia i idealnego obrazu własnej osoby) NIE MOŻESZ TEGO MIEĆ. TO NIE JEST W PORZĄDKU Metoda leczenia: psychoanaliza (metoda wolnych skojarzeń, analiza marzeń sennych, czynności pomyłkowych) K. BEHAWIORYSTYCZNY-Początek XX wieku* Psych powinna koncentrować się na rozumieniu bezpośr obserwowalnego zach *Odejście od badań procesów wewnętrznych - niemożność ich obserwacji *Cel: zrozumieć jak poszczególne bodźce kontrolują zach *Zacho jest w pełni zdeterminowane przez warunki zewnętrzne i doświadczenie WYCH > CECHY WRODZONE TEORIE UCZ SIĘ *Iwan Pawłow - warunkowanie klasyczne *Burrhus kinder - warunkowanie sprawcze (wpływ kar i nagród na zachowanie) K. HUM *lata 50-te XX wieku Abraham Maslow Carl Rogers *człowiek jest istotą aktywną, dobrą z natury, wolną, mającą zdolność dokonywania wyboru *podkreślenie wyjątkowości każdej osoby *człowiek sam w sobie jest wartością *badanie zdolności człowieka do samorozwoju i samorealizacji *SAMOREALIZACJA - NAJPEŁNIEJSZY ROZWÓJ SWOICH MOŻLIWOŚCI *podejście holistyczne (np. włączenie kultury, sztuki) K. POZNAWCZY *lata 50-60 XX wieku - rewolucja poznawcza *KOMPUTER - model działania proc psychicznych czł: *mózg - komputer *procesy psychiczne - oprogramowanie komputerowe *główny temat zain: przetwarzanie infi w umyśle (spostrzeganie, myślenie, zdobywanie wiedzy, uwaga, pamięć, podejmowanie decyzji...) (podkreślenie subiektywnej rzeczywistości wewnętrznej każdego czł *terapia poznawcza: A.Ellis, A.Beck (leczenie depresji) HIPOTEZA *wstępna myśl, która może wyjaśnić zbiór obserwacji (związek pomiędzy zmiennymi), *prowizoryczne, sprawdzalne twierdzenie dotyczące związku między przyczynami i następstwam, Przykład hipotezy:Jak ilość snu wpływa na zdolność zapamiętywania? *Hipoteza: Pamięć funkcjonuje lepiej po przespanej nocy. M.NAUK., -ogólny zbiór procedur służących do zbierania i interpretowania materiału dowodowego w taki sposób, by ograniczyć źródła błędów i wyciągnąć wnioski, na których można by polegać. polega na (1) określeniu problemu, (2) systematycznej obserwacji zdarzeń, (3) stawianiu hipotezy dotyczącej związku między zmiennymi, (4) zbieraniu nowych obserwacji celem sprawdzenia tej hipotezy, (5) posługiwaniu się danymi w celu sformułowania teorii i w końcu - (6) weryfikacji teorii M. EKSPERYMENTALNE- Badacze manipulują zmiennymi w celu sformułowania twierdzeń o przyczynowym wpływie jednej zmiennej na drugą. Jak A wpływa na B? TENDENCYJNOŚĆ OBSERW -błąd spowodowany osobistymi motywami i oczekiwaniami obserwującego. STANDARYZACJA- stos jednakowych, stałych procedur we wszystkich faz zbierania danych. wszystkie cechy testu czy sytuacji eksperymentalnej powinny być wystarczająco wystandaryzowane tak, żeby wszyscy uczestnicy badań dostarczali dokładnie tych samych warunków eksperymentalnych. Stand oznacza zadawanie pytań w ten sam sposób i przypisywanie reakcjom wartości liczbowych zgodnie z ustalonymi wcześniej regułami. Operacjonalizacja zmiennych -tworzenie definicji operacyjnychDefinicja operacyjna *standaryzuje znaczenie w obrębie danego eksperymentu, definiując pojęcie w kategoriach ściśle określonych operacji czy procedur stosowanych do zmierzenia zjawiska *definicja zmiennej, która określa, w jaki sposób jest ona mierzona lub manipulowana zmienna zależna - aspekt sytuacji który jest mierzony niezależna - aspekt sytuacji który jest celowo zmieniany-, efekt oczekiwania -występuje wtedy, gdy badacz lub obserwator w subtelny sposób komunikuje uczestnikom badania, jakiego zachowania od nich oczekuje- i w ten sposób wywołuje u nich tę właśnie reakcję. efekt placebo- występuje wtedy, gdy uczestnicy eksperymentu zmieniają swoje zachowanie mimo braku jakiejkolwiek manipulacji eksperymentalnej. Poj. Wprowadzono w medycynie dla wyjaśnienia przypadków, w których zdrowie pacjenta poprawiło się po otrzymaniu leku chemicznie nieczynnego lub pod wpływem nieswoistego leczenia. Określenie e.p. odnosi się do poprawy zdrowia lub samopoczucia spowodowanych przekonaniem danej osoby, że leczenie będzie skuteczne. procedury kontrolne - są to metody ułatwiające utrzymywanie na stałym poziomie wszystkich zmiennych i warunków poza tymi, które wiążą się ze sprawdzoną hipotezą. próba reprezentatywna - część populacji, wybrana do badania metodami statystycznymi, w założeniu badacza, zachowująca strukturę wyróżnionych cech populacji przy założonym poziomie istotności. Metody korelacyjne Korelacja - wskaźnik bliskości wzajemnych powiązań między dwoma zbiorami mierzonych zmiennych, który mieści się w przedziale od -1 do +1. *Zmiana wartości jednej zmiennej powoduje zmianę wartości drugiej zmiennej. *Korelacja nie określa związku przyczynowo-skutkowego! Kiedy A współwystępuje z B? Im wyższa korelacja (w każdym kierunku), tym lepiej można przewidzieć wartość jednego rodzaju pomiaru na podstawie wartości drugiego Współczynnik korelacji (r) *wskaźnik bliskości związku pomiędzy dwiema mierzonymi zmiennymi Rzetelność- oznacza zgodność danych dotyczących zachowania, których dostarczają testy psychologiczne lub badanie eksperymentalne. Rzetelny wynik będzie powtarzać się w kolejnych pomiarach w posobnych warunkach badania. trafność - oznacza, ze informacja uzyskana w badaniu lub w teście pozwala mierzyć dokładnie tę psychologiczną zmienną lub cechę, którą ma mierzyć. Np. trafna miara szczęścia powinna pozwolic nam przewidzieć jak szczęsliwy prawdopodobnie będziesz w określonych sytuacjach. rozkłady częstości- zwany też rozkładem liczebności pakazuje w skrótowej postaci jak często pojawiają się dane wyniki. , miary wartości centralnej - pojedynczy reprezentatywny wynik, którym można się posłużyć jakoś wskaźnikiem najbardziej typowego wyniku uzyskanego przez grupę (modalna- to wynik który występuje częściej niż inny, mediana- centralny wynik.. oddziela ona gorną połowę wyników w rozkładzie od połowy dolnej, średnia- dodaje się wszystkie wyniki w rozkładzie, otrzymaną sumę dzieli się przez ogólną liczbę wynikow); miary zmienności - sposób rozmieszenia wyników wokół pewnej miary wartości centralnej (odchylenie standardowe- pokazuje przeciętną różnicę miedzy wynikami a ich średnią. ); współczynnik korelacji- mówi nam o stopniu w jakim wynik jednego pomiary są związane z jakąś inną miarą; Struktury mozgu:uklad limbioniczny(reguluje emocje i zach motywowane)kora mozgowa(jest zaangazowana w zlozone procesy umyslowe)podwzgorze(kontroluje wewn stan organizmu)mozdzek(reguluje koordynacje ruchowa)pien mozgu(ustanawia ogolny poziom czujnosci mozgu)rdzen kregowy(droga wlokien nerwowych wedrujacych do i z mozgu)wzgorze(przekazuje inf sensoryczna) Spostrzeżenie- ozn to, co jest odbierane- fenomenologiczny lub doświadczany skutek proc percepcji organizacja percepcyjna - odnosi się do etapu, na którym tworzona jest wew reprezentacja jakiegoś obiektu i powst spostrzeżenie bodź zew. Reprez dostarcza roboczego opisu środ zew postrzegającej jednostki bodźce proksymalne- obraz optyczny na siatkówce dystalne- fiz przedmiot w świecie zew; dwuznaczność- ważne pojęcie dla zrozumienia percep, gdyż pokazuje, że jeden obraz na poziomie zmysłowym może prowadzić do licznych interpretacji na po percep i identyfikacji, złudzenia- gdy systemy percepcyjne „oszukują”, wywołując doświadczenie bodźca w sposób, który jest ewidentnie nieprawidłowy próg absolutny- minimalny zasób energii fizycznej potrzebnej do wywołania doświadczenia zmysłowego teoria detekcji sygnałów- t. podkreśla znaczenie procesów dokonywania oceny obecności lub nieobecn. Zdarzeń bodźców. Wyróżnia dwa oddzielne proc w detekcji sensorycznej: pocz proces sensoryczny i proc decyzyjny. Progi różnicy- określnie progu różnicy najmniejszej dostrzeganej fizycznie róznicy pomiedzy dwoma bodźcami. uwaga -gdy zaczyna się dokładnie analiz swoje otoczenie, odkrywa się, że są w nim tys elementów na których można skoncentr uwagę. , zas grupowania percepcyjnego - Pol na podejmowaniu decyzji, co w damyn obrazie jest figurą a co tłem, percepcja ruchu - wymaga łączenie inf z poszczególnych spojrzeń, rzutów oka na świat., głębi- odległość od obserwatora do obiektu; stałość percepcyjna- postrzeganie świata jako niezmienny, tały i stabilny, pomimo zmian w pobudzeniu receptorów zmysłowych) D. Uczenia się: *Zmiana zachowania lub potencjału (możliwości) zachowania *Względnie trwała zmian *Proces oparty na doświadczeniu Bodziec bezwarunkowy -wywołujący automatyczną reakcję, nie-wymagającą uczenia się Bodziec warunkowy -pierwotnie obojętny, uzyskujący znaczenie poprzez warunkowanie Reakcja bezwarunkowa - odruchowa, automatyczna, wywołana przez specyficzny bodziec reakcja warunkowa-uzależniona od związków łączących bodziec bezwarunkowy i bodziec warunkowy Warunkowanie klasyczne BB Bodziec bezwarunkowy->RB Reakcja bezwarunkowa *reakcja odruchowa, nie wymagająca uczenia się BW Bodziec warunkowy-> Brak reakcji (bezwarunkowej) *bodziec pierwotnie obojętny, uzyskuje znaczenie przez warunkowanie, czyli powtarzające się łączenie go z bodźcem bezwarunkowym BW+BB=RB BW=RW: * reakcja uzależniona od związków łączących BW z BB, kiedy zostanie wyuczona, do jej wywołania wystarcza działanie BW Wygaszanie- proces prowadzący do wyeliminowania RW w wyniku powtarzającego się prezentowania BW bez BB Samorzutne odnowienie - proces prowadzący do tego, że po okresie wygaszenia RW, BW ponownie uzyskuje zdolność jej wywoływania Generalizacja (uogólnianie) -proces prowadzący do tego, że RW jest wywoływana przez bodźce neutralne, które przypominają BW, lecz nie są z nim identyczne (rozszerzanie RW na bodźce podobne do BW) -Im bardziej bodziec przypomina BW, tym silniejszą wywołują reakcję, co jest związane z istnieniem gradientu generalizacji. Różnicowanie bodźców -zdolność odróżniania podobnych bodźców i reagowania wyłącznie na właściwy BW Warunkowanie sprawcze (instrumentalne) -proces prowadzący do skojarzenia danego zachowania z jego konsekwencjami -Zachowanie plus konsekwencje WZMOCNIENIE *proces, dzięki któremu konsekwencje danej reakcji prowadzą do zwiększenia prawdopodobieństwa jej ponownego pojawienia się CZYNNIK WZMAC *każdy bodziec pojawiający się po reakcji i zwiększający prawdopodobieństwo jej powtarzania (np.pokarm w skrzynce Skinnera)CZ KARZ *każdy bodziec, który zmniejsza z czasem prawdopodobieństwo wystąpienia reakcji WZMOCNIENIE:-pozytywne: pożądany pokarm, nagroda pieniężna, pochwała -negatywne: uniknięcie klapsa, ochrona przed deszczem za pomocą parasola, uniknięcie rażenia prądem KARANIE -pozytywne, klaps, porażenie prądem, dotknięcie czegoś gorącego negatywne: odebranie kieszonkowego,brak oczekiwanej pochwały, brak uśmiechu wzmocnienie negatywne - zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia danego zachowaniakara - zmniejsza prawdopodobieństwo powtórzenia danego zachowania PAM - zdolność do przechowywania i wydobywania informacji MAGAZYN PAM - zespół neuronów służących utrzymaniu informacji na przestrzeni czasu Efekt pierwszeństwa: *lepsze zapamiętywanie kilku pierwszych bodźców z danego zestawu *interpretowany jako skutek przeniesienia materiału do pamięci długotrwałej *obniżony przez przyśpieszenie ekspozycji *niwelowany przez interferencję pro aktywną Efświeżości: *lepsze zapamiętywanie kilku ostatnich bodźców z danego zestawu *niwelowany przez odroczenie odtworzenia *niwelowany przez zapełnienie pamięci krótkotrwałej (interferencja retroaktywna) *wzmacniany przez przyśpieszenie ekspozycji Rodzaje pam: SENSORYCZNA (ultrakrótka)pamięć zmysłów *„najniższy” - pierwotny - poziom pamięci *przechowuje informacje przez bardzo ograniczony czas *< 1 sekunda *działanie automatyczne, nie wymaga wysiłku *przetwarzanie typu dół - góra *zaczyna pracować wraz z uaktywnieniem się obszarów mózgu odpowiedzialnych za percepcję bodźców oddziałujących przez kilka krótkich chwil *informacja przechowywana jest w formie wiernej reprodukcji bodźca (tzw. forma prekategorialna) * bez pamięci sensorycznej każdy bodziec postrzegalibyśmy tylko w tym momencie, w którym jest on fizycznie obecny, co nie pozwoliłoby na ich rozpoznanie *szybkie zanikanie informacji z pamięci sensorycznej udostępnia tę pamięć dla nowych bodźców * ikoniczna (ok. 1 sekund) * echoiczna (ok. 5-10 sekund) STM KRÓTKOTRWAŁA *Informacja przechowywana w pamięci sensorycznej jest nieprzetworzona. Aby nabrać znaczenia i zostać przechowaną, informacja taka musi przejść do pamięci krótkotrwałej (STM). *W pamięci krótkotrwałej materiałowi nadawane jest wstępne znaczenie. DŁUGOTRWAŁA *magazyn pamięci przechowujący ogromną ilość informacji przez bardzo długi czas (od kilku godzin do wielu lat) * niektórzy badacze uważają, że czas przechowywania jest nieograniczony *zapamiętywania wymaga od uczącego się zaangażowania i uwagi P. deklaratywna *informacje dostępne świadomości *możliwe do zwerbalizowania *większy udział struktur korowych *faktograficzna - zawiera świadomą wiedzę o różnych faktach (semantyczną i epizodyczną) *wspomnienia werbalne i wzrokowe w postaci słów i obrazów P.semantyczna *Odnosi się do obiektów, ich właściwości, faktów, zależności między obiektami, prawa ogólne *Znaczenia słów i pojęć bez odniesienia ich do czasu
i miejsca w doświadczeniu jednostki wiem P. epizodyczna *Odnosi się do zdarzeń znanych z osobistego doświadczenia *Przechowuje informacje autobiograficzne wraz z kodami czasu i treści, które pomagają orientować się kiedy i gdzie dane zdarzenie miało miejsce. Pamiętam!! P. proceduralna (niedeklaratywna) *pamięć ukryta, nieuświadamiana *pamięć tego jak wykonuje się różne czynności (jazda na rowerze, wiązanie sznurowadeł) *trudno jest się ich nauczyć i jeszcze trudniej zapomnieć *łatwiej jest wykonywać takie czynności niż opisać jak je wykonać *uczestniczy w procesach torowania, warunkowania, habituacji *gromadzona prawdopodobnie od urodzenia z większym udziałem struktur podkorowych Dział pami opiera się na 3 proc: kodowanie, przechowywanie, wydobywanie

---