WYPRAWY KRZYŻOWE

Wyprawy krzyżowe, zwane również krucjatami, to zorganizowane przez Kościół i społeczeństwo Europy wojny z Turkami, z Islamem. Wyprawy krzyżowe trwają od końca XI do początków XIV wieku. Nazwa "wyprawy krzyżowe" pochodzi od naszywanych na ubrania uczestników czerwonych krzyży. W wyprawach biorą udział wszystkie grupy społeczne, także dzieci. Hasło do walki z Islamem podał papież Urban II, on też uważany jest za ojca krucjat. W wyniku wypraw powstają państwa krzyżowców na Bliskim wschodzie, w Afryce. W czasie trwania wypraw powstają zakony krzyżowe: Templariusze, Joannici, Krzyżacy. Było dziewięć wypraw krzyżowych, w tym: siedem rycerskich, jedna chłopska (ludowa) i jedna dziecięca.

Walki z Katarami prowadzono w południowej Francji. W ramach rekonkwisty na półwyspie Bałkańskim z Arabami. Na południowo-wschodnich terenach Bałtyku nawracano pogańskich Prusów, Litwinów i Jaćwięgów. Jednak właściwe wyprawy krzyżowe głównie toczyły się na Bliskim Wschodzie i w północno-wschodniej Afryce.

W XI wieku ziemie arabskie zajęli Turcy Seldżucy, którzy od razu stali się przeciwnikami wyznawców chrześcijanizmu. Przyczynami politycznymi wypraw krzyżowych była walka z rozdrobnieniem dzielnicowym państw Europy, z poganami (w ramach akcji nawracania), nadmiar ludności w Europie, szanse na zdobycie nowych ziem, majątków i posiadłości. Do przyczyn gospodarczych zalicza się brak ziem w Europie, klęski żywiołowe spowodowane zbyt małą ilością planów z ziem, które uniemożliwiają wyżywienie społeczeństwa, ogranicza to także ilość towarów, przejęcie szlaków handlowych przez Turków (głównie na Bliskim Wschodzie). Turkowie podbijają Arabów, przejmują Islam i stają się fanatykami religijnymi. Nie zezwalają na pielgrzymki chrześcijan do Ziemi Świętej. W gospodarce podbijają ceny broni, przypraw i materiałów.

Przyczyną bezpośrednią było wystąpienie papieża Urbana II. Cesarstwu bizantyjskiemu bezpośrednio zagrażali graniczący z nimi Turcy Seldżucy (Bizancjum poniosło już kilka klęsk militarnych). Wysłannicy cesarza bizantyjskiego, Aleksy'ego Komnena, chcąc uzyskać pomoc od głowy Kościoła, przedstawili muzułmanów jako straszliwych pogan atakujących chrześcijan. Wizja ta bardzo nie spodobała się papieżowi, który podczas synodu w Clermont w swojej bulli wzywał chrześcijan do walki z Islamem, ogłosił odpust zupełny oraz zapewniał, że krzyżowcom darowane będą wszystkie grzechy przyszłe jak i przeszłe (chodzi tu głównie o darowanie grzechu, który popełniali mordując ludzi):"(...) zwracam się z pokorną prośbą, nie ja, lecz Pan, abyście wy, głosiciele Chrystusowi, częściej nakłaniali wszystkich, do jakiego by kto nie należał stanu, zarówno pieszych, jak i konnych, tak biednych, jak i bogatych, aby oni w porę pomogli wschodnim chrześcijanom i wypędzili z granic chrześcijańskiego świata ludzi tego niecnego rodzaju. Mówię to obecnym, polecam przekazać to nieobecnym. Wszak to nakazuje Chrystus. Wszystkim idącym tam w wypadku ich zgonu na lądzie czy morzu lub w boju z poganami, od tej chwili odpuszczone będą grzechy. To przyrzeczenie idącym daję ja jako upoważniony przez Boga (...)." Przemówienie papieża wzbudziło entuzjazm. Tłumy podjęły wezwanie. Hasłem krzyżowców był okrzyk: "Bóg tak chce". Ludzie wierzący, że Chrystus przyjdzie ponownie na ziemię, aby ich zbawić, postawili sobie za cel wyzwolenie Ziemi Świętej przed jego przybyciem. Na wezwanie papieża zgłosiło się wielu ochotników. Świadczyło to o wysoko rozwiniętym fanatyzmie religijnym, według którego ludzie uważali, że należy walczyć w imię Jezusa.

I wyprawa ludowa miała miejsce w 1096 roku. Na jej czele stanął Piotr z Amiens, zwany także Piotrem Pustelnikiem. Wzięli w niej udział Francuzi i Włosi, czyli około 60-90 tysięcy ludzi. Liczba ta przekroczyła wszelkie oczekiwania papieża. Wyprawa ta była typowo spontaniczna, bez żadnych przygotowań wcześniejszych. Krzyżowcy wędrowali wzdłuż Alp, przez Bałkany, Węgry aż do Konstantynopola, stolicy Cesarstwa Bizantyjskiego. Trzydzieści procent z krzyżowców ginie w skutek chorób i walk z właścicielami bizantyjskich posiadłości, którzy przyjęli krzyżowców jako wrogów, a nie jako pomoc w walce z Turkami, gdyż cesarz nie został uprzedzony o ich wyprawie. Ludność umiera lub idzie do niewoli. Cesarz ujrzawszy taka watahę ludzi (krzyżowcy składali się głównie z przedstawicieli mieszczaństwa i chłopstwa), a nie jak się ewentualnie spodziewał zorganizowanych oddziałów rycerzy, nie otwiera im bram miasta, a nawet przetransportowuje przez Bosfor do Imperium Osmańskiego.

Tymczasem w Europie zorganizowano właściwą, to jest rycerską, I wyprawę krzyżową, która wyruszyła jeszcze w 1096 roku przeciwko wyznawcom Islamu. Składała się głównie z rycerstwa normandzkiego i z Lotaryngii, czyli około 90 tysięcy ludzi. Najpierw udali się do Konstantynopola, gdzie złożyli przysięgę na wierność cesarzowi oraz przysięgę lenną, czyli że zdobyte przez krzyżowców ziemie będę przeznaczone dla Konstantynopola. Innowierców do wiary chrześcijańskiej nawracano mieczem. Była to najbardziej udana wyprawa. Od Turków przejęto: Armenię, Azję Mniejszą, Akkę. 20 października 1097r,. rozpoczęła siedmiomiesięczne oblężenie Antiochii, zakończone jej zdobyciem. 7 czerwca 1099r. krzyżowcy przybyli pod mury Jerozolimy, która zdobyli dopiero 15 lipca 1099r, mordując cała miejscowa ludność (40 000 ofiar). Na zajętych terenach utworzono królestwo Jerozolimskie. Pierwsi władcy tego królestwa to Gotfryd de Bouillon a potem jego brat Balwin I. Królestwo Jerozolimskie żyło we wrogim otoczeniu, uzależnione było od europejskiego zaplecza i od dopływu ochotników. Pierwszym sygnałem słabnięcia królestwa Jerozolimskiego był upadek Edessy w 1140 roku. Późniejsze wyprawy krzyżowe są głównie po to organizowane, aby utrzymać zdobyte ziemie.

W latach 1147-1479 na pomoc krzyżowcom wyruszyła II wyprawa, na czele której stanął król francuski Ludwik VII i cesarz niemiecki Konrad III. W czasie jej trwania próbowano zdobyć Damaszek. Odtąd Turcy bezustannie zagrażają Jerozolimie. Siły Turków uległy wzmocnieniu, gdy sułtanem został Saladyn. Był to władca Egiptu, Syrii i Mezopotamii. W czasie jego panowania Turcy zdobyli Jerozolimę.

Odpowiedzią była III wyprawa krzyżowa w latach 1189 - 1192, której przywódcami byli: cesarz Fryderyk I Barbarossa, król francuski Filip II August i król angielski Ryszard Lwie Serce. Wyprawa miała niezbyt fortunny przebieg. Barbarossa utopił się w rzece Salef w Cylicji (Azja Mniejsza), Francuzi wrócili do domu. Ryszard w 1192 roku wynegocjował swobodny dostęp do grobu pańskiego od Saladynów.

Najtragiczniejszy przebieg miała IV wyprawa krzyżowa w latach 1202 - 1204. Wtedy to krzyżowcy za namową Wenecjan, aby zapłacić za usługę przewiezienia okrętami, najpierw zdobyli dla Wenecji węgierskie miasto Zadar, a potem Konstantynopol. Rezultatem IV wyprawy krzyżowej było obalenie cesarstwa bizantyjskiego. Na jego miejsce powstało cesarstwo Łacińskie. Przetrwało ono do 1261 r. Zresztą nie wszystkie tereny weszły w skład tego cesarstwa. Niektóre się usamodzielniły i powstało cesarstwo Nicejskie i despotat Epiru.

W 1212 roku miała miejsce I wyprawa dziecięca. Chrześcijanie myśleli, ze skoro miecz nie nawrócił Turków, to może uczynią to dobre, niewinne i szczere dzieci. Zebrano 20-50 tysięcy dzieci w wieku 3-12 lat, które udały się do Marsylii. W Marsylii dwóch kupców wynajęło siedem statków, którymi obiecali przewieźć dzieci na Wschód. Po ich wypłynięciu słuch o nich zaginął. Dopiero po 18 latach wydało się, że dwa statki zatonęły, a pozostałe dzieci sprzedano jako niewolników na targu w Algierii i Egipcie.

V wyprawa krzyżowa w latach 1228 - 1229 pod dowództwem cesarza Fryderyka II nie osiągnęła wojennych sukcesów. Fryderykowi II udało się odzyskać Jerozolimę i kilka miast na drodze dyplomatycznej. Jednakże już w 1244 r. Jerozolima zostaje ostatecznie zajęta przez Turków.

Ponowna utrata Jerozolimy stała się przyczyną VI wyprawy krzyżowej, którą zorganizował król francuski Ludwik IX Święty. Miała ona wybitnie francuski charakter. Krzyżowcy opuścili Francje w 1248 roku, kierując się na Cypr. Ludwik IX zaatakował Egipt w 1249 roku. Po zdobyciu Damietty król francuski odrzucił korzystną dla chrześcijan propozycje pokojową sułtana Egiptu i zaatakował Kair. Tak Krzyżowcy ponieśli klęskę, oddając w 1250 roku Damiettę, dzięki czemu w ogóle uszli z życiem.

Ludwik IX ponownie zorganizował wyprawę, tym razem już VII. W 1270r. dotarł do Tunisu, licząc, że tamtejszy władca poprze jego starania, w walce z Turkami. Epidemia doprowadziła do śmierci króla, a jego syn zrezygnował z dalszego marszu. Korzyści z wyprawy odniósł jedynie król sycylijski Karol Andegaweński. Nie miała ona jednak żadnego wpływu na położenie Królestwa Jerozolimskiego.

Ostatnią twierdzą krzyżowców była Akka, która padła w 1291 r. Trwający dwa wieki konflikt na tle religijnym zakończył się zwycięstwem muzułmanów - Ziemia Święta pozostała została w ich rękach.

Skutki:wyprawkrzyżowych: 
» Przede wszystkim na Ziemi Świętej powstały zakony rycerskie: Templariusze w 1118 roku, Joanici, czyli Zakon Szpitala Świętego Jana i Krzyżacy - pod koniec XII
» Wzrósł autorytet papiestwa. 

-Rozwój handlu lewantyjskiego: Wzbogaciły się miasta włoskie portowe: Piza, Padwa, Genua, Wenecja co za tym idzie wzrost potęgi i $ mieszczan portów

-przenikanie wzorców obyczajowych między kulturami arabską i europejską

-Etos rycerski, i kultura rycerska

-Wyprawy krzyżowe: Pierwsze kontruderzdenie przeciw ekspanji Islamskiej

-Wzrósł fanatyzm religijny i niechęć do żydów

-

Porwanie papieża

Podstawą tego najdłuższego w dziejach Kościoła konfliktu był konflikt pomiędzy królem Francji, Filipem IV Pięknym a papieżem Bonifacym VIII (właściwie Benedetto Gaetani). Król za wszelką cenę dążył do podporządkowania sobie papiestwa, na co nie mógł wyrazić zgody ten drugi. W dodatku Bonifacy VIII wydał bullę, w której zabraniał nakładania podatków na duchowieństwo bez zgody papieża. Szczególnie to było wielką kością niezgody. Filip podjął się próby scalenie wszystkich ziem francuskich. Potrzebował jednak ogromnych sum pieniędzy, a jego skarbiec świecił pustkami. Stąd też nawet odwołał się do przedstawicieli Stanów Generalnych, które zwołał w 1302 roku, aby uzyskać ich zgodę na opodatkowanie duchownych, aby cała odpowiedzialność nie spoczęła na jego osobie. Bonifacy VIII naraził się także głosząc wyższość władzy duchownej nad świecką. W momencie kulminacyjnym Filip Piękny rozkazał swojemu kanclerzowi pojmać papieża i uwięzić go w Anagni. Chociaż wypuszczono go wkrótce na wolność, to jednak Bonifacy nie wytrzymał szoku i zmarł w 1303 roku.

Przeniesienie stolicy do Awinionu Dwa lata później został wybrany nowy papież, kandydat króla francuskiego, Bertrand de Got, który przyjął imię Klemensa V. Pod naciskiem Filipa Pięknego oraz za sprawą zamieszek antyfeudalnych w Rzymie, zgodził się na przeniesienie swojej siedziby do Awinionu w 1309 roku, przez co popadł w całkowitą zależność od króla. W mieście wybudowano imponujący system pałacowy. Chociaż pozycja papiestwa znacznie osłabła, to rozwinął się wówczas system zarządzania i finansów. Zwłaszcza rozwinęła się dysponująca beneficjami Kuria. Po pewnym czasie następcy Klemensa V nabyli miasto na własność. Awinion stał się drugą stolicą papiestwa (pierwszą, naturalnie, był Rzym, chociaż aż do 1378 roku nie obradował tam żaden papież).

Papieże rezydujący w Awinionie:

Klemens V - lata 1305-14 
Jan XXIII - lata 1316-34 
Benedykt XII - lata 1334-42 
Klemens VI - lata 1342-52 
Innocenty VI - lata 1352-62 
Urban V - lata 1362-70 
Grzegorz XI - lata 1370-77

Zakończenie niewoliW 1370 roku został wybrany na papieża hrabia Pierre Roger de Beaufort, czyli Grzegorz XI. Za namową cesarza Karola IV Luksemburskiego i znanej mistyczki, Katarzyny ze Sieny, papież zdecydował się na powrót z Awinionu do Rzymu, gdzie jednak zmarł już w 1378 roku, kiedy to doszło do wyboru dwóch papieży. Tak właśnie narodził się kolejny konflikt, czyliwielka schizma zachodnia.

SCHIZMY W KOŚCIELE

Wybór drugiego papieża

Wielka schizma zachodnia to najpoważniejszy konflikt wewnętrzny w Kościele katolickim od początku jego istnienia. Narodził się on tuż po zakończeniu niewoli awiniońskiej. Kiedy zmarł w 1378 roku Grzegorz XI doszło do wyboru dwóch papieży: przebywającego w Rzymie Urbana VI i jego antypapieża (tak nazywano drugiego wybranego papieża) Klemensa VII, który za swoją rezydencję uważał Awinion.

Echo papieskiego konfliktu Doszło wówczas do silnego podziału pomiędzy zwolenników Klemensa (tutaj prym wiodła Francja i jej sojusznicy) i Urbana (głównie Anglia i cesarstwo). Rozwiązania konfliktu nie przyniosła śmierć papieży, bo po nich zostali wybrani kolejni papieże - zawsze po dwóch. Do głosu zaczęli dochodzić profesorowie uniwersytetów oraz prawnicy kościelni, którzy coraz częściej głosili wyższość soboru nad papieżem, gdyż władza papieska poprzez ten podział znacznie straciła na autorytecie, szczególnie wśród inteligencji (uwaga: nie jako warstwy społecznej, ale jako grupy osób wykształconych - należy rozróżniać oba pojęcia!). Tak zrodziła się koncepcja koncyliarystów, którzy będą w przyszłości (aż do Soboru Trydenckiego) walczyć z kurialistami, czyli uznającymi władzę papieża nad soborem.

Sobór w Pizie - 1409 rok Zwołany sobór w Pizie zamiast zakończenia, tylko zaognił konflikt. W 1409 roku w trakcie obrad soboru został wybrany trzeci papież. Oprócz Grzegorza XII, który był papieżem rzymskim i Benedykta XIII - antypapieża awiniońskiego, do godności papieża został podniesiony także Pietro Philarghi jako Aleksander V, unieważniając wybór poprzednich dwóch. Nie został on uznany przez wszystkie kraje.

Zakończenie schizmy Spór ostatecznie zakończył się dopiero w 1417 roku, kiedy w trakcie soboru w Konstancji. Dnia 29 maja sobór deponował papieża pizańskiego Jana XXIII, a 26 lipca awiniońskiego - Benedykta XII. Międzyczasie ze swojego urzędu zrezygnował Grzegorz XII, przebywający w Rzymie. Na papieża wybrano Oddo Colonna, którzy przybrał 11 listopada 1417 roku imię Marcina V. Jego wybór uważa się za zakończenie schizmy zachodniej i umocnienie władzy papieża, jednak ruch koncyliarystów nadal miał silne oddziaływania na sprawy kościelne. Ostatni antypapież zakończył swoje rządy w 1449 roku po soborze w Bazylei (tak zwana schizma bazylejska).

Papieże i antypapieże w trakcie wielkiej schizmy:

PAPIEŻE (RZYMSCY)	ANTYPAPIEŻE (AWINIOŃSCY)	ANTYPAPIEŻE (PIZAŃSCY)
Urban VI (1378-89)	Klemens VII (1378-94)
Bonifacy IX (1389-1404)	Benedykt XII (1394-1417)
Innocenty VII (1404-06)
Grzegorz XII (1406-1415)		Aleksander V (1409-10) Jan XXIII (1410-17)

II SCHIZMA

Początek konfliktu

Schizma ta była wynikiem rywalizacji pomiędzy papieżem a koncyliarystami, którzy uważali, że sobór ma większą władzę nad papieżem. Ruch ten zrodził się w trakcie trwania wielkiej schizmy zachodniej, kiedy zdecydowanie upadł autorytet papieży. W marcu 1431 roku na papieża został wybrany Gabriel Condulmer jako Eugeniusz IV. Pod nieobecność papieża został otwarty 23 lipca 1431 roku sobór w Bazylei. Papież w swojej bulli z 12 listopada nakazywał rozwiązanie soboru bazylejskiego i zwołanie nowego w Bolonii. Jednak nie uzyskał on zgody i w trakcie pertraktacji musiał ustąpić i uznać trwający w Bazylei sobór.

Zaostrzenie sporu Eugeniusz IV nie zrezygnował jednak z zamiaru podporządkowania sobie soboru - występował on dwa razy o przeniesienie soboru: w 1437 roku do Ferrary, a w 1439 do Florencji. Brak zgody na żądania papieża doprowadził już w 1437 roku do schizmy zwanej bazylejską. Dnia 16 maja 1439 roku sobór w Bazylei ogłasza jako prawdy wiary zasady, że sobór stoi ponad papieżem, któremu nie wolno rozwiązać, odraczać ani przenosić jego obrad. Kto nie uznawał tych poglądów uważany został za heretyka.

Wybór antypapieża Taki los spotkał w czerwcu 1439 roku Eugeniusza IV - został uznany za heretyka i pozbawiony godności papieskiej. W listopadzie na papieża czy też antypapieża (w zależności, czy uznaje się decyzje soboru) wybrano Feliksa V. Świat znowu miał dwóch papieży i znowu dzielił się na zwolenników papieża i jego antypapieża. W 1447 roku zmarł Eugeniusz IV, a na jego następcę wybrano Mikołaja V.

Zakończenie schizmy Po dwóch latach w trakcie rozmów na abdykację zgodził się papież bazylejski, Feliks V. Sobór w Bazylei na prawowitego papieża wybiera urzędującego już w Rzymie Mikołaja V. Schizma bazylejska dobiegła końca.

Papieże w trakcie schizmy bazylejskiej: Eugeniusz IV lata 1431-47, Feliks V-antypapież 1439-49 Mikołaj V 1447-55