I WYKŁAD
Ksenofont – Oikonomikos-”podręcznik” zarządzania gospodarstwem domowym lub państwem- miastem (Ateny)
Platon- Respublika – koncepcja państwa idealnego- państwo ma zapewnić wolnym obywatelom szczęście i dobrobyt, by nikt nie był zbyt bogaty ani zbyt biedny
Arystoteles – Etyka Nikomachejska – wyjaśnia fenomen handlu jako procesu w którym ludzie wzajemnie zaspokajają swoje potrzeby, Polityka: zarządzanie państwem – zwolennik własności prywatnej oraz systemu niewolniczego, był przeciwnikiem oprocentowanych pożyczek
Adam Smith – badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów – 1776r- ojciec ekonomii (nowożytnej)
J.M.Kynes – twórca podstaw współczesnej makroekonomii – ogólne teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza – 1936r, uważany za ojca makroekonomii
Ekonomia- nauka o zaspokajaniu materialnych potrzeb człowieka za pomocą ograniczonych zasobów, możliwych do wykorzystania w różny sposób. Bada ludzkie wybory, szuka sposobów uczynienia ich w określonym sensie najlepszymi (optymalnymi), skupia się na porównywaniu efektów z nakładami
zasób- w tym momencie to co posiadamy
strumień – ilość
wielkość nominalna- wartość podana, np. na banknocie
wielkość realna – wartość prawdziwa, ile to naprawdę jest warte
Podmioty w gospodarce: Przedsiębiorstwa – Mikroekonomia, gospodarstwa domowe (praca, spadek, zasiłek, renta, wygrana, oszczędności) – Mikroekonomia, sektor publiczny czyli państwo i władze lokalne – makroekonomia, zagranica – Makroekonomia
MIKROEKONOMIA – zajmuje się badaniem zjawisk i procesów gospodarczych zachodzących w poszczególnych obszarach gospodarki np. na określonym rynku

MAKROEKONOMIA – bada gospodarkę narodową jako całość lub jej główne komponenty, prezentując przy tym szeroką panoramę aktywności gospodarczej.

Podstawowe cele makroekonomii: szybki wzrost gospodarczy, wysokie zatrudnienie, stabilne ceny, równowaga zewnętrzna

EKONOMIA POZYTYWNA (obiektywna) – stawia sobie za cel badanie rzeczywistości gospodarczej, takiej jaka ona jest i unikanie sądów wartościujących (tj. opinii, czy coś jest korzystne lub niekorzystne, dobre lub złe) (fakt stwierdzenie)

EKONOMIA NORMATYWNA (subiektywna) – zajmuje się formułowaniem poglądów wartościujących i opisem tego, jak badane zjawiska powinny wyglądać (gdybanie)
POMIAR DOBROBYTU: - II WYKŁAD

Wartościowe miary dobrobytu – systemy rachunkowości narodowej MPS i SNA; proponują cały zestaw wartościowych mierników makroekonomicznych

Naturalne miary dobrobytu – różne koncepcje pomiaru dobrobytu np. metoda genewska bądź taksonomiczna miara dobrobytu społecznego

MPS (material product system)

- system rachunkowości stosowany w okresie przed transformacją systemową w krajach o gospodarce sterowanej centralnie, a więc w krajach Europy Środkowej i Wschodniej

- metoda produktu materialnego obliczania dochodu narodowego

- oparta na koncepcji pracy produkcyjnej Adama Smitha i Karola Marksa

- przyjęto pewną konwencję statystyczną, która polegała na tym, że wytypowano działy gospodarki narodowej, w których tworzony był produkt globalny i dochód narodowy
PRODUKT KRAJOWY BRUTTO (PKB)

- GDP (gross domestic product) – pozwala wyrazić w sposób syntetyczny poziom aktywności ekonomicznej kraju w określonym czasie. W uproszczeniu przedstawia łączną wartość powstających w gospodarce towarów.

REALNY PRODUKT KRAJOWY BRUTTO (PKB) – jest miarą całkowitej produkcji gospodarki krajowej w danym okresie (np. roku, kwartale, miesiącu)

Przyrost realnego PKB określany jest mianem WZROSTU GOSPODARCZEGO.

Zmiany poziomu aktywności gospodarczej (w tym stóp wzrostu gospodarczego) to WAHANIA KONIUNKTURALNE, które zależą od różnych czynników ekonomicznych, politycznych oraz społecznych.

INFLACJA – jest to proces wzrostu przeciętnego poziomu cen.

Dynamika inflacji jest mierzona stopą inflacji, która wyraża procentowy wzrost przeciętnego poziomu cen dóbr i usług w danym okresie (np. roku, miesiącu)

DEFLACJA – jest to proces spadku przeciętnego poziomu cen.

Inflacja oznacza spadek, a deflacja – wzrost siły nabywczej pieniądza krajowego

STOPA BEZROBOCIA – procentowy udział liczby osób bezrobotnych w zasobie siły roboczej.

BEZROBOTNI – to osoby, które nie pracują, aktywnie poszukują pracy i są gotowe je podjąć.

ZASÓB SIŁY ROBOCZEJ – liczba osób w wieku produkcyjnym zdolnych i gotowych do pracy na warunkach typowych dla danej gospodarki.

EKSPORT – jest to wartość dóbr i usług wyprodukowanych w kraju i zakupionych przez podmioty działąjące za granicą.

IMPORT – to wartość dóbr i usług zakupionych za granicą przez podmioty krajowe.

Różnica między wpływami z eksportu a wydatkami na import to saldo handlu zagranicznego (EKSPORT NETTO)
MIERNIKI MAKROEKONOMICZNE:
A. Mierniki mierzące poziom produkcji w kraju

- produkt narodowy brutto – PNB

- produkt narodowy netto – PNN

- produkt krajowy brutto – PKB

B. mierniki obrazujące poziom dochodów i konsumpcji społeczeństwa.

- dochód narodowy – DN

- dochody osobiste – DO

- dochody osobiste do dyspozycji – DOD

C. mierniki bezrobocia

D. mierniki inflacji

III WYKŁAD - POLITYKA FISKALNA (budżetowa) – obejmuje te wszystkie posunięcia rządu, które kształtują wpływy i wydatki budżetowe, oddziałujące tym samym na podział dochodów, oraz na ogólny poziom aktywności gospodarczej w kraju.

FINANSE PUBLICZNE:

- budżet państwa

- zasoby funduszy pozabudżetowych – ZUS- KRUS - NFZ

- budżety samorządów – terytorialnego, gospodarczego i zawodowego

- zasoby ubezpieczeń społecznych fundacji, związków wyznaniowych itd.
BUDŻET PAŃSTWA – 3 UJĘCIA

- to roczny plan budżetowy

- to ‘’kasa’’ państwa

- to akt prawny uchwalony w formie ustawy budżetowej

STRUKTURA BUDŻETU PAŃSTWA – DOCHODY

- wpływy z podatków i opłat

- dochody z ceł (płaconych za pozwolenie przewozu towarów i usług przez granicę)

- dochody od instytucji należących do państwa

- dochody ze sprzedaży państwowego majątku (z prywatyzacji)

- dochody uzyskiwane za granicą

RODZAJE PODATKÓW:

KRZYWA LAFFERA

Krzywa Laffera – ilustruje zależność między stawką opodatkowania a dochodami budżetu państwa z tytułu podatków.
STRUKTURA BUDŻETU PAŃSTWA – DOCHODY:

- wpływy z podatków i opłat,

- dochody z ceł (płaconych za pozwolenie przewozu towarów i usług przez granicę)

- dochody od instytucji należących do państwa

- dochody ze sprzedaży państwowego majątku (z prywatyzacji)

- dochody uzyskiwane za granicą.
STRUKTURA BUDŹETU PAŃSTWA -WYDATKI:
- realizację swych podstawowych funkcji (wojsko, policja, administracja)
- świadczenia społeczne (emerytury, renty)
- to co my sami jako społeczeństwo uznamy za warte finansowania przez państwo (szkoły, służba zdrowia)
- inwestycje, np. budowę ważnych projektów infrastrukturalnych
- wypłaty z funduszu ubezpieczeń społecznych

- odsetki od długu wewnętrznego i zadłużenia zewnętrznego
RODZAJE WYDATKÓW BUDŻETOWYCH:

- elastyczne

- sztywne (zdeterminiowane)

STOPA REDYSTRYBUCJI – miernik zaangażowania państwa w gospodarkę poprzez budżet – procentowy udział wydatków budżetowych w stosunku do PKB.

Im wyższa jest wartość tej stopy, tym państwo silniej ingeruje w procesy gospodarcze i tym samym skłonność podmiotów prywatnych do inwestowania jest zwykle mniejsza = efekt wypierania wydatków prywatnych przez wydatki publiczne.

BUDŻET PAŃSTWA:

- wynik budżetu państwa, czyli różnica pomiędzy dochodami, a wydatkami (saldo), może mieć postać nadwyżki, deficytu lub równowagi.

- deficyt budżetowy występuje wtedy gdy wydatki przekroczą wielkość wpływów.

- nadwyżka budżetowa występuje wtedy gdy wpływy podatkowe przewyższają wydatki
W KRAJACH UE OBOWIĄZUJE TZW. POLITYKA STABILNOŚCI I WZROSTU, ZGODNIE Z KTÓRYM NAJWIĘKSZY DOPUSZCZALNY DEFICYT BUDŹETOWY MOŻE WYNIEŚĆ 3% PKB
DEFICYT BUDŻETOWY MOŻE WYNIKAĆ:

- z nadmiernych wydatków budżetowych

- ze zbyt niskich dochodów budżetowych,

- z oczekiwań społeczeństwa,

- ze sposobu uchwalania budżetu w systemie parlamentarnym
ŹRÓDŁA POKRYCIA (finansowania) DEFICYTU:

- nadwyżki budżetowe z lat ubiegłych

- pożyczki

- kredyty bankowe

- wypłaty z emisji papierów wartościowych (obligacji i bonów)

- dochody z prywatyzacji
- podniesienie podatków
- dodatkowa emisja pieniądza (zabronione w UE)
DŁUG PUBLICZNY – jest to nagromadzona wielkość deficytów budżetowych z przeszłości, tj. zobowiązania sektora publicznego względem podmiotów gospodarczych i osób prywatnych oraz z zagranicy.

RODZAJE DŁUGU:

kryterium zapadalności

- krótkoterminowy

- długoterminowy

kryterium miejsca zaciągania

- dług krajowy

- dług zagraniczny
W POLSCE:
- dług Skarbu Państwa
- państwowy dług publiczny
MIERZENIE PKB
- jako sumę wartości dodanej w procesie produkcji – metoda produktowa

- jako sumę dochodów czynników wytwórczych łącznie z zyskami otrzymywanymi przez przedsiębiorców – metoda dochodowa

- jako sumę wydatków na dobra finalne – metoda wydatkowa (popytowa)
WYDATKOWA
PKB = C + I + G + NX gdzie: C – konsumpcja I – inwestycje G – wydatki państwa NX – export netto

GDP = c + Inv + G + (Ex – iM)
PRODUKTOWA
PKB jest sumą tzw. Wartości dodanej (va), wytworzonej we wszystkich sektorach instytucjonalnych, powiększonej o podatki pośrednie (T_e) i pomniejszonej o dotacje do produkcji (S_b):

PKB = ∑ (va + T_e – S_b)
WARTOŚĆ DODANA – jest ona obliczana jako różnica pomiędzy przychodem ze sprzedaży dóbr i usług a kosztem zakupu dóbr pośrednich od innych przedsiębiorstw
3.METODA DOCHODOWA

PKB obliczany metodą dochodową polega na dodawaniu dochodów (z pracy i od kapitału) powstających w procesie wytwarzania produktów i usług w danym rokyu, tj. płac, rent, procentów i zysków. Nie dolicza się tutaj transferów (emerytur, rent, stypendiów, itp.)
DO PKB NIE SĄ WLICZANE WIELKOŚCI

- nielegalnej działalności gospodarczej - do IX.2014r. !

- produkcji nierynkowej ze względu na trudność oszacowania jej wartości (np. pracy własnej w domu)

- dóbr używanych, ponieważ nie stanowią produkcji bieżącej,

- transakcji finansowych niemających związku z produkcją bieżącą: są to płatności transferowe, upominki, darowizny, spadki i sprzedaż papierów wartościowych (akcje, obligacje, skrypty dłużne)
- wartości towarów powstających w ramach gospodarki naturalnej

WARTOŚĆ GLOBALNA (Gross Value)

- stanowi ona sumę wartości produktów (dóbr i usług) materialnych i niematerialnych wytworzonych w danym kraju w ciągu roku

- jest ona liczona w pieniądzu krajowym lub światowym oraz w jednostkach rzeczowych i czasowych.

- wartość globalna zawiera w sobie PKB (sumę wartości dodanej brutto) i zużycie pośrednie dotyczące środków obrotowych.

- występuje w niej podwójne lub wielokrotne liczenie tej samej wartości.
POCHODNE MIARY AKTYWNOŚCI EKONOMICZNEJ:

PRODUKT NARODOWY – agregat obrazujący końcowy rezultat działaln9ści narodowych czynników wytwórczych, niezależnie od ich lokalizacji.

PRODUKT NETTO – agregat powstały przez skorygowanie wartości produktu brutto o wartość zużycia zasobu kapitału trwałego, czyli szacunkową wartość amortyzacji

DOCHÓD NARODOWY – agregat mierzący dochody czynników wytwórczych, należących do gospodarstw domowych i przedsiębiorstw

DOCHÓD OSOBISTY – agregat mierzący dochody czynników wytwórczych, należących wyłącznie do gospodarstw domowych.

DOCHÓD ROZPORZĄDZALNY (DO DYSPOZYCJI) – agregat odpowiadający wartości, która pozostaje gospodarstwom domowym po zapłaceniu podatku dochodowego oraz uwzględnieniu płatności transferowych budżetu państwa na rzecz osób fizycznych.
PRODUKT NOMINALNY A REALNY

PRODUKT NOMINALNY - produkt oszacowany na podstawie cen bieżących

W celu wyeliminowania wpływu cen na wielkość agregatu stosuje się podczas jego szacowania ceny stałe, tzn. ceny z okresu przyjętego za bazowy. Powstały w ten sposób agregat nazywany jest PRODUKTEM REALNYM.
LUKA PNB- Różnicę między produktem potencjalnym a realnym tzw. Luka PNB – jest to szacunkowa ocena ilości dóbr i usług, którą tracimy wskutek tego, że gospodarka nie osiąga swoich możliwości w odniesieniu do zatrudnienia.
POTENCJALNY POZIOM PNB – to taki, przy którym wystepuje naturalna stopa bezrobocia
REALNY PNB per capita – jest to realny PNB podzielony przez liczbę mieszkańców kraju.
DEFLATOR PNB - jest to stosunek nominalnego PNB (w cenach bieżących) do PNB w ujęciu realnym (w cenach stałych), wyrażony w postaci wskaźnika

nominalny PNB

Deflator = ----------------------- _* 100%

realny PNB DEN – Dobrobyt Ekonomiczny Netto (z ang. NEW) koryguje PKB

DEN = PNB+wartość nierynkowej i niezarejestrowanej działalności + wartość czasu wolnego – wartość uboczna
DEFINICJA PIENIĄDZA – najpełniejszą podał Gustaw Schmoller: niezależnie od swojej formy zewnętrznej i systemu gospodarczego pienądz jest prawnie określonym, powszechnie akceptowanym środkiem płatniczym, który może wyrażać, przechowywać, przekazywać wartość dóbr i usług, i którego wartość powinna być ściśle związana z wartością produkcji wytworzonej na obszarze danego kraju



FUNKCJE PIENIĄDZA:

- środek wymiany (cyrkulacji)

- jednostka rozrachunkowa – miernik wartości towarów i usług – jest to jednostka w której są wyrażone ceny i są prowadzone rozliczenia

- środek przechowywania wartości (tezauryzacji) – można go wykorzystać do dokonania zakupów w przyszłości.

- środek płatniczy - miernik odroczonych płatnści – funkcja jednostki rozrachunkowej w dłuższym okresie
RODZAJE PIENIĄDZA:

- pieniądz towarowy (np. roślinny (pieprz, ziarna kakaowe), zwierzęcy (skóry, bydło, kość słoniowa), minerał (kruszce, sól), kosztowności (sztabki złota, sztylety, biżuteria, bite monety)

- pieniądz symboliczny (banknoty, monety)

- pieniądz bezgotówkowy (pieniądz elektroniczny)
PODAŻ PIENIĄDZA – to ilość pieniądza wprowadzonego do obiegu. Podaż pieniądza podlega regulacjom państwa. Państwo za pośrednictwem banku centralnego oraz różnych agend i instytucji rządowych ma istotny wpływ na wielkość emisji pieniądza, formy, w jakich pieniądz jest emitowany oraz na cele, które dzięki kolejnym emisjom zamierza się osiągnąć.
CECHY PIENIĄDZA:

- powszechnie akceptowany

- podzielny

- rzadki

- trwały
AGREGATY PIENIĘŻNE:
Mo – baza monetarna= łączna liczba banknotów oraz monet znajdujących się w obiegu poza bankowym + łączna liczba banknotów oraz monet znajdujących się w posiadaniu systemu bankowego ( pogotowie kasowe banku)
M1=Mo + wkłady na żądanie (wkłady a'vista =ROR)
M2=M1 + depozyty krótkoterminowe
M3=M2 + lokaty średnio i długoterminowe
POPYT NA PIENIĄDZ – to ilość pieniądza, na jaką istnieje zapotrzebowanie zgłaszane przez podmioty gospodarcze. Wielkość popytu na pieniądz zależy od takich czynników jak:

- wielkość produkcji różnych dóbr

- liczba zawieranych transakcji

- przeciętny poziom cen produktów i usług
RODZAJE POPYTU NA PIENIĄDZ:

- popyt transakjcyjny – wiąże się z posiadaniem pieniądza w celu realizacji przewidywanych zakupów produktów i usług

- popyt przezornościowy – wiąże się z posiadaniem pieniądza w celu realizacji nieoczekiwanych zakupów i usług

- popyt spekulacyjny – wiąże się z posiadaniem pieniądza w nadziei na przyszłe dochody
MNOŹNIK DEPOZYTOWY – określa górną granicę kreacji pieniądza bankowego. Ukazuje maksymalną wartość pieniądza kredytowego, może wykreować system bankowy z każdej wprowadzonej do niego złotówki przy założeniu, że banki komercyjne utrzymują wielkość rezerw obowiązkowych, a wszelkie środki pieniężne uzyskane w postaci kredytów w całości są przekazywane w depozyty bankowe (założenie braku „wycieku” gotówki z systemu bankowego)
Md = 1/R
R – stopa rezerw obowiązkowych

Mnożnik kreacji pieniądza Mkp – wyraża zmiany w globalnej podaży pieniądza (Ms) wywołane zmianami bazy monetarnej (Bm)

Mkp = Ms/Bm

Podaż pieniądza (Ms) to inaczej suma gotówki w obiegu (Mg) i depozytów (wkłady) na żadanie (Md) (avista)

Ms = Mg + Md

Baza monetarna (Bm) to suma gotówki w obiegu (Mg) i rezerw gotówkowych systemu bankowego (Mr)

Bm = Mg + Mr

Jeśli nie ma informacji w zadaniu na temat wycieków itp. Wtedy Mkp – Md

->Ilościowe równiania wymiany Fishera:

1.) M*V = P *T - podstawowy

2.) M*V = P*Q - zmodyfikowany

3.) M*V = P*Y – zmodyfikowany

gdzie: M – ilość pieniądza w obiegu (podaż), V – prędkość obiegu pieniądza, P – przeciętny poziom cen, T – wolumen (ilość) towarów będących przedmiotem transakcji, Q- liczba transakcji, Y- dochód narodowy
WIELKOŚĆ POPYTU NA PIENIĄDZ ZALEŻY OD:
- wielkości produkcji różnych dóbr
- liczby zawieranych transakcji
- przeciętny poziom cen produktów i usług
- nominalna i realna stopa oprocentowania środków pieniężnych
- koszt posiadania pieniądza
- koszt zamiany jednych aktywów na drugie
PODSTAWOWE FUNKCJE BANKÓW:

- przyjmowanie depozytów w zamian za odestki

- świadczenie usług finansowych związanych z obiegiem pieniądza jako środka cyrkulacji i środka płatniczego

- udzielanie kredytów dla przedsiębiorstw i osób fizycznych

- kreacja pieniądza


FUNKCJA BANKU CENTRALNEGO :

1.Bank centralny pełni funkcje banku emisyjnego tzn. żę jest bankiem uprawnionym do emisji pieniądza, czyli drukowania go i wprowadzania w obieg. Ma prawo również emitowania Bankowych Papierów Wartościowych.

2.Bank centralny pełni funkcję banku banków tzn. że nadzoruje operacje banków komercyjnych, udziela im kredytów w trudnych sytuacjach, np. niedoboru gotówki. Ustala stopy rezerw obowiązkowych, tzn. sumy pieniędzy, które banki komercyjne są zobowiązane trzymać w banku centralnym

3. Bank centralny pełni funkcję banku państwa, tzn. że gromadzi dochody i realizuje wydatki państwa, udziela rządowi kredytów na sfinansowanie deficytu budżetowego, zarządza długiem publicznym, gromadzi rezerwy złota i dewiz.

INSTRUMENTY ODDZIAŁYWANIA BANKU CENTRALNEGO NA ODAŻ PIENIĄDZA:

a)Zmiany stopy rezerw obowiązkowych:

określenie przez bank centralny stopy rezerw obowiązkowwych polega na ustaleniu stosunku minimalnego rezerw w gotówce w kasie banku i rezerw w banku centralnym do ogólnej sumy wkłądów zgromadzonych w banku.
b) Zmiany stóp procentowych
c) Operacje rynku otwartego
STOPY PROCENTOWE BANKU CENTRALNEGO

STOPA REFERENCYJNA – najniższe oprocentowanie krótkoterminowych papierów wartościowych sprzedawanych przez bank centralny banko komercyjnym

STOPA LOMBARDOWA – stopa procentowa, według której bank centralny udziela bankom komercyjnym pożyczek papierów wartościowych.

STOPA DEPOZYTOWA – oprocentowanie jednodniowych depozytów składanych przez banki komercyjne 3w banku centralnym

STOPA REDYSKONTOWA – stopa procentowa stosowana w przypadku redyskonta przez bank centralny weksli (lub innych papierów wartościowych) zdyskontowanych przez banki komercyjne

STOPA DYSKONTOWA – stopa procentowa stosowana w rachunku zaktualizowanej wartości przyszłych strumieni pieniężnych (płatności, dochodów)
INFLACJA – jest procesem stałego wzrostu cen w gospodarce w danym okresie. Jej skutkiem jest spadek siły nabywczej waluty krajowej.
-Przeciwieństwem inflacji jest DEFLACJA oznaczająca spadek ogólnego poziomu cen .
-DEZINFLACJĄ – nazywamy natomiast zmniejszenie stopy inflacji
-Siłą nabywcza waluty to ilość towarów (dóbr i usług), jaką można nabyć za określoną sumę tej waluty
-Miarą tępa inflacji jest STOPA INFLACJI. Wskaźnik ten określa procentowy wzrost cen w gospodarce w danym okresie.
- nie każdy wzrost cen jest inflacją
- inflacją jest nie tylko wzrost cen towarów lecz jest nią też wzrost płac
SPIRALA INFLACYJNA – to samowspomagający się proces wzrostu przeciętnego poziomu cen wywołany dążeniem poszczególnych grup społecznych do zwiększenia swojego udziału w podziale PKB
MIERNIKI INFLACJI

Za podstawowy miernik inflacji uważa się stopę inflacji, która mierzy stopę zmiany przeciętnego poziomu cen i zwykle jest podawana w ujęciu procentowym rocznie.

Stopa inflacji w 2009 = [(CPI 2009 – CPI 2008)/CPI 2008 ] *100

Roczna stopa inflacji = [(Ptn-Pto)/Pto]*100 gdzie: Ptn ogólny poziom cen w roku badanym, Pto ogólny poziom cen w roku poprzednim (bazowym)
WSKAŹNIKI INFLACYJNE

- CPI – indeks (wskaźnik) wzrostu cen detalicznych – przedstawia on inflację od strony konsumentów

- PPI – indeks (wskaźnik) wzrostu cen hurtowych (cen producenta) – inflacja z punktu widzenia producentów

- WSKAŹNIK INFLACJI BAZOWEJ

- DEFLATOR PKB – wskaźnik wszystkich dóbr i usług wchodzących w skłąd PKB (wyprodukowanych w danym kraju) – relacja między nominalnym a realnym PKB

- INFLACJA KLASYCZNA – występowanie inflacji w warunkach wzrostu gospodarczego

- STAGFLACJA – procesy inflacyjne zachodzą w sytuacji stagnacji gospodarczej

-SLUMFLACJA (reflacja) – występuje gdy jest recesja gospodarcza

RODZAJE INFLACJI

POLITYKA FISKALNA I MONETARNA (Czyli w jaki sposób rząd kontroluje poziom i strukturę popytu globalnego)

TRADYCYJNE TYPY POLITYKI GOSPODARCZEJ:

fiskalna, monetarna, celna, cenowa, dochodowa, zatrudnienia, społeczna, regionalna, inwestycyjna

,,NOWOCZESNE’’ TYPY POLITYKI GOSPODARCZEJ:

naukowo – techniczna i innowacyjna, dostosowań strukturalnych, restrukturyzacji, ekologiczna
POLITYKA FISKALNA (budżetowa) – manipulacja podatkami – rząd korzysta z posiadanych uprawnień w zakresie nakładania podatków i wydatkowania środków zgromadzonych w budżecie

FISCUS – oznacza skarb państwa, historycznie – skarb carski w starożytnym Rzymie

POLITYKA MONETARNA (pieniężna) - manipulacja podażą pieniądza – zarządzanie podażą pieniądza i stopami procentowymi
,,Złoty’’ trójkąt celów polityki fiskalnej typu keynesowskiego

,,Złoty” pięciokąt celów polityki fiskalnej typu keynesowskiego

INSTRUMENTY FISKALNE MAKROEKONOMICZNE:

- dochody budżetu państwa

- Wydatki budżetu państwa

- deficyty i nadwyżki budżetowe

- dług publiczny

INSTRUMENTY FISKALNE MIKROEKONOMICZNE:

podatek, opłata, cło, dotacja, subwencja, bon skarbowy, obligacja skarbowa, poręczenia i gwarancje rządowe
RODZAJE POLITYKI FISKALNEJ:
- PASYWNA- opiera się na założeniu, że określone elementy dochodów i wydatków budżetowych cechuje tendencja do automatycznego reagowania na zmiany sytuacji gospodarczej. Automatyczne stabilizatory koninktury
- AKTYWNA (DYSKRECJONALNA)- występuje wtedy, gdy rząd stosuje wybrane środki w celu przeciwdziałania cyklicznym fluktuacjom stabilizacji cen, ograniczenia bezrobocia
POLITYKA MONETARNA

Prowadzi ją BANK CENTRALNY – określa podaż pieniądza. Zmiany podaży pieniądza wywołują ruch stóp procentowych w dól lub w górę i wywierają wpływ na wydatki dokonywane na pozycje takie jak maszyny czy budynki .Wywiera istotny wpływ na faktyczny i potencjalny PNB.

INSTRUMENTY MONETARNE:
- stopy procentowe

- kursy walutowe

- stopy rezerw obowiązkowych dla banków komercyjnych

- poziom gwarancji dla depozytów w bankach
POLITYKĘ MONETARNĄ DZIELI SIĘ NA:

- politykę RESTRYKCYJNĄ (twadrą), której celem jest zmniejszanie podaży pieniądza poprzez podwyższenie stopy dyskontowej, podwyższenie poziomu rezerw obowiązkowych oraz sprzedaż na otwartym rynku – jest to polityka antyinflacyjna

- politykę EKSPANYWNĄ (miękką), której celem jest zwiększenie podaży pieniądza poprzez obniżenie stopy dyskontowej, obniżanie poziomu rezerw obowiązkowych, zakupy na otwartym rynku.

Sb = B/Sr

Sr = Z + B

Gdzie: Sb – stopa bezrobocia, B – siła robocza, która nie ma pracy (liczba ludzi uznanych za bezrobotnych), Sr – zasób siły roboczej, Z – zatrudnieni/ pracujący

Stosunek liczby aktywnych zawodowo, a więc zasobów siły roboczej (Sr) do liczby ludności w wieku produkcyjnym (Lp) nazywamy współczynnikiem aktywności zawodowej (az): az = Sr/Lp

Wskaźnik zatrudnienia (Wz), podaje się w ułamku dziesiętnym: Wz = Z/Lp
BEZROBOCIE JAKO SKUTEK NIERÓWNOWAGI
równowaga popytu z podażą pracy, gdy liczba wolnych miejsc pracy równa się liczbie poszukujących pracy (stan praktycznie nieosiągalny)
niedobór potencjału pracy, gdy liczba wolnych miejsc pracy jest wyższa niż liczba osób szukających pracy (gospodarka centralnie sterowana)
nadwyżka potencjału pracy (bezrobocie), gdy liczba wolnych miejsc pracy jest mniejsza niż liczba poszukujących pracy (gospodarka rynkowa)
osoby bezrobotne - osoby nie pobierające nauki w szkole dziennej, zdrowe, gotowe do podjęcia pracy, zarejestrowane w powiatowym urzędzie pracy pasującym do adresu zameldowania, ma ukończone 18 lat, nie jest w areszcie
ROZMIARY BEZROBOCIA ZALEŻA OD 3 CZYNNIKÓW:
- współczynnika aktywności zawodowej
- liczby ludności w wieku produkcyjnym
- rozmiarów zatrudnienia
STOPY BEZROBOCIA
- stopa bezrobocia rejestrowanego (bezrobotni którzy są zarejestrowani w urzędzie pracy
- stopa bezrobocia ustalana na podstawie pomiaru bezrobocia metodą BAEL, która odpowiada stopie bezrobocia ekonomicznego
RODZAJE BEZROBOCIA
- dobrowolne(naturalne)- ludzie należący do zasobu pracy, lecz z własnej woli nie podejmują pracy za ustaloną na rynku płacę
- frykcyjne – minimalny poziom bezrobocia, niemożliwy do obniżenia, który wynika ze stale zmieniającej się struktury siły roboczej od 3-5%
- strukturalne- wynika z niedopasowania podaży pracy, o określonych cechach i popytu na nią, spowodowane jest zmianami strukturalnymi w gospodarce
-przymusowe – ludzie należący do zasobu pracy, którzy nie mogą znaleźć pracy za obowiązującą na rynku płacę
- cykliczne (koniunkturalne) – niedostatek na dobra i usługi
- sezonowe – efekt sezonowości pracy (usługi turystyczne, rolnictwo, budownictwo)
CYKLE GOSPODARCZE
Koniunktura gospodarcza to zmiany aktywności gospodarczej przejawiające się w wahaniach następujących wskaźników: produkcja globalna (PKB), konsumpcja, zatrudnienie, inwestycje
RODZAJE WAHAŃ GOSPODARCZYCH:
- trendy (tendencje rozwojowe)
- wahania koniunkturalne (cykliczne)
- wahania przypadkowe (niecykliczne, nieregularne)
- wahania sezonowe

ELEMENTY CYKLU: czas trwania, fazy cyklu, punkty zwrotne, amplituda oscylacji wokół linii trendu (- stałe tj. o równomiernej(niezmiennej) amplitudzie oscylacji, - wybuchowe, tj. o rosnącej amplitudzie oscylacji, -tłumione, tj. o malejącej amplitudzie oscylacji
CZAS TRWANIA CYKLU:
- krótkookresowe (tzw. cykle Kitchina), 24-36msc, związane ze: zmianami poziomu zapasów w sieciach produkcyjnych i handlowych oraz łańcuchów dostaw, wahaniami cen hurtowych, rozliczaniem operacji bankowych i ubezpieczeniowych
- średniookresowe (tzw. cykle Juglara), 7-9 lat, związane w głównej mierze ze zmianami pułapów wydatków inwestycyjnych w gospodarce, a w konsekwencji również PKB, inflacją i bezrobociem
- długie (tzw. cykle Kuznetsa), 15-21 lat, związane z: akumulacją czynników wytwórczych w długim okresie – długookresowe inwestycje, budownictwo w sferze infrastruktury technicznej, migracje, rynkowe zmiany o charakterze strukturalnym, itp
- długookresowe (długie fale, tzw. cykle Kondratiewa), 40-60 lat, związane głównie z odkryciami lub ważnymi innowacjami technicznymi, technologicznymi i organizacyjnymi oraz procesem ich wdrożenia i rozprzestrzenienia się takimi jak, np.: elektryczność, komputery, internet, itp.
FAZY CYKLU KONINKTURALNEGO:
- faza ożywienia której cechą jest rosnąca produkcja, zatrudnienie, inwestycje, popyt i ceny, oraz maleje bezrobocie
- faza rozkwitu czyli szczytowego rozwoju, gdzie wszystkie w/w wielkości makroekonomiczne i będące ich następstwem mierniki makroekonomiczne – rentowność sprzedaży, produktywność majątku, wynagrodzenia itp. - utrzymują się na wysokim poziomie, niekiedy dynamicznie nadal rosną, aż do momentu, gdy pojawia się specyficzny stan tzw. przegnania koniunktury i gospodarka powoli (ale niekiedy też dość raptownie) traci swoją dynamikę wzrostu i zaczynają pojawiać się symptomy kryzysu
- faza recesji lub kryzysu, która charakteryzuje się spadkiem PKB, malejącą produkcją, spadkiem zatrudnienia, inwestycji i popytu tak konsumpcyjnego jak i inwestycyjnego, obniżkami cen, spadkiem eksportu i importu oraz postępującą falą upadłości firm, rosnącym bezrobociem, perturbacjami na rynkach pieniężnych
- faza depresji- a więc stanu krytycznego rozwoju gospodarczego, tzw. dna, gdzie wszystkie w zasadzie wielkości ekonomiczne pozostają na wyjątkowo niskim poziomie, często łącznie z inflacją, niekiedy w tej fazie gospodarka znajduje się już nawet w stadium deflacji, które faktycznie jest stadium finalnym tej fazy kończącym etap spadku aktywności gospodarczej, po którym znów pojawiają się symptomy pewnego ożywienia.